Teoria i metodyka rekreacji 

ruchowej

Termin rekreacji ruchowej:

                      Wg .T. Wolańskiej         

    

„Wszelki ruch sportowo- campingowy, 

uprawiany w czasie wolnym dla 
odpoczynku,   rozrywki, rozwoju 
własnej osobowości, bez nastawienia 
się przede wszystkim na osiągnięcie 
maksymalnych wyników sportowych, 
niezbyt męczących się a 
przynoszących odprężenie, radość i 
przyjemność „

Inne ujęcia rekreacji 

ruchowej:

          

Zajęcia o treści ruchowo-sportowej lub 

turystycznej, którym człowiek oddaje się z 

własnej chcecie w czasie wolnym dla 

odpoczynku, przyjemności i rozwoju własnej 

osobowości.

  
         Aktywny wypoczynek, masowa kultura 

fizyczna, sortowanie, czynności związane z 

ruchem i wysiłkiem fizycznym. Ma ona za 

zadanie zapewnić biologiczna sprawność 

organizmu, jednocześnie usprawnić psychiczne i 

społeczne funkcjonowanie jednostki, poszerzając 

sferę jej zainteresowań i możliwości. 

Rekreacja ruchowa ma na 

celu:

Uzupełnić braki w 

kształtowaniu kultury 

fizycznej człowieka,
Doskonalić poziom motoryki,
Podtrzymywać sprawność 

wydolność fizyczną do późnej 

starości
Kształtować poprawną 

postawę ciała
Korygować nieprawidłowości 

w postawie związane z 

niewłaściwą pozycja 

przyjmowaną w pracy ,szkole
Chronić przed negatywnymi 

skutkami cywilizacji 

technicznej

Funkcje rekreacji ruchowej:

Zdrowotna - profilaktyka i terapia chorób 

cywilizacyjnych 
Regeneracyjna - znoszenia negatywnych 

skutków nadmiernego, jednostronnego wysiłku 

fizycznego 
Sprawnościowa - podnoszenie swojej 

sprawności fizycznej 
Estetyczna - utrzymanie lub korygowanie 

sylwetki 
Kompensacyjna - wyrównywanie braków 

codziennego życia (szczególnie ruchu) 
Antyinwolucyjna - przeciwdziałanie procesom 

starzenia się 
Społeczno - Afiliacyjna - uwalnianie od stresów, 

napięć i obciążeń współczesnego życia 
Autoekspresyjna - zaspokajanie potrzeby 

samorealizacji

Podział rekreacji ruchowej ze względu na intensywność 

wysiłku.
Relaksacyjne – spacery, wędkowanie, obserwacje przyrody
O średniej intensywności – jazda na łyżwach, żeglowanie, 
gimnastykowanie
Ćwiczenia intensywne – biegi, pływanie, aerobik

Podział rekreacji ruchowej ze względu na formy 

organizacyjne:
Indywidualne i zespołowe
„Sport dla wszystkich” – cechą charakterystyczną jest 
udział w niej osób dorosłych w wieku produkcyjnym i 
emerytalnym, rodzin, młodzieży. „Sport dla wszystkich” – 
prawo każdego człowieka do sportu, do korzystania z 
warunków do uczestnictwa w sporcie.
Dyscypliny sportu, różne formy aktywności ruchowej od 
spontanicznych, niezorganizowanych zabaw i gier 
ruchowych do zorganizowanych ćwiczeń fizycznych 
wykonywanych regularnie.

Założenia metodyczne 

stosowane w rekreacji 

ruchowej

          W założeniach metodycznych 

uwzględniający aspekt społeczno 

-wychowawczy należy wziąć pod 

uwagę kształcenie postaw i potrzeb 

rekreacyjnych. Może się to dokonać 

poprzez uświadomienie 

społeczeństwa o profilaktycznych 

walorach rekreacji ruchowej lub 

przez udział w atrakcyjnym, dobrze 

zorganizowanych imprezach, 

zachęcających do uczestnictwa w 

nich.

          W metodyce rekreacji 

podstawowymi terminami 

wymagającymi omówienia są:
formy,
metody,
środki.

1.Formy wykorzystywane w rekreacji:

           

         Za formę można uznać rodzaj określonego 

działania, które ma na celu doskonalenie pycho –

somatycznej funkcji organizmu, rozwój nawyków 

ruchowych, udostępnianie możliwości wyżycia 

się ruchowego, krzewienie rekreacji. 

        Biorąc pod uwagę kryterium zadań ,można je 

uporządkować następująco: 

-formy organizacyjne
-formy upowszechniania rekreacji w środowisku
-formy dydaktyczne

     

Formy organizacyjne 

         Za formę tą uznajemy 

stronę organizacyjną zajęć, 
Np. zespół ćwiczebny, kurs 
szkoleniowy, imprezę 
rekreacyjna, wczasy, 
wycieczkę.

Formy upowszechniania 
rekreacji w środowisku 

   Sposoby wdrążenia 

społeczeństwa do uprawiania 

aktywnych form wypoczynku

.

Formy dydaktyczne 

         

Treść realizowanych zajęć. Omawiając 

formy rekreacji wymienia się  Np. gry i 
zabawy ruchowe, gimnastykę, 
narciarstwo, taniec, mała turystykę. 
Rozpatrując formy w tym ujęciu, 
należałoby w nich wyróżnić:

Formy nauczania-ukierunkowane na 
rozwój motorycznej sprawności 
organizmu i kształtowanie określonych 
umiejętności ruchowych
Formy prowadzenia zajęć –dostosowanie 
do specyfiki grup oraz terenu, w którym 
się odbywają
Formy samodoskonalenia- występują u 
ludzi o dużym zasobie nawyków 
ruchowych i świadomości celu działania.
Formy oceny i samokontroli -pozwalające 
określić efekty stosowanych ćwiczeń, 
koniecznie przy ustalaniu programu 
usprawniającego.

 

2. Metody   

     -Metoda jest to sposób postępowania dla osiągnięcia 

określonego celu. 

      -Głównym celem rekreacji ruchowej jest psycho 

-motoryczny rozwój organizmu wyrażający się 
umiejętnością pokonywania różnorodnych wysiłków 
fizycznych oraz przystosowania organizmu do 
zmieniających się warunków środowiska zewnętrznego. 

    -Metody stosowane w rekreacji ruchowej pomagają 

ćwiczącym w opanowaniu nawyków ruchowych, 
umiejętności i zdolności do wykonywania coraz bardziej 
złożonych ćwiczeń oraz dostarczają wiadomości w zakresie 
ich zastosowania w codziennym życiu.

     - W doborze metod uwzględniamy: stan zaawansowania 

ćwiczącego, zainteresowania, potrzeby ,wiek i płeć 
,charakter wykonywanej pracy

         

Wyróżniamy:
A .Metody oglądowe.

       W czasie stosowania metody 

oglądowej ćwiczący uzyskuje 
wyobrażenie ruchu za pomocą 
oddziaływania na analizator 
wzroku. Dokonuje się to na 
podstawie demonstracji 
ćwiczenia, plansz ,filmu itp. 
Stosuje się tę metodę zarówno w 
nauczaniu ruchów prostych jak i 
złożonych bądź gdy ćwiczenie jest 
mało znane.

B .Metody słownego ujęcia 

ruchu.

     -Metoda słowna polega na 

określeniu ćwiczenia za pomocą 
opisu i objaśnienia. 

    -Wymaga ona myślenia obrazowego 

oraz tworzenia wyobrażenia ruchu na 
podstawie wiązania słowa z aparatem 
kinestetyczno – ruchowym..

   - Słowa pomagają w precyzji ruchu, w 

określeniu tempa, dynamiki, 
częstotliwości wykonywania ruchu, 
określenie kierunków wykonywania 
oraz ułatwia eliminacje błędów. 

   -Dzięki te metodzie łatwiej 

zapamiętuje się ćwiczenie.

  

C .Metody działania praktycznego

     
      -Wymagają aktywnej postawy ćwiczących 
     - Świadomości korzyści, jakie wynikają ze 

stosowania zdobytych umiejętności w 
praktycznym działaniu.

     - Metoda ta należy do tzw. metod 

aktywizujących, głównym celem jest samodzielne 
opanowanie przez ćwiczących określonego 
zadania ruchowego na podstawie literatury, 
folderów, tablic poglądowych. 

     -Zaletą jej jest dowolność wyboru programu 

usprawniającego lub nawet opracowanie przy 
pomocy instruktora rekreacji programu 
dostosowanego do możliwości ruchowych 
własnego organizmu. 

      -Stosowanie tej metody wpływa na uzyskiwanie 

coraz większej samodzielności w rozwiązywaniu 
zadań ruchowych oraz uczy pełniej rozumieć 
własny organizm i jego potrzeby.

  

3.Środki działania

   -Środki ułatwiają, umożliwiają, a czasem nawet 

warunkują osiągniecie zamierzonego celu. 

 -Głównym środkiem wykorzystywanym w rekreacji 

ruchowej jest ruch.

 - Kształtowanie cech motorycznych dokonuje się za 

pomocą rożnych form ćwiczeń Np. .gimnastyki, gier 
i zabaw, atletyki terenowej. Są to środki działania, 
które w rekreacji ruchowej mogą być stosowane w 
formie ściślej lub dowolnie modyfikowane i 
przekształcone oraz dostosowane do potrzeb 
rożnych kategorii odbiorców.

-Środki umożliwiające realizacje form ruchowych to: 

tereny rekreacyjne ,obiekty ,urządzenia ,sprzęt

.

Metodyka rekreacji ruchowej 

obejmuje proces:

1.Nauczania:

-Charakter planowy, kierowany i    

zorganizowany. W ukierunkowanym 

procesie nauczania ćwiczeń 

ruchowych instruktor wyposaża 

uczestników zajęć w zasób 

wiadomości, umiejętności oraz 

nawyków ruchowych opierając się 

aktywnym współudziale ćwiczących. 

-Zwięzły opis i objaśnienie ćwiczenia 

aktywizują u ćwiczących proces 

myślenia oraz wywołują wyobrażenia 

ruchu. Dokładny i prawidłowy pokaz 

sprzyja jego wykonaniu.

-W każdej grupie ćwiczebnej należy 

kłaść duży nacisk na wprowadzanie w 

pracy zasad: świadomości, 

aktywności, dostępności i 
atrakcyjności ćwiczeń.

 

-

Wybór metody powinien być uwarunkowany stopniem 

trudności nauczanego ruchu oraz poziomem usprawnienia 
ruchowego grupy. W każdym zorganizowanym nauczaniu 
należy opierać się na zasadach, czyli ogólnych normach 
postępowania, warunkujących osiągnięcie zamierzonych 
celów dydaktycznych.

-Komendy nie mogą sprawić wrażenia bezwzględnego 

rozkazu.

-Zauważone błędy, które mogą zagrażać bezpieczeństwu 

ćwiczących lub wyraźnie nie sprzyjają poprawnemu 
opanowaniu ćwiczenia, nie mogą być omawiane 
indywidualnie, lecz należy je poprawiać ogólnie, stosując 
Np. powtórny pokaz ćwiczenia lub dokładniejsze 
omówienie sposobu wykonania i ewentualne wskazanie 
występujących błędów.

Do podstawowych i najczęściej stosowanych w praktyce 

rekreacji ruchowej zasad należą następujące:
Świadomości
Aktywności
Poglądowości 
Systematyczności
Dostępności
Stopniowania trudności
Utrwalania
Atrakcyjności

Sprawny przebieg procesu nauczania zależy od:

Treści przedmiotu nauczania
Doboru materiału ćwiczebnego
Dostosowanie metod i treści zajęć i rodzaju grupy 
ćwiczebnej
Rodzaju wykorzystywanych środków działania

2.Proces organizowania

 

-

Dobra organizacja zajęć to jeden z 

podstawowych warunków osiągnięcia 

efektów dydaktycznych.

 

-

Wszystko, co zwiększa  zainteresowanie 

ćwiczeniami, sprzyja większej frekwencji 
na zajęciach, pozwala na utrzymanie ładu 

i zaangażowania ćwiczących

. 

-

W czasie prowadzenia zajęć ruchowych z 

grupą niejednorodną, np. w rodzinnych 
zespołach ćwiczebnych, usprawnienie 
procesu dydaktycznego dokonuje się przez 
podział na zastępy i podzastępy a w nich 
różnicowanie ćwiczeń, metody nauczania 

oraz stopnia natężenia wysiłku

. 

Uatrakcyjnienie zajęć przez bodźce, Np. w 

formie częstych zmian:
Miejsca ćwiczeń ( hala sportowa, boisko, 

tereny rekreacyjne)
Sprzętu do zajęć i przyborów do ćwiczeń
 Ustawień ( rzędy, szeregi, kolumny, koła)
Pozycji wyjściowej do ćwiczeń ( parterowe, 

średnie, wysokie)
Tempa i dynamiki ćwiczeń
Elementów współzawodnictwa.

W zakresie organizacji zajęć wchodzą 

czynności mające na celu:
Usprawnienie przebiegu procesu 

dydaktycznego
Uatrakcyjnienie zajęć 
Utrzymanie porządku
Zapewnienie bezpieczeństwa w czasie ćwiczeń
Prawidłowe rozplanowanie czasu zajęć 
Wytworzenie przyjemnej atmosfery i 

właściwego nastroju w czasie ćwiczeń 

Odpowiednie rozplanowanie czasu zajęć:

Cześć pierwsza - kształcąca lub 
ogólnorozwojowa, powinna obejmować około ¼ 
całości czasu zajęć
Cześć główna – wykorzystujemy na opanowanie 
nowego zadania ruchowego, przeznaczając na 
ten cel około polowy czasu globalnego
Cześć końcowa- realizujemy ćwiczenia 
uzupełniające, stwarzając atmosferę radość i 
emocji.

3.Kierowanie w rekreacji ruchowej

 

-To celowe i świadome działanie zmierzające do 

osiągnięcia określonych efektów, oparte na 
prawidłowym doborze metod i środków działania.

-Wymaga od specjalisty zasadniczych kwalifikacji 

zawodowych oraz znajomości zasad i praw 
rządzących procesami rozwoju życia osobistego i 
społecznego.

-Efekty pracy animatora zależą od stopnia 

zaangażowania praktycznego i emocjonalnego 
związanego z umiłowaniem zawodu, a także 
entuzjazmu w pracy i przyjaznym stosunkiem do 
grupy.

Efektywne kierowanie 

Wyzwalanie tkwiących w uczestnikach osobistych 
osobistych społecznych wartości,
Wykorzystywanie charakterystycznych dla 
człowieka dążeń do doskonalenia się i 
uzyskiwania coraz większych sukcesów
Utrwalenie zainteresowań i postaw 
rekreacyjnych 
Rozwijanie świadomości o rekreacji ruchowej i jej 
roli w życiu człowieka. 

    

Animator – Instruktor - Trener:

Powinien mieć pogodne usposobienie,być 

inteligentny i kulturalny

Posiadać łatwość w nawiązywaniu 

kontaktów

Opanowanie zasad kierowania grupą

Umiejętność prowadzenia propagandy i 

dar przekonywania 

Znajomość zarządzeń i przepisów 

dotyczących organizacji zajęć 

bezpieczeństwa uczestników i zasad 

higieny

Ceni się właściwa postawę moralna i 

etyczna, jego zainteresowania społeczne 

i intelektualne i umiejętności 

wychowawcze oraz praktyczne

Dużą uwagę zwraca się u animatora na: 

sprawność fizyczna, odwagę, 

zdecydowanie w działaniu ,sylwetkę 

,estetyczny wygląd oraz odpowiedni strój 

do wykonywania zajęć.

Powinien posiadać wiadomości 

zawodowe i ogólne ,oraz swoisty talent 

pedagogiczny

4.Krzewienie rekreacji ruchowej

Upowszechnianie modelu aktywnego wypoczynku
Rozwijanie zainteresowań
Rozbudzanie potrzeb do ruchu 
Przekazywanie wzorów kreatywnego spędzania 

czasu wolnego
Ukierunkowanie ludzkich postaw i zachowań
Krzewienie rekreacji ruchowej u dzieci:
Pokonać bariery zwiane z niechcenia do wysiłku 

obawa ośmieszenia
Zmian postaw i zwyczajów spędzania czasu 

wolnego.
Krzewienie rekreacji ruchowej dorosłych:
Jest to wychowanie do starości
Pomoc ludziom w nabywaniu zainteresowań i 

aspiracji  które pomogą w czasie emerytury 

dopomogą w realizacji trybu i życia sprzyjającego 

wydłużeniu młodości i dającego satysfakcje. 

Kategorie czasu popularyzowania aktywnego 

wypoczynku:

 Długofalowe

    Kształcenie do szeroko pojętej kultury fizycznej z myślą o 

przyszłym społeczeństwu dokonywane są przez: 
nauczycieli, rodziców ,przyjaciół i grupy rówieśnicze przez 
instytucje ,palcówki specjalistyczne i organizacje 
społeczne.

Krótkofalowe

    Odbywa się w formie doraźnej tj. stwarzanie klimatu do 

budzenia się zainteresowań, wciągania i wdrażania do 
uczestnictwa w zorganizowanych lub indywidualnych 
zajęciach ruchowych. Tworzenie warunków do ich 
realizacji w rożnych środowiskach a także przestawienie 
społeczeństwa z formacji konsumpcyjnej na aktywną .

Krzewienie rekreacji ruchowej dokonywana 
jest za pośrednictwem:

-środków masowego przekazu
-szkół, placówek wychowawczych, organizacji 

młodzieżowych, rodziny

-instytucji zaspokajanych potrzeby rekreacyjne 

ludności.

Techniki i reguły przekazywania treści: 

-naśladowanie- przejmowanie wzorców osobowych
-przekonywanie do nowych zachowań
-manipulowanie-wywoływanie sytuacji 

sprzyjających określonemu postępowaniu

Proces wychowania do rekreacji wg. 

Czajkowskiego:

Rozbudzanie zainteresowań i postaw 
rekreacyjnych
Kształtowanie potrzeb i postaw
Zapoznanie z szerokim wachlarzem nowych form 
rekreacyjnych rekreacyjnych stworzenie 
możliwości ich stosowania
Kształtowanie i utrwalanie umiejętności i 
nawyków aktywnego wypoczynku, wzmacnianie 
motywacji w tym kierunku.
Wyrabianie umiejętności właściwej oceny i 
decyzji wyboru form rekreacyjnych, korzystnych 
korzystnych punktu widzenia dobra jednostki i 
społeczeństwa.

5.Poradnictwo

Może mieć charakter bezpośredniej porady lub 
pośredniego oddziaływania za pomocą środków masowego 
przekazu, głównie przez TV, radio, wydawnictwa

     
     Porady bezpośrednie dzielimy na:
     - Porady i informacje ogólne na temat możliwości udziału 

w zorganizowanych formach aktywnego wypoczynku.

     Udziela się informacji o rodzajach zespołów ćwiczebnych, 

formach prowadzonych zajęć, miejscu i terminie zajęć oraz 
warunkach udziału w zespole. A ponadto informuje się o 
możliwościach właściwego spędzania weekendów i 
urlopów dla osób indywidualnych indywidualnych ich 
rodzin.

     -Wskazówki dotyczące najwłaściwszych form działania 

indywidualnych indywidualnych zakresie profilaktyki 
zdrowotnej.

Zadaniem osoby udzielającej 

poradę jest:
określenie poziomu sprawności 
fizycznej i wydolności organizmu za 
pomocą pomiarów i badań 
lekarskich, testów oraz wywiadu
wskazanie najbardziej 
właściwszych form zajęć 
ruchowych, określenie 
częstotliwości ćwiczeń oraz stopnia 
natężenia wysiłku
ustalenie sposobu dokonywania 
samokontroli w zakresie 
uzyskiwanych efektów 
usprawniających
udostępniane pomocy 
dydaktycznych oraz udzielanie 
pomocy w zakresie zakupu 
odpowiedniego sprzętu sportowo-
turystycznego.

 

Punkty poradnictwa :

Powinny być zlokalizowane przy ogólnodostępnych ośrodkach 
rekreacyjnych 

      Właściwie wyposażone (przyrządy do badań diagnostycznych) 

:aparat do mierzenia ciśnienia ,spirometr ,cyklometr ,waga 
,stoper ,kozetka ,przybory do testów oraz niektóre urządzenia i 
przybory gimnastyczne ułatwiające instruktaż i demonstracje 
ćwiczeń. 

Poradnictwem dla animatorów są Punkty Konsultacyjne -   

-ich celem jest świadczenie pomocy ,
-udzielanie porad w zakresie organizacji imprez rekreacyjnych 

,zespołów ćwiczebnych ,

-udostępnianie materiałów pomocniczych i sprzętu do ćwiczeń:; 
-udzielanie informacji w zakresie metodyki prowadzenia zajęć ,
-pomoc w samokształceniu  oraz dokształcaniu na kursach 

specjalistycznych.