8. Naturalna stopa
bezrobocia i krzywa
Philipsa
8. Naturalna stopa
bezrobocia i krzywa
Philipsa
Ramowy plan prezentacji
1. Funkcja łącznej podaży jako
zależność
między
inflacją,
oczekiwaną inflacją i bezrobociem.
2.
Różne
warianty
krzywej
Philipsa.
3. Zależność między inflacją a
bezrobociem w różnych krajach i
okresach.
Początki
1958r. – A. W. Philips przedstawia wykres pokazujący
kształtowanie się stopy inflacji względem bezrobocia
w Wlk. Brytanii dla lat 1861-1957 ujemna
zależność między inflacją a bezrobociem.
1960r. – Paul Samuelson i Robert Solow odtwarzają
doświadczenie Philipsa dla Stanów Zjednoczonych,
dla lat 1900-1960 potwierdzenie ujemnej
zależności między inflacją a bezrobociem (z
wyłączeniem lat 30. ).
Zależność ta zostaje przez nich nazwana krzywą
Philipsa.
Inflacja, oczekiwana inflacja i bezrobocie
1. Funkcja łącznej podaży
P = P
c
(1 + µ)F(u, z)
P – poziom cen
P
c
– oczekiwany poziom cen
µ - marża
u – stopa bezrobocia
z – inne czynniki wpływające na ustalanie płac
F(u, z) = 1 – αu + z
α – siła wpływu bezrobocia na płacę
Inflacja, oczekiwana inflacja i bezrobocie
1. Funkcja łącznej podaży
P = P
c
(1 + µ)F(u, z)
P – poziom cen
P
c
– oczekiwany poziom cen
µ - marża
u – stopa bezrobocia
z – inne czynniki wpływające na ustalanie płac
F(u, z) = 1 – αu + z
α – siła wpływu bezrobocia na płacę
P = P
c
(1 + µ)(1 – αu + z) π = π
e
+ (µ + z)
- αu
π = π
e
+ (µ + z) - αu
•
Wzrost oczekiwanej inflacji π
e
prowadzi
do wzrostu rzeczywistej inflacji.
•
Przy danej oczekiwanej inflacji π
e
wzrost marży µ lub wzrost czynników
oddziałujących na ustalanie płac z
prowadzi do wzrostu inflacji π.
•
Przy danej oczekiwanej inflacji π
e
wzrost stopy bezrobocia u prowadzi do
spadku inflacji π.
Krzywa Philipsa – wczesne
wersje
Założenie: π
e
= 0
π
t
= (µ + z) – αu
t
Interpretacja: przy danym oczekiwanym
poziomie cen z poprzedniego roku,
niższe bezrobocie prowadzi do wyższej
płacy
nominalnej.
Wyższa
płaca
nominalna
prowadzi
do
wyższego
poziomu cen, czyli do wyższej inflacji.
Spirala płacowo – cenowa
Niskie bezrobocie wyższa płaca nominalna.
Wzrost płacy nominalnej poziom cen rośnie.
Wyższy poziom cen większe żądania pracowników
dot. Płacy nominalnej przy kolejnym ustalaniu płac.
Wyższa płaca nominalna ponowne podniesienie
poziomu cen przez firmy.
Przy kolejnym ustalaniu płac pracownicy znowu będą
domagali się podniesienia płacy nominalnej itd.
Wniosek: Wyścig między cenami i płacami prowadzi do
ciągłej inflacji płac i cen.
Krzywa Philipsa – późniejsze
warianty
Załamanie trendu w
latach 70.
Przyczyny:
Dwukrotny, ostry wzrost cen ropy naftowej w latach 70.
Wzrost pozapłacowych kosztów produkcji
podnoszenie cen przez firmy (wzrost
marży µ) w stosunku do wypłacanych wynagrodzeń
wzrost inflacji.
•
Zmiana w kształtowaniu się stopy inflacji.
Trwałość inflacji skłaniała pracowników i firmy do rewizji
sposobu formułowania swoich oczekiwań zmiana
relacji między bezrobociem a inflacją.
Załamanie trendu (c.d.)
π
t
e
= θ π
t-1
θ – ujmuje wpływ ubiegłorocznej inflacji π
t-1
na tegoroczną oczekiwaną stopę inflacji π
t
e
Wniosek: Im wyższa wartość θ, tym bardziej
ubiegłoroczna inflacja skłania pracowników i
firmy do korekty swoich oczekiwań odnośnie
do tegorocznej inflacji.
Wydarzenia z lat 70. można interpretować jako
wzrost wartości θ w czasie.
Dopóki inflacja była niska pracownicy i firmy postępowali
rozsądnie, ignorując inflację z przeszłości.
W okresie, który analizowali Samuelson i Solow, wartość θ
była bliska zeru, a oczekiwania były dane przez π
te
.
Kiedy inflacja stawała się bardziej trwała, pracownicy i
firmy zaczęli zmieniać sposób formułowania oczekiwań.
Wartość parametru θ zaczęła wzrastać, aż do osiągnięcia
wartości θ = 1.
Wpływ θ na zależność między inflacją a
bezrobociem.
π
t
= π
t
e
+ (µ + z) – αu
t
π
t
= θ π
t-1
+ (µ + z) – αu
t
π
t
e
= θ π
t-1
Wpływ θ na zależność między inflacją a
bezrobociem.
π
t
= π
t
e
+ (µ + z) – αu
t
π
t
= θ π
t-1
+ (µ + z) – αu
t
π
t
e
= θ π
t-1
Kiedy θ równa się 0, otrzymujemy oryginalną krzywą
Philipsa, zależność między stopą inflacji a stopą
bezrobocia:
π
t
= (µ + z) – αu
t
Wpływ θ na zależność między inflacją a
bezrobociem.
π
t
= π
t
e
+ (µ + z) – αu
t
π
t
= θ π
t-1
+ (µ + z) – αu
t
π
t
e
= θ π
t-1
Kiedy θ równa się 0, otrzymujemy oryginalną krzywą
Philipsa, zależność między stopą inflacji a stopą
bezrobocia:
π
t
= (µ + z) – αu
t
Kiedy θ jest dodatni, stopa inflacji zależy nie tylko od
stopy bezrobocia, ale także od stopy inflacji z
poprzedniego roku:
π
t
= θ π
t-1
+ (µ + z) – αu
t
Wpływ θ na zależność między inflacją a
bezrobociem.
π
t
= π
t
e
+ (µ + z) – αu
t
π
t
= θ π
t-1
+ (µ + z) – αu
t
π
t
e
= θ π
t-1
Kiedy θ równa się 0, otrzymujemy oryginalną krzywą
Philipsa, zależność między stopą inflacji a stopą
bezrobocia:
π
t
= (µ + z) – αu
t
Kiedy θ jest dodatni, stopa inflacji zależy nie tylko od
stopy bezrobocia, ale także od stopy inflacji z
poprzedniego roku:
π
t
= θ π
t-1
+ (µ + z) – αu
t
Kiedy θ równa się 1, zależność – po przeniesieniu
ubiegłorocznej stopy inflacji na lewą stronę – przyjmuje
postać:
π
t
– π
t-1
= (µ + z) – αu
t
π
t
– π
t-1
= (µ + z) – αu
t
Kiedy zatem θ = 1, stopa bezrobocia wpływa
nie na stopę inflacji, lecz na zmianę stopy
inflacji: wysokie bezrobocie prowadzi do
obniżenia inflacji w czasie; niskie bezrobocie
prowadzi do wzrostu inflacji w czasie.
Analiza ta wyjaśnia to, co stało się w latach 70.
w Stanach Zjednoczonych.
1)
π
t
– π
t-1
= (µ + z) – αu
t
2)
π
t
– π
t-1
= 4,4 % - 0,73u
t
Przy niskim bezrobociu zmiana inflacji jest
dodatnia. Przy wysokim bezrobociu zmiana
inflacji jest ujemna.
Taką postać krzywa Philipsa – zależność między
bezrobociem a inflacją – przyjmuje obecnie.
Równanie 1) – lub jego empiryczny odpowiednik,
równanie 2) – nazywamy zmodyfikowaną krzywą
Philipsa, jednak w dalszej części prezentacji
będziemy ja nazywać po prostu krzywą Philipsa.
Teoria wyprzedza fakty: Milton Friedman i
Edmund Phelps
Pod koniec lat 60. dwóch tych dwóch ekonomistów, zaczęło
dowodzić, że wymienialność między inflacją a bezrobocie to
czysta iluzja.
Friedman
uważał,
że
zawsze
istnieje
przejściowa
wymienialność między inflacją a bezrobociem; nie ma
natomiast trwałej wymienialności. Przejściowa wymienialność
wynika nie z inflacji jako takiej, lecz z rosnącej stopy inflacji.
Co więcej, Friedman oszacował na podstawie dowodów
historycznych, że początkowy efekt wyższej i
nieprzewidzianej stopy inflacji trwa od dwóch do pięciu lat,
a następnie trend ulega odwróceniu.
Kilka lat później oryginalna krzywa Philipsa zaczęła zanikać,
dokładnie w taki sam sposób jak przewidział Friedman.
Związek między krzywą Philipsa a naturalną stopą
bezrobocia.
Naturalna stopa bezrobocia to taka stopa bezrobocia, przy
której rzeczywisty poziom cen równy jest oczekiwanemu.
π
t
= π
te
+ (µ + z) – αu
t
0 = (µ + z) – αu
n
π
t
= π
te
u
n
– naturalna stopa bezrobocia
0 = (µ + z) – αu
n
Im wyższa marża µ, lub im wyższa wartość czynników
oddziałujących na ustalanie płac z, tym wyższa jest
naturalna stopa bezrobocia.
π
t
= π
te
+ (µ + z) – αu
t
π
t
- π
te
= – α
(
u
t
-
)
π
t
- π
te
= – α(u
t
-
u
n
)
Jeżeli – jak to jest obecnie w Stanach Zjednoczonych –
dobrym przybliżeniem oczekiwanej inflacji (π
te
) jest
inflacja z roku poprzedniego roku π
t-1
to równanie
przyjmuje ostatecznie postać:
π
t
– π
t-1
= – α(u
t
- u
n
)
π
t
– π
t-1
= – α(u
t
- u
n
)
Zależność opisana równaniem ważna jest z dwóch
powodów:
◦
Pokazuje, że zmiana inflacji zależy od różnicy między
rzeczywistą a naturalną stopą bezrobocia.
◦
Kiedy rzeczywista stopa bezrobocia jest wyższa od naturalnej,
stopa inflacji spada:
u
t
> u
n
π
t
< π
t-1
◦
Kiedy rzeczywista stopa bezrobocia jest niższa od naturalnej, stopa
inflacji rośnie:
u
t
< u
n
π
t
> π
t-1
◦
Pokazuję, że naturalną stopą bezrobocia jest stopa
bezrobocia konieczna do utrzymania stałej stopy inflacji
(stopa bezrobocia nieprzyśpieszająca inflacji – NAIRU).
Co wyjaśnia bezrobocie w Europie?
Hojny system ubezpieczeń na wypadek
bezrobocia.
Wysoki stopień ochrony zatrudnienia.
Zbyt wysoki stosunek płacy minimalnej
do średniego wynagrodzenia w wielu
krajach.
Niekorzystne
zasady
negocjacji
zbiorowych/zbyt silna pozycja związków
zawodowych.
Rozpatrując problem wysokiego
bezrobocia w Europie należy pamiętać:
Fakt 1: Bezrobocie w Europie nie zawsze było wysokie. W latach
60. bezrobocie w czterech największych gospodarkach
kontynentu było niższe niż w Stanach Zjednoczonych, mimo
silniejszej ochrony socjalnej.
Fakt 2: Wiele krajów europejskich ma naprawdę niskie
bezrobocie.
Wniosek: hojna opieka socjalna może być spójna z niskim
bezrobocie, ale tylko wtedy, gdy jest zapewniana w sposób
efektywny, np. zasiłki dla bezrobotnych mogą być hojne, jeśli
bezrobotni są jednocześnie zmuszani do podjęcia pracy, kiedy
jest ona dostępna.
Wysoka inflacja i krzywa Philipsa
Zależność między inflacją a bezrobociem zmienia się wraz z
poziomem i trwałością inflacji. Kiedy stopa inflacji staje
się wysoka, inflacja staje się bardziej zmienna.
W rezultacie pracownicy i firmy niechętnie zawierają
umowy, w których płaca nominalna ustalana jest na dłuższy
czas: jeśli inflacja okaże się wyższa od oczekiwanej, płace
realne
gwałtownie
spadną,
a pracownicy odczują
pogorszenie poziomu życia. Jeśli inflacja okaże się niższa od
oczekiwanej, to płace realne wzrosną, a firmy mogą mieć
problemy z opłaceniem swoich pracowników i w rezultacie
zbankrutować.
Z tego powodu coraz powszechniej stosowana jest
indeksacja (waloryzacja) płac – automatycznie podnosi
płace równolegle z inflacją.
Waloryzacja płac
Załóżmy: λ - część waloryzowana wszystkich umów
1- λ - część niewaloryzowana wszystkich
umów
π
t
=
[
λ π
t
+ (1- λ) π
te
]
– α(u
t
- u
n
)
Wyrażenie w nawiasie kwadratowym odzwierciedla
fakt, że część λ umów jest waloryzowana, a więc
reaguje na rzeczywistą inflację π
t
, zaś część (1-
λ) reaguje na oczekiwaną inflację π
te
.
Kiedy λ = 0, wszystkie płace są ustalane na podstawie
inflacji oczekiwanej – która równa jest inflacji z
poprzedniego roku π
t-1
:
π
t
– π
t-1
= – α(u
t
- u
n
)
Kiedy λ jest dodatnia, część λ płac ustalana jest na
podstawie inflacji rzeczywistej, a nie oczekiwanej:
π
t
– π
t-1
= – – α(u
t
- u
n
)
Indeksacja płac wzmacnia wpływ bezrobocia na inflację.
Jeśli dąży do 1 – czyli kiedy większość umów płacowych
przewiduje indeksację płac – małe zmiany bezrobocia mogą
prowadzić do bardzo dużych zmian inflacji.
Deflacja i krzywa Philipsa
Co dzieje się z krzywą Philipsa kiedy występuje deflacja?
Przy danej wysokiej stopie bezrobocia stopa inflacji jest
zaskakująco wysoka. Mówiąc inaczej, przy bardzo wysokiej stopie
bezrobocia oczekiwalibyśmy wysokiej stopy deflacji. W
rzeczywistości deflacja była niewielka, a począwszy od okresu
1934-1937 inflacja osiągnęła wartość dodatnią.
Możliwe przyczyny zjawiska:
◦
Wielkiemu Kryzysowi towarzyszył nie tylko
wzrost rzeczywistej stopy bezrobocia, ale
także stopy naturalnej.
◦
Kiedy gospodarka zaczyna doświadczać
deflacji,
zależność
opisująca
krzywą
Philipsa
przestaje
istnieć.
Jedna
z
możliwych
przyczyn
to
niechęć
pracowników do zaakceptowania obniżki
płac nominalnych.
Dziękujemy za uwagę.
Natalia Gula
Natalia Dobczyńska
Ilona Domańska
Paweł Kamiński