Klasyfikacje laserów i ogólne zasady 

ich zastosowania w terapii 

stomatologicznej.

Wprowadzenie

W stomatologii powszechne zastosowanie mają lasery tzw. 
miękkie,  czyli  niskiej  mocy,  generujące  fale  o  różnych 
długościach,  najbardziej  popularne  to  670nm,  830nm  i 
904nm, laser argonowy generujący dł. fali 488nm, służący 
do  czterokrotnie  szybszego  utwardzenia  materiałów 
światłoutwardzalnych 

(w 

porównaniu 

do 

lampy 

polimeryzacyjnej)  oraz  lasery  tzw.  twarde,  czyli  wysokiej 
mocy, z których trzy (CO2, Nd:YAG i Er:YAG) znalazły stałe 
miejsce  w  codziennych  aplikacjach  stomatologicznych.

Podział laserów

Ze względu na moc generowanego promieniowania, w 
laserach o pracy ciągłej możemy mówić o laserach:



Małej mocy od 1 do 5mW



średniej mocy od 6 do 500mW



Dużej mocy powyżej 500mW

Podział laserów…

Ze  względu  na  zastosowanie  wynikające  z  charakteru  oddziaływania  na 
tkankę, lasery stosowane w urządzeniach medycznych dzieli się na dwie 
grupy:



 Lasery niskoenergetyczne (biostymulacyjne)



 Lasery wysokoenergetyczne (chirurgiczne)

Lasery  niskoenergetyczne  –  ich  moc  nie  przekracza  kilkudziesięciu 
miliwatów.  Głownie  są  one  konstruowane  na  podstawie  laserów 
półprzewodnikowych,  generujących  różne  długości  fal.  Przy  działaniu 
promieniowania  małej  mocy  na  tkankę,  nie  obserwuje  się  jej  destrukcji, 
ale jedynie wpływa ona na procesy prowadzące do zmiany metabolizmu.

Lasery  wysokoenergetyczne  –  są  to  lasery  o  dużej  i  średniej  mocy  (od 
pojedynczych  do  setek  watów  mocy  ciągłej)  oraz  lasery  impulsowe  o 
większej mocy szczytowej (w impulsie osiągające moc milionów watów)

Lasery wysokoenergetyczne

Jak  już  wspomniano,  są  to  lasery  dużej  mocy.  Do 
najbardziej 

rozpowszechnionych 

należą 

trzy 

najważniejsze:
1)  laser  chirurgiczno-zabiegowy  na  dwutlenku  węgla, 
tzw.laser CO

2

 

2)  laser  do  zabiegów  endodontycznych  i  mikrochirurgii 
kontaktowej, tzw. laser jagowo-neodymowy (YAG:Nd) 
3)  laser  do  opracowywania  twardych  tkanek  zęba  między 
innymi  ubytków  próchnicowych,  tzw.  laser  jagowo-erbowy 
(YAG:Er)

Laser CO

2

  Jest  wyróżniającym  się  jakościowo  narzędziem  w  stomatologii  i 
chirurgii  jamy  ustnej.  Promieniowanie  laserowe  jest  dobrze 
absorbowane przez wodę, a tym samym przez dobrze uwodnione 
tkanki miękkie. W tkankach twardych promieniowanie to wyróżnia 
się także efektywną absorpcją, ale jego działanie ogranicza się tu 
głównie 

do 

procesów 

nadtapiania 

i 

rekrystalizacji 

powierzchniowych  warstw  szkliwa  i  zębiny.  Zastosowanie  tego 
lasera  w  zbiegach  kanałowych  jest  ograniczone  ze  względu  na 
zwierciadlany,  a  nie  na  światłowodowy  sposób  prowadzenia 
wiązki.

Najszersze  więc  pole  zastosowań  lasera  CO

2

  to  zabiegi  na 

tkankach  miękkich  jamy  ustnej.  Zmieniająca  się  w  ciepło 
zogniskowana  energia  promieniowania  wywołuje  kontrolowany 
efekt  cięcia.  Głębokość  i  szybkość  cięcia  oraz  obszar  martwicy 
wzrastają proporcjonalnie do mocy promieniowania.

Laser CO

2 

W  zabiegach  bezkontaktowego  cięcia  laserem  CO

2

  uzyskuje  się 

działanie  hemostatyczne  i  sterylizujące.  Zmniejsza  się  także 
miejscowy  odczyn  zapalny.  Aplikator  zabiegowy  jest  oddalony  od 
pola  operacyjnego,  co  umożliwia  wygodny  dostęp  i  dobrą 
widoczność.  Urządzenie  to  podczas  cięcia  koaguluje  naczynia 
krwionośne  w  trakcie  zabiegu  chirurgicznego,  a  zatem  jest 
nieocenione przy usuwaniu zmian chorobowych wysoce ukrwionych 
narządów,  np.  języka.  Możliwość  ciągłej  hemostazy  eliminuje 
konieczność  zakładania  szwów,  a  absolutnie  sterylną  ranę  można 
pozostawić 

bez 

zabezpieczenia 

opatrunkiem. 

Pooperacyjne 

bliznowacenie  i  skurcz  tkanek  jest  ograniczony.  Wyniki  procesu 
zdrowienia  są  zwykle  doskonałe.  Laser  CO

2

  jest  szczególnie 

efektywny  w  usuwaniu  wczesnych  zmian  chorobowych  takich  jak 
nadziąślaki,  włókniaki,  i  brodawczaki,  w  przecinaniu  wędzidełek 
warg  i  języka,  w  pogłębieniu  przedsionka,  w  wycinaniu 
przerośniętych 

dziąseł, 

w 

usuwaniu 

naczyniowych 

zmian 

chorobowych, w przygotowywaniu jamy ustnej do protezowania itp.

Laser CO

2

W  leczeniu  zmian  okołowierzchołkowych,  laser  CO

2

 

znacznie  ułatwia  przeprowadzenie  zabiegu  przez 
całkowite  odparowanie  patologicznie  zmienionych 
tkanek okołowierzchołkowych. Zabieg jest bezkrwawy, a 
rana  goi  się  bez  powikłań.  Zwęglona  warstwa 
pokrywająca 

operowaną 

powierzchnię 

stanowi 

naturalny  opatrunek.  Oddziaływanie  promieniowania 
laserowego  na  twardą  tkankę  wierzchołka  zęba 
powoduje zatopienie bocznych kanalików korzenia zęba 
i niszczy przetrwałe w nich drobnoustroje.

Laser CO

2 

Należy  podkreślić,  że  działanie  hemostatyczne  lasera  CO

2

 

ma szczególne znaczenie w zabiegach:
1)  rozległych,  związanych  z  dużą  utratą  krwi  w  obficie 
unaczynionych tkankach 
2) u pacjentów z zaburzeniami układu krzepnięcia usuwania 
zmian naczyniowych 
3) 

w 

chirurgii 

onkologicznej, 

dla 

zmniejszenia 

niebezpieczeństwa  rozsiewu  komórek  nowotworowych 
poprzez naczynia krwionośne
4) Natomiast działanie koagulacyjne lasera CO

2

 w zabiegach 

na silnie zainfekowanej tkance sterylizuje brzegi rany.

Laser Er:YAG (erbowo-
jagowy)

Znalzł 

zastosowanie 

głównie 

w 

stomatologii 

zachowawczej.  Najszerszym  polem  jego  zastosowań 
klinicznych  jest  obróbka  twardych  tkanek  zęba,  gdzie  z 
powodzeniem zastępuje wiertarki turbinowe. Emituje falę 
o  długości  2940nm  najsilniej  ze  znanych  fal  laserowych 
absorbowaną  przez  wszystkie  składniki  twardej  tkanki 
zęba.

Laser Er:YAG

Z powodu bardzo krótkich impulsów i relatywnie długiego 
czasu przerwy między nimi, tkanki sąsiadujące z miejscem 
oddziaływania  promieniowania  laserowego  nie  odczuwają 
prawie  wcale  efektu  termicznego.  Laser  ten  pracuje  w 
sposób  impulsowy  z  częstotliwością  w  zakresie  (1-10)Hz  i 
już  przy  5  impulsach  na  sekundę  (5Hz)  można  usunąć 
warstwę  zębiny  grubości  0,3mm  lub  warstwę  szkliwa  o 
grubości 

0,2mm. 

Mechanizm 

oddziaływania 

promieniowania  tego  lasera  na  tkankę,  jednakowo 
skuteczny  na  szkliwo,  zębinę  czy  cement,  jest  ściśle 
fotoablacyjny  tzn.  usuwanie  twardych  tkanek  ma  formę 
"mikrowybuchów",  przez  co  zabieg  jest  praktycznie 
bezbolesny nawet w przypadku odsłonięcia miazgi.

Laser Er:YAG

Działanie  promieniowania  lasera  Er:YAG  nie  powoduje 
nadtapiania  brzegów  opracowywanej  tkanki  zębowej,  w 
przeciwieństwie  do  lasera  CO

2

,  którego  działanie  ma 

charakter ściśle termiczny i powoduje miejscowe stopienie 
i  rekrystalizację  mineralnych  składników  tkanki  zębowej. 
Laser ten nadaje się również do usuwania wszelkich spoiw, 
amalgamatów i kompozytów

Laser jagowo-neodymowy 
Nd:YAG 

Emituje  falę  o  długości  1064nm,  która  do  pola 
operacyjnego  doprowadzana  jest  za  pomocą  giętkiego 
światłowodu  o  różnej  grubości.  Światłowody  są  niezwykle 
elastyczne,  lekkie  i  wygodne  w  obsłudze  dla  lekarza. 
Dzięki  temu  urządzenia  te  wykorzystuje  się  przede 
wszystkim  do  leczenia  endodontycznego  zębów  -  do 
sterylizacji  i  poszerzania  światła  kanałów.  Promieniowanie 
tego  lasera  działa  silnie  sterylizująco,  przez  co  ogranicza 
ewentualne  wystąpienie  ponownej  infekcji.  Leczenie 
kanałowe wykonuje się w ciągu jednego zabiegu co także 
zapewnia pacjentom większy komfort.

Jednym z częstszych zastosowań lasera Nd:YAG jest leczenie 
nadwrażliwości  zębów.  Zaledwie  jeden  zabieg  eliminuje  to 
uciążliwe schorzenie poprzez zeszkliwienie powierzchni zęba i 
zamknięcie kanalików zębiny.
  Innym  przykładem  jest  leczenie  zmian  początkowych  w 
szczelinach  i  bruzdach,  gdyż  promieniowanie  laserowe, 
utwardzając szkliwo jednocześnie niszczy bakterie. Laser ten 
jest także bardzo dobrym narzędziem do leczenia próchnicy, 
gdyż  w  mechanizmie  fotoablacji  wybiórczo  likwiduje 
próchniczo zmienione tkanki, nie naruszając zdrowej zębiny. 
Ponadto  laser  ten  jest  stosowany  do  przygotowania  ubytku 
bezpośrednio 

przed 

założeniem 

wypełnienia 

poprzez 

zwiększenie  powierzchni  wiązania  dla  żywic  pośrednich,  co 
skutecznie  eliminuje  potrzebę  wytrawiania  ubytku  kwasem 
fosforowym.  Naświetlanie  promieniowaniem  lasera  Nd:YAG 
powierzchni korzenia niszczy kamień i usuwa resztki osadów.
  Zabiegi  wykonywane  tym  laserem,  podobnie  jak  laserem 
CO

2

, są bezkrwawe i bezbolesne, a bardzo cienki światłowód 

umożliwia  dotarcie  do  miejsc,  do  których  trudno  byłoby 
dotrzeć za pomocą konwencjonalnych metod.

Przykłady zastosowań klinicznych:
Tkanki miękkie
- kiretaż
- redukcja płytki bakteryjnej
- usunięcie złogów nazębnych
- usuwanie łagodnych zmian nowotworowych i zapalnych
- zatrzymanie krwawienia
- przygotowanie pola protetycznego
- nadżerki
- opryszczka wargowa
- plastyka dziąseł
- afty

Tkanki twarde - wzmacnianie zębiny
- odsłanianie brzegu oszlifowanych filarów zębowych
- leczenie nadwrażliwości zębiny
- leczenie endodontyczne
- działanie bakteriobójcze
- przygotowanie dna ubytku przed założeniem wypełnienia
- leczenie zmian okołowierzchołkowych 

Lasery niskoenergetyczne 
(biostymulacyjne)

Światło typowych laserów biostymulacyjnych ma moc od 1 do 
500mW. W stomatologii znajdują one zastosowanie głównie w 
nieinwazyjnym leczeniu chorób błony śluzowej, znieczulaniu i 
zatrzymywaniu 

krwawienia. 

Promieniowanie 

laserowe 

poprzez 

swoje 

właściwości 

sterylizujące 

działa 

przeciwzapalnie  i  przeciwobrzękowo.  Skutecznie  aktywizuje 
regenerację 

komórek. 

Dzięki 

zwiększeniu 

produkcji 

przeciwciał pobudza system immunologiczny. Promieniowanie 
tego  lasera  powoduje  zanik  objawów  szczękościsku.

Zastosowanie  lasera  biostymulacyjnego  przed  rozpoczęciem 
opracowywania  ubytku  próchnicowego  podnosi  próg  bólu  i 
czyni  zabieg  znacznie  mniej  bolesnym.  Lasery  te  są  bardzo 
użyteczne w zabiegach przeciwbólowych przy stomatopatiach 
protetycznych, 

ropniach 

przyzębia, 

paradontopatiach, 

obrzękach,  opryszczce  wargowej,  zapaleniach  miazgi. 
Działanie  lasera  powoduje  przyspieszenie  gojenia  się  ran  po 
zabiegach  ekstracji,  przecinania  wędzidełka  i  resekcji,  a 
ponadto  przy  przewlekłych  zapaleniach  tkanki  okołozębowej. 
Użycie  lasera  zapobiega  stanom  zapalnym  i  jest  bardzo 
przydatne  w  leczeniu  nerwobólów.  Dzięki  tym  aparatom 
zmniejszyć  można  krwawienie  i  przyspieszyć  gojenie  po 
zabiegu,  a  także  likwidować  ogniska  zapalne.  Zastosowanie 
lasera  poprawia  terapeutyczne  skutki  zabiegów,  zmniejsza 
ryzyko  infekcji,  przyspiesza  regenerację  uszkodzonych 
tkanek.