Antropologiczno- kulturowe aspekty rodziny w Polsce

ANTROPOLOGI

CZNO-

KULTUROWE

ASPEKTY

RODZINY W

POLSCE

Prezentację wykonały:

Badźmierowska Agnieszka

Mroczkowska Agata

Libera Joanna

Łobaza Katarzyna

Uss Agnieszka

Rodzina to najważniejsza, podstawowa

grupa społeczna, na której opiera się

całe społeczeństwo.

Augustin Comte

Mężczyzna i kobieta połączeni

małżeństwem tworzą ze swoimi dziećmi

rodzinę.

Katechizmem Kościoła Katolickiego

RODZINA DEFINICJA



Rodzina to mała grupa społeczna szczególnego
rodzaju, charakteryzująca się silnymi więzami
emocjonalnymi i formalnymi istniejącymi pomiędzy
jej członkami. Opiera się ona na dwóch rodzajach
więzi małżeństwie i pokrewieństwie. Mówimy o niej
również jak o grupie pierwotnej, ponieważ
należymy do niej od momentu narodzin aż do
śmierci, bez względu na to czy tego chcemy czy nie.
Rodzina jest także grupą formalną mającą
określoną prawnie strukturę, cele i normy w
ramach, których funkcjonuje w społeczeństwie.

PRZEMIANY RODZINY
POLSKIEJ- RYS HISTORYCZNY



Arystoteles (IV w. p.n.e.) uznawał rodzinę za
podstawowe środowisko człowieka, w niej
upatrywał całą jego działalność.
Szczepański określa rodzinę jako grupę
utrzymującą ciągłość biologiczną społeczeństwa
i ciągłość kulturalną, przekazując dziedzictwo
kulturowe.



Adamski definiuje rodzinę jako "wspólnotę osób
zjednoczonych ze sobą duchowo, skupionych
przy wspólnym ognisku domowym aktami
wzajemnej pomocy i opieki.

Źródło: ADAMSKI Franciszek : Rodzina : wymiar społeczno-

kulturowy. - Kraków : Wydaw. Uniw. Jagiellońskiego, 2002

WSPÓŁCZESNA RODZINA

POLSKA MA ZA SOBĄ

WIELOWIEKOWY OKRES

ROZWOJU I PRZEMIAN

Słowianie zorganizowani byli w rody. Ród stanowiła

kilkudziesięcioosobowa grupa, obejmująca wszystkich

krewnych połączonych więzami krwi.

Około XII w. rodzina była już podstawową jednostką

gospodarczą i społeczną.

W XIII-wiecznej rodzinie szlacheckiej kobieta była

majątkowo niezależna od męża.

W ciągu XIII - XIV w. w wyniku procesów

kolonizacyjnych nastąpiły liczne przemieszczenia

ludności rodowej, a jednocześnie zacieśnienie się

rodziny podstawowej.

Rodzina szlachecka w XVI w. nadal składała się z rodziców

i dzieci, a pojawiające się w tym czasie nazwiska

odróżniające rodzinę od innych wzmacniały więź

wewnętrzną rodziny.

Mieszczańska rodzina XVI-wieczna nadal opierała się na

silnej władzy ojca i zagwarantowanych prawach żony.

W rodzinach magnackich można było zauważyć znaczne

osłabienie trwałości małżeństw, czego wyrazem była duża

liczba rozwodów (największa w Europie w XVIII w.), a

także rozprężenie moralne.

W drugiej połowie XVIII w. zaczęła rosnąć w miastach

grupa ludzi uprawiających tzw. wolne zawody.

Rodzina szlachecka charakteryzowała się dużą spoistością,

często poszerzana była o samotnych krewnych.

Oprócz domu wpływały teraz na młodzież szkoła,

organizacje, np.: harcerstwo.

Nadal jednak rodzina stała na straży tych wartości, które

można ująć w trzech słowach:

Bóg, Honor, Ojczyzna.

Okres II wojny światowej boleśnie dotknął polskie rodziny i

cały naród. Rozdzielonych na zawsze zostało wiele bliskich

sobie osób.

Typową stała się rodzina utrzymująca się z pracy najemnej w

tzw. upaństwowionych działach gospodarki. Zmniejszała się

również sukcesywnie liczba rodzin wielopokoleniowych. W

roku 1970 dokonano 148,2 tys. aborcji.

Źródło: DYCZEWSKI Leon : Rodzina twórcą
i przekazicielem kultury. - Lublin : Wydaw. Tow. Nauk. KUL,
2003

CHARAKTERYSTYKA WSPÓŁCZESNEJ
RODZINY POLSKIEJ



W przeciągu ostatnich lat w życiu rodziny nadeszły poważne zmiany, które
zostały spowodowane wieloma rzeczami między innymi, takimi jak:



niepewność ekonomiczna



nowe środki informacji



nowe zwyczaje i moda



upadłość autorytetów



duży wpływ mass mediów



pospolitość przemocy



niepowodzenia przez rozwody



narkomania szczególnie u młodych



różnorodne formy patologii w rodzinie, a także utrata autorytetu
macierzyńskiego



bezrobocie rodziców

Źródło: Siemieńska R. (1999), Rola rodziny w sferze życia prywatnego i
publicznego. Akceptowane modele i czynniki je kształtujące, [w:] J. Miluska, P.
Boski (red.), Męskość-kobiecość w perspektywie indywidualnej i kulturowej,.

MODEL WSPÓŁCZESNEJ
POLSKIEJ RODZINY



Dzisiejszy model polskiej rodziny odbiega od tradycyjnego
wzorca sprzed kilkunastu lat. Przemiana ustrojowa i
wprowadzenie gospodarki wolnorynkowej istotnie wpłynęły na
sposób myślenia o roli rodziny w społeczeństwie. Zmienił się
także jej charakter i oczekiwania w stosunku do poszczególnych
członków tej najmniejszej komórki społecznej. Współczesny obraz
polskiej rodziny nie odbiega znacznie od wzorców
zachodnioeuropejskich. Tradycyjny dom, który zamieszkiwało
kilka pokoleń jednocześnie, odszedł w zasadzie w niepamięć.
Owszem, ogniska domowe skupiające trzy lub więcej pokoleń
zdarzają się jeszcze, niemniej jednak, taka sytuacja należy już do
rzadkości.

Źródło: L. Bakiera, Rodzina z
perspektywy socjologicznej i
psychologicznej, w: A. Michalska,
Roczniki socjologii rodziny.
Studia socjologiczne oraz
interdyscyplinarne. Obrazy życia
rodzinnego z perspektywy
interdyscyplinarnej, Poznań
2006.

RODZINA PATRIARCHALNA
I PARTNERSKA



RODZINA DAWNA
PATRIARCHALNA

* wielopokoleniowa
* duża liczba dzieci
* kobiety pracują w domu
* kobiety wychowują dzieci
* ojciec jest głową rodziny
* ojciec jest jedynym
żywicielem rodziny
* zależność od ojca
* przywiązanie do tradycji i
obyczajów
* solidarność, spójność
rodziny
* bliskie więzi sąsiedzkie
* posłuszeństwo



RODZINA WSPÓŁCZESNA
PARTNERSKA

* dwupokoleniowa
* mała liczba dzieci
* kobiety pracują poza domem
* rodzice wychowują dzieci
* podział obowiązków
domowych wynikających z
pracy zawodowej matki
* obniżenie autorytetu
rodziców
* słabe więzi rodzinne,
sąsiedzkie
* izolacja, osamotnienie
* równouprawnienie

Źródło: H. Januszek, J., Sikora: Postawy socjologii. WAE, 2000

FUNKCJE RODZINY



Prokreacyjna



Seksualna



Materialno-ekonomiczna



Opiekuńczo



Socjalizacyjna



Legalizacyjno- kontrolna



Stratyfikacyjna



Emocjonalno- ekspresyjna



Rekreacyjno- towarzyska



Kulturowa

Źródło: S. Badora, B.
Czeredecka, D. Marzec:
Rodzina i formy jej
wspomagania, Oficyna
Wydawnicza „Impuls”,
Kraków 2001.

TYPY RODZIN

- Rodzina mała - składa się z pary małżeńskiej i

niepełnoletnich dzieci. Natomiast kontakty osobowe
z krewnymi są ograniczone do najbliższych członków
rodziny.

- Rodzina duża - zawiera się w niej kilka pokoleń
krewnych żyjących we wspólnym gospodarstwie. Są
one przynajmniej trzy pokoleniowe, a krewni w jej
ramach są połączeni wspólnotą majątkową.

- Rodzina duża zmodyfikowana - jest to
wielopokoleniowa, bliska sobie grupa rodzinna, nie
mieszkająca jednak we wspólnym gospodarstwie.

Źródło: S. Kowalski: Socjologia wychowania w
zarysie

TYPY RODZIN

Ze względu na liczbę partnerów:



Monogamiczna



Poligamiczna:



Poliginiczna- związek jednego mężczyzny z wieloma
kobietami



Poliandryczna- związek jednej kobiety z wieloma
mężczyznami

Źródło: S. Kowalski: Socjologia wychowania w
zarysie

Ze względu na kryterium
poważania i władzy:



Patriarchalna- uprzywilejowana
pozycja mężczyzn



Matriarchalna- uprzywilejowana
pozycja kobiet



Partnerska- kobieta i mężczyzna
dzielą prawa i obowiązki
wynikające z uczestnictwa w życiu
rodzinnym

Źródło: S. Kowalski: Socjologia
wychowania w zarysie

Ze względu na więzi

łączące

partnerów( rodziców):



Rodzina sformalizowana

(małżeńska)



Konkubinat ( kohabitacja)

RODZAJE RODZIN



- Rodzina nuklearna - oznacza, że tworzą
ją dwa pokolenia tj. rodzice i dzieci. Z
czasem usamodzielnione dzieci pozostawiają
rodziców samych, co stwarza poważne
problemy socjalne - opieki nad ludźmi
starszymi. Dlatego też szybko rozwija się
geriatria - dziedzina medycyny zajmującej
się osobami w podeszłym wieku.



- Rodzina wielopokoleniowa - jest rodziną
tradycyjną, obejmującą kilka pokoleń.
Występuje najczęściej w społeczeństwach
słabo rozwiniętych.

MACIERZYŃSTWO

W Polsce charakterystyczne są dwa

podejścia. Z jednej strony dziecko
traktowane jest jako dobro nadrzędne,
a macierzyństwo jako posłannictwo
kobiet. Oznacza to, że celem kobiet
powinno być rodzenie i jak najlepsze
wychowywanie potomstwa. Bycie
kobietą oznacza bycie matką, w
myśleniu potocznym obie te kategorie
są traktowane jako synonimy.
Podkreślenie roli macierzyństwa służy
w rzeczywistości promowaniu postaw
prorodzinnych.

Źródło Tomasz Kasprzak „Macierzyństwo - konieczność czy
luksus?”

• w Polsce niemal 40 % kobiet z wyższym

wykształceniem jest bezdzietnych.

• priorytetem jest edukacja, potem kariera i

pozycja zawodowa, kwestie małżeństwa i

rodziny schodzą na dalszy plan.

• część z nich świadomie wybiera życie, w

którym liczą się jedynie praca i własny

rozwój. Większość jednak ma nadzieję, że

uda im się połączyć rozwój z rodziną.

• Kobiety odsuwają w czasie podjęcie decyzji

o urodzeniu dziecka. Im natomiast są

starsze, tym założenie rodziny staje się

trudniejsze.

TACIERZYŃSTWO



Model współczesny różni się od

wcześniejszego wzoru ojca pod

względem obecności podczas narodzin

dziecka,



zaangażowania w opiekę nad

niemowlęciem, nie tylko wtedy, gdy

dziecko jest starsze.



Ojciec uczestniczy w codziennej opiece

nad dzieckiem, nie tylko bawi się z nim,

ale bierze też udział w rutynowych

czynnościach pielęgnacyjnych.

ODSETEK DZIECI NA UTRZYMANIU W
POSZCZEGÓLNYCH TYPACH
GOSPODARSTW RODZINNYCH NA WSI

85,4

2,7

6,2 5,7

WIEŚ

Dzieci
wychowywane
przez małżeństwa

Dzieci
wychowywane
przez osoby w
związkach
nieformalnych

Dzieci
wychowywane
przez samotnych
rodziców

Dzieci
wychowywane
przez inne osoby

Źródło: GUS, Warunki życia rodzin w Polsce

ODSETEK DZIECI NA
UTRZYMANIU W
POSZCZEGÓLNYCH TYPACH
GOSPODARSTW RODZINNYCH W
MIEŚCIE

79,2

6,4

10,8 3,5

Miasto

Dzieci
wychowywane
przez małżeństwa

Dzieci
wychowywane
przez osoby w
związkach
nieformalnych

Dzieci
wychowywane
przez samotnych
rodziców

Dzieci
wychowywane
przez inne osoby

Źródło: GUS, Warunki życia rodzin w Polsce

MIGRACJE



MIGRACJA ZAROBKOWA jest to
przemieszczanie się ludności, wyjazd
(opuszczenie) kraju ojczystego ze
względów ekonomicznych. Migracje
zarobkowe stają się dominującymi
migracjami w Europie.

Źródło: KAWCZYŃSKA- BUTRYM Zofia : Migracja :

wybrane zagadnienia. - Lublin : Wydawnictwo
Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2009

MIGRACJE PLUSY

Materialne:



zaspokojenie potrzeb ekonomicznych,



wzrost poziomu życia,



możliwość realizacji aspiracji
edukacyjnych i zawodowych dzieci,



lepszy start w życie dla dzieci.

Niematerialne:



Większa samodzielność członków rodziny,



uświadomienie sobie znaczenia łączącej
więzi i relacji,



spokój w rodzinach dotkniętych patologią.

MIGRACJE MINUSY



rozpad więzi,



osamotnienie,



konieczność samodzielnego radzenia
sobie z problemami Codzienności,



tęsknota,



Poczucie opuszczenia,



Problemy wychowawcze,



Poczucie osamotnienia,



Brak wsparcia,



nieradzenie sobie z problemami.

Udziału migrantów i migrantek wśród ogółu

ojców

i matek badanych uczniów oraz udziału kobiet w

ogóle rodziców- migrantów;

uwzględniono wyjazdy przekraczające łącznie dwa

miesiące

Źródło: Bartłomiej Walczak „Dziecko w sytuacji rozłąki
migracyjnej”

EUROSIEROCTWO



EUROSIEROCTWO to fakt
nieposiadania przez kogoś
(niepełnoletniego) obojga rodziców lub
jednego rodzica, którzy opuścili kraj za
pracą.

http://www.stat.gov.pl/gus/definicje_PLK_HTML.htm?id=POJ-
788.htm

Porównanie struktury opieki przy migracji

jednego

rodzica (opiekuna)

i migracji obydwojga rodziców (opiekunów)

Źródło: Bartłomiej Walczak „Dziecko w sytuacji rozłąki
migracyjnej”

POMOC SPOŁECZNA



Pomoc społeczna – jedna z instytucji
polityki społecznej państwa, której
głównym zadaniem jest pomoc osobom i
rodzinom w radzeniu sobie w trudnych
sytuacjach życiowych, jakich nie mogą
one same pokonać przy wykorzystaniu
swoich możliwości, uprawnień i
własnych środków

Renata Gierszewska, Pomoc społeczna: w Leksykon polityki
społecznej

PODSUMOWANIE



Terapeuci, a przede wszystkim doradcy rodzinni uważają,
że jedynym ratunkiem jest to, aby życie rodzinne oprzeć
na partnerstwie również miłości do drugiego człowieka,
odpowiedzialności oraz dojrzałości a także systemie wartości
prorodzinnych, właśnie dlatego należy stwarzać sieć poradnictwa
małżeńskiego i rodzinnego. Fachowcy są przekonani, iż ich pomoc
wspomoże w powstrzymaniu rozkwitu patologii rodzinnej a także
małżeńskiej. Jako dowód dostarcza się rezultaty badań
statystycznych, których wynikiem jest wniosek, iż w ogromnej
rzeszy państw rozpada się ponad połowa małżeństw, zwiększa
się liczba związków nieformalnych, natomiast dzieci
wychowywane są w rodzinach rozbitych. Przyjmuje się w ten oto
sposób, iż takie zjawiska są powodem kryzysu małżeństwa
jak również rodziny, ich zwiastuny ukazują się jednocześnie
w Polsce. Z bardzo wielu badań wynika, że spędzamy ze sobą
wzajemnie coraz to mniej czasu. Natomiast coraz bardziej stajemy
się zagonieni, stres jest naszym nieodzownym towarzyszem oraz
nie umiemy dostrzegać symptomów zbliżającego
się niebezpieczeństwa.

BIBLIOGRAFIA



http://szczecin.stat.gov.pl/vademecum/vademecum_zachodniopomo
rskie/portrety_miast/miasto_koszalin.pdf



Walczak B. „Dziecko w sytuacji rozłąki migracyjnej



DYCZEWSKI L. : Rodzina twórcą i przekazicielem kultury.



OIS, na podstawie danych GUS



Januszek, H., Sikora J. : Postawy socjologii.

GUS, Warunki życia

rodzin w Polsce



KAWCZYŃSKA- BUTRYM Zofia : Migracja : wybrane zagadnienia.
- Lublin



Renata Gierszewska, Pomoc społeczna: w Leksykon polityki
społecznej



Kowalski S.: Socjologia wychowania w zarysie



ADAMSKI F. : Rodzina : wymiar społeczno-kulturowy



Bakiera L., Rodzina z perspektywy socjologicznej i
psychologicznej, w: A. Michalska, Roczniki socjologii rodziny.
Studia socjologiczne oraz interdyscyplinarne. Obrazy życia
rodzinnego z perspektywy interdyscyplinarnej,

Document Outline