Wybrane umowy

prawa cywilnego

Jakub Matan

1)

Wiadomości ogólne o umowach

2)

Sprzedaż

3)

Najem

4)

Darowizna

Umowy

Umowa (contractus) jest to zgodne porozumienie dwóch

lub więcej stron, ustalające ich wzajemne prawa lub
obowiązki.

Stan faktyczny polegający na złożeniu dwóch lub więcej

zgodnych oświadczeń woli zmierzających do powstania,
uchylenia lub zmiany uprawnień i obowiązków
podmiotów składających te oświadczenia woli.

Oprócz umów w rozumieniu prawa cywilnego istnieją

także umowy administracyjne i umowy
międzynarodowe

Wiadomości ogólne o
umowach

Zawarcie umowy jest czynnością prawną,

czyli jednym ze zdarzeń prawnych, z którym
ustawa wiąże skutki prawne.

Czynność prawna – regulacja stosunków

cywilnoprawnych, dokonywana przez
podmioty cywilnoprawne w sposób i przy
spełnieniu przesłanek prawem
przewidzianych.

Wiadomości ogólne o
umowach

Zasada autonomii woli stron:

1)

swoboda zawiązania (zmiany) stosunku
prawnego

2)

swoboda doboru strony czynności
prawnej

3)

swoboda zakończenia stosunku
prawnego w wyniku uzyskania consensusu

4)

swoboda kształtowania treści czynności
prawnej

Możliwość dowolnego
kształtowania stosunku prawnego

Strony zawierające umowę mogą ułożyć

stosunek prawny według swego uznania,
byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się
właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani
zasadom współżycia społecznego.

Ale musimy mieć także na uwadze art. 56 KC

jeżeli chodzi o skutki takiej czynności!

Art. 353

1

Czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w

niej wyrażone, lecz również te, które
wynikają z ustawy, z zasad współżycia
społecznego i z ustalonych zwyczajów.

Art. 56

Złożenie przez strony oświadczeń woli

mających ten sam sens – zgodnych.
Ustalają poprzez nie wspólne reguły
postępowania oraz jednolite skutki
prawne.

Oczywiście trzeba odwołać się tutaj do reguł

wykładni oświadczeń woli -> art. 65 KC

Konsens ↮dyssens

Art. 65. § 1. Oświadczenie woli należy tak

tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu
na okoliczności, w których złożone zostało,
zasady współżycia społecznego oraz
ustalone zwyczaje.

§ 2. W umowach należy raczej badać, jaki był

zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli
opierać się na jej dosłownym brzmieniu.

Art. 65



W dużej mierze są to umowy regulowane
przez prawo zobowiązań



Natomiast jest również kilka typów umów
regulowanych przez inne podgałęzie prawa
cywilnego: 

◦

prawo rzeczowe np.



umowa o zniesienie współwłasności



umowa o ustanowienie użytkowania wieczystego

◦

prawo spadkowe



umowa o dziedziczenie



umowa o dział spadku

Rodzaje umów cywilnoprawnych

1.

jednostronnie i dwustronnie zobowiązujące

2.

umowy wzajemne

3.

rozporządzające i zobowiązujące

4.

odpłatne i nieodpłatne

5.

konsensualne i realne

6.

losowe

7.

przyczynowe i oderwane

Rodzaje umów regulowanych
przez prawo zobowiązań



umowy nazwane – ich essentialia negotii
określają przepisy ustawy, np. umowa
sprzedaży. Przepisy określają cechy
charakterystyczne danego typu umowy i
wskazują określone skutki prawne.



„nazwane umowy” : w KC, w ustawach

pozakodeksowych (np. w prawie bankowym
umowa pożyczki bankowej; w prawie
autorskim umowa wydawnicza)

Podział umów ze względu na ich
uregulowanie lub jego brak w KC

umowy nienazwane – tak ukształtowane przez

strony, że dana umowa nie odpowiada żadnej z
postaci umów nazwanych. 

Np. umowa kontraktacji, umowa leasingu – zostały

podniesione do rangi umów nazwanych

Można wyróżnić pewne ich typy (empiryczne),

kształtują się one w następstwie masowego
zawierania umów o podobnej treści i zwykle w
obrocie określa się je swoistymi nazwami (np. know-
how, franchising).

Podział umów ze względu na ich
uregulowanie lub jego brak w KC



umowy mieszane (w ramach umów nienazwanych) – można
wyróżnić elementy kilku umów nazwanych lub kilku umów
nazwanych i nienazwanych.

Następujące rodzaje:

◦

umowy nazwane (typowe) z podporządkowanym świadczeniem
dodatkowym typowym dla innej umowy; np. najem z obowiązkiem
dania wyżywienia/sprzątania/dbania o opał.

◦

umowy kombinowane – po jednej stronie kilka równoległych świadczeń
typowych dla różnych umów nazwanych; np. przewóz statkiem + wynajem
kajuty + wyżywienie (trzy równoległe świadczenia)

◦

umowy krzyżujące się – po różnych stronach różne typy umów (po jednej
stronie coś typowego), np. najem w zamian za usługi typowe dla umowy
zlecenia (a nie za czynsz).

Podział umów ze względu na ich
uregulowanie lub jego brak w KC



w drodze czynności konkludentnych



ustnie



w formie pisemnej



w formie pisemnej z urzędowym
potwierdzeniem podpisu



w formie pisemnej z urzędowym
potwierdzeniem daty



w formie aktu notarialnego



w formie przewidzianej ustawą szczególną

Forma umowy

1.

Negocjacje (rokowania) – art. 72

2.

Oferta i zaproszenie do rokowań – art. 71

3.

Przetarg i aukcja – art. 70 ze zn. 1-5

4.

Oferta + przyjęcie oferty – art. 66

Sposoby zawierania umów

1)

Pojęcie

a)

Przedmiot

b)

Cena

2)

Zawarcie i forma

3)

Skutki prawne

a)

Obowiązki sprzedawcy

b)

Obowiązki kupującego

c)

Szczególne skutki wydania rzeczy

4)

Wykonanie zobowiązania

5)

Rękojmia za wady

6)

Gwarancja jakości

7)

Sprzedaż konsumencka

Umowa sprzedaży

Umowa, w której jedna strona (zbywca -

sprzedawca) zobowiązuje się przenieść
własność rzeczy i wydać ją drugiej stronie
(nabywca – kupujący), a kupujący
zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić
sprzedawcy cenę.

Umowa sprzedaży - pojęcie



Rzeczy,

◦

także przyszłe

◦

cudze

◦

oznaczone co do gatunku i co do tożsamości



Energie i prawa majątkowe (art. 555)



Wyjątek: Res extra commercium

Przedmiot



Zawsze suma pieniężna



W stosunkach czysto krajowych kwota
wyrażona w polskiej walucie art. 358 i n.



Ustalana na podstawie:

◦

Umowy



poprzez konkretne wyrażenie



poprzez określenie podstaw do ustalenia (art. 536)

Cena



Przedmiot



Zbywca



Cena

Jest to umowa konsensualna, odpłatna i

wzajemna.

Ma charakter zobowiązujący. Wymaga ona

wykonania, a więc świadczenia każdej ze
stron, tj. doprowadzenia do tego, by
przewidziany w niej skutek nastąpił.

Esentialia negotii



Typowe dla umów w ogólności:

◦

Przetarg

◦

Rokowania

◦

Aukcja

◦

Oferta i jej przyjęcie

Zawarcie i forma umowy

Obowiązki sprzedawcy

1)

Przeniesienie własności rzeczy lub prawa
majątkowego

2)

Wydanie rzeczy we właściwym miejscu i czasie –
odpowiednio przez art. 555 – udostępnienie
przez sprzedawcę praw majątkowych zbytych
kupującemu

3)

Umowa może regulować dalsze obowiązki

Skutki prawne

Obowiązki kupującego

1)

Zapłata ceny – jej brak traktowany jako
niewykonanie lub nienależyte wykonanie
świadczenia

2)

Obowiązek odbioru – w razie uchybienia temu
obowiązkowi znajdują zastosowanie przepisy o
zwłoce wierzyciela i zwłoce dłużnika (np. art. 551)

3)

Umowa może regulować dalsze obowiązki

Skutki prawne



Art. 548. § 1. Z chwilą wydania rzeczy
sprzedanej przechodzą na kupującego
korzyści i ciężary związane z rzeczą oraz
niebezpieczeństwo przypadkowej utraty lub
uszkodzenia rzeczy.



§ 2. Jeżeli strony zastrzegły inną chwilę
przejścia korzyści i ciężarów, poczytuje się
w razie wątpliwości, że niebezpieczeństwo
przypadkowej utraty lub uszkodzenia rzeczy
przechodzi na kupującego z tą samą chwilą.

Szczególne skutki wydania
rzeczy



Świadczenie rzeczy dotkniętej wadą w
wykonaniu umowy sprzedaży stanowi
naruszenie interesu kupującego, podważając
zaufanie do partnera i przez to pewność
obrotu.



Kupujący jest chroniony na podstawie części
ogólnej zobowiązań art. 471 i n., ale ta
ochrona jest niewystarczająca. Dlatego też
dodatkowa ochrona w postaci instytucji
rękojmi uregulowanej przez art. 556 i n.

Rękojmia za wady



Odpowiedzialność za wady rzeczy

Fizyczne

a)

Zmniejszające wartość

b)

Zmniejszające użyteczność rzeczy ze względu
na:

a)

cel w umowie oznaczony

b)

cel wynikający z okoliczności

c)

cel wynikający z przeznaczenia rzeczy

c)

Jeżeli rzecz nie ma właściwości, o których
istnieniu zapewnił sprzedawca

d)

Rzecz wydana w stanie niepełnym

Rękojmia za wady

Prawne

a)

Rzecz stanowi własność innej osoby

b)

Rzecz jest obciążona prawem osoby
trzeciej

c)

W razie sprzedaży praw, także za
nieistnienie praw

Rękojmia za wady



Bezwzględny, ale między stronami umowy



Odpowiedzialność rodzaju absolutnego



Uzasadnieniem jest zburzenie
ekwiwalentności świadczeń między
stronami – celem rękojmi jest przywrócenie
tej ekwiwalentności lub zlikwidowanie
stosunku prawnego

Rękojmia za wady –
charakter

Alternatywnie (art. 560)

1.

Można żądać odstąpienia od umowy

2.

Obniżenia ceny

3.

Dla rzeczy oznaczonej co do gatunku – można
żądać dostarczenia rzeczy wolnej od wad

4.

Dla rzeczy oznaczonej co do tożsamości –
można żądać usunięcia wady, z
wyznaczeniem terminu po upływie, którego
od umowy można odstąpić (nie dotyczy wady
prawnej! Art. 561 par. 2)

Rękojmia za wady – uprawnienia



Obowiązek zawiadomienia sprzedawcy o wadach (art.
563) miesiąc od wykrycia wady, a gdy w danych
stosunkach przyjęte jest badanie rzeczy – miesiąc od
czasu, w którym przy zachowaniu należytej staranności
mógł ją wykryć.



Wszelkie uprawnienia kupującego wygasają po upływie
roku od dnia, w którym rzecz została wydana. Jeżeli
chodzi o wady budynku – 3 lata.



Art. 566 nie wyłącza możliwości dochodzenia obok
roszczeń z tytułu rękojmi roszczeń z ogólnych przepisów
o niewykonaniu/nienależytym wykonaniu zobowiązań

Rękojmia za wady – przesłanki
skorzystania



Stanowi zapewnienie, że dana rzecz jest
dobrej jakości, a w wypadku wystąpienia
wady w trakcie zgodnej z prawem
eksploatacji zostanie usunięta przez
naprawę lub dostarczenie rzeczy wolnej od
wad

◦

Obejmuje zwykłe funkcjonowanie rzeczy

◦

Natomiast przy rękojmi może to być brak
właściwości, która nie wpływa na właściwe
funkcjonowanie

Gwarancja jakości

1.

Pojęcie

2.

Przedmiot

3.

Zawarcie umowy

4.

Skutki prawne

5.

Odwołanie darowizny

6.

Rozwiązanie umowy

Darowizna

Umowa, w której darczyńca zobowiązuje się

do bezpłatnego świadczenia na rzecz
obdarowanego kosztem swojego majątku
(art. 888)

Nie jest konieczne by obdarowanym była

druga strona, może to być na rzecz osoby
trzeciej.

Darowizna - pojęcie



Umowa zobowiązująca i jednostronna.



Nieważny motyw chyba, że art. 901 lub 902



Niekiedy obdarowany może zostać
obciążony poleceniem przez darczyńcę (nie
czyniąc nikogo wierzycielem) – art. 893 –
jest to tzw. polecenie, które zmniejsza
wartość darowizny lecz jej nie wyłącza.



Także w umowie odpłatnej możemy spotkać
elementy darowizny – np. sprzedaż za
połowę ceny.

Darowizna - charakter

Art. 889. Nie stanowią darowizny następujące

bezpłatne przysporzenia:
1)

gdy zobowiązanie do bezpłatnego

świadczenia wynika z umowy uregulowanej
innymi przepisami kodeksu (umowa użyczenia,
nieodpłatnego zlecenia, przechowania);
2)

gdy kto zrzeka się prawa, którego jeszcze

nie nabył albo które nabył w taki sposób, że w
razie zrzeczenia się prawo jest uważane za nie
nabyte (np. odrzucenie spadku).

Uwaga – bezpłatne przysporzenia
nie będące darowizną

1)

Prawa, które mogą być przedmiotem
sprzedaży, także przyszłe

2)

Ustanowienie lub zniesienie prawa na korzyść
obdarowanego

3)

Zapłata oznaczonej sumy pieniężnej

4)

Zwolnienie obdarowanego z zobowiązania

Obdarowany
Osoba fizyczna lub prawna – nie wymaga się

zgody organu państwowego jak to bywało
wcześniej.

Darowizna - przedmiot



Art. 890. § 1. Oświadczenie darczyńcy
powinno być złożone w formie aktu
notarialnego. Jednakże umowa darowizny
zawarta bez zachowania tej formy staje się
ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie
zostało spełnione.



§ 2. Przepisy powyższe nie uchybiają
przepisom, które ze względu na przedmiot
darowizny wymagają zachowania
szczególnej formy dla oświadczeń obu stron.

Darowizna – forma umowy

Obowiązki darczyńcy



Wykonanie darowizny w taki sposób, by
obdarowany uzyskał korzyść majątkową
stanowiącą przedmiot darowizny.



Za niewykonanie/nienależyte wykonanie
zobowiązania darczyńca ponosi
odpowiedzialność łagodniejszą niż
wynikająca z art. 471 i n .

Darowizna – skutki prawne



Art. 891. § 1. Darczyńca obowiązany jest
do naprawienia szkody wynikłej z
niewykonania lub nienależytego wykonania
zobowiązania, jeżeli szkoda została
wyrządzona umyślnie lub wskutek rażącego
niedbalstwa.



§ 2. Jeżeli darczyńca opóźnia się ze
spełnieniem świadczenia pieniężnego,
obdarowany może żądać odsetek za
opóźnienie dopiero od dnia wytoczenia
powództwa.

Odpowiedzialność
odszkodowawcza darczyńcy



Art. 892. Jeżeli rzecz darowana ma wady,
darczyńca obowiązany jest do naprawienia
szkody, którą wyrządził obdarowanemu
przez to, że wiedząc o wadach nie
zawiadomił go o nich w czasie właściwym.
Przepisu tego nie stosuje się, gdy
obdarowany mógł z łatwością wadę
zauważyć.

Ograniczenie zakresu
rękojmi



Art. 893. Darczyńca może włożyć na obdarowanego
obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania,
nie czyniąc nikogo wierzycielem (polecenie).



Art. 894. § 1. Darczyńca, który wykonał
zobowiązanie wynikające z umowy darowizny, może
żądać wypełnienia polecenia, chyba że ma ono
wyłącznie na celu korzyść obdarowanego.

§ 2. Po śmierci darczyńcy wypełnienia polecenia mogą

żądać spadkobiercy darczyńcy, a jeżeli polecenie ma
na względzie interes społeczny - także właściwy
organ państwowy.

Darowizna obciążona
poleceniem



Art. 895. § 1. Obdarowany może odmówić
wypełnienia polecenia, jeżeli jest to
usprawiedliwione wskutek istotnej zmiany
stosunków.



§ 2. Jeżeli wypełnienia polecenia żąda darczyńca
lub jego spadkobiercy, obdarowany może zwolnić
się przez wydanie przedmiotu darowizny w naturze
w takim stanie, w jakim przedmiot ten się
znajduje. Przepisu tego nie stosuje się, gdy
wypełnienia polecenia żąda właściwy organ
państwowy.

Darowizna obciążona
poleceniem

a) Darowizna nie została jeszcze wykonana

Art. 896. Darczyńca może odwołać darowiznę

jeszcze nie wykonaną, jeżeli po zawarciu
umowy jego stan majątkowy uległ takiej
zmianie, że wykonanie darowizny nie może
nastąpić bez uszczerbku dla jego własnego
utrzymania odpowiednio do jego
usprawiedliwionych potrzeb albo bez
uszczerbku dla ciążących na nim ustawowych
obowiązków alimentacyjnych.

Odwołanie darowizny

b) Po wykonaniu darowizny

Art. 897. Jeżeli po wykonaniu darowizny darczyńca

popadnie w niedostatek, obdarowany ma
obowiązek, w granicach istniejącego jeszcze
wzbogacenia, dostarczać darczyńcy środków,
których mu brak do utrzymania odpowiadającego
jego usprawiedliwionym potrzebom albo do
wypełnienia ciążących na nim ustawowych
obowiązków alimentacyjnych. Obdarowany może
jednak zwolnić się od tego obowiązku zwracając
darczyńcy wartość wzbogacenia.

Odwołanie darowizny



Art. 898. § 1. Darczyńca może odwołać
darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli
obdarowany dopuścił się względem niego
rażącej niewdzięczności.



§ 2. Zwrot przedmiotu odwołanej darowizny
powinien nastąpić stosownie do przepisów o
bezpodstawnym wzbogaceniu. Od chwili
zdarzenia uzasadniającego odwołanie
obdarowany ponosi odpowiedzialność na
równi z bezpodstawnie wzbogaconym, który
powinien się liczyć z obowiązkiem zwrotu.

Odwołanie darowizny

Art. 899. § 1. Darowizna nie może być odwołana z powodu

niewdzięczności, jeżeli darczyńca obdarowanemu przebaczył.
Jeżeli w chwili przebaczenia darczyńca nie miał zdolności do
czynności prawnych, przebaczenie jest skuteczne, gdy nastąpiło
z dostatecznym rozeznaniem.

§ 2. Spadkobiercy darczyńcy mogą odwołać darowiznę z powodu

niewdzięczności tylko wtedy, gdy darczyńca w chwili śmierci był
uprawniony do odwołania albo gdy obdarowany umyślnie
pozbawił darczyńcę życia lub umyślnie wywołał rozstrój zdrowia,
którego skutkiem była śmierć darczyńcy.

§ 3. Darowizna nie może być odwołana po upływie roku od dnia, w

którym uprawniony do odwołania dowiedział się o
niewdzięczności obdarowanego.

Odwołanie darowizny



Art. 900. Odwołanie darowizny następuje
przez oświadczenie złożone obdarowanemu
na piśmie.

Odwołanie darowizny



Art. 901. § 1. Przedstawiciel osoby
ubezwłasnowolnionej może żądać
rozwiązania umowy darowizny dokonanej
przez tę osobę przed
ubezwłasnowolnieniem, jeżeli darowizna ze
względu na wartość świadczenia i brak
uzasadnionych pobudek jest nadmierna.



§ 2. Rozwiązania umowy darowizny nie
można żądać po upływie dwóch lat od jej
wykonania.

Rozwiązanie umowy
darowizny



Art. 902. Przepisów o odwołaniu darowizny
nie stosuje się, gdy darowizna czyni zadość
obowiązkowi wynikającemu z zasad
współżycia społecznego.