Kościół we wczesnym

średniowieczu

Władze i idee uniwersalne

Powstanie nowych państw

europejskich nie oznaczało zaniku

władzy uniwersalnej

czyli

zwierzchniej rzeczywistej lub
głoszącej, że ma do tego prawo.
Takimi władzami były Kościół (Papież)
i cesarstwo.

Przemiany polityczne i religijna we

wczesnym średniowieczu
doprowadziły do konfliktu między
tymi ośrodkami władzy znanego jako
„

spór o inwestyturę

”.

Cesarstwo Ottonów

Po podziale Państwa Franków część

ofiarowana Ludwikowi Niemieckiemu
straciła na znaczeniu, zapewne
dlatego iż jej władcom nie udało się
zdobyć tytułu cesarskiego.
Odbudowę autorytetu państwa
wschodniofrankijskiego podjął król

Otton I

z dynastii saskiej. Dzięki

rozmyślnej polityce i ekspansji udało
się mu zdobyć Lotaryngię i wpływy w
Burgundii oraz w Czechach.

Otton I

Duże znaczenie dla potęgi niemieckiej w Europie

miało odepchnięcie najazdu Węgrów w bitwie
na

Lechowym Polu w 955

r. To utorowało

Ottonowi I drogę do korony cesarskiej, tym
bardziej że sukcesem okazała się jego
wyprawa do Włoch i detronizacja króla
włoskiego. Z taką siłą papież musiał się liczyć,
dlatego w

962

roku

papież Jan XII koronował

Ottona I na cesarza rzymskiego

.

Koronacja ta dawała szczególne miejsce i prawa

cesarstwu Niemieckiemu.

Reformy w Kościele

Od X wieku autorytet i potęga

papiestwa zaczęły słabnąć. W siłę zaś
rosło cesarstwo, zdobywając coraz
więcej praw i nowe terytoria. Władza
papieża zmalała jeszcze po 1054 r.
kiedy dokonała się schizma
wschodnia, bo władza uniwersalna
papieża ograniczyła się do
chrześcijaństwa zachodniego.
Dlatego od połowy X w. w Kościele
powstaje konieczność
przeprowadzenia reform.

Reformy w Kościele

Celem reform było podniesienie

kwalifikacji kleru oraz pogłębienie ich
religijności i moralności. Stąd pomysł
wprowadzenia

celibatu

(bezżenności)

wśród duchownych. Ważną zmianą
było również uwolnienie się od
zwierzchnictwa władzy świeckiej i
wyeliminowanie tzw.

symonii

, czyli

handlowania stanowiskami
kościelnymi.

Cluny

Decydujące znaczenie dla reformy

Kościoła miało wybudowanie opactwa

w Cluny w Burgundii w 910 roku.

Stało się ono centrum reformy
zrzeszającym sieć opactw w całej
Europie. Była to tzw. „

kongregacja

kluniac

ka”.

W

1059 r. na synodzie w Rzymie

zapadło wiele decyzji kluczowych dla
organizacji Kościoła w
średniowieczu.

Reformy

- Papieża wskazywać miał cesarz, a nie jak

dotychczas wybrani przedstawiciele kleru;

- Wyboru dokonywali kardynałowie;
- Wyboru biskupów dokonywać miały kapituły

katedralne (zgromadzenia księży przy katedrach);

- Zwalczano

nepotyzm

, czyli zjawisko obsadzania

stanowisk krewnymi;

- Zakazano przyjmowania inwestytury od osób

świeckich;

Najwybitniejszym reformatorem stał się powiązany

z ruchem kluniackim

papież Grzegorz VII

.

Grzegorz VII

Grzegorz VII dążył do całkowitego

uniezależnienia się papieży od
cesarzy oraz głosił niewątpliwą
wyższość władzy kościelnej nad
świecką.

W uchwalonym akcie

Dictatus Papae

stwierdził, że papież powinien być
zwierzchnikiem całego
chrześcijaństwa, a więc jest ponad
cesarzami, królami i władcami
świeckimi.

Spór o inwestyturę

Kiedy Grzegorz VII ogłosił zakaz przyjmowania

godności,

Henryk IV

– król niemiecki,

zdetronizował go. Papież odpowiedział
ekskomuniką Henryka IV, co wywołało bunt
lenników wobec przeklętego monarchy.
Osamotniony król udał się do Włoch i w

1077

roku

pod zamkiem w Canossie

( gdzie przebywał

papież) klęczał i prosił Grzegorza VII o
wybaczenie. Wydarzenie to wstrząsnęło
ówczesnym światem. Jako że pokuta i
rozgrzeszenie są jednymi z najważniejszych
sakramentów, papież zdjął klątwę.

Do dziś jednak pozostało powiedzenie „

udać się

do Canossy

” – prosić o rozgrzeszenie.

Henryk IV powrócił do Niemiec, tam rozprawił się

z buntownikami i zebrał armię. Wyruszył do
Włoch gdzie ponownie zdetronizował
Grzegorza VII i wybrał „swojego” papieża
(

antypapieża

) i z jego rąk odebrał koronę

cesarską w 1084 roku. Grzegorz VII niebawem
zmarł na wygnaniu.

Konflikt Grzegorza VII z Henrykiem IV był jednym

z największych konfliktów w średniowiecznej
Europie. Ale spór o przewodnictwo w
chrześcijaństwie trwał aż do 1122 roku

.

Konkordat wormacki

W

1122

roku zawarty został tzw.

Konkordat

wormacki

, czyli

kompromisowy układ

pomiędzy papiestwem a cesarstwem.

Cesarz zgadzał się na wybór biskupów

zgodnie z prawem kościelnym, ale
zachował prawo do przekazywania im
dóbr lennych. Akt ten również potwierdzał
niezależność papieży i umacniał ich
pozycje jako głowy Kościoła
chrześcijańskiego.