Ojcowski park narodowy

Położenie Parku

Ojcowski Park Narodowy leży w południowej części
Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej (50°12' szerokości
geograficznej północnej, 19°46' długości geograficznej
wschodniej) i obejmuje środkową część Doliny Prądnika o
długości ok. 12 km (od Pieskowej Skały do Prądnika
Korzkiewskiego), dolną i środkową część doliny
Sąspowskiej o długości 5 km oraz przyległe fragmenty
wierzchowiny jurajskiej.
Jego powierzchnia, po zmianach dokonanych w 1997 r.
wzrosła z 1890 ha do 2145,62 ha. Administracyjnie Park
leży w województwie małopolskim.

Historia



W  XIX  w.  przyroda  OPN  ponosiła  wielkie  straty  –  wycinano  całe
drzewostany,  rozkopywano  jaskinie  by  wydobyć  nagromadzony  w
nich  nawóz,  odłamywano  skalne  nacieki.  Równocześnie  jednak
dokonywano  tu  pierwszych  odkryć  archeologicznych,  naukowcy
opisywali  rzadkie  gatunki  roślin  i  zwierząt,  a  piękno  Doliny
Prądnika przyciągało pierwszych turystów. W prasie pojawiały się
głosy  o  konieczności  ochrony  tego  unikalnego  przyrodniczo
miejsca,  a  światli  ziemianie  i  przedsiębiorcy  starali  się  zapobiec
dalszej  jego  dewastacji  wykupując  jego  tereny  z  rąk  prywatnych.
Amator-archeolog Jan Zawisza rozpoczął wykupy od wrocławskich
kupców, którzy bez skrupułów wycinali lasy, kontynuował wykupy
następny

właściciel Ludwik

Józef

Krasiński,

założona

inicjatywy Adolfa Dygasińskiego spółka akcyjna wykupiła zamek w
Pieskowej Skale, pod koniec XIX w. założono muzeum regionalne
w Ojcowie.



Starania  o  ochronę  przyrody  Doliny  Prądnika  miały  już  miejsce
przed  drugą  wojną  światową.  Projekt  utworzenia  rezerwatu
przyrody  w  Dolinie  Prądnika  i  Sąspowskiej  powstał  pod
kierunkiem  prof. Władysława  Szafera już  w  1924.  Z  jego  też
inicjatywy  opracowano  pierwszą  monografię  przyrodniczą  Doliny
Prądnika i Doliny Sąspowskiej i zaprojektowano pierwszy rezerwat
przyrody, który według jego autorów (prof. Szafer i inż. S. Richter)
miał służyć  nauce  jako  teren  badań  naukowych,  a  dla  turystów
przygodnie  odwiedzających  te  strony  oraz  dla  letników  (...)
stanowić źródło niezapomnianych wrażeń estetycznych.



Do  utworzenia  rezerwatu  przed  II  wojną  światową  jednak  nie
doszło,  a  plany  te  zaczęły  być  realizowane  dopiero  w  1953.  Na
mocy  Rozporządzenia  Rady  Ministrów  z  14  stycznia  1956
utworzono  Ojcowski  Park  Narodowy.  Był  szóstym  z  kolei  parkiem
narodowym  w  Polsce.  W  1981  ustanowiono  wokół  OPN  strefę
ochronną,

tworzoną

przez Zespół

Jurajskich

Parków

Krajobrazowych. Po korekcie granic w 1997 powierzchnia tej
strefy wynosi obecnie 6777 ha.

Rzeźba terenu



Wyróżnia się formy dolinne i wierzchowinowe. Do form
dolinnych należą jary o głębokości do 100 m, nieduże
dolinki krasowe, wąwozy oraz terasy i stożki (usypiskowe
bądź napływowe). Na wznoszącej się ponad dolinami
wierzchowinie występują ostańce. Największe doliny
to Dolina Prądnika i Dolina Sąspowska. Tworzą one
krasowe jary o płaskim dnie i stromych, często
pionowych lub nawet podciętych zboczach. Ich dnem
stale spływają potoki. Do tych dwóch głównych jarów
uchodzi wiele mniejszych i przeważnie bezwodnych dolin
bocznych. U wylotu dolin bocznych często tworzą się
stożki napływowe spychające potok pod przeciwległy
brzeg. Obserwujemy to np. u wylotu Wąwozu
Korytania, Wąwozu za Krakowską Bramą i innych.



Wynikiem kolejnych etapów rozwoju dolin są
występujące na zboczach niektórych dolin terasy,
pozostałe po nich fragmenty często tworzą ciekawe
formy skalne, jak np. Igła Deotymy czy Brama
Krakowska. Terasy te były wygodnym miejscem do
wznoszenia budowli obronnych, na terasach właśnie
zbudowano zamek w Pieskowej Skale i w Ojcowie.

Geologia



Utworami geologicznymi odsłaniającymi się w rejonie Ojcowskiego
Parku Narodowego są wapienie górno jurajskie, osiągające ok. 200
m miąższości, powstałe z nagromadzenia ogromnej ilości
szczątków organizmów, które żyły w morzu jurajskim ok. 150 mln
lat temu. Barwa ich jest z reguły biała, jasnożółta lub jasnoszara.



W  okolicach  Ojcowa  występują  dwa  typy  wapieni  -  skaliste  i
ławicowe.  Formy  skałkowe  zbudowane  są  głównie  z  wapieni
skalistych,  wyróżniających  się  dużą  twardością,  zwięzłością,
spękaniami

ciosowymi

brakiem

krzemieni.

Spośród

skamieniałości  najczęściej  można  spotkać  gąbki.  Tereny  położone
między  skałkami  zbudowane  są  z  wapieni  ławicowych  o  różnej
grubości  ławic,  litologicznie  zbliżonych  do  skalistych,  różniących
się  od  nich  wyraźnym  warstwowaniem  i  obecnością  buł
krzemiennych.  Wśród  skamieniałości  występują  ramienionogi  i
bardzo rzadko amonity.

Hydrologia - Dorzecze Prądnika



Dorzecze  Prądnika  jest  typowym  obszarem  krasowym,
wyróżniającym  się  małą  ilością  potoków  i  dolin  stale
odnawianych  oraz  znaczną  przewagą  mniejszych  dolin  i
wąwozów  odwadnianych  okresowo.  Osią  hydrograficzną
dorzecza  jest  potok  Prądnik,  lewy  dopływ  Wisły,
wpadający  doń  w  Krakowie  pod  nazwą  Białucha.  Jedynym
stałym  dopływem  Prądnika  na  terenie  Parku  jest
Sąspówka,

poniżej

jego

granic

Korzkiewka.

Powierzchnia całego dorzecza Prądnika wynosi 195,2 km

z czego w granicach OPN leży 21,4 km

(łączna długość

potoków - 16,6 km, w tym Prądnik - 12,2 km). Potoki
Prądnik i Sąspówka są zaopatrywane w wodę przez ok. 20
źródeł

szczelinowo-krasowych

(zwanych

również

wywierzyskami),

występujących

poziomie

den

dolinnych,  często  w  korytach  potoków  lub  w  ich  pobliżu.
Mają one wydajność najczęściej do 10 l/s, a niektóre nawet
kilkadziesiąt  l/s;  w  ostatnich  latach  jednak  ich  wydajność
spada. Wody źródeł odznaczają się dużą czystością i niską
temperaturą,  która  ulega  małym  wahaniom,  zwłaszcza  w
okresie letnim (od 8,5 do 10°C).

Hydrologia - Źródła



Źródła

są

naturalnymi

wypływami

wód

podziemnych, które w okolicach Ojcowa układają się
w trzech piętrach wodonośnych. Największą rolę w
kształtowaniu

stosunków

hydrogeologicznych

odgrywa

piętro

wapieniach

jurajskich,

charakteryzujące się szerokim rozprzestrzenieniem i
dużymi zasobami wód. Piętro kredowe pojawia się
jedynie w okolicach Skały i ma niewielkie znaczenie,
a najmniejszą rolę odgrywa najwyższe piętro
wodonośne - czwartorzędowe.



Średnie  stany  roczne  i  miesięczne  wód  Prądnika  i
Sąspówki  wykazują  duże  wyrównanie.  W  rocznym
przebiegu wodostanów Prądnika wyróżniają się dwa
maksima  -  wczesno  wiosenne  lub  zimowe  i  letnie;
najniższe  stany  przypadają  na  miesiące  zimowe  (I,
II)  i  jesienne  (XI,  XII).  Średni  przepływ  Prądnika
wynosi  370  l/s,  a  Sąspówki  120  l/s.  Rocznie
odprowadzają  one  z  całego  dorzecza  (na  granicy
Parku w Prądniku Korzkiewskim) przeciętnie 11 670
000  m

wody, przy czym największe dopływy notuje

się w VII i VIII, najmniejsze zaś w I i II.

Hydrologia – bilans wodny



Ostatnio spada nie tylko wydajność źródeł,
zmniejszają się też przepływy potoków; jest to
spowodowane

powiększaniem

się

leja

depresyjnego

związku

kopalnianą

eksploatacją rud cynku i ołowiu w rejonie
Olkusza.



W  stosunkach  wodnych  Ojcowskiego  Parku
Narodowego  pewną  rolę  odgrywają  również
podmokłe  łąki  na  terasach  zalewowych  wzdłuż
potoków  oraz  kilkanaście  stawów  rybnych  (pod
zamkiem  w  Pieskowej  Skale  i  u  wylotu  Doliny
Sąspowskiej), które gromadzą spore ilości wody.
Dodatni  wpływ  na  bilans  wodny  OPN  miały  lata
1996-1997,  w  których  wystąpiły  zwiększone
opady.  Osobne  zagadnienie  stanowi  czystość
wód  powierzchniowych  na  terenie  Parku.  Potok
Prądnik  jest  stale  zanieczyszczany  ściekami  z
mleczarni  w  Skale  oraz  lokalnymi  źródłami
zanieczyszczeń  na  całej  swej  długości,  których
liczba wzrasta.

Hydrologia - Zagrożenie zanieczyszczeniami



W Prądniku występują nawet pewne
gatunki roślin charakterystyczne dla wód
silnie zanieczyszczonych. Wody Sąspówki
natomiast są czyste, chociaż potencjalnym
zagrożeniem jest dla nich wieś Sąspów
położona w odcinku źródłowym tego
potoku.



Dużą nadzieję na poprawę czystości wód
Prądnika stwarza oczyszczalnia ścieków w
Skale wybudowana kilka lat temu, która w
niedługim czasie przejmie ścieki również z
terenu OPN. Wody źródlane są w zasadzie
czyste, ale niektóre ich parametry badane
ostatnio wskazują na stopniowe
zagrożenie części źródeł, zwłaszcza
leżących w rejonie zwiększonej penetracji
ludzkiej, np. żródło miłości przy
Krakowskiej Bramie.

Klimat



Stosunki

klimatyczne

Ojcowskiego

Parku

Narodowego są uwarunkowane
niezwykle

zróżnicowaną

rzeźbą, a w związku z tym
zmiennością

ekspozycji,

dużymi  deniwelacjami  terenu
oraz  stopniem  pokrycia  przez
szatę  roślinną.  Klimat  Parku
ma  cechy  klimatu  górskiego
m.in.  pod  względem  rozkładu
nasłonecznienia,

dużych

amplitud dobowych temperatur
powietrza, częstych inwersji,
niskich

niedosytów

wilgotności.

Jaskinie w ojcowskim parku narodowym

Do najdłuższych jaskiń na terenie
Parku  należą:  Łokietka (320  m),
Ciemna  (209  m),  Zbójecka  (189
m), Okopy Wielka Dolna (110 m),
Sąspowska  (100  m),  Krakowska
(96  m),  Koziarnia  (90  m),  Biała
(84  m).  Natomiast  najdłuższą
jaskinią w pd. części Wyżyny jest
Wierzchowska  Górna  (950  m)
leżąca  w  sąsiedztwie  OPN,  w
Dolinie  Kluczwody.  Najliczniejsze
skupisko  dużych  jaskiń  znajduje
się  w  wąwozie  Jamki;  pozostałe,
mniejsze  jaskinie  i  schroniska
leżą przeważnie na lewym zboczu
Doliny Prądnika, od Grodziska po
Prądnik

Korzkiewski,

kilkanaście

Dolinie

Sąspowskiej. Mają one na ogół
przebieg

poziomy

rozmieszczone  są  na  różnych
wysokościach  nad  dnem  dolin.
Niektóre  wejścia  do  jaskiń  są
dobrze

widoczne,

jednak

większość z nich jest trudna do
odnalezienia w skałkach.

Różnorodność szaty roślinnej Parku



Jeśli weźmiemy pod uwagę urozmaiconą
rzeźbę, różne ekspozycje terenu i dużą
zmienność

mikroklimatu

otrzymamy

pełniejszy

obraz

bogactwa

flory

Ojcowskiego Parku Narodowego, na które
składa się ok. 1000 gatunków roślin
naczyniowych

skupionych

ok.

zespołach roślinnych (trzecie miejsce w
Polsce

Tatrach

Pieninach

pod

względem  liczebności  gatunków),  ponad
230  gatunków  mchów  i  wątrobowców,
niespełna  1200  gatunków  grzybów  i  blisko
200 gatunków porostów. W szacie roślinnej
okolic  Ojcowa  występuje  wiele  gatunków
reliktowych,  tzn.  pozostałości  z  minionych
epok. Brak jest natomiast endemitów, czyli
gatunków

rosnących

niewielkich,

ograniczonych  terenach.  Brzoza  ojcowska
uznawana  przez  długi  czas  za  endemit,
występuje  także  w  innych  krajach  (m.in.  w
Skandynawii).

Gatunki występujące na terenie Parku



Na  bogatą  florę  Parku  składają  się  głównie  gatunki  środkowoeuropejskie
(najliczniejsze),  północnoeuropejskie  i  azjatyckie.  Są  to  na  ogół  pospolite
składniki  flory  Doliny  Prądnika,  tworzące  runo  lasów  liściastych  lub
wchodzące  w  skład  typowych  zbiorowisk  leśnych  (m.in.  buk,  grab,  dąb
szypułkowy).  Wśród  ok.  50  gatunków  górskich  występuje  tu  grab,  jodła,
tojad  smukły  i  mołdawski,  żywiec  gruczołowaty  i  in.  Do  rzadkich  roślin  w
tej grupie należy chaber miękkowłosy rosnący w Dolinie Zachwytu. W runie
lasów  jaworowych  na  pn.-wsch.  stokach  Chełmowej  Góry  i  na  skałach
Czyżówki rośnie cienioluby gatunek rzadkiej paproci - języcznik zwyczajny.



W OPN występują również gatunki kserotermiczne (ok. 200), a wśród nich
tzw.

pontyjskie,

występujące

głównie

obszarach

stepowych

otaczających  od  pn.  i  zach.  Morze  Czarne.  Typowymi  przedstawicielami
flory  stepowej  są:  ostnica  Jana,  porastająca  kępami  skałkę  Jonaszówka  u
wylotu Doliny Sąspowskiej i Górę Koronną naprzeciwko Krakowskiej Bramy
oraz  wisienka  karłowata  mające  swoje  naturalne  stanowisko  w  Grodzisku.
Wybitnie kserotermicznym gatunkiem jest również aster gawędka.

Lasy



Spośród zespołów roślinnych Ojcowskiego
Parku

Narodowego

największą

powierzchnię zajmują lasy (ponad 1500
ha)

zarośla

pokrywające

skrawki

wierzchowin,

strome

zbocza

fragmentarycznie tereny nad potokami.
Na

wierzchowinach

spotykamy

przeważnie  zbiorowiska  o  typie  borów
mieszanych,  które  stopniowo  przechodzą
w  zbiorowiska  lasów  bukowych:  na
stokach  pn.  buczyna  karpacka,  zaś  w
sąsiedztwie  skał  o  ekspozycji  pd.  -  ciepłe
buczyny  i  zarośla;  na  skałkach  występują
murawy  kserotermiczne.  Cieniste  stoki  o
wystawie  pn.  i  pn.-wsch.  zajmują  skrawki
lasów  jaworowych,  natomiast  zbocza  o
innej  ekspozycji  i  żyźniejszych  glebach
porastają grądy, a dna dolin resztki łęgów
nadrzecznych  i  łąki  jako  zbiorowiska
wtórne.



Bogata  jest  również  roślinność  niższa
Parku.  Glony  porastają  wilgotne  skałki
tworząc  często  skupienia  ciemnych  sinic,
a  w  potokach  w  okresie  zimowym  można
spotkać

ginący

gatunek

wodolubka

(Hydrurus foetidus), będący reliktem z
okresu schyłku zlodowacenia. Występuje
on bardzo rzadko, z reguły na kamieniach
w

postaci

brunatnych

nici

lub

galaretowatych sznurów; woń jego plechy
wydobytej z wody przypomina zapach
śledzi.

Grzyby



Interesującą  grupą  organizmów  są  także  grzyby.  Na
ogólną  ich  liczbę  niespełna  1200  gatunków  składa
się  ponad  700  grzybów  wieloowocnikowych  i  z  górą
450  mikroskopowych.  Wśród  znanych  dotychczas
stwierdzono  wiele  nowych  dla  mykoflory  Polski.  Za
dużą osobliwość należy uznać purchawicę olbrzymią,
znalezioną  tu  trzykrotnie  (1876,  1964  i  1991  r.),
jeden  z  największych  znanych  grzybów  na  świecie.
Oryginalną  budową  wyróżniają  się  gwiazdosz
czteropromienny  i  soplówka  jodłowa,  a  także
sromotnik

bezwstydny,

który

rozmnaża

się

wykorzystując zjawisko zoochorii (rozsiewanie roślin
za pośrednictwem zwierząt).



Grzyby  jadalne  nie  należą  na  terenie  Parku  do
rzadkości.  W  ostatnich  latach  często  można  spotkać
tu  borowika  szlachetnego,  natomiast  owocniki
mleczaja  rydza  są  trudne  do  odnalezienia.  Coraz
rzadsze  są  maślaki  i  podgrzybki,  a  niektóre  grzyby,
jak  np.  smardz  czy  okazała  żagwica  listkowata
zostały prawdopodobnie wyniszczone bezpowrotnie.

Mchy i Porosty



Porosty  Parku  wykazują  zazwyczaj  duże
pokrewieństwo  z  pienińskimi,  a  większość  z
nich  to  tzw.  kalcifilne,  czyli  związane  z
podłożem

wapiennym.

Flora

porostów

nadrzewnych jest uboga, co związane jest z
wpływem

szkodliwych

zanieczyszczeń

przemysłowych.



Z ok. 160 gatunków mchów i ponad 70
wątrobowców

większość

występuje

skałkach,  gdzie  wykorzystują  każdy  załom  i
szczelinę.  Wiele  z  nich  pokrywa  ocienione
skały  tworząc  zwisające  darnie  o  dużej
(nawet

)

powierzchni.

Charakterystyczna jest przewaga ilościowa
mszaków będących reliktami polodowcowymi.
Zależnie od ekspozycji obok siebie, spotyka
się

gatunki

arktyczno-alpejskie,

kserotermiczne i śródziemnomorskie.

Działalność człowieka na przestrzeni lat



Gospodarcza działalność człowieka w okresie ostatnich ok.
175 lat przyczyniła się w znacznym stopniu do zmian w
szacie roślinnej. Wskutek wyrębów ustępowały przede
wszystkim zespoły cieniolubne o małej tolerancji
ekologicznej, np. reliktowe lasy górskie (jaworzyny,
buczyna), a w wyniku osuszania - podmokłe łąki,
turzycowiska. Natomiast roślinność kserotermiczna
(zwłaszcza naskalna) nie ponosiła większych strat, a w
niektórych miejscach gospodarka ludzka przyczyniła się
nawet do jej rozprzestrzenienia.



Bardzo wiele, bo aż 36 gatunków roślin zostało zupełnie
wyniszczonych. W połowie XIX w. rozpoczęto pierwsze
wyręby lasów w okolicach Ojcowa, a katastrofalnych
zniszczeń drzewostanów dokonali wrocławscy kupcy po
nabyciu dóbr ojcowskich od A. Przeździeckiego. Do 1900 r.
ubytek szaty leśnej wg badań prof. S. Michalika wyniósł
80% lasów wierzchowinowych i prawie 40% na zboczach
dolin.

Fauna Ojcowskiego Parku Narodowego



Bogatą fauną Ojcowskiego Parku
Narodowego, w skład której
wchodzi wiele gatunków górskich i
stepowych, interesowano się od
dawna poświęcając jej wiele
opracowań już od połowy XIX
wieku. Powstała ona w rezultacie
długotrwałego rozwoju i przemian
klimatycznych w czwartorzędzie,
głównie w holocenie. Szacuje się,
że teren Parku i jego otulinę
zamieszkuje ok. 11 tys. gatunków
zwierząt, z czego do tej pory
wykazano ok. 6 tys. Do najlepiej
poznanych grup należą kręgowce,
a z bezkręgowców np. ślimaki,
chrząszcze i owady bezskrzydłe

Nietoperze



Najbardziej  charakterystycznymi  ssakami  Parku
są nietoperze. Spośród 25 gatunków żyjących w
Polsce,  na  terenie  OPN  i  najbliższej  okolicy
stwierdzono  17.  Dość  często  spotkać  można  w
czasie hibernacji w jaskiniach podkowca małego
i nocka dużego. Dawniej tworzyły one w okresie
snu  zimowego  kolonie  naścianach  jaskiń;  dziś
można  już  spotkać  tylko  pojedyncze  okazy.
Pozostałe  gatunki  takie  jak  np.  gacek  brunatny
(wielkouch),  mroczek  późny  i  mopek  są na  ogół
rzadkie.

Stylizowaną

sylwetkę

nietoperza

umieszczono w godle Parku.



Oprócz

nietoperzy

Ojcowskim

Parku

Narodowym występują pospolite w kraju
gatunki

ssaków.

Ssaki

parzystokopytne

reprezentują:  sarna  (ok.  150  okazów)  i  dzik,
którego liczba wskutek migracji ciągle się waha
i  wynosi  od  kilku  do  ok.  20  osobników.  Z
gatunków  drapieżnych  najczęstszy  jest  lis  (ok.
60  osobników),  natomiast  rzadziej  spotyka  się
borsuka, kunę leśną, tchórza i

gronostaja.

Gatunki leśne



terenie

Parku

licznie

występuje  zając  szarak,  a  z
gryzoni  wiewiórka,  mysz  leśna,
polielica  i  nornica  ruda.  Nad
wodami  Prądnika  i  Sąspówki
żyje

piżmak

gatunek

pochodzący

Ameryki

Północnej, który sprowadzony
w

1905

dla

celów

hodowlanych do Czech, w 1925
r. przedostał się do Polski.



W  1985  r.  do  OPN  wprowadzono  3  pary  bobrów,
pochodzących  z  Pojezierza  Suwalskiego,  które  dobrze
przystosowały  się  do  nietypowego  dla  nich  środowiska  -
wartko płynących i płytkich potoków, często o kamienistych
brzegach  utrudniających kopanie  nor.  Aklimatyzacja  tych
zwierząt  w  Parku  przebiegała  pomyślnie  i  w  latach  1986-
1989  obserwowano  wzrost  liczby  żyjących  tu  osobników.
Największą ich liczbę - 15 szt. - zanotowano w latach 1988-
1989.  Towarzyszyło  temu  znaczne  przerzedzanie  łęgów
nadrzecznych,  budowa  nowych  tam  na  potokach,  wzrost
liczby  nor.  W  1989  r.  zaobserwowano  nowe  stanowisko
bobrów na potoku Prądnik we wsi Januszowice, ok. 3 km na
pd.  od  granicy  OPN.  W  1993  r.  większość  bobrów  opuściła
teren

Parku.

Obecnie

Dolinie

Prądnika

bytuje

prawdopodobnie tylko jedna rodzina bobrów.

Ptaki



Dotychczas

Ojcowskim

Parku

Narodowym

stwierdzono  około  120  gatunków  ptaków,  z  czego  94
to  ptaki  lęgowe,  spośród  których  połowa  żyje  przez
cały  rok  w  Ojcowie  i  okolicach.  Większość  ptaków
zamieszkuje lasy.



Z  drapieżników  dziennych  występują  tu  jastrząb,
krogulec,  myszołów,  sokół  pustułka  oraz  rzadko
spotykane kobozy i trzmielojady a z nocnych puszczyk
i sowa uszata. Z innych ptaków spotyka się tu bociana
czarnego,  4  gatunki  gołębi:  grzywacza,  siniaka,
turkawkę  i  sierpówkę,  liczne  gatunki  ptaków
śpiewających - drozda, kosa, 6 gatunków sikor, ziębę,
wilgę  i  rudzika  oraz  przylatujące  tu  na  zimowiska
kwiczoły,  jemiołuszki  i  czeczotki,  8  gatunków
dzięciołów,  z  których  najbardziej  interesujące  to
dzięcioł  czarny,  zielony  i  zielonosiwy  oraz  rzadki
dzięcioł

średni

dzięciołek.

Rzadkie

lecz

charakterystyczne

dla

ojcowskich

lasów

ptaki

reprezentuje

mysikrólik,

zniczek

gatunki

muchołówek.



Naturalnym  środowiskiem  dla  kilku  gatunków
ptaków  są  wapienne  skałki,  wśród  których  żyją
kawki, jeżyki, pustułki, a nawet szpaki. W ubiegłym
stuleciu  wymieniano  z  Ojcowa  nagórnika  (drozda
skalnego).  Prawdopodobnie  wyginął  puchacz  -
największa  z  naszych  sów,  a  o  jego  wcześniejszym
występowaniu  świadczy  nazwa  jednej  ze  skał
ojcowskich - Puchacza (Puchaczowa).



Nad  wodami  zamieszkuje  pluszcz  i  pliszka  górska,
obydwa gatunki typowe dla górskich potoków oraz
związany  z  tym  środowiskiem,  rzadki  w  Parku
zimorodek.  Począwszy  od  1976  r.  w  Dolinie
Sąspowskiej corocznie pojawia się na krótko bocian
czarny (od 1990 r. ptak ten gnieździ się w OPN).

Płazy i gady



niewielkim

obszarze

Ojcowskiego

Parku  Narodowego  występuje  7  gatunków
płazów  i  5  gatunków  gadów.  Płazy
reprezentują  gatunki  pospolite  w  całym
kraju,  a  więc  traszka  zwyczajna  i
grzebieniasta,  kumak  nizinny,  ropuchy:
szara  i  zielona,  żaba  trawna  i  rzekotka
drzewna.



Z  gadów  natomiast  występują:  padalec
zwyczajny,  jaszczurka  zwinka  oraz  żmija
zygzakowata,  zaskroniec  zwyczajny  i
gniewosz  plamisty.Gady  to  zwierzęta
ciepłolubne.  Występują  najczęściej  na
silnie nasłonecznionych stokach wąwozów
porośniętych  sucholubną  roślinnością,  na
rumowiskach  skalnych,  ale  też  w  lasach
liściastych  i  w  środowiskach  wilgotnych.
Wśród  płazów  i  gadów  OPN  brak  jest
gatunków górskich.



Płazy i gady to dwie gromady kręgowców. Ich cechą
wspólną  jest  zmienna,  zależna  od  otoczenia
temperatura  ciała,  natomiast  różnią  się  wieloma
innymi  cechami.  Ciało  płazów  pokryte  jest  nagą  i
wilgotną skórą, podczas gdy skóra gadów jest sucha
i  posiada  łuski.  Wszystkie  płazy  są  przynajmniej
częściowo  związane  z  wodą,  ponieważ  w  okresie
młodocianym  przechodzą  przez  stadium  kijanki,
która oddycha skrzelami. Dlatego najłatwiej spotkać
je  wiosną  podczas  godów.  Gromadzą  się  wtedy  w
zbiornikach wodnych w miejscach o płytkiej, szybko
nagrzewającej  się  wodzie.  Rozwój  gadów  jest
niezależny od środowiska wodnego.

Owady



Najliczniejszą  grupą  zwierząt  w  Parku  i  w
jego  otulinie  są  owady,  reprezentowane
przez ok. 6 tys. wykazanych dotąd gatunków.
Większość  z  nich  to  formy  o  szerokim
zasięgu  występowania,  lecz  spotyka  się  tu
również  elementy  górskie  -  relikty  zimnego
okresu tundrowego, jak też kserotermiczne -
przybyłe

holoceńskim

optimum

klimatycznym.



Owady

bezskrzydłe

reprezentują

skoczogonki,  pierwogonki  i  widłogonki.  Ze
skoczogonków  żyjących  w  glebie  na  uwagę
zasługują  rzadkie  gatunki  spotykane  poza
Parkiem  na  pn.  Europy  (Grenlandia)  i  w
wysokich  górach  (Alpy,  Pirin).  Górskie
gatunki  owadów  koncentrują  się  przeważnie
na  Chełmowej  Górze,  w  dnach  dolin  (wąwóz
Jamki)  i  w  sąsiedztwie  ocienionych  skał.
Interesującym  owadem  należącym  do  tej
grupy  jest  zrówieńka  z  rzędu  owadów
prostoskrzydłych.



Szczególnie  osobliwym  środowiskiem  życia  dla  wielu
owadów są jaskinie. W jednej z nich - Nietoperzowej (już
poza  terenem  Parku)  występuje  rzadki  gatunek
skoczogonkaMesachorutes  ojcoviensis znany  z  pd.  i
zach.  Europy.  Charakterystyczne  dla  tej  grupy  zwierząt
są  także  pajęczaki  (np. Meta  menardi),  krocionogi,
równonogi i in.



Z pozostałych osobliwości entomologicznych należy
zwrócić uwagę na rzadkie w Polsce dwa gatunki
pluskwiaków

równoskrzydłych,

tj.

skoczka

uszatego Ledra  aurita i  piewika  gałązkowca  (Cicadetta
montana).  Pierwszy  z  nich  ma  oryginalną  budowę  ciała
(stąd jego nazwa). Odznacza się on nadrzewnym trybem
życia.  W  Polsce  został  po  raz  pierwszy  wykazany  w
Dolinie Sąspowskiej przez  Antoniego Wagę w  1855 r.  W
latach  powojennych  znaleźli  go  w  Ojcowie  prof.prof.
Wacław  Szymczakowski  i  Jarosław  Urbański.  Jego
występowanie  w  Parku  zostało  potwierdzone  w  latach
1989 i 1997. Natomiast piewik jest bliskim krewniakiem
egzotycznych  cykad  żyjących  na  pd.  Europy.  Na  terenie
Parku  jest  obserwowany  na  kilku  stanowiskach.  Larwy
rozwijają  się  kilka  lat  w  glebie  żywiąc  się  sokami  z
korzeni roślin. Postacie dorosłe żyją około miesiąca.

Gatunki wodne



W  wodach  Sąspówki  żyją  ryby,  z  których  najpospolitsze
są  pstrągi  potokowe,  natomiast  w  Prądniku  oprócz
pstrągów  potokowych  żyją,  pochodzące  ze  stawów
rybnych,  pstrągi  tęczowe.  Wśród  ślimaków  interesujące
jest  występowanie  tu  wielu  gatunków  górskich  (np.
niektórych  świdrzyków)  oraz  południowych.  Jednym  z
największych  i  najpiękniejszych  przedstawicieli  tej
grupy zwierząt jest ślimak nagi - pomrów błękitny.



charakterystycznych

przedstawicieli

środowisk

wodnych  należą  wypławki,  skąposzczety,  wodopójki,
jętki,  ważki  i  chruściki.  W  zimnych  źródłach  Doliny
Sąspowskiej  występuje  wypławek  alpejski  -  relikt  epoki
lodowcowej. Z innych interesujących bezkręgowców OPN
wymienić

należy

rozpowszechnioną

Karpatach

dżdżownicę - Eisenia lucens. Żyje ona w zbutwiałym
drewnie, a przy podrażnieniu wydziela świecący w
ciemności śluz.

Document Outline