Podstawy prawne 

zdrowia publicznego 

w Polsce

Aleksandra Marjańska

Zdrowie Publiczne

II stopień gr. 1 

Prawo zdrowia 

publicznego



jedna z najmłodszych szczegółowych 
dziedzin prawa,



samodzielna i autonomiczna dziedzina?

•

prawo karne,

•

prawo wykroczeń,

•

prawo administracyjne,

•

prawo finansowe,

•

prawo cywilne,

•

prawo pracy,

•

prawo ubezpieczeń społecznych.

P. Pub.

P. Pryw.

 Definicje prawa 

zdrowia publicznego

To ogół regulacji prawnych dotyczących zdrowia 
zbiorowości (zdrowia publicznego). Są to 
regulacje: 



mające na celu zapewnienie i podtrzymywanie 
na  możliwie  najlepszym  poziomie  zdrowotności 
publicznej  i  przeciwdziałanie  istniejącym 
i  pojawiającym  się  zagrożeniom  zdrowotnym, 
takim jak: alkoholizm, nikotynizm, narkomania,



zmierzające 

do 

urzeczywistniania 

podmiotowego  prawa  do  zdrowia  każdego 
członka danej społeczności (populacji).

Funkcje prawa 

w zdrowiu publicznym



zakazuje działań i zachowań szkodliwych lub 
nakazuje podejmowanie określonych działań,



określa uprawnienia jednostek, grup lub populacji 

w zakresie ochrony zdrowia i opieki zdrowotnej,



określa wytwarzanie zasobów opieki zdrowotnej,



określa wymagania w zakresie jakości opieki 
zdrowotnej,



określa zasady finansowania i pokrywania 
kosztów opieki zdrowotnej.

Zasięg prawa 

zdrowia publicznego

1.

Międzynarodowy:
→ uniwersalny (WHO, ONZ, UNESCO, FAO),
→ regionalny (Rada Europy, Unia Europejska),
→ subregionalny (Rada Nordycka),

2.

Krajowy:

Pomiędzy międzynarodowym prawem w zdrowiu

publicznym, a regulacjami krajowymi zachodzą

wzajemne relacje i oddziaływania.

Zakres przepisów 

prawnych w zdrowiu 

publicznym wg R. 

Roemer

1)

zdrowie środowiskowe,

2)

żywność i leki,

3)

wykonywanie zawodów medycznych,

4)

organizacja i funkcjonowanie zakładów opieki 
zdrowotnej,

5)

zapobieganie i zwalczanie chorób zakaźnych,

6)

zdrowie psychiczne,

7)

prokreacja,

8)

promocja zdrowia,

9)

etyka w zdrowiu publicznym.

Rola prawa w zdrowiu 

publicznym wg R. Roemer

Negatywna:

Niektóre  rozwiązania  prawne  mogą  pozostawać 

w  sprzeczności  z  dobrze  pojętym  interesem 
zdrowia                          publicznego,  np.:  wysoka 
odpłatność za leki.

Pozytywna:

Określa konieczne standardy i normy, ukierunkowuje

działania w dziedzinie polityki zdrowotnej.

Zakres regulacji prawnych 

wg Sev S. Fluss

Sev S. Fluss wyróżnił 20 zakresów regulacji 
prawnych w dziedzinie zdrowia publicznego:

prawo  do  zdrowia,  prawa  pacjenta,  bezpieczeństwo 

zdrowotne  żywności,  eksperymenty  na  człowieku, 
transplantacje  organów,  środki  walki  z  pandemią 
nikotynizmu,  kontrola  narkotyków  i  środków 
psychotropowych,  ochrona  zdrowia  w  miejscu 
pracy, 

zdrowie 

psychiczne, 

bezpieczeństwo 

substancji chemicznych, HIV/AIDS.

Zakresy regulacji prawa 
zdrowia publicznego wg 

M. Bélanger:

ogólna  ochrona  medyczna  ludności,  ochrona 

przeciwko  wybranym  chorobom  (ospa,  AIDS, 
nowotwory),  ochrona  poszczególnych  grup 
ludności  (dzieci,  kobiet,  osób  w  wieku 
podeszłym, chorych psychicznie), technologie 
medyczne substancje farmaceutyczne.

Nauki pomocnicze, 

wykorzystywane 

w rozwiązywaniu problemów 

zdrowia populacji



 epidemiologia, 



 higiena, 



 etyka medyczna,



 demografia medyczna i biostatystyka, 



 prawo zdrowia publicznego, a także           
                                                                     
   częściowo prawo ochrony środowiska 
naturalnego i inne dziedziny prawa, 



 ekonomia i ekonomika zdrowia,



 pedagogika zdrowia i edukacja zdrowotna.

Działy regulacji związane 

z prawem 

zdrowia publicznego (1)

1)

Prawo  o  zawodach  medycznych: 

przepisy 

prawne 

ustalające 

zasady 

wykonywania 

poszczególnych  zawodów  medycznych  (lekarza, 
lekarza 

dentysty, 

farmaceuty, 

pielęgniarki, 

położnej,  diagnosty  laboratoryjnego,  techników 
medycznych  różnych  specjalności),  regulacje 
prawne  w  zakresie  kształcenia  i  doskonalenia 
zawodowego, 

a 

także 

przepisy 

dotyczące 

organizacji, 

kompetencji 

i funkcjonowania samorządów tych zawodów;

2)

Prawo  o  działalności  leczniczej

:  przepisy  prawne 

regulujące  tworzenie,  organizację,  przekształcanie, 
likwidację placówek działalności leczniczej, ich status 
prawny,  zarządzanie  nimi,  nadzór  i  kontrola  nad 
zakładami  opieki  zdrowotnej,  zasady  finansowania 
ich 

działalności.

Przepisy  o  ratownictwie  medycznym,  przepisy 
o 

lecznictwie  uzdrowiskowym  i  uzdrowiskach, 

regulacje  prawne  dotyczące  publicznej  służby  krwi 
oraz 

dotyczące 

pobierania 

i 

przeszczepiania 

komórek,  narządów  i  tkanek  oraz  funkcjonowania 
banków narządów;

Działy regulacji związane 

z prawem 

zdrowia publicznego (2)

3)

Prawo 

farmaceutyczne

: 

przepisy 

prawne 

regulujące 

produkcję, 

obrót 

produktami 

leczniczymi, ich reklamę, funkcjonowanie hurtowni 
farmaceutycznych 

i 

aptek, 

inspekcję 

farmaceutyczną,  wytwarzanie  i  obrót  wyrobami 
medycznymi,  rejestr  incydentów  medycznych, 
stosowanie i nadzór nad produktami biobójczymi;

Działy regulacji związane 

z prawem 

zdrowia publicznego (3)

4)

Prawo  o  zdrowotności  publicznej:  przepisy 
prawne 

regulujące 

reguły 

postępowania 

i 

działania 
w  zakresie  zdrowia  publicznego  (zwalczanie 
chorób zakaźnych, ochrona zdrowia psychicznego, 
walka 
z  narkomanią,  z  alkoholizmem,  z  nikotynizmem, 
ochrona 

warunków 

zdrowotnych 

i 

jakości 

zdrowotnej  żywności  i  żywienia,  ochrona  przed 
substancjami 

niebezpiecznymi, 

kosmetyki, 

ochrona zdrowia  w miejscu pracy).

Działy regulacji związane 

z prawem 

zdrowia publicznego (4)

Kryterium odniesienia 

uprawnień

i obowiązków określonych 

kategorii podmiotów prawnych



uprawnienia i obowiązki osób korzystających 
ze świadczeń zdrowotnych,



uprawnienia i obowiązki osób udzielających świadczeń 
zdrowotnych (wykonujących zawody medyczne),



zadania, kompetencje i obowiązki instytucji i zakładów 
opieki zdrowotnej,



zadania i obowiązki innych instytucji i podmiotów 
w dziedzinie ochrony zdrowia (np.: pracodawców),



zadania, kompetencje i obowiązki władz publicznych
w dziedzinie zdrowia.

Zdrowie publiczne jako 

termin prawny

Ustawa z 24 sierpnia 2001 r. o zmianie ustawy o Inspekcji Sanitarnej:

Inspekcja Sanitarna jest powołana do realizacji zadań z zakresu zdrowia

publicznego, w szczególności poprzez sprawowanie nadzoru nad

warunkami:

1) higieny środowiska,

2) higieny pracy w zakładach pracy,

3) higieny radiacyjnej,

4) higieny procesów nauczania i wychowania,

5) higieny wypoczynku i rekreacji,

6) zdrowotnymi żywności, żywienia i przedmiotów użytku,

7) higieniczno-sanitarnymi,  jakie  powinien  spełniać  personel  medyczny, 

sprzęt  oraz  pomieszczenia,  w  których  są  udzielane  świadczenia 
zdrowotne  –  w  celu  ochrony  zdrowia  ludzkiego  przed  niekorzystnym 
wpływem  szkodliwości  i  uciążliwości  środowiskowych,  zapobiegania 
powstawaniu chorób, w tym chorób zakaźnych i zawodowych.

Zdrowie publiczne 

jako

 termin prawny

Rozporządzenie Ministra Zdrowia 
z 6 sierpnia 2006 r. w sprawie specjalizacji 
lekarzy i lekarzy stomatologów, 

zgodnie 

z którym istnieje specjalność lekarska 
i lekarsko-stomatologiczna w podstawowej 
dziedzinie medycyny zdrowie publiczne, 
odpowiadająca dawnym specjalnościom: 
choroby zakaźne, higiena i epidemiologia, 
medycyna społeczna oraz organizacja ochrony 
zdrowia.

Kwestia ochrony zdrowia

w Konstytucji RP – art. 68

1.

Każdy ma prawo do ochrony zdrowia 

w znaczeniu 

szerokim, obejmującym także promocję zdrowia (ust. 1).

2.

Nakłada na władze publiczne obowiązek:



zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, 
ciężarnym, niepełnosprawnym i osobom w podeszłym 
wieku (ust. 3),



zwalczania chorób epidemiologicznych i zapobiegania 
negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska 
(ust. 4),



popierania rozwoju kultury fizycznej, zwłaszcza wśród 
dzieci
i młodzieży (ust.5),



zapewnienia obywatelom równego dostępu do świadczeń 
opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych 
(ust. 2).

Formuły prawne w umowach 

międzynarodowych 

obowiązujących 

w RP



„korzystanie  z  najwyższego  osiągalnego  poziomu  zdrowia  jest 
jednym z podstawowych praw każdej istoty ludzkiej”, przy czym 
„zdrowie jest stanem zupełnej pomyślności fizycznej, umysłowej 
i  społecznej,  a  nie  jedynie  brakiem  choroby  lub  ułomności” 
(Konstytucja WHO z 22 lipca 1946 r.),



„każdy  ma  prawo  do  korzystania  z  najwyższego  osiągalnego 
poziomu 

ochrony 

zdrowia 

fizycznego 

i 

psychicznego” 

(Międzynarodowy  Pakt  Praw  Gospodarczych,  Społecznych 
i Kulturalnych ONZ),



„każdy  ma  prawo  do  korzystania  z  wszelkich  środków 
umożliwiających  mu  osiągnięcie  możliwie  najwyższego  stanu 
zdrowia”,  choć  tylko  „każdy  nie  mający  wystarczających 
zasobów  ma  prawo  do  pomocy  medycznej”  (Europejska  Karta 
Socjalna).

Ustawa o Zdrowiu 

Publicznym

Prezydent  Andrzej  Duda  podpisał 

27  października  2015  r., 

ustawę  o 

zdrowiu  publicznym,  która  ma  poprawić 
koordynację  działań  podejmowanych 
w  tej  dziedzinie,  kładąc  nacisk 
na  profilaktykę,  edukację  i  promocję 
zdrowotną.  Podstawą  działań  będzie 
Narodowy Program Zdrowia (NPZ).

Ustawa o zdrowiu 

publicznym 

z dnia 11 września 2015 r.

Przepisy  mają  znacząco  wzmocnić  mechanizmy 
diagnozowania problemów zdrowia publicznego 
i umożliwić racjonalne planowanie działań przez 
podmioty 

odpowiedzialne 

za 

prowadzenie 

polityki  zdrowotnej  -  jednostki  samorządu 
terytorialnego,  Narodowy  Fundusz  Zdrowia, 
służby  medycyny  pracy,  Państwową  Inspekcję 
Sanitarną,  kuratorów  oświaty,  szkoły  i  uczelnie 
wyższe. 

Realizacja  ustawy  o  zdrowiu  publicznym 
i  NPZ  ma  pozwolić  skuteczniej  zapobiegać 
chorobom    i  podnosić  potencjał  zdrowia 
obywateli.

Pierwszy  NPZ  ma  objąć  lata  2016-2020. 
Na  jego  realizację  w  2016  r.  z  budżetu 
państwa  zostanie  przeznaczone  ok.  140  mln 
zł. 

Zakładane są: 



prowadzenie kampanii edukacyjnych 
w  szczególności w stosunku do dzieci, 
młodzieży 
i osób starszych,



promowanie spożywania zdrowych produktów,



pomoc w leczeniu uzależnień od tytoniu i 
alkoholu,



wspieranie osób z problemami zdrowia 
psychicznego (depresja czy zaburzenia 
nerwicowe),



wczesna diagnostyka chorób i rozwój badań 
naukowych.

Ustawa zakłada utworzenie 

Rady do Spraw 

Zdrowia 

Publicznego 

- 

organu 

opiniodawczo-doradczego  Ministra  Zdrowia. 
Przewidziano  także  możliwość  powołania 
pełnomocnika rządu ds. zdrowia publicznego.

Bibliografia:

1.

H. Izdebski, „Podstawy prawne ustroju zdrowia 
publicznego w Polsce”, Zdrowie Publiczne 2001

2.

H. Izdebski, „Doktryny polityczno-prawne. Fundamenty 
współczesnych państw”, wyd. 2, Warszawa 2012

3.

K. Krajewski-Siuda, P. Romaniuk, „Zdrowie publiczne. 
Stan obecny, reformy ostatnich 20 lat, model 
docelowy”, Warszawa 2011

4.

S. Poździoch, „Prawo zdrowia publicznego. Zarys 
problematyki”, Wyd. Zdrowie i Zarządzanie, Kraków 
2004

5.

Ustawa z dnia 11 września 2015 r. o zdrowiu 
publicznym, [27.10.2015]

Dziękuję za 

uwagę!