Państwo Franków 

Dynasta Merowingów

Dynastia Karolingów

Karol Wielki

Renesans karoliński 

 

 

Dynastia Merowingów



W 496 roku król Franków Chlodwig przyjął chrzest w 

obrządku rzymskim. Król ten wywodził się z dynastii 

Merowingów,  pochodzącej  wedle  legendy  od   

mitycznego  Meroweusza.  Chlodwig  korzystając  z 

chaosu 

i 

zamętu 

towarzyszącego 

upadkowi 

zachodniego  Cesarstwa,  powiększał  swoje  państwo 

podbijając  sąsiednie  plemiona.  Wedle  podania  to 

żona  –  chrześcijanka  –  namawiała  go  usilnie  do 

przyjęcia  prawdziwej  wiary.  Faktem  jest  jednak,  że 

sam Chlodwig miał w tym swój interes: potrzebował 

pomocy 

galijskiego 

duchowieństwa, 

wiedział 

bowiem,  że  sam  nie  będzie  w  stanie  rządzić 

rozległym  państwem,  zamieszkanym  głównie  przez 

romanizowaną,  chrześcijańską  ludność.  Duchowni 

mieli  zbierać  podatki,  nadzorować  przestrzeganie 

prawa,  przeprowadzać  zaciąg  do  armii,  dbać  o 

bezpieczeństwo  podległego  sobie  terenu.  Takie 

zadania  przerastały  możliwości  Franków,  żyjących 

dotąd  w  niewielkich  społecznościach  plemiennych. 

Chlodwig  wiedział,  że  duchowni  pomogą  mu 

sprawować  władzę  nad  krajem,  jeśli  będzie  on 

chrześcijański.  W  średniowieczu  ludzie  nie  mieli 

prawa  wyboru  religii  –  razem  z  Chlodwigiem, 
chrześcijanami stali się jego poddani.

 

Chrzest Chlodwiga 

 

 

Dynastia Karolingów 



Z  czasem  potomkowie  Meroweusza  tracili  jego 

energiczność  i  siłę,  a  także  władzę.  Ostatnich 

królów  z  tej  dynastii  nazywano  gnuśnymi,  a  ich 

władza  był  czysto  symboliczna:  „Skarb  i  rządy 

państwem  należały  do  dostojników  zwanych 

majordomami, którzy posiadali najwyższą władzę. 

Królowi nie pozostało nic więcej, jak zadowolić się 

samym tytułem, nosić długie włosy i niestrzyżoną 

brodę,  zasiadać  na  tronie  i  udawać  panującego. 

Wysłuchiwał  posłów  przybywających  zewsząd  i 

udzielał  im  odpowiedzi  jakby  na  mocy  własnej 

woli, 

ale 

to, 

co 

mówił, 

było 

zawczasu 

przygotowane i nakazane” [Einhard, Życie Karola 

Wielkiego].  W  732  roku  jeden  z  majordomów  – 

Karol Młot- pokonał pod Poitiers wdzierających 

się  do  Galii  Arabów.  W  połowie  następnego 

stulecia  jego  syn  –  Pepin  Krótki  za  zgodą 

papieża  pozbawił  tonu  ostatniego  władcę  z 

dynastii  Merowingów  –  ostrzygł  go  (długie  włosy 

uważano za magiczne źródło królewskiej potęgi) i 

zamknął  w  klasztorze.  Perpin  był  pierwszym 

królem z dynastii Karolingów. 

732 – bitwa 

pod Poitiers

Pepin  ze  swej  strony  –  w 
ramach
spłacania długu wdzięczności 
–
obronił 

papieża 

przed 

barbarzyńskimi
 plemionami Longobradów.
Odebrane 

im 

ziemie 

przekazał  papieżowi  i  w  ten 
sposób  w  środkowej  Italii  w 
756  roku  powstało  pastwo 
Kościelne. 

 

 

Karol Wielki



W 768 roku królem Franków został syn Pepina – Karol, 
miał zamiar zjednoczyć w ramach swojego państwa 
wszystkie germańskie plemiona, dlatego też jego 
długoletnie panowanie wypełniły liczne wojny – łącznie 
wojował przez 33 lata. 



Dbał o dobre stosunki z papiestwem – siebie widział w roli 
obrońcy papieża i chrześcijaństwa przed poganami i jako 
tego, który wzmocni podstawy religii w swym państwie. Od 
papieża oczekiwał wsparcia duchowego, modlitwy a tym 
samym wsparcia politycznego. Oboje jednak – i Karol i 
ówczesny papież Leon – uznawali, iż dana im władza jest 
nadrzędna wobec władzy tego drugiego. Dlatego Karol nie 
był zbytnio zadowolony, kiedy w Boże Narodzenie 800 
roku, papież, podczas pobytu króla w Rzymie,  
niespodziewanie włożył mu na głowę cesarską koronę, 
czyniąc go cesarzem zachodniego cesarstwa rzymskiego. 
Koronacja ta wywołał też oburzenie w Bizancjum, którego 
władcy sami rościli sobie prawa do tytułu cesarzy 
rzymskich.



Karol nie miał stałej siedziby, stolicy, jego dwór wędrował 
po całym kraju. Jednak ulubionym miastem króla, do 
którego ściągnął uczonych, artystów, filozofów, nauczycieli, 
był Akwizgran (dziś. Achen)

 

 

 

 

Św.

 

Piotr wręcza 

oznaki 
władzy świeckiej i 
duchownej
Karolowi i 
papieżowi.
Mozaika z końca 
VIII w. 

 

 

Organizacja państwa 

Marchie

Marchie

Hrabstwa

Hrabstwa

Hrabiowie

Hrabiowie- 
mianował  ich  król, 
zarządzali 

hrabstwami

hrabstwami 

– 

obszarami 
położonymi  w  głębi 
państwa, 

ich 

zadaniem 

było 

zbieranie  podatków, 
zaciąg 

ludzi 

do 

wojska, 

kontrola 

podległych 

sobie 

obszarów

Margrabiowie

Margrabiowie 

– 

mianował  ich  król, 
zarządzali 

marchiami

marchiami 

–  terenami  lezącymi 
na 

obrzeżach 

państwa,  narażonymi 
na  ataki  wrogów,  ich 
kompetencje 
przekraczały 
uprawnienia  hrabiów 
– 

mogli 

w 

razie 

zagrożenia  zebrać  na 
własną  rękę  wojsko  i 
wyruszyć na wojnę.

Dla kontroli podległych sobie 
hrabiów i margrabiów Karol 
powoływał 

inspektorów

inspektorów – zawsze 

podróżowali w parze duchowny i 
świecki – którzy objeżdżali 
państwo, wysłuchiwali skarg 
poddanych i zawiadamiali władcę 
o nadużyciach. Król miał wówczas

 

możliwość odwołania danego 
urzędnika.

 

 

 

 

 

 

Tron Karola Wielkiego

Kaplica pałacowa 

w Akwizgranie

Kompleks pałacowy  w Akwizgranie

 

 

Podział Państwa

Lokalni urzędnicy 
po śmierci Karola 
zaczęli przekazywać
 władze swoim synom, 
co prowadziło do 
tworzenia się 
niezależnych księstw

Ataki Normanów (wikingów)
 i Arabów

843 rok

843 rok

Verdun

Verdun

Ludwik Pobożny

Ludwik Pobożny

podzielił państwo

podzielił państwo

 

 

miedzy swoich 

miedzy swoich 

synów 

synów 

Zachodnia część 

Zachodnia część 

dla Karola Łysego

dla Karola Łysego

Środkowa część 

Środkowa część 

dla Lotara

dla Lotara

(Lothari Regum)

(Lothari Regum)

Wschodnia część 

Wschodnia część 

dla Ludwika 

dla Ludwika 

Niemieckiego

Niemieckiego

Cesarstwo 
zamieszkiwały 
ludy o różnych 
językach i kulturze

 

 

Renesans karoliński



Chcąc  wykształcić  sprawnych  urzędników  Karol  sprowadził 
mnichów  z  Irlandii  i  Italii,  by  przy  ich  pomocy  przeprowadzić 
reformę istniejących szkół klasztornych, zakładać nowe i odtworzyć 
starożytną łacinę (zniekształconą przez naleciałości barbarzyńskie) 
oraz system nauczania. Wśród przybyłych byli 

Alkiun

Alkiun z Yorku, 

Piotr 

Piotr 

z Pizy

z Pizy oraz 

Paweł Diakon

Paweł Diakon z klasztoru na Monte Cassino. W szkołach 

karolińskich uczono czytania i pisania po łacinie, redagowania pism 
urzędowych, logiki, matematyki, układania kalendarza, opisu ziemi, 
przyrody,  muzyki  kościelnej.  Klasztorni  kopiści  przepisywali  teksty 
starożytne,  a  dzięki  temu  nadworni  uczeni  mogli  korzystać  z 
antycznego  dorobku.  I  tak  np.  autor  biografii  Karola  Wielkiego 

Einhard

Einhard,  czerpał  wzory  z  dzieł  pisarzy  rzymskich.  Najlepszą  ze 
szkół była szkoła pałacowa w Akwizgranie.

 

 

Legenda karolińska 



Zarówno postać jak i państwo Karola wielkiego 

obrosły z czasem legendą, stały się wzorcami 

idealnego króla (zresztą samo słowo król pochodzi od 

imienia Karol) oraz państwa. Do tych czasów 

nawiązywały francuskie res gestae z XII wieku – min 

słynna 

Pieśń o Rolandzie,

Pieśń o Rolandzie, opowiadająca o walkach z 

Arabami i śmierci wiernego królowi rycerza Rolanda. 

W pieśni tej zawarty jest topos rycerza 

średniowiecznego epoki feudalnej. Czasy Karola 

wielkiego były źródłem inspiracji już dla twórców 

okresu pełnego średniowiecza i aż do czasów 

obecnych nie straciły na popularności.