EFEKT PLACEBO

TRIUMF UMYSŁU 
NAD CIAŁEM

Bogdan Śliwa

Katarzyna Golczyk

 

CO TO JEST PLACEBO?

Środek, specyfik nie mający wartości 
farmakologicznej, obojętny dla organizmu, 

o 

postaci identycznej z lekiem, 
podawany pacjentom 
w celach 
psychoterapeutycznych; 
stosowany także 
w badaniach kontrolnych 
nad działaniem nowych leków

•

Placebo nie musi być substancją 
nieczynną farmakologicznie

▫

Aktywne placebo 

– aktywna substancja 

wywołująca skutki inne, niż wynikałoby 
to z jej działania farmakologicznego

▫

Nieczyste placebo 

– czynny 

farmakologicznie środek, ale podawany 
w zbyt małych dawkach, by mógł 
zadziałać jego aktywny składnik

•

Placebo to nie tylko lek 

(zabiegi, procedury itp.)

EFEKT PLACEBO

Zmiany zachodzące w procesie leczenia w 

wyniku oddziaływania specyficznych 

czynników psychologicznych 

ukierunkowanych na zaspokajanie potrzeb 

i oczekiwań osoby chorej

 

wykorzystywany do testowania różnych leków i 

terapii

LEK

PLACEBO

TA SAMA CHOROBA

   

testowany lek okaże się skuteczny, jeśli w 

grupie leczonej lekiem testowanym 

odsetek osób wyleczonych lub z poprawą 

będzie 

większy

 niż w grupie leczonej 

placebo

Dodatkowo porównuje się częstość 

występowania działań niepożądanych w 

obu grupach. 

te, które występują częściej w grupie 

leczonej lekiem testowanym, można 

przypisać działaniu testowanego leku. 

Działania niepożądane występują również 

w grupie leczonej placebo.

Stosowanie placebo:

•

 stany depresyjne

•

 ból

•

 astma

•

 nadciśnienie tętnicze

•

 choroby psychiczne

•

 kaszel

•

 dusznica bolesna

CZYNNIKI MODYFIKUJĄCE EFEKT 

PLACEBO

•

Skuteczność aktywnego środka, pod pozorem którego 
placebo jest podawane – korelacja nawet 0,90

•

Skuteczność uprzednio stosowanej aktywnej metody

•

Miejsce leczenia 

•

Liczba badań i wizyt kontrolnych

•

Dawka

•

Częstotliwość stosowania

•

Przestrzeganie zalecanego trybu przyjmowania 

•

Forma podania (zastrzyk, kapsułka, tabletka, pigułka, płyn)

•

Wielkość i kolor

•

Cena

•

Marka

•

Poinformowanie badanych, że mogą otrzymać placebo

POMYŚLNA 
DIAGNOZA

Zawsze, kiedy to 
tylko możliwe, 
lekarz
powinien postawić 
diagnozę i 
poinformować
pacjenta o 
spodziewanym
przebiegu choroby.

Czy wg Pana(i) powinno się stosować w 

leczeniu efekt placebo?

BADANIA NAD EFEKTEM PLACEBO

RODZAJ 

KONTEKSTU 

PSYCHO-

SPOŁECZNE

GO

OPIS BADAŃ

WYNIKI

ILOŚĆ 

TABLETEK

Dane z wielu

badań klinicznych z

zastosowaniem lekόw

stosowanych przy

wrzodach żołądka.

Wyniki z grupy, ktόrej

podawano dwie tabletki

placebo dziennie zostały

porόwnane z wynikami z

grupy otrzymującej 

cztery

tabletki dziennie. 

Wrzody zanikały u

pacjentόw

przyjmujących cztery

tabletki placebo

dziennie w znacznie

szybszym tempie niż

u pacjentόw

przyjmujących dwie

tabletki.

KOLOR

TABLETKI

Grupie 52 studentόw

podano przed 

godzinnym

wykładem jedną do 

dwόch

niebieskich lub 

rόżowych

tabletek placebo.

Studentom 

powiedziano, że

tabletka, ktόrą wzięli 

była

depresantem albo

Stymulantem.

Następnie zmierzono

poziom czujności

studentόw (na przykład 

ich puls, ciśnienie krwi i

szerokość źrenicy).

Czujność u osόb, ktόre 

zażyły niebieską tabletkę 

była mniejsza niż u tych, 

ktόre

zażyły rόżową tabletkę.

OPAKOWANIE

835 kobiet cierpiących 

na

bόl głowy zażyło 

aspirynę

lub tabletkę placebo.

Tabletki zostały podane 

w

opakowaniu bez 

napisόw

lub z logo znanej firmy

farmakologicznej

Fakt, że aspiryna była

bardziej skuteczna w

leczeniu bόlu głowy

niż tabeltka placebo

nie jest zaskakujący.

Jednakże zarόwno

aspiryna, jak i tabletka 

placebo były

bardziej skuteczne

gdy zostały podane w

opakowaniu z

nadrukowanym logo.

CENA

Grupie 82 osόb podano

tabletkę placebo, o ktόrej

powiedziano, że zawiera

nowy środek przeciwbόlowy. 

Połowa osόb myślała, że 

jedna

tabletka kosztuje 2.50 

dolarόw amerykańskich,

pozostali zaś myśleli, że

cena wynosi 10 centόw.

Następnie poproszono

uczestnikόw o ocenę

poziomu bόlu przed i po 

serii elektrowstrząsόw 

aplikowanych do nadgarstka 

pacjenta.

Odczuwany bόl był

mniejszy u osόb,

ktόre zażyły 

droższą

tabletkę. Wynik ten

wskazuje na

powiązanie między

ceną tabletki a

efektem placebo.

TABLETKI 

A 

AKUPUNKTURA

270 osόb cierpiących na

bόl ramienia zażyło tabletkę, 

o ktόrej powiedziano im, że 

jest analgetykiem lub 

zostały leczeno za pomocą 

„udawanej” akupunktury – 

igła chowała się w obudowie 

zamiast przkłuć

skόrę

Udawana”

akupunktura była

bardziej skuteczną

metodą leczenia 

bόlu.

EFEKT NOCEBO

•

negatywne, niepożądane objawy zjawiska 
zwanego placebo. 

•

różne objawy uboczne 
(np. nudności, wymioty, bóle głowy, senność, 
bezsenność, drętwienia, świąd skóry, 
tachykardię, biegunkę, wysypkę czy obrzęki) 
najczęściej wywołane są przez negatywne 
nastawienie pacjenta do terapii, czy też 
nieakceptowany przez niego wygląd leku.

odwrotność
    placebo

DZIĘKUJEMY ZA 

UWAGĘ!

BIBLIOGRAFIA

•

WALTER A. BROWN – EFEKT PLACEBO

•

http://www.scienceinschool.org/repository
/docs/issue21_placebo_research_polish.pd
f

•

TRZCIENIECKA-GREEN A. - 
PSYCHOLOGIA. PODRĘCZNIK DLA 
STUDENTÓW KIERUNKÓW 
MEDYCZNYCH