RYNEK PRACY W POLSCE I

JEGO WPŁYW NA REALIZACJĘ

CELÓW ŻYCIOWYCH

PRZEDMIOT: ZRÓŻNICOWANIE SPOŁECZNE
PROWADZĄCY: dr R. LEWANDOWSKI
PRZYGOTOWAŁA: A. CIECHANOWICZ

RYNEK PRACY

Rynek pracy to całokształt zagadnień

związanych z

kształtowaniem podaży pracy i popytu na

pracę.

Na rynku pracy mają miejsce transakcje

kupna pracy,

czyli angażowania pracowników oraz

transakcje

sprzedaży pracy.
Popyt reprezentowany jest przez

pracodawców

oferujących miejsca pracy, a podaż

reprezentowana jest

przez poszukujących pracy.

Ze względu na zasięg geograficzny, wyróżnia się

rynki

pracy w następujących wymiarach:

Wymiarze krajowym – rozpatrywany w skali
całego kraju, podlega ogólnej polityce państwa i
jest regulowany przez decyzje centralne

Wymiarze regionalnym – występuje w skali województwa lub
makroregionu

Wymiarze lokalnym – jest rozpatrywany w skali gminy lub

kilku

powiązanych ze sobą gmin i miast.

Wymiarze zagranicznym

Wymiarze globalnym

Wyodrębnia się także rynki pracy ze względu na
określone cechy pracowników, np.:



kwalifikacje (np. rynek pracy osób z wyższym

wykształceniem lub rynek pracy

niewykwalifikowanej

siły roboczej);



wiek (np. rynek pracy osób w wieku 15-24 lata lub
w

wieku poprodukcyjnym);



wykonywane zawody (np. rynek pracy kierowców
czy

nauczycieli);
- rodzaj pracowników (np. rynek pracy kobiet czy

absolwentów).

Cechy pracodawców, według których mogą

być

dokonywane podziały rynku pracy, to np.:



forma prawna działalności (np. firmy
jednoosobowe, spółki akcyjne);



forma własności (np. firmy prywatne);



rodzaj działalności przedsiębiorstw (np.
produkcja, handel, usługi);



wielkość zatrudnienia (np. firmy małe i średnie);



zakres działania (np. firmy regionalne);



pochodzenie kapitału (np. prywatny lub
zagraniczny);



stopień specjalizacji przedsiębiorstw.

Podstawową funkcją rynku pracy , wynikającą z jego

definicji jest

utrzymywanie w dłuższym okresie równowagi między

popytem na pracę

a podażą pracy.
Dokonuje się tego przez stworzenie pracodawcom

możliwości

pozyskania pracowników dysponujących odpowiednim
potencjałem roboczym, z drugiej zaś strony przez

umożliwienie

pracownikom uzyskania pracy odpowiedniej ich

potrzebom

ekonomicznym i społecznym.
Funkcja ta jest realizowana w procesie negocjacji miedzy
przedstawicielstwami (związkami) pracodawców i

pracowników, w

wyniku czego określane są prawa i obowiązki obu stron.

INSTYTUCJE I CH ROLA W

RYNKU PRACY

Wzrost liczby bezrobotnych spowodował

uchwalenie w

2003 r. ustawy o promocji zatrudnienia i

instytucjach

rynku pracy
m.in. po to, by podnieść skuteczność służb

zatrudnienia.

Ustawa ta określiła prawne zagadnienia dla szerszego
stosowania aktywnych form działania w polityce rynku
pracy. Ustawa jasno reguluje wymagania wobec
pracowników publicznych służb zatrudnienia tj.
pośredników pracy i doradców zawodowych oraz
wskazuje standardy świadczonych przez nich usług.

Zgodnie z ustawą o promocji zatrudnienia i

instytucjach

rynku pracy z dnia 20 kwietnia 2004 r . w

skład powyższych

instytucji wchodzą:

1. PUBLICZNE SŁUŻBY ZATRUDNIENIA
2. OCHOTNICZE HUFCE PRACY
3. AGENCJE ZATRUDNIENIA
4. INSTYTUCJE SZKOLENIOWE
5. INSTYTUCJE DIALOGU SPOŁECZNEGO I

PARTNERSTWA LOKALNEGO

Wymienione instytucje realizują zadania:
- z zakresu promocji zatrudnienia,



łagodzenia skutków bezrobocia ,



aktywizacji zawodowej w celu rozwoju
zasobów ludzkich,



osiągnięcia wysokiej jakości pracy,



wzmacniania integracji i solidarności
społecznej oraz

- zwiększania mobilności na rynku pracy.

Ad. 1
PUBLICZNE SŁUŻBY ZATRUDNIENIA
tworzą organy zatrudnienia wraz z powiatowymi i

wojewódzkimi

urzędami pracy, urzędem obsługującym ministra

właściwego do spraw

pracy oraz urzędami wojewódzkimi realizującymi zadania

państwa w

Z

akresie polityki rynku pracy.

Organem zatrudnienia jest: minister właściwy do spraw

pracy,

wojewoda, marszałek województwa, starosta (prezydent

miasta na

prawach powiatu).

Rolę wiodącą w zakresie polityki państwa na
rynku pracy pełni minister właściwy do spraw
pracy.
Odpowiada on za przygotowanie i koordynowanie
realizacji Krajowego Planu Działania, który jest
dokumentem strategicznym wyznaczającym
kierunki polityki państwa w zakresie polityki
zatrudnienia

.

Minister jako organ zatrudnienia pełni rolę koordynatora służb
zatrudnienia.
Potrzeba koordynacji działań wynika z rozproszonego modelu
publicznych służb zatrudnienia (organów/ urzędów rządowych i
samorządowych)
Wojewoda, to kolejny organ zatrudnienia. Reprezentuje on rząd
w terenie, jest zwierzchnikiem zespolonej administracji
rządowej, organem nadzorującym działalność jednostek
samorządu terytorialnego wszystkich szczebli. W obszarze rynku
pracy jego uprawnienia kontrolne dotyczą: realizacji przez
jednostki samorządu terytorialnego zadań wynikających z ustawy
o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy; czyli gminy,
powiatu, województwa.

Zadania samorządu województwa w zakresie

polityki rynku

pracy są wykonywane przez wojewódzkie urzędy

pracy

(WUP).
Samorząd województwa w ramach regionalnej

polityki

rynku pracy zajmuje się jej tworzeniem i

koordynowaniem w

odniesieniu do krajowej polityki rynku pracy oraz
przygotowuje i realizuje regionalny plan działań na

rzecz

zatrudnienia.

Do jego kompetencji (WUP) należy również :



redystrybucja środków Funduszu Pracy,



opracowywanie analiz rynku pracy i badanie popytu na
pracę w tym prowadzenie monitoringu zawodów
deficytowych i nadwyżkowych,



współdziałanie z organami oświatowymi, szkołami i
szkołami wyższymi w harmonizowaniu kształcenia z
potrzebami rynku pracy,



prowadzenie rejestru agencji zatrudnienia,



prowadzenie analiz skuteczności oddziaływania na rynek
pracy szkoleń,



przygotowania zawodowego dorosłych i staży oraz
upowszechnianie wyników tych analiz,



udzielanie informacji o możliwościach i zakresie pomocy
świadczonej przez publiczne służby zatrudnienia.

Zadania samorządu powiatu w zakresie polityki
rynku pracy są wykonywane przez powiatowe

urzędy

pracy (PUP), które wchodzą w skład powiatowej
administracji zespolonej.
Ich podstawowym zadaniem jest:
- opracowanie i realizowanie programu promocji

zatrudnienia oraz aktywizacji lokalnego rynku
pracy, który jest częścią powiatowej strategii
rozwiązywania problemów społecznych. W tym
celu PUP pozyskuje i gospodaruje środkami
finansowymi, które są wykorzystywane na
realizację zadań aktywizujących lokalny rynek
pracy.

Samorządy powiatów zajmują się również:



rejestracją bezrobotnych i poszukujących pracę;



udzieleniem pomocy bezrobotnym i poszukujący
pracy w znalezieniu zatrudnienia;



udzieleniem pomocy pracodawcom w pozyskaniu
pracowników;



inicjowaniem, organizowaniem i finansowaniem usług
i instrumentów rynku pracy,



przyznawaniem i wypłacaniem zasiłków oraz innych
świadczeń z tytułu bezrobocia;



realizowaniem zadań wynikających z prawa
swobodnego przepływu pracowników między
państwami z Europejskiego Obszaru Gospodarczego.
Zadania samorządów powiatów wykonują
powiatowe urzędy pracy i ich filie.

Ponadto w ramach PUP we współpracy z
samorządem gminnym mogą być

tworzone i

prowadzone lokalne punkty informacyjno

-

konsultacyjne, które na terenie gminy

informują

zainteresowane osoby i pracodawców o

zakresie

udzielanej pomocy przez urzędy pracy.

Ad. 2
OCHOTNICZE HUFCE PRACY (OHP),

to państwowe jednostki budżetowe.
Jako instytucje ryku pracy świadczą bezpłatnie
usługi, które są adresowane do ludzi młodych w
wieku 15-25 lat i obejmują:



pośrednictwo pracy,



poradnictwo zawodowe i informacje
zawodową,



warsztaty aktywnego poszukiwania pracy,



organizacje szkoleń,



programy rynku pracy.

Uwzględniając charakter realizowanych

zadań

przez jednostki organizacyjne OHP

można je

podzielić na dwie podstawowe grupy:



jednostki o charakterze opiekuńczo-
wychowawczym,



jednostki realizujące zadania na rzecz
rynku pracy.

Ad. 3
AGENCJE ZATRUDNIENIA

to instytucje zajmujące się świadczeniem usług
w zakresie pośrednictwa pracy, pośrednictwa do
pracy za granicą u pracodawców zagranicznych,
poradnictwa zawodowego, doradztwa
personalnego, pracy tymczasowej.
Podmiotami, które mogą prowadzić agencje
zatrudnienia są:
przedsiębiorstwa prywatne, jednostki samorządu
terytorialnego, szkoły wyższe, stowarzyszenia,
fundacje, organizacje społeczne i zawodowe.

Ad. 4
INSTYTUCJE SZKOLENIOWE

to publiczne i niepubliczne podmioty prowadzące na podstawie
odrębnych przepisów edukację pozaszkolną. Usługi szkoleniowe
mogą być adresowane do bezrobotnych i poszukujących pracy.
Źródłem ich finansowania są środki publiczne, a instytucja może
uzyskać zlecenie ich przeprowadzenia na przykład przez publiczne
służby zatrudnienia pod warunkiem, że będzie wpisana do rejestru
instytucji szkoleniowych prowadzonego przez wojewódzki urząd
pracy. Do instytucji edukacyjnych prowadzących działalność
szkoleniową należą:



- publiczne szkoły, placówki lub ośrodki,



- niepubliczne szkoły lub placówki,



- szkoły wyższe,



- inne podmioty prowadzące edukację pozaszkolną.

Ad. 5
INSTYTUCJE DIALOGU SPOŁECZNEGO:



związki zawodowe lub organizacje
związków zawodowych;



organizacje pracodawców;



organizacje bezrobotnych;



organizacje pozarządowe- jeśli wśród
ich zadań statutowych znajdują się te
dotyczące promocji zatrudnienia,
łagodzenia skutków bezrobocia oraz
aktywizacji zawodowej.



Związki zawodowe to organizacje zrzeszające na
zasadzie dobrowolności osoby świadczące pracę
najemną. Podstawowym ich zadaniem jest obrona
interesów pracowników i podejmowanie działań
mających na celu poprawę ich sytuacji ekonomicznej i
społecznej.



Organizacje pracodawców są samorządnymi,
niezależnymi związkami pracodawców, których
głównym celem jest obrona interesów i praw
pracodawców wobec związków zawodowych oraz
organów władzy i administracji. Organizacje te mają
prawo uczestnictwa w sporach zbiorowych i zawierania
układów zbiorowych pracy.



Organizacje pozarządowe jako
instytucje dialogu społecznego, to
prywatne fundacje i stowarzyszenia.
Realizują one zadania w obszarze rynku
pracy, wiele z nich koncentruje się na
realizacji programów wspierających
wybrane grupy społeczne.

INSTYTUCJE PARTNERSTWA LOKALNEGO

mogą mieć charakter formalny i nieformalny.
Mają one na celu uzupełnianie działań instytucji
publicznych w ramach realizowanej polityki rynku
pracy. Celem ich działania jest rozwiązywanie
problemów społecznych na poziomie gminy i
powiatu. Czas funkcjonowania partnerstwa zależy
od długości umowy obejmującej projekt na rzecz
którego było ono zawiązane.

ZAWÓD I PRACA W

GOSPODARCE

RYNKOWEJ

Gospodarka rynkowa

– rodzaj gospodarki, w

której

decyzje dotyczące zakresu i sposobu produkcji
podejmowane są przez podmioty gospodarcze
(gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa,
instytucje finansowe, rząd), kierujące się własnym
interesem i postępujące zgodnie z zasadami racjonalności
gospodarowania.
Podstawą podejmowania tych decyzji są informacje
płynące z rynku, m.in. ceny dóbr i usług, ceny
czynników wytwórczych, płace, stopy procentowe, stopy
zysku, kursy papierów wartościowych, kursy walutowe
oraz oczekiwania podmiotów gospodarczych co do
kształtowania się wyżej wymienionych w przyszłości.

Praca (działalność człowieka)
– to miara wysiłku włożonego przez człowieka w
wytworzenie danego dobra; świadoma czynność
polegająca na wkładanym wysiłku (działalność
lub oddziaływanie) człowieka w celu osiągnięcia
założonego przez niego celu; czynności
umysłowe i fizyczne podejmowane dla realizacji
zamierzonego celu.

Zawód – zbiór zadań (zespół czynności)
wyodrębnionych w wyniku społecznego

podziału

pracy, będących świadczeniami na rzecz innych
osób, wykonywanych stale lub z niewielkimi
zmianami przez poszczególne osoby i
wymagających odpowiednich kwalifikacji
(wiedzy i umiejętności), zdobytych w wyniku
kształcenia lub praktyki. Wykonywanie zawodu
stanowi źródło dochodów. Szczególnym
rodzajem zawodu jest profesja.

Rok 1989 jest w Polsce datą wyznaczającą
przełom polityczny i gospodarczy.
Rozpoczęło się przechodzenie od gospodarki
centralnie sterowanej do gospodarki rynkowej.
Wraz z transformacją gospodarczą zmienił się
stosunek do pracy. Praca przestała być czymś co

jest

dane, stała się wartością , o którą się zabiega, której
realizacja nie zależy już od państwa, lecz od
indywidualnych zdolności, umiejętności, motywacji i
energii. Lecz im wyższe bezrobocie, tym trudniej
jest obarczać o brak pracy jednostkę.

W gospodarce centralnie planowanej problem bezrobocia

oficjalnie nie

występował. Zachodziło jednak zjawisko nieracjonalnego

wykorzystania

siły roboczej w przedsiębiorstwach, które nie kierowały

się wówczas

zasadami rynkowymi.
Powodowało to przerost zatrudnienia (tzw. ukryte

bezrobocie) oraz

występowanie niedoboru siły roboczej.
Wraz z przemianami gospodarczymi w Polsce w latach
dziewięćdziesiątych XX wieku nastąpiło podniesienie

wydajności pracy, a

co za tym idzie – zmniejszenie zatrudnienia.
W gospodarce rynkowej praca jest traktowana jak towar

przeznaczony

na sprzedaż, a rynek pracy rządzi się prawami popytu i

podaży, podobnie

jak rynki innych dóbr.

Oznacza to, że gdy na pewien rodzaj pracy wzrasta
zapotrzebowanie wśród pracodawców, to można się

spodziewać

oferowania za jej wykonanie większej zapłaty i na

odwrót, gdy

istnieje zbyt wielu fachowców w pewnej dziedzinie,

to ich płace

będą spadać lub w ogóle nie znajda oni

zatrudnienia.

Praca u określonego przedsiębiorcy jest wyborem

dokonywanym

przez pracownika. Wybór ten jest bardziej lub mniej

ograniczony,

ale zawsze dokonywany przez pracownika.
Dożywotnie zatrudnienie na tym samym stanowisku

i w tej samej

firmie - staje się już fikcją i marzeniem wielu z nas

Rynek pracy w gospodarce
centralnie planowanej

Lata

Liczba osób

poszukujących

pracy (w tys.)

Wolne miejsca

pracy (w tys.)

Liczba wolnych

miejsc pracy na l

osobę poszukującą

pracy

(w tys.)

mężczy

źni

kobie

ty

mężczy

źni

kobiet

y

mężczyź

ni

kobiety

1975

1980

1985

1989

2,5

3,0

1,0

4,0

12,7

7,0

3,0

6,0

64,5

69,0

201,0

196,0

30,1

29,0

65,0

58,0

6,2

9,8

66,5

25,4

25,8

23,0

201,0

49,0

W starym systemie można było, biernie podporządkować

się

ówczesnej władzy, i praktycznie nie martwić się o nic,

ponieważ

wszystko dawało państwo. W gospodarce rynkowej trzeba

nieźle

się namęczyć, gdyż ta forma organizowania gospodarki

wymaga

od obywateli konsekwencji w działaniu i elastyczności.

Współczesność poszukuje do pracy człowieka

przedsiębiorczego i

kreatywnego, bowiem on obok pracy i kwalifikacji – wniesie

do

procesów zatrudnieniowych, czynne postawy uważane za
kluczowe w rozwoju gospodarczym.

Rozwój nowoczesnych technologii i zmiany

w

gospodarce sprawiają, że niektóre zawody

giną, a inne

się pojawiają. Na początku pracownikom

dokłada się

nowe zadania i obowiązki, a później tą drogą

powstają

nowe specjalności i zawody.
Przedsiębiorca w swoich decyzjach

ekonomicznych

kieruje się głównie chęcią osiągnięcia

możliwie

najwyższego zysku, czyli produkuje dobra i

usługi

przynoszące jak największe przychody,

starając się przy

tym ponosić jak najmniejsze koszty.

W końcu I półrocza 2011 roku w ewidencji Urzędów
Pracy znajdowało się 1 883 299 osób bezrobotnych,
czyli o 39 378 osób więcej niż przed rokiem –

względny

wzrost bezrobocia wyniósł 2,1%.
Wśród zarejestrowanych bezrobotnych 1 514 163

osoby

posiadały zawód (specjalność), co stanowiło 80,4%
ogólnej liczby bezrobotnych.

90% pracujących w Polsce osób zatrudnionych

jest w

przedsiębiorstwach prywatnych.

Liczba bezrobotnych wg wielkich grup zawodów i
specjalności
w końcu I półrocza 2011 roku

Grupy zawodów i specjalności

Liczba

bezrobotnych

ogółem

OGÓŁEM

1 883 299

Przedstawiciele władz publicznych

wyżsi urzędnicy i kierownicy

Specjaliści

Technicy i inny średni personel

Pracownicy biurowi

Pracownicy usług i sprzedawcy

Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy

Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy

Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń

Pracownicy przy pracach prostych

Siły zbrojne

Bez zawodu

9 753

156 775

237 618

78 014

318 490

37 561

431 655

86 746

156 521

1 030

369 136

Ranking 15 najbardziej nadwyżkowych zawodów
wg wskaźnika intensywności nadwyżki w I półroczu
2011 roku
ZACHODNIOPOMORSKIE

Technik rolnik
Technik Żywienia i
gospodarstwa domowego
Technik ekonomista
Technik hotelarstwa
Rolnik
Specjalista do spraw
organizacji usług
gastronomicznych,
hotelarskich i turystycznych

Technik organizacji usług
Gastronomicznych
Ekonomista
Technik ochrony środowiska
Pedagog
Rybak rybołówstwa morskiego
Mistrz produkcji w

budownictwie

ogólnym
Technik technologii odzieży
Specjalista do spraw badań
społeczno-ekonomicznych
Pozostali elektromechanicy i
elektromonterzy

Ranking 15 najbardziej deficytowych zawodów wg

wskaźnika intensywności deficytu w I półroczu

2011 roku ZACHODNIOPOMORSKIE

Spawacz metodą MAG
Spawacz metodą MIG
Pracownik prac

dorywczych

Pracownik ochrony

fizycznej I

stopnia
Opiekun osoby

starszej

Animator kultury

Muzealnik
Szaleciarz
Opiekun klienta
Instalator systemów
alarmowych
Sortowacz surowców

wtórnych

Kierowca ciągnika

siodłowego

Pracownik kancelaryjny
Audytor
Operator wtryskarki

Liczba bezrobotnych posiadających zawód
wzrosła o 39,7 tys. osób (z poziomu 1 474,5 tys.
osób w końcu I półrocza 2010 roku do poziomu
1 514,2 tys. osób w końcu I półrocza 2011 roku).
Natomiast liczba bezrobotnych bez zawodu
zmniejszyła się w analogicznym okresie zaledwie
o 0,3 tys. osób (z poziomu 369,5 tys. osób do
poziomu 369,2 tys. osób). Pogorszyła się zatem
sytuacja na rynku pracy osób posiadających
zawód.

Zachodzące zmiany gospodarcze,

społeczne

i technologiczne mają bezpośredni wpływ

na

stale zmieniające się potrzeby rynku

pracy, co

powoduje potrzebę ciągłego

dostosowywania

kwalifikacji zawodowych.

Obecny rynek pracy nie jest już rynkiem
lokalnym, lecz rynkiem europejskim, a

nawet

światowym.
Dlatego istnieje konieczność nauki

języków

obcych, które zwiększają mobilność
pracowników, a tym samym zwiększają

jego

szansę na zatrudnienie.

Transformacja ustrojowa i zmieniający się

rynek

pracy ujawniły dysonans miedzy

oczekiwaniami

tegoż rynku a kształceniem zawodowym.
Stanowiło to jedną z podstaw reformy

systemu

edukacji. W sytuacji wolnego rynku rzadkim
zjawiskiem jest wykonywanie jednego

zawodu w

ciągu całej kariery zawodowej.

Do funkcjonowania na rynku pracy coraz

częściej

potrzebne są zestawy kwalifikacji z różnych
obszarów zawodowych. Specjaliści uważają, że
co 5-10 lat konieczna będzie zmiana

kwalifikacji

zawodowych, a nie tylko miejsca pracy.
Ponadto na każdym stanowisku stawiane będą
wysokie wymagania ułatwiające znalezienie

się

na konkurencyjnym rynku pracy.

Przemiany w gospodarce rynkowej
spowodowały zmianę celów kształcenia,

które są

pochodną niespotykanych dotąd

jakościowych i

ilościowych przemian technicznych,
technologicznych, społecznych i

ekonomicznych.

W warunkach skoku technicznego i globalizacji
produktywność, konkurencyjność i skuteczność
gospodarki zależy od wiedzy i umiejętności, co
każe uznać inwestowanie w edukację zawodową
za jedną z najbardziej efektywnych form
działania państwa. Inwestowanie w człowieka, w
jego rozwój i kwalifikacje zawodowe stało się
obecnie najważniejszym czynnikiem wzrostu
gospodarczego.

We współczesnej rzeczywistości zatrudniający
szuka pracownika przygotowanego do

szybkiego,

samodzielnego wykonywania konkretnych

zadań

zawodowych, a także gotowego do ciągłych
zmian.
Proces poszukiwania zatrudnienia jest długi i
trzeba włożyć dużo wysiłku, korzystając z
różnych metod i technik, aby znaleźć pracę,
która będzie satysfakcjonująca i zgodna z
naszymi predyspozycjami i umiejętnościami.

W gospodarce rynkowej często zdarza się, że

osoby,

które wykonywały określony zawód i straciły pracę,
nie mogą znaleźć w tym zawodzie zatrudnienia.
Wynika to ze zmian, jakie zachodzą w gospodarce.
Dlatego zawsze trzeba być przygotowanym na
przekwalifikowanie się, co umożliwi zdobycie
nowego zawodu, na który jest zapotrzebowanie na
rynku pracy. W tym celu należy rozpocząć
kształcenie, które pozwoli zdobyć kwalifikacje
poszukiwane na rynku pracy.

Nie tak miało być!
Ok. 40 proc. polskich sprzątaczek w Norwegii

posiada

wykształcenie wyższe.
Większość z nich uważa, że taka praca jest dla nich

poniżająca i

decydują się na nią wyłącznie ze względów

finansowych.

Nowy dom, możliwość zakupu markowej odzieży i

kosmetyków

nie zawsze rekompensuje degradację społeczną, na

którą same

się zdecydowały.
Niektóre wracają do Polski, by mimo niskich

zarobków

pracować w wyuczonym zawodzie, inne zostają by

realizować

swe marzenia o dużym domu z pięknym ogrodem.

BEZROBOCIE JAKO

ZJAWISKO

SPOŁECZNE

Jednym z głównych problemów dokonujących się w
Polsce od 1989 r. przemian społecznych,
gospodarczych i politycznych, jest zjawisko
bezrobocia, które w sposób bezpośredni dotyka coraz
szerszych kręgów społeczeństwa.
Występuje ono wówczas, gdy liczba zdolnych do
podjęcia pracy i poszukujących zatrudnienia osób nie
znajduje posady pomimo akceptowania oferowanych
na rynku pracy wynagrodzeń.

Bezrobotnym jest osoba niezatrudniona i nie
uzyskująca jakiegokolwiek dochodu z tytułu
zatrudnienia lub wykonywanej innej pracy
zarobkowej, zdolna i gotowa do podjęcia
zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy,
nie ucząca się w szkole w systemie dziennym
oraz zarejestrowana we właściwym dla miejsca
zameldowania powiatowym urzędzie pracy.

FORMY BEZROBOCIA:



jawne - ustalane jest na podstawie badań
BAEL lub też ewidencji urzędów pracy.



ukryte - oznacza, że istnieje grupa osób
pozbawionych pracy, lecz z różnych przyczyn
nie zarejestrowanych jako bezrobotne (np.
osoby, które zaprzestały poszukiwań pracy).



fikcyjne- mówimy, gdy część
zarejestrowanych bezrobotnych w
rzeczywistości w cale nie chce podjąć pracy
np. rejestruje się jedynie ze względu na
możliwość otrzymania zasiłku.

TYPY BEZROBOCIA

FRYKCYJNE
Uważane za zdrową normę gospodarki rynkowej,
zjawisko którego nie można uniknąć. Bezrobocie

to

powstaje wtedy, gdy pracownicy zwalniają się z

pracy

lub są zwalniani i pozostają bezrobotnymi przez
względnie krótki okres poszukiwania nowego

miejsca

pracy, które stosunkowo szybko znajdują.

STRUKTURALNE

Jest ono znacznym pogłębieniem bezrobocia frykcyjnego.
Ze zjawiskiem tym mamy do czynienia wtedy, gdy upadają
pewne przemysły, branże, a nowe rozwijają się bardzo powoli.
Bezrobocie to jest nieodłączną częścią składową procesów
modernizacji struktury gospodarczej. Produkty tradycyjnych
branż nie znajdują rynkowego uzasadnienia dla podtrzymywania
ich produkcji, a przemysły nowoczesne, wysoko wydajne nie
oferują jeszcze liczby miejsc pracy równej liczbie miejsc
utraconych. Pewne grupy zawodowe tracą pozycję na rynku.
Transformacja gospodarki polskiej w latach 90 tych może

być

interpretowana jako zmiana strukturalna.

CYKLICZNE

Bezpośrednio związane z przebiegiem cyklu

koniunkturalnego.

Oznacza ono, że w pewnych okresach, tj. w trakcie

recesji

gospodarczej, następuje spadek popytu na pracę.

Pracodawcy

pozbywają się ludzi tymczasowo zbędnych, by przyjąć

ich do

pracy w okresie prosperity. Na to bezrobocie narażeni

są przede

wszystkim pracownicy nie postrzegani przez

pracodawców jako

najważniejsi dla firmy, Ci których można łatwo zastąpić.

BEZROBOCIE DŁUGOTERMINOWE

Pozostawanie bez pracy, pomimo woli jej podjęcia przez

okres

dłuższy niż 12 miesięcy; nie możliwość znalezienia

zatrudnienia

przez tych samych ludzi, którzy z czasem stają się ludźmi
,,marginalnymi”. Ma ono charakter b. strukturalnego –
niedopasowanie struktury gospodarczej do wymogów

rynku.

Narażone na nie są najczęściej pewne grupy ludzi: kobiety,
mieszkańcy obszarów wiejskich, osoby o niskim poziomie
wykształcenia, ludzie młodzi, starsi, schorowani itp.

Ten rodzaj bezrobocia jest szczególnie niebezpieczny.
Bezrobotny długo - terminowy,w okresie bezczynności
zawodowej traci umiejętności i nie zdobywa doświadczenia.
Traci morale pracy, jego motywacja do pracy opiera się na
potrzebach podstawowych. Mniej ważne stają się potrzeby
związane z rozwojem. Bezrobotny długoterminowy
wypada z podstawowego nurtu życia społecznego,
marginalizuje się , marginalizuje się jego rodzina, dochodzi
do jej patologizacji, przestaje być miejscem wychowania
normalnych, zdrowych ludzi zdolnych efektywnie podjąć
społeczne role dorosłego.

BEZROBOCIE DOBROWOLNE



osoby unikające pracy (margines społeczny)



kobiety ( w związku z rola społeczną pełnioną w
rodzinie )



osoby o niskich kwalifikacjach, wykonujących
monotonne, nieciekawe zajęcia , dla których
czasowa przerwa w pracy może być ucieczką od
nieprzyjemnej sytuacji pracy



osoby, które rejestrują się w urzędach pracy, lecz
nie mają zamiaru przyjąć oferowanej pracy

BEZROBOCIE UTAJONE I PODZATRUDNIENIE
Miejscem bezrobocia utajonego są gospodarstwa rolne, rzemieślnicze,
małe zakłady produkcyjne. Polega ono na tym , iż istnieją pozorne
stanowiska pracy. Osoba wykonująca prace na danym stanowisku jest
nie potrzebna, a stanowisko pracy jest utrzymywane z innych niż
ekonomiczne przyczyn (względy rodzinne).
Osoba podlegająca utajonemu bezrobociu skazana jest na styl życia i
pracy w zawieszeniu, w sytuacji niepewności , wyczekiwania oraz osiagania
dochodu na poziomie przeżycia.
Podzatrudnienie natomiast oznacza wykonywanie pracy nie wymagającej
kwalifikacji jakie posiada pracujący. Z pewnością dotyczy studentów, którzy
nie traktują tego zatrudnienia jako ostatecznego. Podaztrudnienie wzrasta

w

związku z lepiej wykształconą populacją, która niestety staje w obliczu

bardzo

wysokiej stopy bezrobocia.

SPOŁECZNE SKUTKI

BEZROBOCIA

Społeczne skutki bezrobocia, to te, które wpływają na
funkcjonowanie całości społecznych typu - rodzina,

małżeństwo,

gmina, zakład pracy, czy wreszcie cała gospodarka i
społeczeństwo.
Badania budżetów domowych wskazują, że w rodzinach gdzie
choć jedna osoba jest bezrobotna następuje:



ograniczenie wydatków na odzież i obuwie



ograniczenie wydatków związanych z wyżywieniem rodziny,



ograniczenie wydatków na urlop,



zmniejszenie rozmiarów oszczędności i zaprzestanie
oszczędzania,



zmniejszenie wydatków na usługi bytowe typu pralnia, fryzjer,
szewc itp.,



zmniejszenie wydatków na zakup prasy, książek i artykułów
przemysłowych,



zaciąganie pożyczek itd. Itp..

Bezrobocie wywołuje negatywne skutki społeczne
zarówno w sferze ekonomicznej jak i psychospołecznej,
które nasilają się w miarę wydłużania się okresu
pozostawania bez pracy.
Prowadzi zawsze do obniżenia standardu
życia, także w przypadku otrzymywania świadczeń
kompensujących płace.
Wywołuje pojawienie się poczucia krzywdy, frustracji,
sprzyja izolacji społecznej, staje się czynnikiem utraty
kwalifikacji zawodowych, pogarsza stan zdrowia,

wpływa na

wzrost konfliktów społecznych i zachowań

patologicznych.

Długotrwały brak pracy powoduje szybką
degradację ekonomiczną jednostki i

rodziny,

potęguje biedę oraz rozszerza sferę

ubóstwa.

Bezpośrednią konsekwencją

długotrwałego

braku pracy jest rodzenie się nowego

ubóstwa,

tj. pauperyzacji rodzin, które wcześniej

radziły

sobie w sferze zaspakajania

podstawowych

potrzeb.

Trudności finansowe prowadzą do ograniczenia konsumpcji
w rodzinach bezrobotnych
(konieczność ograniczenia wydatków na żywność
spowodowała, że w wielu rodzinach zaczęło występować
zjawisko niedożywienia, a nawet głodu).
Wydłużanie się okresu pozostawania bez pracy powoduje
nasilenie się zjawiska izolacji społecznej bezrobotnych,
narastanie napięć i konfliktów w rodzinie , ograniczenie
poparcia i aprobaty ze strony członków najbliższej rodziny.
Dla wielu to katastrofa życiowa. Nasilający się stres z braku
poczucia własnej wartości, użyteczności, lęku o przyszłość,
utraty dotychczasowej pozycji w rodzinie i środowisku
lokalnym, oraz utraty poczucia bezpieczeństwa socjalnego.

Masowe bezrobocie prowadzi do istotnego

pogorszenia

warunków życia całych społeczności lokalnych.

Masowe

ubożenie coraz większej grupy mieszkańców

powoduje

lawinowe zwiększanie się zadań gminy wobec

tych, którzy nie

mogą sami zaspokoić podstawowych potrzeb.

Wzrost lękowego nastawienia do pracy
- specyficzna bariera świadomości społecznej:

obawy przed

bezrobociem hamują chęć podjęcia starań o zmianę

pracy na

lepszą.
Bezrobocie wpływa dezorganizująco na rodzinę, i

czyni ułomny

proces socjalizacji w jej obrębie. Zachwiane zostają

role

społeczne w rodzinie, w szczególności role

mężczyzn.

Rodziny izolują się od szerszych struktur

pokrewieństwa i

powinowactwa, od kręgu znajomych i przyjaciół, od

sąsiadów i

społeczności szkolnych, co jest związane z

ograniczonym

Zasobem pieniędzy i spadkiem samo-poważania u

bezrobotnych.

Samobójstwa wśród bezrobotnych są częstsze niż u

osób

pracujących.

Długotrwale bezrobotna młodzież w środowiskach

miejskich

wchodzi w struktury gangów lub jest narażona na

inne

negatywne podkultury.
Ogólnie wzrasta poziom przestępstw i wykroczeń

na terenach

objętych bezrobociem.
Klasa średnia musi wydawać coraz więcej pieniędzy

na

ubezpieczenia, ochronę zdrowia, życia, mienia,

bezpieczeństwo

dzieci w szkołach i w miejscach publicznych.
Bezrobotni ponadto rzadziej niż osoby pracujące

biorą udział w

wyborach parlamentarnych oraz gorzej oceniają

stan obecnej

gospodarki w porównaniu z gospodarką przed

rokiem 1989.

Negatywne skutki bezrobocia odczuwane są przez
całe społeczeństwo. Wiąże się to z ponoszonymi
przezeń dużymi kosztami świadczeń socjalnych,
ograniczeniem dochodów z podatków i składek
ubezpieczeniowych, zakłóceniami w systemie
świadczeń społecznych, rozszerzeniem zjawisk
patologii społecznych, wzrostem napięć i konfliktów,
stwarzających zagrożenie dla pokoju społecznego.

Julian Tuwim, „Wszyscy
dla wszystkich”

Murarz domy buduje,
Krawiec szyje ubrania,
Ale gdzieżby co uszył,
Gdyby nie miał

mieszkania?

A i murarz by przecie
Na robotę nie ruszył,
Gdyby krawiec mu spodni
I fartucha nie uszył.

Piekarz musi mieć buty,
Więc do szewca iść

trzeba,

No , a gdyby nie piekarz,
Toby szewc nie miał

chleba.

Tak dla wspólnej korzyści
I dla dobra wspólnego
Wszyscy muszą pracować,
Mój maleńki kolego.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

BIBLIOGRAFIA

1.

RYNEK PRACY W SKALI LOKALNEJ – pod red. Romana Szula i
Anny Tucholskiej – Warszawa 2004r.

2.

EKONOMICZNE PROBLEMY RYNKU PRACY – Jerzy Unlot –
Katowice 1999r.

3.

WYBRANE ELEMENTY RYNKU PRACY – Katarzyna Głąbicka –
Warszawa 2001r.

4.

CZŁOWIEK – OBYWATEL - PRACOWNIK NA RYNKU PRACY –
pod red. Czesława Plewki i Henryka Bednarczyka –
Szczecin 2011r.

5.

WYMIARY ŻYCIA SPOŁECZNEGO- pod red. Mirosławy
Marody – Warszawa 2002r.

6.

www.mpips.gov.pl

7.

www.rynekpracy.pl