ROLE SPOŁECZNE W 

SOCJOLOGII-

PRZEGLĄD

 STANOWISK 

TEORETYCZNYCH

KONCEPCJE ROLI SPOŁECZNEJ W UJĘCIU 
INTERAKCYJNYM



w teorii Znanieckiego społeczeństwo 
tożsame jest z pojęciem grupy 
społecznej-rządzą nimi podobne prawa, 
a wartości  są elementem łączącym



każdy kto wyrasta w danej zbiorowości, 
kulturze uczestniczy w rozwijaniu 
swoistych dla niej wartości



uczestnictwo społeczne polega na 
utożsamianiu się z otoczeniem

DEFINICJA ROLI SPOŁECZNEJ WG F. ZNANIECKIEGO



Rola społeczna to „działaniowy aspekt 
wzoru osobowego umożliwiający 
wyodrębnienie osoby społecznej”. 
Składają się na nią:



-jaźń odzwierciedlona



-stan socjalny



-funkcja społeczna



-znaczenie życiowe

POJĘCIE ‘REPREZENTACJI’ W UJĘCIU S. MASCOVICIEGO



Jako proces – to pewna forma 
poznawania świata społecznego oparta 
na postrzeganiu (percepcji)



Jako efekt-postrzeganie siebie z pozycji 
innych, pozwala na utworzenie stabilnej 
autokoncepcji, opartej o normy, 
wierzenia, wartości

ROLA W KONCEPCJI MEADA



to pewien punkt wspólny między 
jednostką, a społeczeństwem 



to zespół określonych postaw i 
zachowań jednostki, wynikających z 
zajmowanych różnych pozycji w grupie 
społecznej

JAŹŃ ODZWIERCIEDLONA I 
SUBIEKTYWNA



pierwsza z nich dotyczy tego jak 
postrzegają nas inni, wpływa na 
kształtowanie jaźni subiektywnej



jaźń subiektywna , czyli obraz własnej 
osoby

ROLA W UJĘCIU DRAMATURGICZNYM WG GOFFMANA



To „ustalony wcześniej wzór działania 
ujawniający się w czasie występu, ale 
mogący mieć zastosowanie także przy 
innych okazjach”.

ELEMENTY DRAMATURGICZNIE UJĘTEJ ROLI

-  zaufanie do roli
-  fasada
-  idealizacja
-  kontrolowanie ekspresji
-  mistyfikacja

KONCEPCJE ROLI W UJĘCIU STRUKTURALNO-
FUNKCJONALNYM



Role przypisane, subiektywne i spełnione w 
koncepcji J.H.Turnera



 przypisane-związane z wzorem osobowym lub 
kulturowym, wyrażone w postaci norm przypisanych 
pewnej pozycji społecznej



 subiektywne-wynik interpretacji ról przypisanych, 
związany z oczekiwaniami partnerów, które są 
zmienne i  zależne od sytuacji społecznej



 spełnione –to konkretne zachowania i sposoby 
reagowania jednostki wobec oczekiwań i własnych 
sądów na temat roli 

TWORZENIE, MODYFIKOWANIE I NEGOCJACJA RÓL



 tworzenie roli-inaczej kreacja, twórcze 
przetwarzanie relacji jednostki w 
wyniku którego pojawiają się nowe, 
nieznane dotąd role 



 modyfikowanie i negocjacja ról-oparte 
na dopasowywaniu do sytuacji w 
zależności od warunków wewnętrznych 
i zewnętrznych uwarunkowań procesu 
interakcji 

KONCEPCJA J. SZMATKI



Ujęcie roli społecznej jest tu 
dwupoziomowe:

1) Czynniki związane z funkcjonowaniem 

grupy:



Czynniki: kulturowe, techniczne 
ekonomiczne

2) Obejmuje system poglądów jednostki na 

to, jak powinna wyznaczać sobie cele, 
środki działania i zachowania 

AMBIWALENCJA W UJĘCIU R. 
MERTONA



Odwołuje się do wielości grup 
odniesienia 



Dobrym przykładem ukazania 
ambiwalencji w roli jest zawód 
nauczyciela

PROCES NABYWANIA ROLI SPOŁECZNEJ, A PRZYNALEŻNOŚĆ 
JEDNOSTKI DO KRĘGÓW ŚRODOWISKOWYCH 



Najbliższe środowisko-rodzina :

o

jako grupa społeczna i jako 
„instytucja”

o

jest grupą pierwotną

o

pełni funkcje: prokreacyjną, 
ekonomiczną, opiekuńczą, 
socjalizacyjną, stratyfikacyjną i 
integracyjną

GRUPA RÓWIEŚNICZA



Stanowi źródło postaw, kształtuje w nas 
dobro i zło, zachęca do podejmowania 
działań, zniechęca do innych , daje 
możliwość sprawdzenia własnych możliwości 



Stanowi dla młodej osoby układ odniesienia 



Trzy typy osobowości:



 osobowość sterowana tradycją



 osobowość sterowana wewnetrznie



 osobowość sterowana zewnętrznie

SZKOŁA



przygotowuje do podjęcia pracy 
zawodowej, bądź dalszej nauki 



nowe kontakty z rówieśnikami



w trakcie studiów wiedza rzadko jak 
twierdzi Znaniecki wykorzystywana jest 
w praktyce

ROLA ZAWODOWA



podejmowana przez młodych ludzi w 
sytuacji dużego zróżnicowania 
społeczno-zawodowego i zjawiska 
restrukturyzacji(przemian)



feminizacja pewnych zawodów 

ROLE SPOŁECZNE A WZORY 
OSOBOWE

Wzory osobowe (kulturowe)
Cechy osobowości demokraty wg M. Ossowskiej:
-aspiracje perfekcjonistyczne
-otwartość umysłu
-wewnętrzna dyscyplina
-tolerancja
-aktywność
-odwaga cywilna
-uczciwość intelektualna
-krytycyzm
-odpowiedzialność za słowa
-uspołecznienie
-etyka fair play
-wrażliwość estetyczna
-poczucie humoru

Dziękujemy za uwagę 