Stymulowanie rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym

CZYM

JEST

STYMULOWANIE

ROZWOJU?

pośród wielu modeli wspomagania rozwoju człowieka, najbardziej odpowiedni dla rozważań nad stymulowaniem w okresie dzieciństwa wydaje się

podejście humanistyczne. Mówi ono o takim pobudzaniu dziecka, które prowadziłoby do ujawnienia przez nie tego, co jednostkowe, subiektywne i
niepowtarzalne. M. Kielar – Turska mówi, że wspomaganie uważane jest za zachowanie pomocne, występujące w różnych formach, polegające na
polepszeniu lub umożliwieniu samodzielnego rozwiązywania problemów

ormy, w jakich występuje wspomaganie

rozwoju związane są z potęgowaniem
istniejącego,

niezaburzonego

potencjału

jednostki, z powstrzymywaniem zagrożeń,
poprawianiem

wzorów

niewłaściwych

zachowań lub przywracaniem utraconych
funkcji

prawidłowych.

Wspomaganie

rozwoju  ma  często  postać  interwencji.
Interwencja  rozumiana  jest  jako  przerwanie,
zahamowanie  lub  modyfikacja  istniejącego
stanu  nie  przystosowawczego.  Interwencja
edukacyjna,  posiadająca  zawsze  charakter
podwójnego

oddziaływania,

ingeruje

rzeczywistość indywidualną oraz społeczną
(Brzezińska

1996).

Profilaktyka  jest  kształtowaniem  i  utrwalaniem  zachowań  prowadzących  do  zdrowia  jednostki.  Jej  zadaniem  jest  propagowanie
akceptowanych społecznie wzorców prawidłowego stylu życia oraz wskazywanie na wartość zdrowia w wymiarze indywidualnym i zbiorowym.
Profilaktyka  łączy  się  z  kolejnymi  pojęciami,  a  mianowicie  z  promocją  –  kształtowaniem  nawyków  prawidłowego  funkcjonowania  oraz  z
prewencją  –  zapobieganiem  możliwości  wystąpienia  zaburzeń  w  zakresie  rozwoju  somatycznego,  psychicznego  i  społecznego  człowieka.
Pojęciem  związanym  z  obszarem  wspomagania  jest  wychowanie  rozumiane  jako  oddziaływanie  na  osobowość  dziecka  z  celem  wyzwalania  i
kształtowania pożądanych stanów, prowadzenia w kierunku samokształcenia oraz samorealizacji w procesie dialogu i wymiany ról (Śliwerski).

Wspomaganie

rozwoju

również

formy,

których

zadaniem

jest

reakcja

powstałe

nieprawidłowości.

Psychokorekcja

–

drogą

wychowania

terapii

stara

się

usunąć

zakłócenia

sferze

rozwoju

psychicznego.

Psychoterapia

–

jest

procesem

leczącym

lub

minimalizującym

różnego

rodzaju

zaburzenia

psychiczne.

Reedukacja – ponowne nauczanie tych umiejętności, które zostały utracone lub przeuczanie poprzez wskazanie nowych, bardziej przystosowawczych
form

zachowania.

Rehabilitacja

rewalidacja

–

dotyczą

pomocy

rozwoju

osób

czasową

lub

trwałą

utratą

zdrowia.

Rehabilitacja rozumiana jest jako przystosowanie do normalnego życia w społeczeństwie po doznaniu uszczerbku na zdrowiu. Rewalidacja - stawia na
mocne strony jednostki i odnosi się do zagadnień dydaktycznych i wychowawczych.

Stymulacja rozwoju prowadzi do
zmian,

nie

jednak

poprzez

usuwanie  istniejącego  stanu,  a
wskutek  działań  wzmagających,
pobudzających  procesy  życiowe,
doskonalenie

warunków

optymalnego rozwoju dziecka, a co
za tym idzie – polepszanie i
usprawnianie jego kompetencji.
Działanie

stymulujące

rozwój

dziecka dąży do doskonalenia
istniejącego potencjału.

Czynność  stymulowana,  aby  została
utrwalona  powinna  wiązać  się  z
procesami  adaptacyjnymi  w  postaci
asymilacji  i  akomodacji.  Powtarzanie
czynności  (asymilacja  funkcjonalna),
wykonywanie  jej  na  różnorodnym
materiale,  (asymilacja  uogólniająca)
oraz  różnicowanie  czynności  zależnie
od  warunków  (asymilacja  różnicująca)
prowadzi  do  trwałego  opanowania
danej  umiejętności  (Piaget).  Tak  więc
wychowanie

jest

procesem

obejmującym

szereg

zjawisk

szczegółowych,

angażującym

wiele

różnorodnych działań zewnętrznych
wobec jednostki, ale i wymagających jej
zgody i współpracy.

Można

też

wiązać

stymulowanie nie z procesem
przyśpieszania,

lecz

procesem

doskonalenia

rozwoju.

Stymulowanie

należałoby

wówczas

rozumieć jako stwarzanie
sytuacji i zachęcanie do
działań

prowadzących

samorealizacji (M. Kielar –
Turska).

Celem wychowania przedszkolnego zawsze był
wszechstronny rozwój dziecka. Różnie go jednak
interpretowano.

Jeszcze

niedawna

charakterystyczne

dla

wychowania

było

nastawienie

modelowanie

wychowanka,

ukształtowanie

człowieka

według

założonego

wzorca. Realizowano jeden, narzucony z zewnątrz
program. Wychowanie dziecka nastawione było na
powielanie,

odtwórczość.

Najważniejsza

była

realizacja  programu,  stymulowanie  w  dziecku
przyswajania  i  reprodukowania  przekazywanej
wiedzy  o  świecie,  a  nie  odkrywania  i  tworzenia.
Nauczyciel  w  tym  ujęciu  to  konserwatysta
narzucający  swoją  wolę.  Odpowiedzialny  czuje  się
tylko  za  nauczanie,  to  on  ma  prawa,  a  uczeń
obowiązki.  Program  realizuje  się  w  oparciu  o
konspekty,  w  których  z  góry  przewidziany  jest
każdy  krok  dziecka,  od  którego  nie  ma  odstępstw.
Zadania,  tematy  do  zajęć,  zabaw  formułuje
nauczyciel  i  pilnuje  ich  realizacji.  W  zajęciach
widoczny  jest  brak  swobody,  nie  ma  możliwości
wyboru.

Taki  model  nauczania  i  wychowania
prezentuje  pedagogika  adaptacyjna
zwana  inaczej  behawioralną.  W  tym
modelu  dominuje  nauczanie  podające,
przyjęcie

zewnętrznych

zasad

moralności, nauczyciel zaś rządzi,
kieruje,

steruje

rozwojem

wychowaniem. (Kwaśnica, 1987)
Pedagogika  ta  uwalnia  wychowanków
od  pytań,  w  zamian  za  podanie  im
gotowych  pytań  i  gotowych  na  nie
odpowiedzi.

Przeciwieństwem pedagogiki adaptacyjnej
jest

pedagogika

emancypacyjna,

humanistyczna. Według niej celem powinna
być

samorealizacja.

Przygotowuje

ona

wychowanków do stawiania pytań, preferuje
nauczanie

problemowe.

Według

niej

wychowanie  powinno  być  niedyrektywne,
bezinteresowne,  oparte  na  wyborach  i
ofertach.  W  procesie  edukacji  „zachodzi
konieczność  stawiania  na  jednostkę,  jej
indywidualność  oraz  na  wspólnotę,  do  której
należy.”  „Jest  to  wydobywanie  z  człowieka
jego  potencjału  z  myślą  o  jego  życiu.
Emancypacyjne

„zmień

się”

oznacza

korzystanie  z  przysługującego  człowiekowi
prawa do podmiotowości. To chęć bycia sobą
przez  poszukiwanie  oparcia  we własnym
odczuciu  świata,  wiedzy  i  innych  wartości  w
nim  nagromadzonych”.  (Waloszek,  1993,
Wychowanie w Przedszkolu nr 7)

Człowiek

powinien

być

twórczy,

aktywny,

niespokojny,

poszukujący.

Dzięki temu może się rozwijać i
doskonalić.
Definicja twórczości rozpatrywana jest
zwykle w obrębie czterech kategorii:

• twórczość jako proces,

• twórczość jako dzieło,

• twórczość jako zespół zdolności

(właściwości) intelektualnych, bądź
zespół cech osobowościowych,

• twórczość jako zespół stymulatorów

społecznych

(społeczny

klimat

uwarunkowań twórczych).

J. Zborowski uważa, że „twórca to człowiek,
który

podejmuje

działania

własnej

inicjatywy.” Tworzyć to nie znaczy startować
od zera, lecz wykorzystywać wszystkie
możliwości

tworzenia

podstawie

posiadanych  informacji.  Wszelkie  poczynania
w  dziedzinie  twórczości  bazują  na operacjach
czynności  myślenia.  Myślenie  jest  zatem
podmiotem  twórczości.  Przez  stosowanie
różnorodnych  form  organizacji  zajęć,  licznych
gier  i zabaw  dydaktycznych,  rozwiązywanie
zagadek  i  rebusów,  krzyżówek  zmusza  się
dzieci  do  samodzielnego  wysiłku  myślowego,
koncentruje

ich

uwagę,

kształci

spostrzegawczość, pamięć i wyobraźnię.
Słowem kształtuje się w zaczątkach twórczą
postawę dziecka .

Według Gilforda i Lowenfelda postawę
twórczą określają następujące kryteria:

• wrażliwość na problemy;

• zdolność do pozostawania w stanie

gotowości wyrażającej otwartość, płynność
myśli (ilość możliwych odpowiedzi na jeden
dany bodziec);

• mobilność, czyli możliwość szybkiego

przystosowania się do nowych sytuacji;

• oryginalność,

odpowiednik

terminu

„postawa twórcza”;

• analiza, czyli stwierdzenie najdrobniejszych

różnic;

• synteza, czyli dokonanie związku wielu

elementów, które tworzą nową całość;

• harmonizowanie swoich myśli, wrażliwości i

zdolności z własną osobą.

Twórczość dziecka jest potrzebą biologiczną,
której

zaspokojenie

jest

absolutną

koniecznością  jego  optymalnego  rozwoju  jako
istoty  ludzkiej.  Wyraża  się  ono  za  pomocą
języka  mówionego  i  pisanego,  plastyki,
rysunku,  modelowania  (w  plastelinie,  glinie),
malowania,

wycinania,

kolorowania,

pomocą muzyki, tańca, gier, zabaw, scenek itp.

Nie

rozwijane

zdolności

twórcze

ulegają

zahamowaniu,  a  nawet  zatraceniu.  Aby  temu
zapobiec  należy  stworzyć  klimat  twórczości,  twórczej
atmosfery  w  środowiskach,  w  których  dziecko
przebywa.

Są

dwa

główne

środowiska

wychowawcze:  dom  rodzinny  i  przedszkole  (później
szkoła,  a  jeszcze  później  zakład  pracy).  Mowa  tu  o
klimacie  otwartego,  swobodnego  porozumiewania  się
dziecka  z  rodzicem,  dziecka  z wychowawcą,  o
atmosferze

serdeczności,

partnerstwa,

umożliwiającym dziecku uzewnętrznienie tego, co
pragnie wyrazić.

Wyobraźnia dziecka, podobnie jak u artysty,
tworzy się z elementów zaczerpniętych z
rzeczywistości.

Przyswajaniu

nowych

elementów świata i przystosowywaniu się do
niego

sprzyjają

zabawy

ekspresyjne.

Zaspokajają

one

dziecięcą

potrzebę

przenoszenia

właściwego

świata

wewnętrznego  ku  innym  ludziom  po  to,  by
otrzymać  nowe  bodźce.  Ekspresja  słowna  jest
najważniejszą  formą  zachowania  ludzkiego,  w
związku  z tym  należy  rozwijać  u  dzieci
twórcze  postawy  wobec  języka,  nie  tłumić
naturalnych  tendencji  do  ekspresji  werbalnej
u dziecka, a prowokować i nagradzać twórcze
zachowania  werbalne  u  dzieci.  Dziecko
mówiąc  wyraża  swoją  radość,  ciekawość,
zdumienie i nie zakłada przy tym konieczności
odbiorcy.

Muzyka  jako  forma  sztuki,  bliska  i  niekiedy
niezbędna  do  życia  ludziom  w  różnych  kręgach
kulturowych,  jest  uniwersalnym  środkiem  przekazu  i
stanowi  przejaw  artystycznej  działalności  człowieka.
Stanowi  specyficzny  język  porozumiewania  się,
wykorzystujący  całą  paletę  różnorodnych  środków
ekspresji  wyrażanych  poprzez  dźwięki.  Obcowanie  z
muzyką  pozwala  na  większą  swobodę  w  wyrażaniu
własnych  emocji,  ponieważ  zaspokaja  ona  potrzebę
przeżyć  estetycznych  i  jest  wynikiem  osobistych
wzruszeń.
Dostrzeżenie

walorów

wychowawczych

ogólnorozwojowych  muzyki  otworzyło,  zwłaszcza  na
przełomie  XIX  i  XX  wieku,  nowy  etap  w  rozwoju
różnych  koncepcji  wychowania  muzycznego.  Powstał
wówczas

szeroki

ruch

Nowego

Wychowania

akcentujący

zarówno

psychologiczne,

jak

wychowawcze  znaczenie  swobodnej  działalności
twórczej  dziecka.  Nie  tylko  podkreślał  aktywność
dziecka  w  wychowaniu  estetycznym,  ale  dostarczał
także  materiałów  do  dalszych  rozważań  na  temat
sztuki, jej przeżywania i wartości wychowawczych.

Aktywność muzyczna polega na podejmowaniu przez
dziecko działań i doświadczaniu muzyki za pomocą
różnych jej form:
• śpiewu,
• ruchu z muzyką,
• tańca,
• gry na instrumentach,
• działań twórczych opartych na materiale
muzycznym,
• aktywnym słuchaniu muzyki.
Działania te wpływają na wszystkie sfery osobowości
dziecka, w tym na sferę
emocjonalną, fizyczną, intelektualną i społeczną,
pozwalając na kształtowanie i doskonalenie pewnych
umiejętności, kompensowanie braków i niwelowanie
negatywnych nawyków. Zdaniem R. Ławowskiej,
szansą na pełny rozwój jednostki jest umożliwienie jej
spontanicznego działania pozwalającego na własną
ekspresję. Kontakt dziecka z muzyką powinien iść w
kierunku motywowania, zachęcania, pobudzania do
działania i tworzenia. Stwarzanie dziecku takich
możliwości sprzyja budowaniu poczucia jego
podmiotowości .

Muzyka

dysponuje

szerokim

wachlarzem form, które działają na
dziecko aktywizująco. Jak wynika z
obserwacji,

dzieci

lubią

śpiewać

piosenki,  eksperymentować  słowem,
uczestniczyć  w  różnorodnych  zabawach
muzyczno  -  ruchowych,  grać  na
instrumentach,  słuchać  muzyki  czy
tworzyć  materiały  inspirowane  muzyką.
Muzyka  stanowi  dla  nich  najbardziej
odpowiedni  sposób  wyrażania  własnej
spontaniczności.

Aktywność muzyczna a rozwój fizyczny

dziecka

W  zakresie  rozwoju  fizycznego  doskonalony
jest  aparat  ruchu  oraz  sprawność  oddechowo
-  krążeniowa,  zwiększająca  wentylację  płuc,
przyspieszająca obieg krwi
i  zużycie  energii.  Aktywność  ruchowa  będąc
nieodłącznym  atrybutem  codziennego  życia
należy do głównych czynników stymulujących
rozwój dziecka.
Ruch  z  muzyką  zawiera  w  sobie  porządek
stanowiący  o  jego  swoistym  pięknie.  Jest
podstawą

zarówno

muzycznego,

jak

psychomotorycznego rozwoju.

Szczególnym  rodzajem  działalności  twórczej  człowieka  jest
taniec, będący jedną
z  form  ekspresji  ruchowej.  Jak  pisał  M.  Bejart,  taniec  stanowi
jedną  z  rzadkich  dziedzin  działalności  człowieka,  w  którą
zaangażowane są całkowicie jego ciało,
dusza  i  umysł.  Tworzywem  tańca  jest  ruch  wykorzystywany  do
wyrażania

stanów

wewnętrznych

przekazu

treści

symbolicznych na płaszczyźnie komunikacji niewerbalnej.
Dzieci  wykazują  duże  zainteresowanie  tańcem  i  pląsami
tanecznymi. Wynika
to z ich ogólnej potrzeby ruchu i zabawy. Twórczy ruch, zdaniem
R.  Labana,  stanowiący  wyraz  potrzeby  ludzkiej  aktywności,  nie
tylko  rozwija  koordynację  całego  ciała,  ale  pomaga  także
fizycznie  wyrazić  wewnętrzne  uczucia  i  emocje,  dzięki  czemu
zaspokajane  są  podstawowe  potrzeby  psychiczne  i  społeczne
dziecka.

Aktywność

ruchowa

stymulowana

muzyką wpływa na odczucie radości i
przynosi

odprężenie.

Sprzyja

kształceniu sprawności motorycznej
kończyn,

wykorzystuje

ćwiczenia

korektywne

zapobiegające

wadom

postawy,

rozwijające

sprawność

rozluźniające ciało. Stwarza także
warunki do doświadczeń estetycznych
wynikających z uporządkowanego ruchu
poszczególnych tańczących, a także jest
doskonałą formą wprowadzania dziecka
w

świat

kultury

zachowań

prospołecznych.

Dzieci  w  wieku  przedszkolnym  często  łączą  różne
formy  aktywności  muzycznej.  Najczęściej  jest  to
śpiew  piosenek  połączony  z  ruchem  ciała  lub
gestodźwiękami.
W  czasie  tego  typu  działań  dziecko  ma  możliwość
rozwijania sprawności manualnej.
Motoryka  rąk  i  dłoni  kształtuje  się  początkowo
podczas  rytmicznego klaskania, stukania, pstrykania,
imitowania  ruchów  różnych  przedmiotów  podczas
zabaw  muzyczno  -  ruchowych  lub  piosenek.
Wspomagają  ją  także  wykorzystywane  rekwizyty,  a
także instrumenty perkusyjne.
Duże  znaczenie  dla  rozwoju  fizycznego  ma  także
śpiew.  Ćwiczenia  głosowe  i  oddechowe  rozwijają
aparat  oddechowy  –  płuca,  krtań,  struny  głosowe,
rezonatory  czaszki  –  a  także  usprawniają  aparat
mowy. Ponadto ćwiczenia te wpływają na poszerzenie
klatki  piersiowej  i  lepszą  wydolność  płuc,  pomagając
tym samym w utlenianiu krwi i poprawnej przemianie
materii. Śpiew pozytywnie oddziałuje na pracę serca,
zmniejsza  napięcie  mięśniowe,  niweluje  zaburzenia
układu  mowy,  między  innymi  jąkanie,  i  prowadzi  do
odprężenia psychicznego.

Prawidłowa praca nad głosami dziecięcymi
wzmacnia i udoskonala narządy mowy i głosu.
Eliminowanie

błędów

wymowy

podczas

śpiewania  piosenek  lub  wydłużanie  wydechu
podczas  wypowiadania  tekstu  zgodnie  z  frazą
muzyczną  przyczynia  się  do  rozwoju  aparatu
głosowego

dziecka

przygotowuje

świadomego kierowania nim.
J. Nowak zaznacza, iż pomocne stają się także
ćwiczenia ortofoniczne zwane ćwiczeniami
instrumentacji

głosowej.

Wśród

działań

twórczych, które stymulować mogą aktywność
językową dziecka, znaleźć można:
–  echo  rytmiczne  polegające  na  powtarzaniu
podanych tematów rytmicznych;
–  rytmizacje  pojedynczych  słów,  przysłów,
wierszy;
–  tworzenie  rytmów  do  różnych  tekstów
literackich;
–  improwizowanie  melodii  do  dowolnego
tekstu.

Aktywność muzyczna a rozwój umysłowy dziecka

Dzięki  usprawnianiu  procesów  poznawczych  i  myślowych
dokonuje się u dzieci
rozwój  umysłowy.  Badania  psychologów  zainteresowanych  tym
tematem ukazały,
iż aby zapewnić całościowe i zintegrowane myślenie oraz szybkie
i  skuteczne  uczenie  się,  należy  zadbać  o  dobrą  komunikację
międzypółkulową.  Lewa  półkula,  zwana  „racjonalną”,  odgrywa
główną  rolę  w  posługiwaniu  się  językiem,  logiką,  zdolnościami
matematycznymi  i  odpowiada  za  pamięć  słów,  liczb,  sekwencje
ruchów  ciała,  szeregowanie.  Prawa  półkula  –  „emocjonalna”  –
odpowiada  za  odbiór  wrażeń  artystycznych,  czynności  związane
z  rytmem,  muzyką,  obrazami,  wyobraźnią.  Obie  półkule
mózgowe łączy ciało modzelowate odpowiedzialne za utrzymanie
równowagi  pomiędzy  przychodzącymi  informacjami,  łącząc
abstrakcyjny, całościowy obraz z konkretną, logiczną informacją.
Muzyka  ma  silne  oddziaływanie  i  może  doprowadzić  do  zmiany
aktywności  dominacji  jednej  z  półkul  mózgowych.  Śpiewając
piosenki  z  dziećmi  i  wykorzystując  proste  zabawy  ruchowe
ilustrujące  na  przykład  tekst  piosenki,  lewa  półkula  przetwarza
słowa  i  sekwencje  ruchowe,  a  prawa  natomiast  skupia  się  na
muzyce.  Nauka  słów  piosenek  postępuje  szybko,  ponieważ  w
proces  ten  zaangażowane  są  obie  półkule  oraz  emocjonalny
ośrodek mózgu umiejscowiony w układzie limbicznym.

Percepcja

muzyki,

według

Jankowskiej,

daje

możliwość

intensyfikacji procesów myślowych na
materiale muzycznym. Dziecko obcując
z

muzyką,

będącą

przedmiotem

abstrakcyjnym, skupia na niej swoją
uwagę.

Słucha

jej

starając

się

zapamiętać te fragmenty, które słyszało,
a następnie porównuje je ze sobą
klasyfikując

zgodnie

skalą

podobieństwa

wartościując

pod

względem walorów estetycznych.

W literaturze tematu podkreśla się
przede

wszystkim

rolę

aktywnego

słuchania

muzyki

kształtowaniu

różnych

dyspozycji

psychicznych,

między  innymi  zdolności  koncentracji
uwagi,  spostrzegawczości,  pamięci.  W
połączeniu  z  ruchem  rozwija  się
orientację

przestrzenną,

szybkość

analizy i syntezy, a także szybkiej reakcji
na pojawiające się sygnały muzyczne,
kształci i doskonali umiejętności kontroli
ruchu i koordynację wzrokowo-ruchową.

Poprzez

werbalizację

wyobrażeń,

powstałych pod wpływem słuchanej
muzyki,

rozwija

się

dziecka

umiejętność  mowy,  pisania  i  czytania.
Plastyczna  wizja  słuchanej  muzyki
przejawiająca  się  w  takich  formach,
jak:  rysunki  inspirowane  nastrojem
słuchanych

utworów

muzycznych;

ilustracje  dźwięków  z  otoczenia  za
pomocą  różnych  technik  plastycznych;
ilustracje  idące  w  kierunku  oddania
charakteru  i  nastroju  piosenki  za
pomocą  koloru  czy  plastyczny  obraz
elementów  muzyki,  może  kształtować
smak

artystyczny

wzbogacać

przeżycie estetyczne dziecka.

Aktywność muzyczna a rozwój
emocjonalny dziecka

Niezwykle istotny w kontaktach z muzyką jest rozwój
emocjonalny.  Dokonuje  się  on  zarówno  poprzez
przeżycie estetyczne muzyki, jak i przez emocjonalne
zaangażowanie  w  działanie.  Wrażliwość  emocjonalna
wpływa na jakość przeżycia estetycznego, a istotnym
czynnikiem  jest  doświadczenie  artystyczne.  Muzyka,
wykorzystując szeroki zakres elementów muzycznych,
umożliwia wywołanie określonych emocji, związanych
często z odpowiednimi przeżyciami z życia. To, w jaki
sposób  dziecko  coś  odczuwa  i  przeżywa,  zdaniem  P.
Nordoffa  i  C.  Robbinsa,  jest  niezwykle  ważnym
aspektem  w  jego  życiu  i  rozwoju.  Emocje
towarzyszące  mu  w  procesie  uczenia  stymulują  jego
rozwój  poznawczy  i  intelektualny.  To  właśnie  one
mają istotny wpływ na to, czy i w jaki sposób zdobyta
wiedza  i  umiejętności  zostaną  wykorzystane  w  życiu.
Muzyka  pozwala  wniknąć  w  świat  uczuć  dziecka.
Odwołuje  się  do  wyobraźni  dostarczając  wciąż
nowych wrażeń i doznań.

Aktywność muzyczna a rozwój społeczny dziecka
Aktywność muzyczna stymuluje rozwój społeczny
dziecka.

Podstawową

cechą,

która

odróżnia

człowieka  od  innych  gatunków,  jest  umiejętność
porozumiewania  się;  zwłaszcza  to,  że  potrafi
komunikować  się  z  innymi  za  pomocą  mowy,  pisma,
obrazów,  muzyki,  tańca,  rytmu  i  emocji.  Aktywność
muzyczna

przyczynia

się

kształtowania

umiejętności komunikacyjnych dzieci, szczególnie w
zakresie niewerbalnego porozumiewania się.

Wśród  elementy  ekspresji  niewerbalnej  wyróżniamy:
proksemiczne  –  dotyczące  relacji  przestrzennych
między  osobami  będącymi  w  interakcji;  hepatyczne  –
związane  z  kontaktem  dotykowym;  posturalne  –
odnoszące  się  do  postawy  ciała;  kinetyczne  –
odzwierciedlające  ruch  ciała;  gestykulacyjne  –
odwołujące

się

gestów

mających

jakiś

rozpoznawalny

kontekst;

paralingwistyczne

–

związane  z  wypowiedzią  słowną,  tj.  intonacją,
akcentowaniem,  rozłożeniem  pauz;  oraz  mimiczne  i
wzrokowe.  Wymienione  elementy  mogą  być  w  toku
zajęć muzycznych kształtowane i rozwijane.

Twórcza aktywność dziecka

(słowna, ruchowa, plastyczna,

muzyczna) stanowi główny element

decydujący o maksymalizowaniu

jego szans rozwojowych, a

bogactwo jej różnorodności można

stymulować odwołując się do

właściwości rozwojowych dziecka

poprzez stworzenie odpowiednich

sytuacji, warunków emocjonalnych,

materialnych i organizacyjnych.

W  pracy  z  dzieckiem  trzeba  szukać  metod,
które  będą  wiązały  się  ze  spontanicznymi  i
swobodnymi  działaniami  dzieci,  takich  które
będą  wyzwalały  ich  twórczą  aktywność.  Do
takich  metod  należy  metoda  projektowania
okazji  edukacyjnych.  W  jej  skład  wchodzą
następujące  elementy:  możliwość  wyboru,
zadania otwarte i warunki wyjściowe .

Możliwość wyboru przez dziecko rozwija
wiele

aspektów

jego

osobowości

tj.:

kształtowanie

samodzielności

podejmowaniu decyzji, odpowiedzialności za
własne czyny. Stymulować rozwój dziecka
możemy

poprzez

oferowanie

różnych

wyborów:  czasu  realizacji  zadania,  wyboru
grupy,  postawy  ciała  w  trakcie  wykonywanej
czynności  oraz  środków  materialnych.  Ważne
jest

również

zagwarantowanie

swobody

wyboru rodzaju aktywności, tematu, techniki,
formy.

Zadania  otwarte   pozwalają  dziecku  na
nieskończoną liczbę rozwiązań i ukazują wiele
dróg,  którymi  można  do  nich  dojść.  Zadanie
otwarte  zawiera  element  niepewności,  nie
podsuwa  dziecku  drogi  do  rozwiązania.
Powinny  się  w  nim  znaleźć  nowe,  dziwne,
śmieszne,

zaskakujące

bodźce.

Przy  projektowaniu  sytuacji  edukacyjnych
ważny  staje  się  punkt  wyjścia  w  zajęciach.
Powinien  on  być  atrakcyjny  i  wzbudzać  w
dziecku zainteresowanie.
Warunki  wyjściowe   mają  prowadzić  do
podjęcia  aktywności  przez  dziecko,  wzbudzać
jego  ciekawość  poznawczą.  Temu  zaś  sprzyja
odpowiedni nastrój i atmosfera tajemniczości.
(Suchora-Olech, 1992)

W edukacji ważna jest jednak nie tylko sama
organizacja

działań

wychowawczo

–

dydaktycznych,  ale  również  odpowiednio
przygotowany  nauczyciel.  On  jest  postacią
kluczową, gwarantem jakości edukacji. Jest to
nauczyciel  empatyczny,  który  jest  wśród
dzieci,  rozmawia  z  nimi,  jest  otwarty  i
życzliwy,  gotowy  do  pomocy.  W  kontaktach  z
dzieckiem przyjmuje postawę proponującego,
zachęcającego  do  działania.  Jest  dynamiczny,
otwarty  na  pomysły  dzieci,  stosuje  raczej
nagrody  niż  kary,  propozycje  niż  nakazy.
Realizuje

zasadę

dwupodmiotowości

w wychowaniu.  Jest  otwarty  na  dziecko  i  na
samego  siebie.  A  przy  tym  nastawiony  jest
także  na  własny  rozwój,  na  poszerzanie
wiedzy  zawodowej  i doskonalenie  własnych
cech osobowych.

Document Outline