Zachowania emocjonalne
w wypadkach masowych i katastrofach
Zachowania emocjonalne
w wypadkach masowych i katastrofach
Wydarzenia takie jak trzęsienie ziemi,
powódź, wybuch wulkanu, tajfun, wojna i
udział w walce, zamachy terrorystyczne,
masowe gwałty, obozy koncentracyjne,
wypadki komunikacyjne mają bardzo
znaczący i długotrwały wpływ na
funkcjonowanie psychiczne człowieka.
Według Światowego Towarzystwa Medycyny
Stanów Nagłych i Katastrof ( WAEDM) u ofiar
katastrof wyróżnia się następujące reakcje
emocjonalne:
reakcje prawidłowe,
reakcje paniki,
reakcje depresyjne,
reakcje nadmiernego pobudzenia,
reakcje somatyczne
Reakcje emocjonalne
Sytuacje ekstremalne, ze względu na
wyjątkową siłę bodźca, wywołują niemal u
każdego człowieka wyraźną, często bardzo
gwałtowną reakcję psychiczną.
Spontaniczna reakcja większości osób w
sytuacji nagłego, bezpośredniego
zagrożenia życia stanowi swoistą mieszankę
odrętwienia, zagubienia, szoku, wycofania,
przeżywania horroru i tym podobnych
doznań.
Reakcje prawidłowe
Jedni po pierwszym szoku próbują
podejmować działania zmierzające w kierunku
ratowania się, inni drętwieją w bezruchu.
Żadna ze wspomnianych reakcji nie chroni
całkowicie przed negatywnymi skutkami
psychicznymi w wyniku doznanej traumy.
Aktywna postawa człowieka usiłującego się
ratować zmniejsza prawdopodobieństwo
wystąpienia głębszych skutków doznanego
urazu psychicznego.
Ludzie mogą się zachowywać
różnie!!!!!!!!!!
Bezpośrednio po doznaniu traumy następuje szok.
Jego wyrazem jest zupełne odrętwienie, oderwanie od życia
i brak odbioru lub też gwałtowny wybuch emocjonalny
wiążący się z niespójnym sposobem zachowania.
Trwa to zwykle kilka minut, a niekiedy godzin.
Takie reakcje emocjonalne i behawioralne są bezpośrednią
odpowiedzią na samo wydarzenie i doznany uraz.
Uważa się, że ten typ reakcji ma swoje filogenetyczne
podłoże. Jest odruchową reakcją na traumatyczne
zagrożenie oraz spowodowane tym fizyczne i psychiczne
urazy. Jest przejawem walki (agresji), panicznej ucieczki lub
znieruchomienia wyrażającego się w apatii i odrętwieniu
emocjonalnym .
Reakcja prawidłowa- szok!!
Etap I. Powstanie szoku, dezorientacji i odrętwienia
psychicznego, którego istotna cechą jest niezrozumienie
zaistniałego wydarzenia.
Etap II. Podjęcie automatycznych działań
przystosowawczych do warunków katastrofy, często słabo
uświadamianych i pamiętanych.
Etap III. Nabywanie przekonania o konieczności działania i
podjęcie z innymi uczestnikami katastrofy wspólnych
działań celowych.
Etap IV. Odczucie zmęczenia i osłabienia wynikające z
wyczerpania zasobów energetycznych organizmu i
emocjonalnych skutków katastrofy.
Etap V. Okres przychodzenia do siebie i przystosowywania
się do zmian wywołanych katastrofą, redukowanie skutków
traumatycznych przeżyć.
Cohen i Ahearn – model reakcji ludzi na
katastrofę
Faza pierwsza (kryzysowa). Najczęściej obejmuje 3-4
pierwsze tygodnie po katastrofie. Dominuje w niej silny lęk,
natrętne myśli, wyraźna motywacja do nawiązywania
kontaktów z innymi.
Faza druga (zahamowanie). Jej objawy występują po około
3-8 tygodniach od katastrofy. Ludzie nie myślą i nie mówią o
katastrofie, a traumatyczne przeżycia z nią związane ujawniają
się w postaci sprzeczek, konfliktów i marzeń sennych.
Faza trzecia (adaptacja). Pojawia się po około 2 miesiącach
po katastrofie. Większość uczestników traumatycznego
zdarzenia nie odczuwa już psychologicznych skutków
katastrofy. Koncentrują się na przywracaniu stanu sprzed
wypadku i normalizacji życia codziennego
Model zachowania ludzi -etapy czasowe
W wypadkach masowych i katastrofach
najbardziej typową reakcją ludzi na zagrożenie
życia jest strach.
Może on powodować zarówno negatywne
(np. agresywny atak na źródło zagrożenia) jak i
pozytywne emocje (np. chęć przezwyciężenia
sytuacji, energiczne działania ratunkowe lub
organizacyjne na miejscu zdarzenia).
Typową reakcją ludzi na zagrożenie
życia jest strach!!!!!!!!!!!!!
Jeżeli silne napięcie psychiczne - wywołane
strachem - utrzymuje się dłużej może
doprowadzić do zespołu wyczerpania.
Objawy to: wzmożone napięcie
emocjonalne, bezsenność, niepokój,
drażliwość, zaburzenia uwagi i toku myślenia,
zaburzenia pamięci oraz bóle i zawroty
głowy, uczucie duszności, drżenie mięśniowe,
obfite poty i dolegliwości ze strony układu
pokarmowego:nudności, wymioty.
Zespół wyczerpania
Panika jest to nagły, nieoczekiwany wybuch
silnego strachu zbiorowego, charakteryzujący się
krótszym lub dłuższym zamroczeniem
świadomości, a powodujący szalone ucieczki i
spowodowany rzeczywistym lub urojonym
niebezpieczeństwem, znacznie przesadzonym.
Osoba będąca w stanie paniki traci zdrowy osąd i
staje się nadmiernie, bezsensownie aktywna.
Osobę taką należy często obezwładnić siłą i
odizolować od otoczenia.
REAKCJE PATOLOGICZNE - Reakcje paniki
Nieoczekiwane zagrożenie bezpieczeństwa
znacznej liczby ludzi znajdujących się w
pomieszczeniach zamkniętych (np. w kinie, teatrze,
sali koncertowej, w wieżowcu, środkach lokomocji itp.)
Sytuacja, gdy droga ucieczki jest odcięta lub
utrudniona, a zbyt wiele osób chce z niej skorzystać.
Wzrasta wówczas poczucie zagrożenia, powstaje
świadomość, że jest to sytuacja zagrażająca życiu,
która może stać się śmiertelną pułapką. Słabnie
wówczas zdolność do racjonalnego działania, dochodzi
do destrukcyjnych zachowań, wzajemnego
przepychania się i tratowania.
Sytuacje sprzyjające powstaniu
paniki
nieznajomość sytuacji, brak wiarygodnej informacji o jej rozwoju
oraz o zachodzących zdarzeniach,
nowość zdarzeń i zjawisk, z którymi ludzie w przeszłości nie mieli
jeszcze do czynienia,
straty w ludziach, niedostatek środków egzystencji (wody,
żywności itp.),
utrata wiary w sens i powodzenie własnych działań, bezradność i
bezsilność wobec zdarzeń i zjawisk,
rozprzestrzenianie się fałszywych lub przesadnych informacji i
plotek,
bierność i bezradność ekip ratowniczych, bezwład organizacyjny,
zły stan psychiczny ludzi,
okoliczności upośledzające postrzeganie słuchowe (ogólny zgiełk,
trzaski, szumy itp.) oraz wzrokowe (zadymienie, mgła, noc), złe
warunki atmosferyczne,
niepokój o losy osób bliskich
Czynnikami sprzyjającymi powstawaniu
paniki
Panika jest bardzo niebezpieczną
reakcją ze względu na wielką
„zaraźliwość”.
Jedna osoba znajdująca się w stanie
paniki może doprowadzić do „reakcji
łańcuchowej", powodując
nieobliczalne szkody dla grupy.
UWAGA NA PANIKĘ !!!!!!!!!!!
Reakcje depresyjne mogą pojawić się w okresie
adaptacji do istotnych zmian życiowych, kryzysu
życiowego lub następstw stresującego
wydarzenia życiowego.
W wypadkach masowych i katastrofach osoby w
stanie depresji siedzą w ,,otępieniu ‘’(często
bezpośrednio na miejscu zdarzenia) ze wzrokiem
utkwionym w przestrzeń, nieczułe na wszystko,
co dzieje się dookoła. Takim osobom należy
zapewnić pomoc, gdyż nie zatroszczą się o siebie.
REAKCJE PATOLOGICZNE- Reakcje depresyjne
Osoby w stanie nadmiernego pobudzenia
wykazują wielką aktywność, mogą mieć
podwyższony nastrój, nie są w stanie skupić się
na jednej sprawie, często utrudniają akcję
ratowniczą.
W trakcie prowadzenia akcji ratunkowej ich
wzmożoną aktywność można wykorzystać przy
prostych czynnościach organizacyjnych na
przykład opieka nad poszkodowanymi.
REAKCJE PATOLOGICZNE- Reakcje nadmiernego
pobudzenia
Jest to generowanie przez nieświadomość
rozmaitych (pozornych lub rzeczywistych)
dolegliwości fizycznych w celu uzasadnienia
niepodejmowania działań przez jednostkę
lub odwrócenia jej uwagi od niechcianych
myśli i uczuć.
REAKCJE PATOLOGICZNE- Reakcje somatyczne
Konwersja (zaburzenia konwersyjne,
dawniej utożsamiane z histerią)
Zaburzenia dysocjacyjne:
amnezja dysocjacyjna, fuga, osłupienie,
trans dysocjacyjne zaburzenia snu
Reakcje somatyczne
hipestezja - częściowy zanik wrażliwości,
hiperstezja - nadwrażliwość,
analgezja - zanik wrażliwości na ból,
parestezja - niezwykłe odczucia (łaskotanie,
gorąco)
najpowszechniejsze formy
ostra reakcja na stres,
zaburzenie stresowe pourazowe,
zaburzenia adaptacyjne.
REAKCJE PATOLOGICZNE- Reakcje na ciężki stres
Ostra reakcja na stres to przemijające
zaburzenie o znacznym nasileniu, które
rozwija się jako reakcja na wyjątkowy stres
fizyczny lub psychiczny u osoby nie
przejawiającej uprzednio żadnego
zaburzenia psychicznego.
Ustępuje zazwyczaj w ciągu kilku godzin lub
dni po zdarzeniu.
Ostra reakcja na stres
poczucie odrętwienia,
wyobcowanie
brak wrażliwości emocjonalnej,
oszołomienie,
amnezja, czyli niemożność przypomnienia
sobie ważnych aspektów urazu.
Objawy ostrej reakcji na stres
Powstaje jako opóźniona lub/i przedłużona reakcja
na stresujące wydarzenie o charakterze
wyjątkowo zagrażającym lub katastrofalnym.
Typowe objawy obejmują epizody powtarzającego
się przeżywania urazu na nowo w natrętnych
wspomnieniach lub w snach, które występują na
tle uporczywie utrzymującego się poczucia
odrętwienia i otępienia uczuciowego oraz
odizolowania od innych ludzi
.
Zaburzenie stresowe pourazowe-PTSD
Zaburzenia adaptacyjne (przystosowawcze)
obejmują stan subiektywnego distresu i
zaburzeń emocjonalnych zwykle
przeszkadzających w społecznym
funkcjonowaniu i działaniu, pojawiający się
w okresie adaptacji do istotnych zmian
życiowych lub do następstw stresującego
wydarzenia życiowego
Zaburzenia adaptacyjne
nastrój depresyjny,
lęk, zamartwianie się lub mieszaninę tych
objawów,
poczucie niemożności poradzenia sobie,
zaplanowania, czy pozostawania nadal w
obecnej sytuacji,
ograniczoną zdolności wykonywania
codziennych czynności (w pewnym stopniu).
Objawy obejmują:
Rozpoczynają się z zwykle w ciągu miesiąca
od wystąpienia stresującego wydarzenia lub
zmiany życiowej.
Czas trwania objawów nie przekracza
zazwyczaj 6 miesięcy.
Zaburzenia adaptacyjne
To gałąź psychologii zajmująca się
zjawiskiem zachowania jednostek w wielkiej
masie ludzkiej.
Masa ta może być rozumiana dwojako:
-krótkotrwałe zgromadzenie jednostek (np.
manifestacja uliczna),
-synonim społeczeństwa masowego
Psychologia tłumu
Specyfiką tłumu jest brak jakiejkolwiek organizacji
formalnej i funkcjonowania norm moralnych, a
tym samym i racjonalnej kontroli społecznej.
Kreują go silne bodźce emocjonalne, jakimi
najczęściej są: poczucie krzywdy, gniew, chęć
zemsty czy poszukiwanie zdobyczy.
Brak organizacji i osłabienie norm moralnych
sprzyja wyzwalaniu się popędów prowadzących
do anormalnych zachowań.
Specyfika tłumu
zjawisko dezindywidualizacji, czyli
częściowego zaniku niektórych składników i
cech osobowości jednostek na okres ich
wtopienia się w zbiorową psychikę tłumu,
wzmożone naśladownictwo
spowodowane zanikiem indywidualnej
refleksyjności jednostki,
Cechy tłumu
zarażanie emocjonalne (zaraźliwość)
polegające na wytwarzaniu się identycznych lub
podobnych stanów emocjonalnego napięcia,
powstającego na gruncie podobnych postaw,
nastrojów i oczekiwań,
podatność na sugestie i oddziaływania
innych uczestników tłumu. Tłum rozpada się
wówczas, gdy słabnie więź zespalająca do w
skutek nowej podniety, wywołującej zupełnie inne
niż dotychczas emocje.
Tłum, zwłaszcza demonstrujący jest ważną formą
życia społecznego i politycznego.
Cechy tłumu