Zasady i założenia
metody ośrodków
pracy
Zasady i założenia
metody ośrodków
pracy
Zasady i założenia
metody ośrodków
pracy
Zasady i założenia
metody ośrodków
pracy
trochę historii
wprowadzona w Polsce w latach 20-tych XX wieku przez
Marię Grzegorzewską
wywodzi się z metody ośrodków zainteresowań Ovide
Decroly'ego
Ośrodki zainteresowań opierały się na:
rozwoju psychicznym dziecka
zainteresowaniach wyplywających z potrzeb
proces nauczania nie uwzględniał podziału naprzedmioty
lecz przebiegał wg następującego schematu:
obserwacja
kojarzenie w czasie i przestrzeni
ekspresja
dydaktyka i rewalidacja
metoda przez całościowe nauczanie pozwala łączyć
działania dydaktyczne i rewalidacyjne.
Jest to szczególnie ważne ze względu na specyficzne
właściwości psychofizyczne uczniów z upośledzeniem
umysłowym, którzy mają duże trudności w:
różnicowaniu
uogólnianiu
abstrahowaniu
wiązaniu logicznych całości
tworzeniu nowych pojęć,
wnioskowaniu
samodzielnym myśleniu
orientacji w nowej sytuacji
wartości rewalidacyjne
MOP
przyczynia się do wyrobienia aktywnej postawy
uczniów
zmusza do poszukiwań własnych rozwiązań,
zdobywania wiedzy własnymwysiłkiem
wykorzystywania wiedzy w praktyce
poprzez ścisły związek z życiem wprowadza
stopniowo w poznanie świata i włącza w nurt
zmieniającej się rzeczywistości
aktywność dziecka traktuje jako podstwwową zasadę
poznawczą
daje możliwość kontrolowania zdobytych wiadomości
w działalności praktycznej
MOP uczy
widzenia, obserwowania
badania myślenia
rozumienia zjawisk przyrodniczych i
społecznych
wyciągania wniosków
przyczynowego i systematyczngo ujmowania
zjawisk społeczno - przyrodniczych
pracy zespołowej
treści nauczania w MOP
czerpane są ze środowiska przyrodniczo
-społecznego i obejmują następujące działy:
pory roku i zmiany w przyrodzie oraz zajęcia
przyrodnicze
szkoła i klasa, otoczenie szkoły, droga do szkoły
rodzinny dom dziecka, życie w rodzinie, mieszkanie
rodzinnamiejscowość i okolice, urzędy, zajęcia ludzi,
zabytki itd.,
tematyka okolicznościowa:święta iaktualne
wydarzenia
Program jest zbudowany
koncentrycznie
konstrukcja MOP
lekcje jednego dnia tworzą podstawową
jednostkę dydaktyczną – dzienny ośrodek pracy
Nauczyciel wychodzi z jednego zagadnienia,
stanowiącego centrum, wokoło którego grupuje
się inne, bezpośrednio z nim wiążące się
problemy
Dzienne ośrodki pracy składają się na
tygodniowe
Tygodniowe ośrodki pracy składają się na
okresowe
Przykład konstrukcji MOP
Ośrodek okresowy „Zima”
Ośrodek tygodniowy: zabawy na śniegu
Dzienne ośrodki pracy:
Ubiór w czasie zabaw na śniegu
Zabawy w śnieżki i lepienie bałwana
Na lodowisku
Na górce – jazda na sankach i nartach
Bawimy się bezpiecznie
Struktura dziennego ośrodka pracy
Zajęcia wstępne
Praca poznawcza – obserwacja, kojarzenie
Ekspresja
Zajęcia końcowe
Zasady nauczania w ośrodkach
pracy
Wykorzystując tego typu organizację zajęć szkolnych
nauczyciel powinien stosować ogólnie znane zasady
nauczania, jednak z uwagi na specyficzne potrzeby rozwojowe
dziecka upośledzonego umysłowo konieczne jest
wprowadzenie dodatkowych, specjalnych zasad
dydaktycznych uwzględniających nie tylko swoistość procesów
poznawczych ucznia, ale też i pracę nauczyciela nad
rozwijaniem i usprawnianiem aparatu poznawczego dziecka.
Według Seniów (1972) zasady te to:
zasada poznania bezpośredniego;
zasada poznania wielozmysłowego;
zasada poznania całościowego;
poznanie aktywne w procesie działania dziecka.
zasada poznania bezpośredniego
Tutaj dodajemy jeszcze, iż oprócz faktu, że w bezpośrednim
kontakcie z poznawaną rzeczywistością
najsilniej działają bodźce będące w stanie wywołać u
uczniów zainteresowanie nauką
,
warunki bezpośredniego poznawania w naturalnych
okolicznościach umożliwiają dzieciom zdobycie wielu
osobistych doświadczeń związanych z
dostrzeganiem związków i zależności łączących
różne elementy tej rzeczywistości.
Przeżywanie takich sytuacji poznawczych
najczęściej w
scenerii wycieczki pobudza również emocje,
które
pozytywnie wpływają na funkcjonowanie kory mózgowej,
na jej ożywienie i plastyczność.
zasada poznania wielozmysłowego
Przestrzeganie zasady poznania
wielozmysłowego sprzyja przede wszystkim
adekwatnemu odzwierciedleniu rzeczywistości
w umyśle dziecka, co jest efektem wielości
pobudzeń kory mózgowej płynących od
różnych zmysłów.
Zasada ta ma umożliwić dziecku przeżywanie
sytuacji poznawczych poprzez poruszenie i
zaangażowanie jego wszystkich sfer
psychofizycznych, łącznie z emocjami.
zasada poznania
całościowego
Przeżywanie przez dziecko całej sytuacji poznawczej
(chodzi, ogląda, dotyka, pyta, wyraża słowami swoje
spostrzeżenia, przeżycia i uczucia) ma znaczenie
zespołowego bodźca warunkowego działającego na całą
jego strukturę psychofizyczną.
Stąd też omawianą zasadę rozpatrywać należy w dwóch
aspektach:
z jednej strony z punktu widzenia poznawanego przez
dziecko wycinka rzeczywistości, który poznawany jest w
„całym swym istnieniu",
z drugiej zaś - z punktu widzenia pracy poznawczej
dziecka, które w globalne poznanie tej rzeczywistości
angażuje wszystkie swoje władze psychiczne i fizyczne.
poznanie aktywne w procesie
działania dziecka
Ostatnia z wymienionych zasad silnie akcentuje
rolę samego ucznia w
procesie poznawania świata.
Nie ma on być jedynie biernym
uczestnikiem tego procesu czekającym na gotowe informacje od nauczyciela,
ale poprzez własną aktywność, dociekliwość, penetrację przedmiotów,
obserwację zjawisk i próby wpływania na ich przebieg powinien owe informacje
i wiadomości zdobywać.
Bez własnej pracy, bez aktywności nie ma poznania.
Szczególne znaczenie w procesie poznawania świata przez dzieci upośledzone
umysłowo odgrywa ich działanie fizyczne.
Działanie myślą i rękami - w opinii Marii Grzegorzewskiej (za: Seniów, 1972) -
jest
twórczą przeróbką materiału poznawczego,
a nie jedynie
wyuczeniem się przekazywanych wiadomości. Ponadto pamiętać należy, że
praktyczne zastosowanie już zdobytej wiedzy jest najlepszym weryfikatorem jej
zrozumienia. Jeżeli dziecko nie potrafi wykorzystać jej w konkretnym działaniu,
to znaczy, że nie nastąpiło u niego jeszcze zrozumienie nowych treści.
Zasadnicze założenia metody
ośrodków pracy
Dane zagadnienie stanowi ośrodek, wokół którego
ogniskują się inne (logiczne powiązania treści
programowych, specjalna konstrukcja organizacja
lekcji: lekcja całego dnia – lub cykl lekcji – tworzy
całość, nie ma podziału na przedmioty.
Zainteresowaniem uczniów kieruje nauczyciel
Maksymalna aktywność dziecka
Wprowadzanie czynne dziecka w nurt otaczającego
życia
Powiązanie pracy fizycznej z pracą umysłową
Konieczność pracy zespołowej (Grzegorzewska 1968)
A jak jest w naszym elementarzu
Uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim
Uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim to dzieci, które w procesie
edukacji realizują założenia podstawy programowej kształcenia ogólnego. Jednak z
uwagi na obniżenie możliwości poznawczych mogą napotykać trudności w wielu
obszarach, takich jak:
» spostrzeganie – wolny tok, nieprecyzyjność, brak umiejętności wyróżnienia istotnych
szczegółów – uczeń wymaga pomocy nauczyciela, nazwania tego, co obserwuje;
» uwaga – trudności z koncentracją, labilność uwagi, krótki czas skupienia uwagi,
zwłaszcza na materiale bardziej abstrakcyjnym – pomocne jest kierowanie uwagą ucznia,
praca głównie na materiale konkretnym, częstsza zmiana aktywności;
» pamięć – konieczne są jak najczęstsze powtórzenia, powracanie do poznanych treści w
różnych zajęciach, wykorzystywanie zajęć ruchowych i plastycznych do utrwalania
wiadomości i umiejętności;
» myślenie – przeważa myślenie konkretno-obrazowe, operacje logiczno-matematyczne
dostępne są głównie na materiale konkretnym, wprowadzanie pojęć ogólnych wymaga od
nauczyciela upewnienia się, że dziecko rozumie wyjaśnienie;
wydłużony jest okres definiowania pojęć z pominięciem cech ogólnych, co oznacza, że uczeń może
preferować definicje oparte na skojarzeniach (bez odniesienia do klasy nadrzędnej);
uczeń potrzebuje zachęty do samodzielnego myślenia, wzmacniania kreatywności, pobudzania
krytycyzmu;
A jak jest w naszym elementarzu
» mowa/komunikacja – rozwój mowy może być opóźniony,
zasób słownictwa ubogi, występują agramatyzmy, trudności
w formułowaniu wypowiedzi,
unikanie wypowiadania się – bardzo ważna jest życzliwa
zachęta ze strony nauczyciela,
docenianie wysiłków dziecka; pomocne w rozumieniu pojęć i
formułowaniu wypowiedzi może okazać się korzystanie z
piktogramów (patrz podrozdział: Praca z dzieckiem
niemówiącym);
» rozwój emocjonalny – osłabiona jest kontrola emocji i sfera
wolicjonalna, co może skutkować problemami z motywacją
do wykonywania szkolnych zadań;
nauczyciel powinien pamiętać o odpowiednich zachętach i
nagrodach.
A jak jest w naszym elementarzu
Dziecko z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim wymaga szczególnego
wsparcia w procesie kształtowania pojęć,
uogólniania,
wnioskowania,
nabywania umiejętności logicznego i krytycznego myślenia,
a także w rozumieniu i budowaniu relacji społecznych.
Również proces nauki czytania przebiega zwykle wolniej, często wymaga
najpierw
wprowadzenia czytania globalnego,
posługiwania się etykietami.
Dzieci z niepełnosprawnością intelektualną mają trudności w planowaniu
podejmowanych czynności, w związku z czym konieczne jest wsparcie
nauczyciela w ustaleniu, jaka ma być kolejność działań.
Złożone ćwiczenia muszą być podzielone na etapy z instrukcją podawaną przed
każdymkolejnym etapem.
Uczeń wymaga znacznej liczby ćwiczeń i powtórzeń, zanim nabędzie daną wiedzę
czy umiejętność.