Kodeks postępowania cywilnego

z dnia 17 listopada 1964 r. (Dz. U. Nr 43, poz. 296)

• Część I. Postępowanie rozpoznawcze
• Księga pierwsza. Proces
• …………
•

Postępowanie

•

Postępowania odrębne

• …………

•

Postępowanie w sprawach gospodarczych (uchylone 05.2012)

•

Postępowanie nakazowe i upominawcze

•

Postępowanie uproszczone

•

Europejskie postępowanie w sprawach  transgranicznych

•

Postępowanie elektroniczne

• Księga druga. Postępowanie nieprocesowe
• Część II. Postępowanie zabezpieczające.
• Część III. Postępowanie egzekucyjne
• ………
• Część V. Sąd polubowny (arbitrażowy)

Właściwość sądu

• 1. Właściwość rzeczowa:

• Sądy rejonowe rozpoznają wszystkie sprawy z wyjątkiem spraw, dla 

których zastrzeżona jest właściwość sądów okręgowych. 

• Do właściwości sądów okręgowych należą m.in.  sprawy: o prawa 

majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa 
siedemdziesiąt pięć tysięcy złotych, o ochonę praw autorskich, prawa 
niemajątkowe

• 2. Właściwość miejscowa:

• Ogólna - Powództwo wytacza się przed sąd pierwszej instancji, w którego 

okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania

• Przemienna - bądź według przepisów o właściwości ogólnej, bądź miejsce 

zamieszkania uprawnionego z alimentów; miejsce wykonania umowy; 
miejsce zdarzenia wyrządzającego szkodę z czynu niedozwolonego; 
miejsce płatności weksla; miejsce położenia wynajmowanej nieruchomości

• Wyłączna – w sprawie praw rzeczowych i posiadania nieruchomości, 

miejsce jej położenia;

• 3. Wybór sądu i właściwość umowna

Pełnomocnicy procesowi

• Pełnomocnikiem może być adwokat lub radca prawny, a w sprawach 

własności przemysłowej także rzecznik patentowy, a ponadto osoba 
sprawująca zarząd majątkiem lub interesami strony oraz osoba pozostająca 
ze stroną w stałym stosunku zlecenia, jeżeli przedmiot sprawy wchodzi w 
zakres tego zlecenia, współuczestnik sporu, jak również rodzice, małżonek, 
rodzeństwo lub zstępni strony oraz osoby pozostające ze stroną w stosunku 
przysposobienia. 

• Pełnomocnikiem osoby prawnej lub przedsiębiorcy, w tym nie posiadającego 

osobowości prawnej, może być również pracownik tej jednostki albo jej 
organu nadrzędnego. 

• W sprawach o ustalenie i zaprzeczenie pochodzenia dziecka i o roszczenia 

alimentacyjne pełnomocnikiem może być również przedstawiciel właściwego 
w sprawach z zakresu pomocy społecznej organu jednostki samorządu 
terytorialnego oraz organizacji społecznej, mającej na celu udzielanie 
pomocy rodzinie. 

• W sprawach związanych z prowadzeniem gospodarstwa rolnego 

pełnomocnikiem rolnika może być również przedstawiciel organizacji 
zrzeszającej rolników indywidualnych, której rolnik jest członkiem. 

• W sprawach związanych z ochroną praw konsumentów - przedstawiciel 

organizacji, do której zadań statutowych należy ochrona konsumentów. 

Koszty procesu

• Strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić 

przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego 
dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). 

• Do niezbędnych kosztów procesu prowadzonego przez stronę osobiście 

lub przez pełnomocnika, który nie jest adwokatem, radcą prawnym lub 
rzecznikiem patentowym, zalicza się poniesione przez nią koszty sądowe, 
koszty przejazdów do sądu strony lub jej pełnomocnika oraz równowartość 
zarobku utraconego wskutek stawiennictwa w sądzie. Suma kosztów 
przejazdów i równowartość utraconego zarobku nie może przekraczać 
wynagrodzenia jednego adwokata wykonującego zawód w siedzibie sądu 
procesowego. 

• Do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata 

zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w 
odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz 
koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony. 

• Wysokość kosztów sądowych, zasady zwrotu utraconego zarobku lub 

dochodu oraz kosztów stawiennictwa strony w sądzie, a także 
wynagrodzenie adwokata, radcy prawnego i rzecznika patentowego 
regulują odrębne przepisy. 

Pisma procesowe

Każde pismo procesowe powinno zawierać

: 

1) oznaczenie sądu, do którego jest skierowane, imię i nazwisko lub nazwę 

stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników; 

2) oznaczenie rodzaju pisma; 
3) osnowę wniosku lub oświadczenia oraz dowody na poparcie przytoczonych 

okoliczności; 

4) podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika; 
5) wymienienie załączników. 
Gdy pismo procesowe jest pierwszym pismem w sprawie, powinno ponadto 

zawierać oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby stron, ich 
przedstawicieli ustawowych i pełnomocników oraz przedmiotu sporu, pisma 
zaś dalsze - sygnaturę akt. 

Do pisma należy dołączyć pełnomocnictwo, jeżeli pismo wnosi pełnomocnik, 

który przedtem nie złożył pełnomocnictwa (

nie stosuje się do pism wnoszonych w 

elektronicznym postępowaniu upominawczym. Pismo procesowe wniesione drogą elektroniczną powinno być 
opatrzone podpisem elektronicznym w rozumieniu ustawy o podpisie elektronicznym

).

W każdym piśmie należy podać wartość przedmiotu sporu lub wartość 

przedmiotu zaskarżenia, jeżeli od tej wartości zależy właściwość rzeczowa 
sądu, wysokość opłaty lub dopuszczalność środka odwoławczego, a 
przedmiotem sprawy nie jest oznaczona kwota pieniężna. 

Pozew

Pozew powinien czynić zadość warunkom pisma procesowego, 

a nadto zawierać

: 

1) dokładnie określone żądanie, a w sprawach o prawa majątkowe także 

oznaczenie wartości przedmiotu sporu, chyba że przedmiotem sprawy 
jest oznaczona kwota pieniężna; 

2) przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie, a w 

miarę potrzeby uzasadniających również właściwość sądu. 

Pozew może zawierać wnioski o zabezpieczenie powództwa, nadanie 

wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności i przeprowadzenie 
rozprawy w nieobecności powoda oraz wnioski służące do 
przygotowania rozprawy, a w szczególności wnioski o: 

1) wezwanie na rozprawę wskazanych przez powoda świadków i biegłych; 
2) dokonanie oględzin; 
3) polecenie pozwanemu dostarczenia na rozprawę dokumentu będącego 

w jego posiadaniu, a potrzebnego do przeprowadzenia dowodu, lub 
przedmiotu oględzin; 

4) zażądanie na rozprawę dowodów znajdujących się w sądach, urzędach 

lub u osób trzecich. 

Postępowania odrębne:  nakazowe i upominawcze

• Postępowanie nakazowe

. Sąd wydaje nakaz zapłaty, jeżeli powód 

dochodzi roszczenia pieniężnego albo świadczenia innych rzeczy 
zamiennych, a okoliczności uzasadniające dochodzone żądanie są 
udowodnione dołączonym do pozwu: 

1) dokumentem urzędowym,
2) zaakceptowanym przez dłużnika rachunkiem,
3) wezwaniem dłużnika do zapłaty i pisemnym oświadczeniem dłużnika o 

uznaniu długu,

4) zaakceptowanym przez dłużnika żądaniem zapłaty, zwróconym przez bank 

i nie zapłaconym z powodu braku środków na rachunku bankowym.

Sąd wydaje również nakaz zapłaty przeciwko zobowiązanemu z weksla, czeku, 

warrantu lub rewersu należycie wypełnionego, których prawdziwość i treść 
nie nasuwają wątpliwości. 

• Postępowanie upominawcze

. Nakaz zapłaty wydaje się, jeżeli 

powód dochodzi roszczenia pieniężnego, a w innych sprawach, jeżeli 
przepis szczególny tak stanowi. 

W razie braku podstaw do wydania nakazu zapłaty przewodniczący wyznacza 

rozprawę, chyba że sprawa może być rozpoznana na posiedzeniu 
niejawnym. 

Nakaz zapłaty nie może być wydany, jeżeli według treści pozwu: 
1) roszczenie jest oczywiście bezzasadne; 
2) przytoczone okoliczności budzą wątpliwość; 
3) zaspokojenie roszczenia zależy od świadczenia wzajemnego; 
4) miejsce pobytu pozwanego nie jest znane albo gdyby doręczenie mu 

nakazu nie mogło nastąpić w kraju. 

Postępowanie odrębne: uproszczone

•

Przedmiotem są sprawy:

1) o roszczenia wynikające z umów, jeżeli wartość przedmiotu sporu nie przekracza 

dziesięciu tysięcy złotych, a w sprawach o roszczenia wynikające z rękojmi, 
gwarancji jakości lub z niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową sprzedaży 
konsumenckiej, jeżeli wartość przedmiotu umowy nie przekracza tej kwoty,

2) o zapłatę czynszu najmu lokali mieszkalnych i opłat obciążających najemcę oraz 

opłat z tytułu korzystania z lokalu mieszkalnego w spółdzielni mieszkaniowej bez 
względu na wartość przedmiotu sporu.

• Pozew, odpowiedź na pozew, sprzeciw od wyroku zaocznego 

i pismo zawierające wnioski dowodowe wnoszone w 
postępowaniu uproszczonym powinny być sporządzone na 
urzędowych formularzach. 

• Jednym pozwem można dochodzić tylko jednego roszczenia.
• Uproszczone wezwania i dowody.
• Uproszczona apelacja: wniosek o uzasadnienie ustnie lub 

zrzeczenie się uzasadnienia, zarzuty tylko odnośnie 
naruszenia prawa.

• W apelacji bez postępowania dowodowego.

Postępowanie odrębne: postępowanie elektroniczne

Stosuje się przepisy o postępowaniu upominawczym z 

odrębnościami: 

• Czynności w elektronicznym postępowaniu upominawczym może 

wykonywać referendarz sądowy. Czynności sądu, referendarza i 
przewodniczącego utrwalane są wyłącznie w systemie 
teleinformatycznym, a wytworzone w ich wyniku dane w postaci 
elektronicznej opatrywane są bezpiecznym podpisem 
elektronicznym.

• Pisma procesowe powoda niewniesione drogą elektroniczną nie 

wywołują skutków prawnych, jakie ustawa wiąże z wniesieniem 
pisma do sądu. Pisma procesowe pozwanego mogą być 
wnoszone także drogą elektroniczną, a od momentu wniesienia 
przez niego pisma drogą elektroniczną inna forma nie wywołuje 
skutków. O skutkach wniesienia pisma drogą elektroniczną sąd 
powinien pouczyć pozwanego przy pierwszym doręczeniu. 

• Datą wniesienia pisma procesowego drogą elektroniczną jest data 

wprowadzenia pisma do systemu teleinformatycznego. 

• W pozwie powód powinien wskazać dowody na poparcie swoich 

twierdzeń. Dowodów nie dołącza się do pozwu. 

• Sprzeciw od nakazu zapłaty nie wymaga uzasadnienia i 

przedstawienia dowodów, jednak w sprzeciwie pozwany powinien 
przedstawić zarzuty, które pod rygorem ich utraty należy zgłosić 
przed wdaniem się w spór, co do istoty sprawy. 

Postępowanie arbitrażowe (Sąd polubowny)

• Strony mogą poddać pod rozstrzygnięcie sądu polubownego spory o 

prawa majątkowe lub spory o prawa niemajątkowe - mogące być 
przedmiotem ugody sądowej, z wyjątkiem spraw o alimenty.

• Poddanie sporu pod rozstrzygnięcie sądu polubownego wymaga umowy 

stron, w której należy wskazać przedmiot sporu lub stosunek prawny, z 
którego spór wyniknął lub może wyniknąć (zapis na sąd polubowny). 
 Wymaga formy pisemnej.

• W razie wniesienia do sądu sprawy dotyczącej sporu objętego zapisem 

na sąd polubowny, sąd odrzuca pozew lub wniosek o wszczęcie 
postępowania nieprocesowego, jeżeli pozwany albo uczestnik 
postępowania nieprocesowego podniósł zarzut zapisu na sąd 
polubowny przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy. 

• Poddanie sporu pod rozstrzygnięcie sądu polubownego nie wyłącza 

możliwości zabezpieczenia przez sąd roszczeń dochodzonych przed 
sądem polubownym. 

• Sąd polubowny stały lub ad hoc.
• Postępowanie jednoinstancyjne – ograniczona skarga do sądu 

powszechnego.

• Akta składane w sądzie lub w siedzibie stałego sądu polubownego.
• Klauzula wykonalności – sąd powszechny.