TEMAT: 

ORGANIZACJA PROCESU WYCHOWANIA 
FIZYCZNEGO W SZKOLE SPECJALNEJ

1. ZABAWA W PROCESIE WYCHOWANIA 
DZIECI SPECJALNEJ TROSKI

Istotną rolę w rewalidacji (przywracaniu do zdrowia) dzieci głuchych 
odgrywają zabawy i gry ruchowe. Szczególnie ważnym elementem 
tego procesu jest oddziaływanie poprzez ruch na rozwój 
spontanicznej i inspirowanej mowy a także przygotowanie do 
kontaktu z rówieśnikami słyszącymi. Pomocne są zabawy zespołowe, 
dzięki którym dzieci głuche uczą się dostosowywać swoje 
zachowanie do wymogów grupy. 
Podstawowe formy aktywności ruchowej odgrywają również  istotną 
rolę w procesie rewalidacji dzieci niewidomych. Problemem w 
organizacji ćwiczeń dla dzieci niewidomych jest stwarzanie okazji do 
analizy i syntezy poznawanych zjawisk oraz inspirowania reakcji 
czasowo-przestrzennych. Zabawy i gry ruchowe powinny sprzyjać 
kształtowaniu u dzieci niewidomych zmysłu równowagi, koordynacji 
ruchów wrażliwości słuchowej i ogólnej sprawności.

Na szczególna uwagę zasługują gry i zabawy słuchowe. Sprawiają 

one, że dziecko niewidome nabiera większej samodzielności, pewniej 
orientuje się w terenie i ma dokładniejsze wyobrażenie sytuacji, w 
której się znajduje.



W usprawnianiu dzieci upośledzonych umysłowo dużą rolę 
odgrywają indywidualne ćwiczenia i gry ruchowe o 
charakterze rytmicznym. Pod wpływem tych ćwiczeń 
następuje zmniejszenie niezborności motorycznej, obserwuje 
się także odprężenie psychiczne sprzyjające synchronizacji 
ruchów. Ćwiczenia połączone z muzyką pozwalają nie tylko na 
swobodną ekspresje ruchową, ale wywierają również 
korzystny wpływ emocjonalny.



Dzieci i młodzież społecznie niedostosowana odznacza się 

często nadpobudliwością psychoruchową i impulsywnością. 
Jednym z ważnych elementów w zakresie wychowawczego 
oddziaływania na te dzieci jest przygotowanie ich do kontaktu 
z grupą rówieśniczą.  Dobrą okazję ku temu dają zespołowe 
gry sportowe o ustalonych regułach. Ważne jest zwłaszcza, 
aby w trakcie tych form aktywności dominowały elementy 
kooperacji nad rywalizacją (poszanowanie przepisów gry, 
posłuszeństwo wobec kapitana zespołu, umiejętne 
współdziałanie, szacunek dla przeciwnika i wyzbycie się chęci 
zwycięstwa za wszelką cenę). 

ORGANIZACJA LEKCYJNYCH I 
POZALEKCYJNYCH FORM AKTYWNOŚCI 
RUCHOWEJ



W organizacji zajęć szczególnie ważna jest zasada 
przystępności. Materiał ćwiczebny musi być dostosowany nie 
tylko do poziomu rozwoju motorycznego, ale przede 
wszystkim do rodzaju upośledzenia. 



Badania wykazały, iż u dzieci specjalnej troski występuje 

wyraźne zróżnicowanie tępa rozwoju fizycznego i 
motorycznego w obrębie obu płci. Wskazuję one na potrzebę 
prowadzenia zajęć ruchowych w grupach jednorodnych pod 
względem płci  już od najmłodszych klas szkoły podstawowej. 
W klasach młodszych należy dążyć do tego, aby zajęcia 
ruchowe były dla dziecka interesujące i sprawiały mu radość. 
Czyli zabawy pobudzające wyobraźnie i angażujące wiele 
zmysłów jednocześnie.



Kolejny etap nauczania to dzieci w wieku 13 – 16 
lat. Dzieci te mają duże trudności ze zrozumieniem 
zadania stawianego przed nimi przez nauczyciela,  
a przy nieudanych próbach jego wykonania szybko 
się zniechęcają i zmieniają obiekt  zainteresowania. 
Stawiane przed nimi zadania trzeba zatem określać 
w prosty i zrozumiały sposób, odpowiedni do 
poziomu umysłowego,  a zmienne zainteresowania 
ożywiać przez  odpowiedni dobór ćwiczeń, 
urozmaicone przyrządy, współzawodnictwo 
właściwe stosowanie pochwał, zachęt itp.



Organizowana lekcja powinna być 
dokładnie zaplanowana przez nauczyciela. 
A w czasie trwania zajęć stosować etapy 
opisane w metodyce nauczania, czyli:



- dokładny opis słowny ćwiczenia,



- wykonanie ćwiczenia przez nauczyciela 

i umożliwienie dzieciom obserwacji (w 
przypadku niewidomych obserwacji 
dotykowe),



- powtórzenie ćwiczenia przez ucznia 

pod opieką nauczyciela korygującego 
błędy.

muzyka



Bardzo ważną rolę w wychowaniu dzieci 
specjalnej troski odgrywa muzyka. Żaden 
nakaz, ani najbardziej precyzyjne wskazówki o 
sposobie wykonania ruchu  nie są tak 
subtelne, aby dać ćwiczącemu wyobrażenie na 
przykład o natężeniu, płynności lub lekkości 
ruchu, jak kształtuje to właśnie muzyka.



Szczególnie wrażliwe na rytm i muzykę są 
osoby z zespołem Downa.

taniec



Taniec jest równie ważny jak muzyka, 
gdyż oddziałuje  na tańczących poprzez 
swój rytm i melodię. Taniec ma zarazem 
istotne znaczenie w usprawnianiu 
ruchowym, kształtowaniu zręczności 
ruchów oraz podnoszeniu ogólnej 
sprawności organizmu. 

 Zespołowe gry 

sportowe 



Kolejnym elementem  pomocnym w 
nauczaniu ruchu są zespołowe gry 
sportowe. Angażują one całe ciało, 
rozwijają szybkość, zwinność i 
skoczność, poprawiają orientacje w 
przestrzeni, uczą gry zespołowej i 
odpowiedzialności.

Zabawy i gry terenowe



W procesie resocjalizacji młodzieży 
społecznie niedostosowanej istotną rolę 
odgrywają gry i zabawy terenowe, w 
których uczestnictwo umożliwia 
przeżycie niecodziennych sytuacji, 
pełnych różnorodnych doznań, w 
działalności korzystnej dla zdrowia i 
społecznie aprobowanej.

Sport



Zajęcia sportowe dają możliwość sportowej walki, 
zdobycia pierwszego miejsca i nagrody. Co wzmacnia 
wiarę we własne siły i uznania w grupie rówieśników. 



Dyscypliny sportu najczęściej uprawiane przez 
młodzież  z upośledzeniem umysłowym to:



  - lekkoatletyka (biegi, rzuty oszczepem i dyskiem, 
pchnięcie kulą, skoki wzwyż i w dal),



- pływanie,



- gry zespołowe,



- kajakarstwo,



- ringo,



 - sporty zimowe (łyżwiarstwo i narciarstwo).

Gimnastyka 

korekcyjna



U dzieci i młodzieży specjalnej troski 
częściej niż u ich rówieśników 
normalnych, występują wady  
rozwojowe. Bardzo ważna więc jest 
gimnastyka korekcyjna. Dzieci z 
wadliwą postawą najczęściej nie 
uświadamiają sobie tego stanu, należy 
więc kształtować nawyk prawidłowej 
postawy metodą reedukacji posturalnej. 

Przeciwwskazania do uprawiania 
ćwiczeń ruchowych



W każdym schorzeniu przedłużająca się 
bezczynność powoduje dodatkowe 
niekorzystne, a zarazem specyficzne, 
objawy. Na przykład, w porażeniach 
kończyn dolnych mogą wystąpić: 
zwiększenie napięcia spastycznego, 
infekcja dróg moczowych, odleżyny.

Lista chorób o bezwzględnym 
zakazie uprawiania ćwiczeń:



        - złamania (przy baku zrostu kości),



- stany zapalne (np. stawów, kości, 

mięśni),



-  wysoka gorączka,



- ostra niewydolność krążenia,



- rozległe stany zapalne skóry,



- po operacjach narządów 

wewnętrznych,



- przy niektórych chorobach płuc i 

wadach                  

serca.

Lista schorzeń z 
ograniczeniem 
ćwiczenia:



- niedowłady,



- porażenia kończyn,



- po amputacjach,



- choroby przemiany materii,



- cukrzyca,



- choroby wrzodowe.

 

Idealny nauczyciel



Do osób szczególnie pożądanych na 
stanowisko nauczyciela, czy opiekuna osób 
upośledzonych umysłowo należą ludzie 
cechujący się: cierpliwością, wyrozumiałością, 
systematycznością, konsekwencją w realizacji 
zamierzonych celów. Nieodzownym  w pracy 
nauczyciela wychowania fizycznego z dziećmi 
specjalnej troski jest takt pedagogiczny, 
okazywanie im życzliwości, służenie radą, 
pomocą i zachętą.