Mozaika religijna w 
Europie i w Polsce



W ciągu kilku tysięcy lat istnienia europejskiej 
cywilizacji kształtowała się  chrześcijańska 
formuła religijności, która nastała po wiekach 
politeizmu greckiego, rzymskiego oraz innych 
kultur przedchrześcijańskich.



Chrześcijaństwo w Europie, które podlegało i 
podlega wciąż ewolucji, kształtowało się wraz z 
dwom innymi wyznaniami monoteistycznymi: 
islamem oraz judaizmem. Relacje pomiędzy nimi, 
pozytywne jak i negatywne, spowodowały, że 
Europa nie jest religijnym monolitem.



Polska, z powodu swojego położenia 
geograficznego, a także powadzonej od 
czasów króla Kazimierza Wielkiego do wieku 
XVII polityce otwartości i ekspansji okazała 
się obszarem kształtowania kościoła 
katolickiego w relacji do obrządków 
prawosławnych i protestanckich.

Na jej zmiennym politycznie obszarze 

dokonywała się uniwersalna konfrontacja 
chrześcijaństwa zachodniego i 
wschodniego, w obliczu zagrożenia przez 
islam (do wieku XVIII) oraz sytuacji niechęci 
wobec rozwijających się dynamicznie 
nurtów judaizmu.



Dziedzictwem I Rzeczypospolitej jest więc 
tradycja wieloreligijności i wieloetniczności. 
O ile wieloetniczność należy do przeszłości 
(na skutek wojen i polityki komunistycznej) 
to różnorodność religijna nadal funkcjonuje, 
choć nie w takim stopniu jak przed rokiem 
1945.



Dominującemu katolicyzmowi towarzyszą liczne 
kościoły oraz związki i grupy wyznaniowe, 
działające oficjalnie. Nowym problemem są 
nierejestrowane i aktywne sekty, stanowiące 
zagrożenia dla mniejszych kościołów.



Większe kraje katolickie w Europie:



 Włochy, Niemcy, Polska, Francja, Hiszpania, 
Portugalia, Austria, Słowacja, Węgry, Belgia, Litwa.



Kraje prawosławne: 



Rosja, Bułgaria, Rumunia, Serbia, Ukraina, 
Białoruś, Mołdowa.

Kraje protestanckie:
Wielka Brytania, Dania, Szwecja, Norwegia, Finlandia, Niemcy, 

Szwajcaria, Holandia, Estonia, Łotwa.

Kraje islamskie:
Bośnia i Hercegowina, Turcja, zaliczana częściowo do Europy)
Kraje judaistyczne:
Izrael (zaliczany częściowo do Europy).

Kraje wyznaniowe, gdzie wyznanie jest częścią polityki 

państwowej (Izrael), 

Kraje konkordatowe (Włochy, Polska), związane umową z 

ośrodkiem religijnym, nachylone w stronę jednego 
dominującego wyznania

Kraje w których polityka wyznaniowa nie stanowi zagadnienia 

społ.-polit. (Francja, Czechy)



Główne centra religijne:



Watykan – papież, głowa kościoła katolickiego



Moskwa – prawosławny patriarchat moskiewski, 
patriarcha



Konstantynopol –  patriarchat prawosławny, 
patriarcha



Konstantynopol – główny imam, mufti zachodnich 
odłamów islamu



Tel-Awiw – Centralna rada rabinów



Canterbury – siedziba biskupów anglikańskich



Zadanie do opracowania:



Podstawa prawna działalności kościołów w RP.



Konkordat RP z Watykanem



Centra działalności.



Struktura.



Historia



Działalność współczesna: religijna, kulturalna, 
społeczna.



(Studenci przygotują charakterystyki wybranych 
kościołów i związków według podanego schematu)



Dotacje  państwa  dla  kościołów  i  związków 
wyznaniowych w Polsce 



  Konstytucja  wymaga  od  państwa  bezstronności  w 
sprawach przekonań religijnych. Podobne wymagania 
zawiera  Ustawa  o  gwarancjach  wolności  sumienia  i 
wyznania,  dopuszczając  jednak  wyjątki  (jest  ich 
sporo).  Dzięki  temu  znaczące  sumy  pieniędzy 
przekazywane  są  z  budżetu  państwa  na  rzecz 
kościołów, większość przypada na Kościół katolicki.



Metody finansowania kościołów przez RP.



Komisja  Majątkowa  i  sprawa  odzyskiwania  przez 
Kościół  katolicki  dóbr  zabranych  przez  władze 
komunistyczne.



Zob. 



1/ Artykuł

  

25 Konstytucji

 

Rzeczypospolitej

 

Polskiej  [www.].



2/ Artykuł 15

 

Konkordatu między 

Rzecząpospolitą Polską a Stolicą 
Apostolską z roku 1993 [www.]



Ekumenizm w działalności i myśli Jana Pawła II 

-studenci zwracają uwagę na zagadnienie 

ekumenizmu, wyłożone w myśli teologiczno-

filozoficznej Jana Pawła II, gdzie podkreśla się 

szacunek dla odmienności etnicznej, kulturowej, 

religijnej i jako zadanie główne stawia się 

obowiązek dialogu pomiędzy różnymi wyznaniami 

i religiami.



Rada Ekumeniczna przy Episkopacie Polski.



Czasopismo „Oikumene”.



Działalność ekumeniczna wśród młodzieży.



Ortodoksja religijna wobec ekumenizmu.



1. Konstytucja RP (art. 25 i 53) oraz Ustawa o gwarancjach 
wolności sumienia i wyznania z 17.05.1989 r. (tekst jednolit 
Dz. U. 2006, Nr 231, poz. 1965 ze zm.).



2. Mniejszości narodowe i religijne w Europie 
Środkowowschodniej: wybrane materiały z konferencji 
„Samoidentyfikacja narodowa i religijna a sprawa 
mniejszości narodowych i religijnych w Europie 
Środkowowschodniej” zorg. w dniach 19-21 października, 
red. naukowa J. Kłoczowski, P. Kras. Lublin 1993.



3. Religie świata. „Polityka” Wyd. specjalne 2009, nr 6, 
ss.129, „Niezbędnik inteligenta+”. Całość.



4. Benedict R., Relatywizm kulturowy. W: Antropologia 
kultury. Zagadnienia i wybór tekstów. Warszawa 2003, s. 
565-568 [Materiały dołączone do ćwiczeń].