Czynniki genetyczne 

i środowiskowe 

wpływające na 

rozwój człowieka

• Każdy organizm żywy, a w szczególności 

organizm człowieka, ma m.in. wrodzoną 
predyspozycję do obrony oraz podatność na 
zachorowania na określone choroby.

• Jest ona indywidualnie zróżnicowana, 

uwarunkowana odpowiednimi genami zawartymi 
w materiale chromosomalnym poszczególnych 
osób.
Ta predyspozycja może być przekazywana przez 
rodziców na potomstwo z pokolenia na pokolenie. 

Genetyczne i adaptacyjne uwarunkowania 

zdrowia

.

KOD 
GENETYCZNY

KOD 
GENETYCZNY

Jest odpowiedzialny za prawidłowy 
rozwój nowego organizmu, oraz 
niezbędne mechanizmy obronne i 
adaptacyjne. 

Jest to zbiór zasad 
według których w długiej 
nici DNA jest zapisana 
informacja genetyczna 
czyli sposób biosyntezy 
białek, które są 
budowane z 20 
aminokwasów.

MUTACJA 

  

nagła, skokowa, 

bezkierunkowa, dziedzicząca się lub 
niedziedzicząca, zmiana w materiale 
genetycznym organizmu.  Mogą w 
codziennym rozwoju okazać się 
niekorzystne, wręcz szkodliwe.

90%  środowiskowych czynników 
mutagenicznych, tj. powodujących 
mutacje, czyli przekształcenia w 
materiale chromosomalnym, jest 
równocześnie kancerogenami, co 
oznacza, że inicjują pośrednio lub 
bezpośrednio określony rozrost 
nowotworowy.

Przykładem mutagenów środowiskowych są

•   

rtęć i jej organiczne związki, 

•   niektóre pestycydy, 

•   detergenty, 

•   dym papierosowy, 

•   barwniki do włosów, 

•   liczne tzw. rozpuszczalniki organiczne i 
półprodukty przemysłu chemicznego, 

•   niektóre związki konserwujące czy 
impregnujące itd. 

Zdolność przystosowawcza (adaptacyjna) 

to przede wszystkim umiejętność i możliwość 

prowadzenia odpowiedniego trybu życia, wykształcenie 

zdrowotne korzystnych nawyków, ograniczanie 

konsumpcji pokarmów, których nadmiar wywiera 

niekorzystny wpływ z punktu widzenia zdrowotnego, 

bytowanie w nowych warunkach środowiskowych, a w 

tym i klimatycznych, unikanie bądź maksymalne 

ograniczanie możliwości wpływu na organizm człowieka 

tych czynników środowiskowych, których rola nie 

została jeszcze jednoznacznie określona, wreszcie- 

umiejętność maksymalnego ograniczenia kontaktu z 

czynnikami (fizycznymi, chemicznymi, biologicznymi).

Potencjał genetyczny (tzw. 
genotyp), 

indywidualnie zróżnicowany dla 

każdego organizmu, warunkuje w znacznym stopniu 
nie tylko osobniczy proces rozwoju, ale także poziom 
inteligencji (z możliwością dalszego jej doskonalenia), 
wzrost, rozwój uzębienia, różnice między rasowe itp.

Jakiekolwiek zmiany w zakresie liczby lub 
struktury chromosomów (noszące nazwę 
aberracji chromosomowych), zachodzące 
pod wpływem środowiskowych czynników 
mutagennych, prowadzą do określonych 
wad rozwojowych, oraz do występowania 
genetycznie uwarunkowanych, 
przekazywanych przez rodziców dzieciom 
tzw. wrodzonych stanów chorobowych.

 genetyczno- rodzinne uwarunkowania i 

pojawiające się aberracje chromosomalne 

sprawiają też, że w wielu wypadkach rodzące się nowe 

organizmy, mimo że w momencie urodzenia nie wykazują 

zmian chorobowych, mogą kryć w sobie i ujawnić w toku 

wzrostu i rozwoju pewną predyspozycję, czyli podatność 

do wystąpienia określonych chorób, np. cukrzycy, 

otyłości, niektórych typów nowotworów, określonych 

zaburzeń psychicznych o typie schizofrenii, określonych 

defektów odporności. itd.