POJĘCIA:

ROZBROJENIE

KONTROLA ZBROJEŃ

BROŃ MASOWEGO 

RAŻENIA

BROŃ 

MASOWEGO 

RAŻENIA

Broń masowego 

rażenia

Środki bojowe o potencjalnej sile 
oddziaływania umożliwiającej 
spowodowanie w zaatakowanej 
populacji albo na obszarze 
poddanym ich działaniu zgonów lub 
zniszczeń na skalę masową. 

M. Madej

Broń masowego 

rażenia

To środki walki o wielkiej sile zniszczenia, której 
skutków działania nie da się ograniczyć 
wyłącznie do ściśle wyznaczonych celów 
wojskowych. W przeciwieństwie do broni 
konwencjonalnej nie można precyzyjnie określić 
jej szkodliwego działania w czasie i przestrzeni. 
Zagrażające życiu i zdrowiu człowieka czynniki 
rażenia mogą utrzymywać się przez kilka dni, a 
nawet setki lat. Użycie tej broni może 
doprowadzić do nieodwracalnych zmian w 
środowisku naturalnym.

Encyklopedia 
PWN

Wyróżniamy trzy podstawowe 

rodzaje środki rażenia:

BROŃ 

NUKLEARNA

BROŃ 

BIOLOGICZN

A

BROŃ 

CHEMICZNA

BROŃ NUKLERANA

Obejmuje środki, których 
działanie polega na 
doprowadzeniu do eksplozji 
nuklearnej i wytworzenia w ten 
sposób niszczącej fali 
uderzeniowej, promieniowania 
cieplarnianego i jądrowego, 
impulsu elektromagnetycznego, 
a także spowodowania opadu 
radioaktywnego.

Państwa posiadające bomby 

atomowe

ROZBROJENIE

ROZBROJENIE

Jest formą demilitaryzacji gdyż jego celem 
jest wyeliminowanie określonych rodzajów lub 
typów broni. W zakresie tego pojęcia może 
się mieścić: całkowita eliminacja określonego 
rodzaju uzbrojenia, zakaz posiadania 
określonej broni (na obszarze całego kraju, 
bądź na danym terytorium), zakaz 
rozpowszechniania określonej broni, zakaz 
podjęcia lub nakaz wykonania określonych 
przedsięwzięć mających zmniejszyć 
niebezpieczeństwo wybuchu konfliktu 
zbrojnego.

  wycofanie wojsk(może obejmować 
redukcję ich liczby bądź opuszczenie 
zajmowanych pozycji)

  wycofanie określonego rodzaju broni 
(całkowite wyeliminowanie lub redukcja jej 
liczby, wycofanie broni z określonego 
obszaru)

Do jednostronnych inicjatyw 

rozbrojeniowych zalicza się:

Poza porozumieniami dwu- lub wielostronnymi 

może być również aktem jednostronnym, 

któremu przyświeca oczekiwanie rewanżu z 

drugiej strony lub potrzeba redukcji wydatków 

na zbrojenia.

 moratorium(zaprzestanie realizacji określonego 
programu, na przykład testów z daną bronią)

 deklarację określonego państwa, że nie użyje ono 
danej broni jako pierwsze (może dotyczyć broni 
nuklearnej, biologicznej, chemicznej)

 ograniczenie w sferze realizacji programów 
militarnych (jednostronna notyfikacja o testowaniu 
określonego rodzaju broni, cięcia budżetowe lub 
zaprzestanie badań nad rozwojem określonej broni)

 stopniowe rozbrojenie (jako propozycja wyjściowa 
i gest dobrej woli uwiarygodniający intencje stron).

Kontrola zbrojeń

Kontrola Zbrojeń

Oznacza rozmaite formy 
współpracy państw w sprawach 
wojskowych, a zwłaszcza 
ograniczania i regulowania 
rozwoju oraz rozmieszczania 
zbrojeń, eliminacji bądź redukcji 
broni, użycia broni i weryfikacji 
porozumień.

Kontrola zbrojeń

Autorzy pracy Strategia i kontrola zbrojeń – 

Thomas Schelling i Morton Halperin wyrażali 

nadzieję, że: „stosowanie środków kontroli 

zbrojeń może zredukować 

prawdopodobieństwo wojny, jej zakres i 

stopień okrucieństwa, jeśli do niej dojdzie, 

oraz koszty ekonomiczne przygotowania do 

wojny”.

Kontrola zbrojeń nie dotyczyła przyczyn 

konfliktu; zakładała też, że głównymi aktorami 

stosunków międzynarodowych i konfliktów 

zbrojnych są państwa.

Kontrola zbrojeń

 Znaczenie kontroli zbrojeń jest zmienne 

w czasie: inne były jej zadania w 

warunkach wojskowej konfrontacji w 

okresie zimnej wojny, a inne po jej 

zakończeniu.

  

 Jest to proces powiązany i współzależny 

z rozbrojeniem, ale kontroli zbrojeń nie 

należy identyfikować z rozbrojeniem 

Bibliografia:

1. M. Madej ,,Zagrożenia asymetryczne 

bezpieczeństwa państw obszaru 
transatlantyckiego’’, Warszawa 2007.

2.  S. Koziej ,,Między piekłem a rajem: szare 

bezpieczeństwo na progu XXI wieku’’, Toruń 
2006.

3. Pod. red. A. D. Rotfelda ,,Kontrola zbrojeń. 

Rozbojenie u progu XXI wieku’’, Warszawa 
2002

4. P. Durys, P. Pacholski ,,Przegląd światowego 

procesu rozbrojeniowego’’ Warszawa 2002. 

DZIĘKUJĘ ZA 

UWAGĘ

Wykonanie:
Łysiak Ewelina
Bezpieczeństwo 
narodowe, II rok
Instytut Nauk 
Społecznych UPH w 
Siedlcach