Interakcje 

społeczne z 

naukami 

przyrodniczymi 

(biologicznymi)

Genetyka

Osiągnięcia genetyki zachowania mogą pokazać, że, przynajmniej 

w niektórych sferach, wpływ wychowania i wychowawcy jest 

znikomy, a to zagraża bytowi pedagogiki. Jeśli wpływy wrodzone 

co do pewnej cechy osobowości są nie do przezwyciężenia, 

wychowawca musiałby powtórzyć za Korczakiem [1958 s. 54]: 

"mogę stworzyć tradycję prawdy, ładu, pracowitości, uczciwości, 

szczerości; ale nie przerobię żadnego z dzieci na inne, niż jest. 

Brzoza pozostanie brzozą, dąb dębem, łopuch łopuchem".

• Nie można zapomnieć, iż wpływ genów nie ma charakteru 

deterministycznego i nie przekreśla wartości wychowania. Co 

więcej, wiedza dotycząca tego, co i w jakim stopniu można w 

człowieku wychować, a co - pomimo licznych zabiegów - 

pozostanie raczej takie, jakie jest, daje wychowawcy szansę 

mądrego i skutecznego działania. 

Anatomia

- Nauczyciel musi zdawać sobie sprawę z ,iż uczeń jest istotą 

złożoną z zespołu komórek, tkanek i narządów, działających 
w koordynowanych systemach: trawiennym, oddechowym, 
krwionośnym, wydalniczym i mięśniowym.  I np. Reakcje 
nadnerczy, grasicy i węzłów chłonnych  mogą powodować 
stres, 
który zapobiega wyczerpaniu organizmu.

-  System nerwowy regulujący bodźce zmysłowe odruchami 

rdzenia pacierzowego, popędami centrów podkorowych 
oraz świadomościowymi i dobrowolnymi ruchami kory 
mózgowej, wywołuje procesy i przeżycia psychiczne, 
koordynuje działalność całego organizmu, wprowadzając 
łączność ze środowiskiem. 

- Sprawa dziedziczności wyjaśnia uzdolnienia
  lub trudności rozwojowe w postaci niedorozwoju 

umysłowego
czy ograniczenia. Dorobek biologii wychowawczej stanowi 
dalej podstawę
dla teorii wychowania fizycznego, dietetyki oraz higieny 
rozwojowej,
szkolnej i społecznej.

Fizjologia

• Nauczyciel powinien robić 

systematyczne przerwy w zajęciach, 

gdyż uczeń musi załatwiać swoje 

potrzeby fizjologiczne np. 

korzystanie z toalety , spożywanie 

posiłków, przewietrzenie się.

Higiena

• Pedagog musi nauczyć dzieci jak 

usuwać z życia ludzkiego wpływy 
ujemne, zagrażające zdrowiu i 
wprowadzać czynniki dodatnie. 

Ekosystem

• Wspomaga zrozumienie zależności miedzy człowiekiem , jego 

wytworami i przyroda poprzez umożliwienie każdemu człowiekowi 

zdobywania wiedzy i umiejętności niezbędnych do poprawy stanu 

środowiska , tworzenie nowych wzorców, zachowań kształtowania 

postaw, wartości i przekonań jednostek, grup społecznych i 

społeczeństw. Osiągniecie celów, zrównoważonego rozwoju wymaga 

integracji pedagogiki z ekologia, czyli szerokie, kompleksowego 

ujęcia , uwzględniając konieczność zaangażowania wszystkich 

uczestników procesów gospodarczych, rządów oraz ogółu 

społeczeństwa.

• Pedagodzy będą mogli nauczyć uczniów :

- Jak odnajdować harmonie i równowagę wewnętrzną

- Jak współistnieć z przyrodniczym środowiskiem

- Jak efektywnie współdziałać  w różnych grupach społecznych 

- Jak korzystać z zasobów informacyjnych naszej cywilizacji