EKONOMICZNE PRZYCZYNY I KONSEKWENCJE DEFICYTÓW BUDŻETOWYCH



Emitowanie

skarbowych

papierów

wartościowych

nabywanych przez podmioty nie bankowe, tzn.
gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa niefinansowe i
inwestorów instytucjonalnych,



Emitowanie

skarbowych

papierów

wartościowych

nabywanych przez banki komercyjne,



Korzystanie z kredytów banków komercyjnych,



Korzystanie z kredytów międzynarodowych instytucji
finansowych,



Wpływy z prywatyzacji majątku państwowego,



Zaciąganie

kredytu

banku

centralnym

bądź

emitowanie papierów wartościowych nabywanych przez
ten bank.

Czynniki

wpływające

powstawani

e deficytu

Czynniki

wpływające

powstawani

e deficytu

zbyt wysoki poziom

wydatków

państwowych

zbyt wysoki poziom

wydatków

państwowych

ograniczenie

wielkości

dochodów

budżetowych,

przede wszystkim z

tytułu podatków

ograniczenie

wielkości

dochodów

budżetowych,

przede wszystkim z

tytułu podatków



Wahania koniunktury (stymulacja
fiskalna)



Skłonność do deficytów – sprzeczność
między nieograniczonymi praktycznie
potrzebami a ograniczonymi środkami



Koszty obsługi obecnego długu publicznego



Grupy roszczeniowe wywierające wpływ na
uchwalany budżet – minimalizacja podatków
i większe wydatki na cele socjalne



Ryzyko monetaryzacji deficytu, co może grozić
przyśpieszeniem procesów inflacyjnych



Narastanie długu publicznego i w konsekwencji kosztów
jego obsługi



Absorpcja oszczędności prywatnych ograniczającą
inwestycje prywatne, które są decydujące w kwestii
wzrostu gospodarczego



Wywołanie efektu wypychania



Wzrost rynkowych stóp procentowych



Negatywny wpływ na saldo rachunku obrotów
bieżących w bilansie płatniczym



Negatywny sygnał dla światowych rynków finansowych

Wyróżnia się 7 konsekwencji
deficytu budżetowego:

• Emitowanie

skarbowych

papierów

wartościowych nabywanych przez podmioty nie

bankowe

• Emitowanie

skarbowych

papierów

wartościowych

nabywanych

przez

banki

komercyjne

nieinflacjogenn

• Kredyt banku centralnego bądź emitowanie

papierów wartościowych nabytych przez ten

bank

inflacjogenne

Sposoby finansowania
deficytu:



Powstaje przy zwiększeniu bazy monetarnej
i stabilnych zwyczajach płatniczych.



Może być ona transferowana do budżetu
państwa lub pozostać do dyspozycji banku
centralnego (NPB)



Jeżeli  renta  nie  zostałaby  podliczona  jako
budżet  państwa,  bank  centralny  mógłby
udzielić  kredytu  (bezpiecznego)  państwu
jednak prowadziłoby to do nadużyć i jest to
konstytucyjnie zabronione.

Renta emitenta

Narastanie długu publicznego pociąga za
sobą wzrost kosztów jego obsługi tzn.
płatności odsetkowych.

Niekiedy płatności odsetkowe mogą rosnąć
nawet szybciej niż kwota długu, ponieważ
wierzyciele

mogą

być

zaniepokojeni

wzrostem długu modą domagać się wyższego
oprocentowania, jednakże są to rzadkie
przypadki

występujące

przy

wysokim

poziomie długów.

Niebezpieczeństw

o eksplozywnego

wzrostu długu i

kosztów jego

obsługi

Eksplozywny wzrost

stopy procentowej

Pułapka zadłużenia

Eksplozywny wzrost stopy procentowej

Przeciętna  stopa  procentowa  długu
publicznego  –  średnia  ważona  różnych  stóp
procentowych  z  przeszłości,  mianowicie  stóp
przyjmowanych  przy  kolejnych  emisjach
obligacji skarbowych.

Znaczny i nagły wzrost rynkowej stopy
procentowej może spowodować znaczący,
nieprzewidziany wzrost kosztów obsługi długu
i tym samym wzrost deficytu.

Pułapka zadłużenia

Deficyt

budżetowy

powoduje wzrost

długu

publicznego

Wzrost długu

pociąga za sobą

zwiększenie

kosztów jego

obsługi

Co zwiększa

deficyt

budżetowy na

następny rok

Przeciwdziałanie eksplozywnemu

narastaniu długu

Kluczem  do  sukcesu  jest  ustabilizowanie
relacji  długu  i  kosztów  obsługi  do  PKB.
Należy  określić  graniczną  wielkość  deficytu
budżetowego,  która  nie  spowoduje  wzrostu
długu i kosztów jego obsługi do PKB.

DEFICYT ZAWSZE POWODUJE

WZROST DŁUGU PUBLICZNEGO!

Finansowanie  deficytu  na  krajowym
runku  finansowym  oznacza  absorpcję
oszczędności  prywatnych  na  potrzeby
sektora publicznego.

Część  oszczędności  przede  wszystkim  w
sektorze  przedsiębiorstw  niefinansowych  i
sektorze  gospodarstw  domowych  zostaje
przejęta  przez  sektor  publiczny,  co  oznacza
ograniczenie

możliwości

finansowania

inwestycji prywatnych, mających decydująca
znaczenie dla wzrostu gospodarczego.

Niesłuszny jest podgląd, że przejmowanie
oszczędności

prywatnych

oznacza

ich

„przejadanie”

–

czyli

przesunięcie

zastosowania

inwestycyjnego

konsumpcyjne.  Błąd  polega  na  pominięciu
tego, że podmioty sektora publicznego także,
inwestują,  a  dokonywane  inwestycje  nie  są
obojętne  dla  wzrostu  gospodarczego.  Wręcz
przeciwnie  –  są  równie  niezbędne  jak
inwestycje przemysłowe.

• Powoduje wyższe podatki

• W konsekwencji niższe

oszczędności prywatne

Z podatków

• Niższy poziom podatków

• Co powinno się przekładać na

wyższe oszczędności

prywatne ale nie ja wyższe

inwestycje

Z oszczędności

prywatnych (pożyczek

zaciąganych na rynku

finansowym przez

podmioty sektora

publicznego)

Z oszczędności

prywatnych (pożyczek

zaciąganych na rynku

finansowym przez

podmioty sektora

publicznego)

Jak inwestycje publiczne

powinny być finansowane?

Polega na tym, że w wyniku zwiększania
wydatków

budżetowych

następuje

ograniczenie możliwości wydatkowych w
sektorach prywatnych.

Zagadnienie to trzeba rozpatrywać w
kontekście skali redystrybucji budżetowej, a
nie deficytu budżetowego.

Efekt wypierania

Z deficytem wiąże się właściwie jedna forma
efektu wypierania, mianowicie wypierania z
rynków

finansowych

prywatnych

pożyczkobiorców przez przedmioty publiczne.
Następuje  to  na  skutek  podbijania  stopy
procentowej  przez  wyższe  oprocentowane
papiery  publiczne.  Aby  zwiększyć  popyt  na
papiery publiczne trzeba zapewnić im relatywnie
wyższe  oprocentowanie.  Papiery  publiczne  są
niżej  oprocentowane  niż  papiery  prywatne
jednak są bardziej wiarygodne dzięki emitentowi.

Wzrost stóp procentowych

Zwiększanie

deficytu

fiskalnego

konsekwencji emisji skarbowych papierów
wartościowych prowadzi nieuchronnie do
wzrostu

stóp

procentowych.

Natomiast

stabilny  z  roku  na  rok  deficyt  nie  powoduje
wzrostu stóp procentowych.
Skłonność  do  oszczędzania  jest  większa  niż
do inwestowania. Wtedy pojawia wie problem
co  zrobić  z  nadmiarem  oszczędności  w
stosunku do potrzeb finansowania inwestycji.

Wówczas  deficyt  może  być  przydatny  w
zamykaniu  luki  między  skłonnością  do
prywatnego  inwestowania  a  skłonnością  do
prywatnego

oszczędzania.

Przy

dekoniunkturze towarzyszy spadek skłonności
do prywatnego inwestowania ale skłonność do
oszczędzania w zasadzie się nie zmienia a
może

nawet

wzrosnąć

rośnie

zapotrzebowanie na rezerwy. W warunkach
dobrej koniunktury skłonność do inwestowania
prywatnego jest duża i nie wydaje się aby była
potrzeba interwencji w postaci deficytu.

Zazwyczaj jest ono ujemne. Składają się na nie
wydatki

zagraniczne

sektora

(obsługa

długu

zagranicznego,

utrzymanie

placówek

dyplomatycznych, płatności na rzecz budżetu UE itp.) i
zdecydowanie  niższe  dochody  zagraniczne.  Deficyt
zagraniczny  wpływa  oczywiście  na  łączne  saldo
sektora  finansów  publicznych,  ale  dzieje  się  tak
niezalenie od tego czy saldo jest ujemne czy dodatnie.
Gdyby  z  jakiś  powodów  saldo  zagraniczne  sektora
wzrosło,  to  odbiłoby  się  ujemnie  zarówno  na  łącznym
saldzie  sektora  jak  i  na  saldzie  rachunku  obrotów
bieżących, ale jest to sytuacja mało prawdopodobna.

Saldo zagraniczne sektora

finansów publicznych

Na związek miedzy dwoma saldami można spojrzeć tak:

CA = (T - G) + ( S - I)

Gdzie:

CA – saldo obrotów bieżących
T – dochody sektora finansów publicznych
G – wydatki sektora finansów publicznych
S – oszczędności prywatne
I – inwestycje prywatne

Pierwsze podejście do
zagadnienia

Wg  standardowej  interpretacji  równanie  to  ukazuje
zależności  między  saldem  obrotów  bieżących,
saldem  finansów  publicznych  oraz  inwestycjami  i
oszczędnościami prywatnymi.
Równanie  jest  ułożone  trochę  nieprecyzyjnie,  bo
powinno się uwzględnić saldo obrotów kapitałowych
i  finansowych  a  nie  saldo  obrotów  bieżących.  Co
prawda oby dwa salda powinny być sobie równie ale
nie  są  w  rzeczywistości.  Różnice  mogą  stanowić
zmiany

strefie

rezerw

oraz

transfery

nieewidencjonowane (np. nielegalne) – a to już jest
kolejny składnik równania nieumieszczony w nim.

Kolejne zastrzeżenie dotyczy charakteru należności. Są to
statystyczne  zależności  bilansowe  es  post,  a  nie
zależności  funkcjonalne  ex  ante.  Nie  da  się  tak
przekształcić  równania  aby  było  ono  właściwe  i
uwzględniało wartości. Wyjątek stanowią tylko inwestycje
prywatne,  przy  których  można  założyć,  że  są  funkcją
części

oszczędności

krajowych

pozostałej

sfinansowaniu deficytu fiskalnego i napływu kapitału
zagranicznego:

I = S – (T – G) + KA

Gdzie: KA – saldo obrotów kapitałowych i finansowych

Drugie podejście do
zagadnienia

Dla innych składników takie przekształcenie
byłby bez sensu, choć oczywiście, przyjmując
założenie ceteris paribus, można by formalnie
to uczynić. Nie można również interpretować
równania

jako

funkcji

salda

obrotów

bieżących

bądź

kapitałowych.

Kapitał

zagraniczny

napływa

nie

dlatego,

że

występuje niedobór oszczędności krajowych,
lecz dlatego, że inwestorzy zagraniczni
dostrzegają

możliwości

inwestycyjne,

najczęściej niedostępne dla inwestorów
krajowych.

Andrzej

Wojtyna

• Deficyt finansów publicznych powoduje

wzrost stopy procentowej, a to

prowadzi

wzrostu

kursu

walutowego, a w konsekwencji do

hamowania eksportu i pobudzania

importu co jest jednoznaczne z

pogorszeniem

salda

obrotów

handlowych i tym samym bieżących.

R.E. Hall i

J.B. Taylor

• Zmniejszenie

zakupów

rządowych

bezpośrednio zwiększa eksport netto, a

tym samym prowadzi do zmniejszenia

deficytu w bilansie handlowym

Nie  jest  słuszny  pogląd,  że  zmniejszenie
zakupów  rządowych  oznacza  automatycznie
zwiększenie  eksportu,  bo  niezakupione  przez
rząd towary i usługi można wyeksportować.
Zmniejszenie  zakupów  spowoduje  raczej  nie
zwiększanie

eksportu

lecz

zmniejszenie

produkcji.
Badania pokazują, że nie występuje wyraźna
korelacja między deficytem budżetowym a
deficytem

rachunku

obrotów

bieżących.

Wyjątkiem było USA w latach 80. XX w.

Omawiane dotychczas argumenty dotyczą
wpływu deficytu budżetowego na procesy
gospodarcze.

Uwzględnić

trzeba

także

problemy  z  postrzeganiem  deficytu  jako
czynnika  podważającego  wiarygodność
finansową.
Takim sygnałem podważającym wiarygodność
może  być  właśnie  nieoczekiwany  wzrost
deficytu  budżetowego,  który  wpływa  na
ocenę klasyfikacyjną danego kraju.

Ta ocena przekłada się na warunki, na jakich
mogą

być

emitowane

obligacje.

konsekwencji  obniżenie  oceny  prowadzi  do
konieczności  podwyższenia  oprocentowania,  a
więc do podrożenia kredytu zagranicznego dla
kraju.  Liczyć  się  z  tym  musza  wszystkie  kraje,
zwłaszcza posiadające zadłużenie. Nawet jeżeli
nie  chce  się  już  korzystać  z  pożyczek
zagranicznych,  to  emitowanie  obligacji  na
rynku

światowym

służy

celów

refinansowania długu dotychczasowego.

Wiarygodność rządu też ma istotne znaczenie
dla

międzynarodowej

wiarygodności

wszystkich podmiotów krajowych, a w efekcie
wpływa na możliwości i warunki zaciągania
pożyczek także przez podmioty pozarządowe.
Ma też to istotny wpływ na napływ inwestycji
zagranicznych.

Jest to wpływ jaki wywiera deficyt budżetowy na
kształtowanie się popytu krajowego.

W warunkach równowagi strumień pieniędzy płynących
do

sektora finansów publicznych z sektorów

prywatnych  równy  jest  strumieniowi  płynącemu  z
sektora finansów publicznych do sektorów prywatnych.
Równość  ta  zachodzi  w  przypadku  gospodarki
zamkniętej,  natomiast  w  warunki  gospodarki  otwartej
narusza  ją  występowanie  wydatków  zagranicznych
sektora  finansów  publicznych,  częściowo  tylko
pokrywanych dochodami zagranicznymi.

Efekt popytowy deficytu

Warto zwrócić uwagę, że występowanie tych
środków może powodować, że nawet
zrównoważony

budżet

może

ujemnie

wpływać  na  popyt  krajowy,  gdyż  strumień
pieniądza  płynący  do  sektorów  prywatnych
jest  mniejszy  od  strumienia  płynącego  od
tych  sektorów  do  sektora  finansowego.  W
warunkach  gospodarki  zamkniętej  deficyt
budżetowy  finansowany  (poprzez  absorpcje
oszczędności

prywatnych)

rynku

finansowym jest neutralny w stosunku do
łącznych rozmiarów popytu krajowego.

Zmniejsza się popyt inwestycyjny uzależniony
od  oszczędności  prywatnych,  natomiast
odpowiednio  wzrasta  popyt  konsumpcyjny  –
wydaje  się,  że  tak  to  powinno  wyglądać.
Niektóre  wydatki  budżetowe  wpływają  na
powstanie

oszczędności

prywatnych.

Szczególnie mam tu na myśli płatności
odsetkowe

tytułu

obsługi

długu

publicznego, które w znacznej mierze są
reinwestowane a więc przekształcają się w
oszczędności.

Wpływ

deficytowego

sektora

finansów

publicznych na oszczędności prywatne nie
jest tak jednoznaczny. Jeżeli uwzględnimy
dodatkowo, przechodząc do rynku otwartego,
wydatki

zagraniczne

sektora

finansów

publicznych to, nie ma żadnych podstaw,
by

deficyt

utożsamiać

efektem

popytowym operacji finansowych tego
sektora.

Praktycznie

efekt

popytowy

finansów publicznych jest na ogół mniejszy
od deficytu, chociaż nie ma algorytmu by
obliczyć o ile mniejszy.



Wernik A., Finanse publiczne, PWE, Warszawa
2011



Borodo A., Polskie prawo finansowe zarys
ogólny, Toruń 2010



Samuelson P., Nordhaus W., Ekonomia 1, PWN,
Warszawa 2003



Owsiak S., Finanse Publiczne – Teoria i Praktyka,
PWN, Warszawa 2000



http://www.mf.gov.pl/ministerstwo-finansow/dzia
lalnosc/dlug-publiczny



http://www.finanse.mf.gov.pl/dlug-publiczny/in
formacje-podstawowe



http://politykierstwo.pl/deficyt-budzetowy-3

Bibliografia

Document Outline