Przemoc, agresja i
sekty
Przemoc, agresja i
sekty
Agresja - wywodzi się z łacińskiego aggredi– zbliżać się do czegoś,
zaczynać coś. Oznaczała więc najpierw pewien rosnący przejaw
energii życiowej. Agresywne impulsy należały do podstawowego
wyposażenia człowieka i były potrzebne i konieczne do walki o
życie
Czym jest agresja?
Agresja – świadome i celowe zachowanie fizyczne lub werbalne,
skierowane przeciwko komuś lub czemuś, zmierzające do
wyrządzenia krzywdy lub szkody
Agresja jest zachowaniem na podłożu emocji. Może być wyrażana
słownie lub fizycznie. Istnieje również tzw. agresja przenośna, czyli
skierowana przeciwko ludziom lub przedmiotom nie będącym
bezpośrednią przyczyną agresji
Charakterystyczna dla zachowań agresywnych jest równowaga w
sile psychicznej lub fizycznej pomiędzy osobami. Ta równowaga
oznacza, że druga osoba ma zbliżone możliwości zarówno, jeżeli
chodzi o zachowania agresywne, jak i zdolność do skutecznej
obrony
„Zamierzone działanie mające na celu wyrządzenie krzywdy lub
spowodowanie przykrości. Działanie to może być fizyczne lub
słowne. Jest ono agresją niezależnie od tego, czy osiąga swój cel,
czy nie. Liczy się intencja” – E. Aronson
„Wszelkie działanie (fizyczne lub słowne), którego celem jest
wyrządzenie krzywdy fizycznej lub psychicznej – rzeczywistej czy
też symbolicznej jakiejś osobie lub czemuś, co ją zastępuje.
Agresja jest zazwyczaj reakcją na frustrację, jest też przejawem
wrogości. Rozróżniamy agresję fizyczną i agresję słowną oraz
agresję bezpośrednią– skierowaną na osobę lub rzecz wywołującą
uczucie wrogości, agresję przemieszczoną, skierowaną na obiekt
zastępczy oraz samoagresję – skierowaną na samego siebie” – W.
Szewczuk
Definicje agresji
„Agresja nie jest działaniem jednego typu, ale dotyczy rozmaitych
zachowań powodujących fizyczną, psychiczną lub/i emocjonalną
krzywdę innych ludzi. Obraz nastolatka bijącego kolegę jest
prawdopodobnie najbardziej typowym stereotypem postrzegania
agresji dziecięcej. Ale agresja to również rozpowszechnianie o
kimś złośliwych plotek, celowe wykluczenie jednostki z grupy,
przezywanie i drażnienie. Większość dzieci spotyka się z takimi
formami.” – S. Guerin, E. Hennessy
„Agresja jest zatem pojęciem nadrzędnym, a przemoc szczególnie
ekstremalną formą agresji” – R. Portmann
O przemocy można mówić w wypadku nierównowagi sił, wtedy
gdy osoba posiadająca przewagę fizyczną lub psychiczną używa
jej przeciw osobie słabszej. W przypadku przemocy stosowane są
te same formy zachowań jak w przypadku agresji, a więc przemoc
fizyczna i werbalna
Przemoc
Na forum międzynarodowym najczęściej stosowanym określeniem
przemocy są definicje Dana Olweusa i Światowej Organizacji
Zdrowia (WHO)
Olweus: „agresywne zachowanie, w którym sprawca używa swego
ciała lub przedmiotu (włączając broń) do zranienia lub
skrzywdzenia innej osoby”
WHO: „użycie z rozmysłem siły lub grożenie nią, przeciw sobie,
innej osobie, grupie lub społeczności, co prowadzi do zranienia,
śmierci, lub szkody psychicznej, a także do zaburzeń rozwojowych
i upośledzenia społecznego”
Przemoc i agresja w szkole uzewnętrzniają się pod dwiema
postaciami: agresji słownej i agresji fizycznej. Sprawcami i
ofiarami przemocy mogą być zarówno uczniowie, jak i nauczyciele
Agresja słowna (pośrednia): ubliżanie, dokuczanie, zastraszanie,
wyśmiewanie, grożenie, obrzucanie wyzwiskami, uszczypliwości,
kpiny, ośmieszanie
Agresja fizyczna (bezpośrednia): dochodzi do kontaktu fizycznego
pod postacią popychania, bicia, kopania, plucia, zadawania ran,
podcinania, kradzieży pieniędzy lub przedmiotów, zamykania,
niszczenia własności, zabierania rzeczy lub pieniędzy przy użyciu
siły lub groźby jej użycia
Przemoc i agresja w szkole
Formą przemocy bez użycia słów i kontaktu fizycznego są wrogie
gesty, miny, izolowanie, manipulowanie związkami
W środowisku szkolnym zachowania agresywne mogą występować
w następujących relacjach: przemoc między uczniami, przemoc
uczniów wobec nauczycieli i odwrotnie – przemoc nauczycieli
wobec uczniów (straszenie, używanie obraźliwych słów, uderzanie,
szturchanie, potrącanie, wyrzucanie za drzwi)
Analiza podsekretarza stanu Zbigniewa Włodkowskiego z Ministerstwa Edukacji Narodowej z upoważnienia
ministra na interpelację nr 9170 w sprawie zjawiska agresji wśród dzieci występującego w szkołach
publicznych, Kancelaria Sejmu 8 maja 2009.
Elementy wyszczególnione przez Rigby’ego współwystępując
pozwalają nam stwierdzić, że mamy do czynienia z sytuacją
przemocy szkolnej
1.
Początkowa chęć skrzywdzenia kogoś
2.
Początkowa chęć wyrażana jest w działaniu
3.
Ktoś przeżywa ból
4.
Przemoc stosowana jest przez silniejszych wobec słabszych
5.
Jest nieusprawiedliwiona
6.
Jest cykliczna
7.
Zachowania te sprawiają widoczną przyjemność
Zespół 7 elementów
Rigby’ego
Przemoc rozpoczyna się od pojawienia się chęci skrzywdzenia lub
zadania cierpienia innej osobie. Większość ludzi zdolna jest do
tłumienia tego typu pragnień lub realizowania ich w postaci
nieszkodliwych działań przeciw wirtualnym, wymyślonym
postaciom (w takich przypadkach nie możemy jednak mówić o
stosowaniu przemocy). Nie wszyscy są jednak zdolni do tłumienia
pragnienia skrzywdzenia kogoś. Niemniej samo pragnienie nie jest
jeszcze przemocą. Muszą wystąpić jeszcze inne elementy
1. Początkowa chęć
skrzywdzenia kogoś
Sposób, w jaki początkowa chęć skrzywdzenia kogoś
wprowadzana jest w działanie, zależy od wielu czynników: siły i
uporczywości chęci krzywdzenia, modelowania zachowań
agresywnych w domu, szkole czy grupie rówieśniczej, zachęcania
przez inne znaczące osoby, możliwości bezkarnego krzywdzenia
2. Początkowa chęć wyrażana w
działaniu
Niemożliwe jest stwierdzenie stosowania przez kogoś przemocy
bez wzięcia pod uwagę sytuacji ofiary. Czy postrzegane przez nas
zachowanie kwalifikować będziemy jako agresywne i bolesne
zależy od osoby, wobec której stosuje się przemoc. To jej ocena
jest w tej sytuacji miarodajna
3. Ktoś przeżywa ból
Nierówność sił fizycznych czy psychicznych pomiędzy ludźmi
powoduje, że przemoc jest możliwa. Różnica ta staje się jeszcze
większa, bardziej widoczna i szybciej może się pojawić, jeśli
naprzeciw jednostki stanie grupa, która potrzebuje dokuczać lub
nękać innych
4. Przemoc stosowana jest przez
silniejszych wobec słabszych
Przemoc nie może być zdiagnozowana tak długo, jak długo
będziemy wierzyć, że przewaga siły może czasami dawać nam
prawo do przymuszania innych
Przypadki tłumaczenia przemocy zachowaniami „porządkującymi”
5. Jest nieusprawiedliwiona
Przemoc może zawierać pojedyncze działania (np. napaść na
przechodnia i pobicie go przez grupę opryszków), jednak w
naszym rozumieniu cykliczność takich działań jest elementem
charakterystycznym. Dzieje się tak, ponieważ stosujący przemoc
potrzebuje odpowiednich, niesprzeciwiających się (nieopierających
się) ofiar, wobec których można powtarzać krzywdzące
zachowania. Cykliczność powoduje, że ofiara po pewnym czasie
wytwarza w sobie oczekiwanie, że nękanie będzie trwało bez
końca. Daje to agresorom przygniatającą przewagę
6. Jest cykliczna
Dla stosujących przemoc - uległość i posłuszeństwo słabszych
(ofiar) to podstawowe elementy, dla których stosują zachowania
agresywne, ponieważ przynoszą one satysfakcję, rozładowanie
napięcia i przyjemność agresorom. Kiedy analizujemy sytuację i
zdiagnozujemy występowanie wszystkich siedmiu elementów,
możemy wtedy upewnić się, że mamy do czynienia z przemocą
7. Zachowania te sprawiają
widoczną przyjemność
Przemoc może prowadzić do uzależnień (przynoszenie ulgi
prowadzi do powtarzania takich zachowań)
Osoby długo pozostają w swoich rolach oprawcy i ofiary
Mała świadomość wyrządzania krzywdy
Brak nadziei na samoistną rezygnację z przemocy
Inne aspekty przemocy
Bezpośrednie
Pośrednie
Fizyczne
Bicie
Kopanie
Plucie
Wymuszanie
pieniędzy
Niszczenie własności
Rzucanie kamieniami
Włączanie innych
osób
do atakowania ofiar
w różny sposób
Słowne
Wyzywanie
Przezywanie
Wyśmiewanie
Ośmieszanie
Obrażanie
Grożenie
Namawianie innych
do
wyzywania, grożenia,
wyśmiewania
Rozpowszechnianie
plotek
Niewerbalne
Grożenie (pięścią)
i pokazywanie
nieprzyzwoitych
gestów
Chowanie rzeczy
Umyślne wykluczanie
z grupy czy działań
(izolowanie)
Klasyfikacja form przemocy
Źródło: K. Rigby. Bullying in schools
(2000)
Czynniki biologiczne (zaburzenia neurologiczne, zaburzenia
równowagi chemicznej organizmu)
Wpływ środowiska rodzinnego:
Nieobecność ojca
Małżeńska niezgoda
Depresyjna matka
Złoszczący się rodzice
Niekorzystne warunki ekonomiczne rodziny
Wielodzietna rodzina
Wpływ szkoły na zachowania agresywne dzieci
Przyczyny powstawania zachowań
agresywnych
Brak podmiotowego podejścia do ucznia
Brak właściwych działań wychowawczych
Niewłaściwie działający system komunikacji na linii nauczyciel-
uczeń-rodzic
Agresji w szkole sprzyja:
Zbyt liczne klasy(?), ograniczona ruchliwość
Zbyt wiele sytuacji bez możliwości wyboru
Struktura organizacyjna szkoły
Standard budynku i otoczenia
Niewłaściwa kontrola uczniów
Częste zmiany nauczycieli
Niewłaściwa komunikacja z uczniem ze strony nauczyciela
Doraźne rozwiązywanie problemów dyscyplinarnych podczas lekcji
Niekonsekwentne metody dyscyplinujące
Czynniki wpływające na agresję w
szkole
Mit: chłopcy zachowują się agresywnie i stosują przemoc częściej niż
dziewczynki
Fakt: chłopcy częściej stosują przemoc fizyczną, a dziewczynki przemoc
psychiczną. Ilość takich zachowań jest podobna
Mit: Grupa zawsze potrzebuje jakiegoś „kozła ofiarnego”
Fakt: Obecność „kozła ofiarnego” bądź jego brak zależy od stosunków w
danej grupie i zjawiska rywalizacji pomiędzy poszczególnymi członkami
i/lub podgrupami
Mit: Zignorowanie zachowania agresywnego sprawi, że dzieci z wiekiem z
niego wyrosną
Fakt: To prawda, że wraz z wiekiem zmniejsza się ilość zachowań
agresywnych, ale ten problem nie zakończy się samoistnie
Mity odnośnie agresji i
przemocy, a rzeczywistość
Mit: Dzieci agresji uczą się w domu i szkoła nic nie może z tym zrobić
Fakt: Rodzina ma ogromny wpływ na dziecko, ale uczenie się zachowań
agresywnych ma miejsce również w szkole
Mit: Dzieci, które różnią się od swoich rówieśników są częściej ofiarami
przemocy
Fakt: Ofiarą może stać się każdy
Mit: Dziecko, które jest ofiarą przemocy, uodparnia się na przyszłość
Fakt: Dzieci, które stają się ofiarami, mają problemy ze swoją psychiką
jeszcze na długo po tym, jak agresor przestanie.
Popularne przekonanie: „gry komputerowe nasycone destrukcją i
przemocą stanowią poważne zagrożenie społeczne
” –
M.Terlikowska
Badania: „results suggest that the association between violent
video games and aggression related outcomes in children, even
those with clinically elevated mental health symptoms, may be
minimal”
– Olson, Ferguson
Gry komputerowe a
agresja
Według badań poziom agresji i przemocy wśród dzieci stale wzrasta
Badania zazwyczaj dzielą przemoc na osiem typów: przemoc fizyczna,
groźna przemoc fizyczna, przemoc werbalna, przemoc relacyjna
(manipulacja relacjami społecznymi), zmuszanie, przemoc materialna
(wymuszenia), cyberprzemoc i przemoc seksualna.
Skala agresji i przemocy w odniesieniu do
statystyk
Rodzaje przemocy
%
Przemoc fizyczna
33
Groźna przemoc fizyczna
7
Przemoc werbalna
63
Przemoc relacyjna
41
Materialna
20
Cyberprzemoc
19
Przemoc seksualna
14
Dręczenie (wielokrotna przemoc)
9
Odsetek uczniów doświadczających co najmniej raz poszczególnych
rodzajów przemocy w 2011 r., dane Instytutu Socjologii UW
Liczba przestępstw w kolejnych latach popełnionych w
szkołach podstawowych i gimnazjach w tys., dane Komendy
Głównej Policji
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
0
5
10
15
20
25
30
17,3
17,7
19,1
17,5
19,4
21
26,2
28
Kategorie przestępstw
Szkoły podstawowe i
gimnazja
2009
2010
2011
Przestępstwa stwierdzone ogółem
21,040
26,197
28,019
Przestępstwa kryminalne
20,692
25,780
27,681
Przestępstwa rozbójnicze(rozboje,
kradzieże
rozbójnicze i wymuszenia rozbójnicze)
3,918
6,221
7,577
Kradzież cudzej rzeczy
2,639
2,778
2,664
Uszczerbek na zdrowiu
2,208
2,953
2,613
Przestępstwo przeciwko
funkcjonariuszowi publicznemu
2,223
2,810
2,342
Udział w bójce lub pobiciu
1,021
1,307
1,503
Kradzież z włamaniem
650
815
785
Przestępstwa narkotykowe
433
520
669
Zgwałcenie
26
20
14
Liczba przestępstw stwierdzonych w szkołach
podstawowych i gimnazjach w latach 2009-2011,
dane Komendy Głównej Policji
W szkołach średnich i zawodowych przestępstwa są
dokonywane w znacznie mniejszej ilości. W 2011 roku w
tych szkołach odnotowano 2,043 przestępstwa – o ponad
25 tysięcy mniej niż w szkołach podstawowych i gimnazjach
(jedno z najbardziej brutalnych przestępstw – gwałt –
zostało popełnione tylko 1).
„
Coraz niższy jest wiek sprawców i coraz większa liczba
przestępstw dokonywanych z dużą dozą agresji. Przestępstw,
zwłaszcza z użyciem przemocy, dopuszcza się więcej
dziewczyn” -
wypowiedź G. Puchalskiej z KG Policji, styczeń 2012
Lista wskazówek
(opracowana przez Dana Olweusa):
Fizycznie słabsze od rówieśników
Unikają niebezpiecznych zabaw (obawa przed urazami fizycznymi)
Ostrożne, wrażliwe, ciche, wycofane z życia
Są niepewne, zalęknione
Przerwy spędzają same bądź w pobliżu nauczyciela
Mają trudności z występowaniem na forum
Jak rozpoznać ofiary przemocy?
Lista wskazówek
(opracowana przez Dana Olweusa):
Silniejsi, starsi, sprawniejsi fizycznie
Impulsywni, porywczy, sfrustrowani
Zbuntowani, nieposłuszni
Niski poziom empatii (twardziele)
Pewni siebie
Popularni w swojej grupie rówieśników
Jak rozpoznać sprawcę przemocy?
Jak radzić sobie z agresją w
szkole?
Ustalanie norm i zasad, a ich przestrzeganie
Szkoły często popełniają błąd, formułując listę nakazów i
zakazów, ale nie dbają o przestrzeganie ich i pilnowanie,
aby uczniowie je łamiący ponosili konsekwencje swoich
działań
Stworzenie jasnego i sprecyzowanego systemu norm i
zasad oraz stanowczość i jednomyślność w jego
przestrzeganiu
Normy i zasady
Anonimowość sprzyja agresji
Osobisty kontakt tak nauczycieli z uczniami, jak również
uczniów z rówieśnikami powoduje zmniejszenie
częstotliwości zachowań agresywnych
Kontakt z agresywnym uczniem poza środowiskiem klasy
Ważne jest również wsparcie i współpraca pomiędzy
nauczycielami. Praca zespołowa pozwala na bardziej
efektywne radzenie sobie z agresją
Budowanie więzi
Indywidualne rozmowy: rozmowa z agresorem
Metody pracy w sytuacji grupowej przemocy:
metoda „wspólnej sprawy”,
metoda „bez obwiniania”.
(Ankiety, omawianie tematu w grupie)
Zawieranie kontraktów
Praca z uczniami o przewlekłych problemach z
zachowaniem
Zmiany w środowisku szkolnym
Inne metody
Poszczególne kroki
Uczestnicy
Rozpoznanie
Nauczyciele, rodzice
Zbieranie informacji
Nauczyciele, uczniowie, „pomoc z
zewnątrz”
Konsultacje
Nauczyciele, rodzice, uczniowie,
specjaliści
Realizacja planu działania
Nauczyciele, rodzice, uczniowie,
specjaliści
Ocena działania i modyfikacja
Nauczyciele
Plan działania
1.
Jaki jest cel mojej interwencji? (ustalenie celu interwencji
jest niezbędne do skutecznego pokierowania agresywnym
zachowaniem uczniów).
2.
Co zrobić?
3.
Czy to co robię, pomoże mi osiągnąć wyznaczony cel?
4.
(Jeśli to, co robię, nie przynosi efektu.) Co mogę zrobić
inaczej?
Plan działania w przypadku
„gorącej agresji”
Zachowaj spokój
Obniż ton głosu
Mów wolniej
Używaj odpowiedniej mowy ciała
Ustanów granice
Przypomnij o konsekwencjach
Siły fizycznej używaj w ostateczności
Nie pozwól agresorowi czerpać korzyści z zachowania
Doprowadź sytuację o rozwiązania
„Gorąca agresja”
Program społeczny „Szkoła bez przemocy” prowadzi 18
dzienników regionalnych dwóch grup wydawniczych – Media
Regionalne i Polskapresse oraz Fundacja Orange (dawniej Fundacja
Grupy TP). Program jest prowadzony pod patronatem Prezydenta
RP Bronisława Komorowskiego
Celem Programu jest przeciwdziałanie przemocy w polskich
szkołach przez zwiększenie świadomości problemu, zmianę
postaw wobec przemocy, a także dostarczenie szkołom
konkretnego wsparcia i narzędzi, które skutecznie i systemowo
zwalczałyby to zjawisko.
O programie
Sekty
Czym jest sekta?
Łac. sequor - iść, podążać za kimś. Sekta to
droga, którą się podąża, sposób
postępowania.
Łac. secare - oddzielić, obcinać. Sekta to
grupa czy wspólnota, która oddzieliła się od
większej, centralnej wspólnoty
[Pawłowicz]
Ujęcie językowe
Sekta to grupa społeczna izolująca się od
reszty społeczeństwa, mającą własną
hierarchię wartości i zespół norm
zachowania się, z silnie akcentowaną rolą
przywódcy.
[Nowakowski]
Ujęcie socjologiczne
Sekta to grupa religijna, wyodrębniona z jakiejś
religii lub związku wyznaniowego, która oderwała
się od jakiegoś Kościoła i przyjęła własne zasady
organizacyjne. Przyczyną powstawania sekt jest
zbiorowy protest przeciwko oficjalnej nauce danej
religii czy Kościoła, formom kultu czy strukturom
organizacyjnym. Cechami sekt są: silny
przywódca, rygorystyczne wymagania moralne,
izolacja od reszty społeczeństwa oraz
niemożliwość prowadzenia z nimi dialogu.
[Słownik teologiczny]
Ujęcie religioznawcze
Za sektę można uznać każdą grupę, która
posiadając silnie rozwiniętą strukturę
władzy, jednocześnie charakteryzuje się
znaczną rozbieżnością celów deklarowanych
i realizowanych oraz ukrywaniem norm w
sposób istotny regulujących życie członków;
która narusza podstawowe prawa człowieka
i zasady współżycia społecznego, a jej
wpływ na członków, sympatyków, rodziny i
społeczeństwo ma charakter destrukcyjny.
Definicja z Raportu MSWiA
Kościół
Sekta
Od urodzenia
Od wstąpienia
Duży organizm
Niewielka społeczność
Kompromis ze światem
Odrzucenie świata
Dopuszcza grzeszność członków
Nie toleruje odstępstwa
Podział na większe jednostki organizacyjne
Anonimowość
Silne więzi wewnątrzgrupowe
Stała hierarchia
Brak hierarchii
Warstwa kapłanów
Bezpośrednia i indywidualna relacja z sacrum
Uznanie autonomii świata
Modelowanie świata według przekonań
religijnych
Różnice między sektą a kościołem
Klasyfikacja sekt
wywodzące się z chrześcijaństwa
wschodnie
islamskie
neopogańskie
ekologiczne
neodeistyczne
powstałe na skutek indywidualnych objawień
czciciele UFO
teozoficzne, okultystyczne, różokrzyżowców
satanistyczne
ruchy ukrytego potencjału ludzkiego, uzdrawiania,
paranaukowe
mieszane
Sekty religijne:
sychoanalityczne/pseudopsychoanalityczne
terapeutyczne
ekonomiczne
edukacyjne
polityczne
alternatywne
uzdrowicielskie
Sekty pozareligijne:
dążące do zmiany świata
agresywne wobec świata zewnętrznego
dążące do usunięcia się z tego świata (np.
Apokaliptyczne)
Sekty odrzucające świat:
Przyczyny powstawania i
przynależności do sekt:
zmiana ustroju w 1989 z totalitarnego na
demokratyczny
otwarcie granic, napływ nowych idei
prawo: wolność zrzeszania się, wolność
sumienia i wyznania, łatwość uzyskania
rejestraci
brak kontroli państwa nad działalnością nowych
kościołów
możliwość korzystania z ulg i przywilejów
nieprzygotowanie instytucji publicznych do
rozwiązywania problemów z sektami
Przyczyny ustrojowe:
kryzys cywilizacji
kryzys rodziny
kryzys tradycyjnych kościołów
kryzys instytucji edukacyjno-wychowawczych
kryzys ekonomiczny
brak popularyzacji pozytywnych wzorców
spędzania czasu
konsumpcjonizm – tęsknota za sacrum
brak wiedzy dotyczącej zagrożeń ze strony
sekt wśród dzieci oraz opiekunów
Przyczyny społeczne:
potrzeba przynależności i wspólnoty
poszukiwanie sensu życia oraz trwałych wartości
dążenie do integralności życia
poszukiwanie tożsamości kulturowej i religijnej
potrzeba bycia rozpoznanym i wyróżnionym
potrzeba przynależności do elity
poszukiwanie transcendencji
potrzeba duchowego kierownictwa
potrzeba zaangażowania się i współuczestnictwa
Przyczyny indywidualne:
silny lider mający władzę absolutną
totalna kontrola wszystkich aspektów życia członków sekty
stosowanie dezinformacji i psychomanipulacji
odizolowanie członków od społeczeństwa, rodziny, instytucji,
Kościoła
całkowite zaburzenie systemu wartości członków grupy
eksploatacja finansowa członków grupy
Cechy sekty destrukcyjnej:
podatność osobista
manipulacyjne oddziaływanie grupy
Przynależnośći do sekt:
czynniki rozwojowe – dotyczące wieku danej osoby
(uczniowie szkół ponadpodstawowych, studenci) – pełni
zapału, wolni od zobowiązań zawodowych, poszukujący
własnej tożsamości i sensu życia
czynniki sytuacyjne – dotyczące osób przeżywających
sytuacje kryzysowe związane z silnym stresem, stających
wobec braku wsparcia ze strony dotychczasowego
środowiska
czynniki rodzinne – związane z zaspokojeniem
podstawowych potrzeb w rodzinie oraz jej strukturą (rodzina
autokratyczna -surowa kontrola; rodzina liberalna – brak
głębszego zainteresowania poszczególnymi członkami)
czynniki osobowościowe – dotyczą wrażliwości i podatności
na sugestie
Podatność osobista
Za pośrednictwem bliskich osób np. krewnych
czy sympatii, które są członkami grupy.
Poprzez nieznajomych, którzy starają się
zaprzyjaźnić z daną osobą (przeważnie jest to
osoba płci przeciwnej).
Za pośrednictwem spotkań organizowanych
przez grupę np. projekcja filmu, kursy
językowe, grupy dyskusyjne.
Rozdają ulotki, rozwieszają plakaty, dają
ogłoszenia w prasie.
W jaki sposób sekta werbuje nowych członków?
dezinformacja
wpływ emocjonalny
perswazja
presja grupy i angażowanie autorytetu
Metody rekrutacji:
zakładanie organizacji pod szyldem nauki,
humanitaryzmu, ekologii, kultury
pomijanie istotnych informacji o grupie i
unikanie odpowiedzi na niewygodne pytania
podczas pertraktacji ze
szkołą/uczelnią/władzami miasta
uzyskiwanie dostępu do szerszej grupy osób
wprowadzanie w błąd co do istotnych
aspektów funkcjonowania grupy oraz jej
celów i norm postępowania
Dezinformacja:
bombardowanie miłością, życzliwością,
serdecznością, schlebianie
reguła wzajemności: poczucie konieczności
rewanżu
Wpływ emocjonalny:
stosowanie możliwie najmniejszego nacisku
przekonanie o braku konieczności
porzucenia dotychczasowego trybu życia,
rodziny, szkoły czy wiary
wywołanie złudzenia samodzielnego wyboru
co do dalszego zaangażowania w grupę
Perswazja:
społeczny dowód słuszności – im więcej
osób wierzy w ideę, tym bardziej prawdziwa
się ona wydaje
wymienianie podczas rozmów nazwisk i
instytucji rzekomo popierających grupę
sponsorowanie konferencji naukowców,
duchownych, polityków czy artystów
Presja grupy i angażowanie autorytetu
uwiedzenie – zachwycenie i zainteresowanie,
umiejętność "sprzedaży" i zwrócenia na siebie uwagi
zdobycie kontroli nad umysłem – dążenie do
wymazania uznawanego systemu wartości i
wprowadzenie nowych treści; dezorientacja
światopoglądowa i chęć odnalezienia opieki i wsparcia
formowanie nowej tożsamości
wpływy formalne: warsztaty, czynności rytualne
wpływy nieformalne: wspólnie spędzany czas, lektury,
muzyka, oglądanie filmów
Etapy przyłączenia do sekty (werbunek):
Metody podtrzymywania zaangażowania
stopniowe osłabianie więzi z rodziną
silniejsze emocjonalne związanie z
członkami grupy; angażowanie w wiele
nowych praktyk i zajęć,
zmniejszanie ilości godzin snu i narzucenie
diety - wywoływanie odmiennych stanów
świadomości i zwiększenie podatności na
sugestii
Technika małych kroków
manipulacja ofiarą poprzez gesty,
spojrzenia, poświęcanie większej lub
mniejszej ilości czasu
Ukryty system kar i nagród
powtarzanie tych samych formułek,
czytanie tych samych lektur, naśladowanie
członków grupy na wyższych szczeblach
hierarchii
przeładowanie obrau rzeczywistości
negatywnymi wydarzeniami (wojna, agresja,
nietrwałość rodzin, konsumpcjonizm) –
prowadzi do izolacji od świata zewnętrznego
zniekształcenie obrazu przeszłości członka
grupy – pozbawienie jej pozytywnych cech,
wyolbrzymianie porażek
Reinterpretacja rzeczywistości –
tworzenie zrębów nowej tożsamości
wywoływanie lęku, poczucia winy, poczucia
zobowiązania
stosowany w celu podporzadkowania
członków wymogom grupy
przedstawianie rodziny, służb specjalnych,
Kościoła jako wrogów
grożenie dotkliwą karą za opuszczenie
grupy
Szantaż emocjonalny
u aktualnych członków – zaburzenie
systemu wartości, wrogie nastawienie do
rodziny i instytucji, przekonanie o słuszności
swojego postępowania, powierzanie sekcie
pieniędzy – prowadzi do kradzieży i innych
przestępstw
u byłych członków: stany depresyjne,
trudności w koncentracji uwagi,
"odpływanie", stałe posługiwanie się
żargonem sekty, fobie
Skutki przynależności do
sekty:
Jak rozpoznać, że bliska osoba
może znajdować się pod
wpływem sekty:
zaprzestanie spożywania niektórych
produktów na rzecz innych
nagła rezygnacja z kawy, alkoholu itp.
wydzielenie własnego nakrycia stołowego
Dieta
nagła zmiana ubioru, dziwne szaty
przesadne dbanie o higienę/zaprzestanie
tych czynności
radykalna zmiana fryzury, noszenie
nakrycia głowy w domu
noszenie amuletów, koralików itp.
Wygląd zewnętrzny
rezygnacja z telewizji, radia, muzyki
radykalna zmiana słuchanej muzyki
słuchanie nagrań przemówień, lekcji o
tematyce religijnej, kazań
oglądanie scen przemocy
rezygnacja ze znajomych
rezygnacja z dotychczasowych form
spędzania wolnego czasu
Zmiana przyzwyczajeń
zmiana wystroju pokoju (ołtarze, świece,
kadzidełka, kwiaty)
medytacje, pozorny stan uśpienia
pojawienie się dziwnych symboli, czaszek,
krzyży
zainteresowanie Pismem Świętym/dziwnymi
publikacjami
zaprzestanie uczestnictwa w
nabożeństwach/obchodzenia tradycyjnych świąt
zaangażowanie domowników w rozmowy
Aspekt religijny
nowi, dziwni znajomi
ożywiona korespondencja
znikanie z domu
opuszczanie zajęć w szkole
intensywne wydawanie
pieniędzy/pożyczanie
nowe słownictwo
Nowe zwyczaje
trudności w koncentracji i niepodzielność
uwagi
apatia, brak inicjatywy
brak możliwości prowadzenia swobodnej
rozmowy – powtarzanie tych samych
sloganów
Inne zachowania
Co robić, gdy bliska osoba
może mieć kontakt z sektą?
lekceważyć problemu
szukać wszelkich możliwych wyjaśnień
usiłować "wybić z głowy" przynależnośc do
sekty
oskarżać członka sekty, wywoływać kłótni
zakładać, że ofiara ma pełną wolność
wyboru
Nie wolno:
nie wpadać w panikę
odpowiednio rozpoznać zjawisko
nie wpływać negatywnie na kontakt z
członkiem sekty
zbierać informacje
przeczytać książki poświęcone
przeciwdziałaniu psychomanipulacji
zgłosić się jak najszybciej do ośrodka
informacji o sektach
nie dawać członkowi sekty żadnych pieniędzy
Jak zareagować właściwie?
Śląskie Centrum Informacji o Sektach i
Grupach Psychomanipulacyjnych
Dominikańskie Ośrodki Informacji o Nowych
Ruchach Religijnych i Sektach
Centrum Przeciwdziałania
Psychomanipulacji
Niektóre ośrodki przeciwdziałania
i informacji o sektach
działalość szkoleniowa: nauka języków
obcych, prowadzenie zajęć profilaktycznych,
rozwijających
działalność promocyjna – festiwale kultury,
targi ezoteryczne, kolportowanie broszur
wynajmowanie w szkołach sal przez spółki i
stowarzyszenia
Działalność sekt w szkołach
ostrożność władz szkoły w nawiązywaniu współpracy
dokładność w sprawdzaniu wiarygodności ewentualnych
sponsorów
współpraca rodziców i nauczycieli na polu
wychowychania uczniów, wykazywanie zainteresowania
życiem prywatnym ucznia, jego potrzebami i problemami
budowanie dojrzałej osobowości ucznia przez: naukę
asertywności, umiejętności prowadzenia rozmowy,
aktywnego słuchania, kształtowanie postaw
dociekliwości i obiektywizmu
przedłożenie doskonalenia umiejętności chroniących
przed presją otoczenia nad podejście informacyjne,
wskazujące na konsekwencje zachowań ryzykownych
Przeciwdziałanie
1.
Aronson, E. Człowiek istota społeczna, Wydawnictwo Naukowe PWN,
2009
2.
Centrum Przeciwdziałania Psychomanipulacji w Lublinie:
http://www.psychomanipulacja.pl/
3.
Durka, G. Świadomość występowania zjawiska agresji wśród uczniów w
szkole[w:] Młode pokolenie ofiary czy sprawcy. Wydawnictwo
Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz, 2010
4.
Guerin, S., Hennessy, E. Przemoc i prześladowanie w szkole. Gdańskie
Wydawnictwo Psychologiczne 2004
5.
Horne, A.M., Bartolomucci C.L., Newman-Carlson, D. Bully Busters A
Teacher’s Manual for Helping Bullies, Victims and Bystanders.
McNaughton & Gunn, Inc., 2000
6.
Kołodziejczyk, J. Agresja i przemoc w szkole. Konstruowanie programu
przeciwdziałania agresji i przemocy w szkole. NODN „Sophia”, Kraków,
2004.
7.
Łydka, W. Sekty, w: Słownik teologiczny, t. II, Katowice 1989, ss. 234-236
Bibliografia
8.
Nowakowski, P.T. Sekty. Co każdy powinien wiedzieć, Tychy 1999, s. 10
9.
Olson, C.K., Ferguson, C.J. Video Game Violence Use Among ‘‘Vulnerable’’
Populations: The Impact of Violent Games on Delinquency and Bullying Among
Children with Clinically Elevated Depression or Attention Deficit Symptoms.
Springer Science+Business Media New York 2013
10.
Opolska, T. Szkoła wobec fascynacji i zagrożeń sektami, Ośrodek Rozwoju
Edukacji
11.
Pawłowicz, Z. Kościół i sekty w Polsce, Gdańsk 1996, s. 121
12.
Portmann, R. Przemoc wśród dzieci. Uchwycić sedno. Wydawnictwo Jedność,
Kielce 2006
13.
Przemoc i agresja w szkołach w Europie – sposoby przeciwdziałania. Polskie Biuro
Eurydice, Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2007.
14.
Rigby, K. Bullying in school. 2000
15.
Raport o niektórych zjawiskach związanych z działalnością sekt w Polsce,
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, Warszawa 2000
16.
Rzeczpospolita, 23 stycznia 2012
17.
Słownik psychologiczny pod red. naukową W. Szewczuka, Wydawnictwo Wiedza
Powszechna 1979