ETYKA
ETYKA
w świecie finansów
w świecie finansów
Materiały dydaktyczne dla studentów
Materiały dydaktyczne dla studentów
Wyższej Szkoły Bankowej we
Wyższej Szkoły Bankowej we
Wrocławiu
Wrocławiu
opr. dr Mariusz Opaliński
opr. dr Mariusz Opaliński
ETYKA
ETYKA
w świecie finansów
w świecie finansów
Materiały dydaktyczne dla studentów
Materiały dydaktyczne dla studentów
Wyższej Szkoły Bankowej we
Wyższej Szkoły Bankowej we
Wrocławiu
Wrocławiu
opr. dr Mariusz Opaliński
opr. dr Mariusz Opaliński
Praktyki twórczej
Praktyki twórczej
księgowości
księgowości
Sprzedaż części kapitału zakładowego
Sprzedaż części kapitału zakładowego
oraz potraktowanie przychodu z tego
oraz potraktowanie przychodu z tego
tytułu jako zysku
tytułu jako zysku
Rachunkowość majątkowa
Rachunkowość majątkowa
Fikcyjne „zakupy dóbr” jako forma
Fikcyjne „zakupy dóbr” jako forma
zabezpieczenia pożyczki bankowej
zabezpieczenia pożyczki bankowej
Nadawanie hipotetycznej wartości
Nadawanie hipotetycznej wartości
aktywom niematerialnym
aktywom niematerialnym
„
„
Urlopowanie” funduszy emerytalnych
Urlopowanie” funduszy emerytalnych
Księgowanie w bieżącym okresie
Księgowanie w bieżącym okresie
spodziewanych w przyszłości przychodów
spodziewanych w przyszłości przychodów
Tworzenie fikcyjnych podmiotów w celu
Tworzenie fikcyjnych podmiotów w celu
zaciągania zobowiązań finansowych na
zaciągania zobowiązań finansowych na
ich konto
ich konto
Argumenty za
Argumenty za
Swoboda prowadzenia
Swoboda prowadzenia
działalności gospodarczej
działalności gospodarczej
Jednolitość systemu
Jednolitość systemu
księgowania niezależnie
księgowania niezależnie
od wielkości firmy
od wielkości firmy
Prawo do osiągania tak
Prawo do osiągania tak
wysokiego wyniku
wysokiego wyniku
finansowego, jak tylko
finansowego, jak tylko
pozwala na to prawo
pozwala na to prawo
Zobowiązanie wobec
Zobowiązanie wobec
inwestorów i
inwestorów i
akcjonariuszy do
akcjonariuszy do
maksymalizowania
maksymalizowania
długoterminowej wartości
długoterminowej wartości
właścicielskiej
właścicielskiej
Argumenty przeciw
Argumenty przeciw
Ucieczka przed płaceniem
Ucieczka przed płaceniem
podatków
podatków
Większe obciążenie dla
Większe obciążenie dla
pozostałej części
pozostałej części
społeczeństwa
społeczeństwa
Nierzetelność informacyjna
Nierzetelność informacyjna
wobec udziałowców,
wobec udziałowców,
mogących mieć
mogących mieć
nieprawdziwy pogląd na
nieprawdziwy pogląd na
kondycję finansową firmy
kondycję finansową firmy
Niemożność podążania
Niemożność podążania
drogą „twórczej
drogą „twórczej
księgowości” w
księgowości” w
nieskończoność, co
nieskończoność, co
ostatecznie może
ostatecznie może
doprowadzić do upadku
doprowadzić do upadku
firmy, zwolnienia
firmy, zwolnienia
pracowników oraz utraty
pracowników oraz utraty
wkładów akcjonariuszy
wkładów akcjonariuszy
Kreatywna księgowość
Kreatywna księgowość
Fałszowanie
Fałszowanie
sprawozdań
sprawozdań
finansowych
finansowych
przychody w miesiącu zamykającym okres
przychody w miesiącu zamykającym okres
sprawozdawczy znacznie odbiegające od
sprawozdawczy znacznie odbiegające od
średniej w roku
średniej w roku
ponadprzeciętna rentowność transakcji lub
ponadprzeciętna rentowność transakcji lub
sprzedaży w ostatnim okresie
sprzedaży w ostatnim okresie
sprawozdawczym
sprawozdawczym
nietypowe transakcje odnoszone do
nietypowe transakcje odnoszone do
pozostałej sprzedaży operacyjnej
pozostałej sprzedaży operacyjnej
warunki płatności za sprzedaż które można
warunki płatności za sprzedaż które można
uznać za nietypowe dla podmiotu
uznać za nietypowe dla podmiotu
znacznie odroczona płatność
znacznie odroczona płatność
opóźnione zamknięcie raportów sprzedaży
opóźnione zamknięcie raportów sprzedaży
duże obroty z jednostkami powiązanymi
duże obroty z jednostkami powiązanymi
opóźnione zamknięcie raportów sprzedaży
opóźnione zamknięcie raportów sprzedaży
duże obroty z jednostkami powiązanymi
duże obroty z jednostkami powiązanymi
Defraudacja
Defraudacja
Straty z tytułu defraudacji w przeciętnej organizacji
Straty z tytułu defraudacji w przeciętnej organizacji
wynoszą 6% rocznego przychodu
wynoszą 6% rocznego przychodu
Defraudacje w większości przypadków są ukryte w zapisach
Defraudacje w większości przypadków są ukryte w zapisach
księgowych
księgowych
W zależności od poziomu motywacji każda osoba w
W zależności od poziomu motywacji każda osoba w
organizacji jest potencjalnym defraudantem – „każdy ma
organizacji jest potencjalnym defraudantem – „każdy ma
swoją cenę”, niekoniecznie w wymiarze ściśle finansowym
swoją cenę”, niekoniecznie w wymiarze ściśle finansowym
W większości przypadków osobiste motywy działania
W większości przypadków osobiste motywy działania
defraudantów są nieznane organizacji, która nie jest w
defraudantów są nieznane organizacji, która nie jest w
stanie kontrolować prywatnego życia pracowników
stanie kontrolować prywatnego życia pracowników
„
„
Przykład idzie z góry” – organizacja, która sankcjonuje
Przykład idzie z góry” – organizacja, która sankcjonuje
praktyki kreatywnej księgowości, jednocześnie naraża się
praktyki kreatywnej księgowości, jednocześnie naraża się
na wewnętrzne nadużycia
na wewnętrzne nadużycia
Wykryciu defraudacji służy wnikliwe kontrolowanie
Wykryciu defraudacji służy wnikliwe kontrolowanie
otrzymywanych dokumentów księgowych oraz zwracanie
otrzymywanych dokumentów księgowych oraz zwracanie
uwagi na ich kolejną numerację lub zbyt ogólną
uwagi na ich kolejną numerację lub zbyt ogólną
charakterystykę opisu rozliczanych usług
charakterystykę opisu rozliczanych usług
Etyka inwestowania
Etyka inwestowania
Odpowiedzialność za sposób, w jaki
Odpowiedzialność za sposób, w jaki
wykorzystane zostaną depozyty
wykorzystane zostaną depozyty
finansowe
finansowe
Trudności w ocenie, które inwestycje są
Trudności w ocenie, które inwestycje są
moralnie słuszne, a które nie
moralnie słuszne, a które nie
Brak praktycznej możliwości dokładnego
Brak praktycznej możliwości dokładnego
prześledzenia ścieżki inwestycyjnej
prześledzenia ścieżki inwestycyjnej
zdeponowanego kapitału
zdeponowanego kapitału
Możliwości kontrolowania działalności
Możliwości kontrolowania działalności
spółki przez udział w walnym
spółki przez udział w walnym
zgromadzeniu oraz oprotestowania jej
zgromadzeniu oraz oprotestowania jej
etycznie wątpliwej działalności
etycznie wątpliwej działalności
Ocena moralna kredytu
Ocena moralna kredytu
Argumenty przeciwne
Argumenty przeciwne
Wewnętrzna niestosowność
Wewnętrzna niestosowność
samego czynu, gdy
samego czynu, gdy
„pieniądz robi pieniądz”
„pieniądz robi pieniądz”
Celem samym w sobie staje
Celem samym w sobie staje
się pobieranie procentu, a
się pobieranie procentu, a
nie człowiek
nie człowiek
Żerowanie na ludzkim
Żerowanie na ludzkim
nieszczęściu
nieszczęściu
kredytobiorców przypartych
kredytobiorców przypartych
do muru przez los
do muru przez los
Nadużycie monopolu
Nadużycie monopolu
kredytowego przez
kredytowego przez
dyktowanie cen pożyczek
dyktowanie cen pożyczek
Przerzucanie ryzyka
Przerzucanie ryzyka
kredytowego na
kredytowego na
kredytobiorcę
kredytobiorcę
Argumenty za
Argumenty za
Wynagrodzenie dla
Wynagrodzenie dla
właściciela depozytu
właściciela depozytu
za odroczenie
za odroczenie
konsumpcji w czasie
konsumpcji w czasie
Wynagrodzenie dla
Wynagrodzenie dla
banku za umożliwienie
banku za umożliwienie
przyspieszenia
przyspieszenia
konsumpcji
konsumpcji
Odpowiedzialność
Odpowiedzialność
powiernicza banków
powiernicza banków
Wykorzystywanie depozytów powinno odbywać się
Wykorzystywanie depozytów powinno odbywać się
na ryzyko banku
na ryzyko banku
Konflikt pomiędzy ryzykiem a maksymalizowaniem
Konflikt pomiędzy ryzykiem a maksymalizowaniem
wartości zdeponowanych środków
wartości zdeponowanych środków
Pokusa kierowania się imperatywem zysku banku
Pokusa kierowania się imperatywem zysku banku
jako przedsiębiorstwa rynkowego
jako przedsiębiorstwa rynkowego
Trudności z zachowaniem proporcji między
Trudności z zachowaniem proporcji między
pomnażaniem zysków a wypełnianiem
pomnażaniem zysków a wypełnianiem
obowiązków powierniczych
obowiązków powierniczych
Obowiązek rzetelnego informowania o możliwym
Obowiązek rzetelnego informowania o możliwym
ryzyku
ryzyku
Instrumentalizacja klientów w dążeniu do zysku
Instrumentalizacja klientów w dążeniu do zysku
Należyta staranność w identyfikacji źródła
Należyta staranność w identyfikacji źródła
pochodzenia depozytów oraz budowanie
pochodzenia depozytów oraz budowanie
etycznego portfela inwestycyjnego
etycznego portfela inwestycyjnego
Instytucjonalna
Instytucjonalna
uczciwość banku
uczciwość banku
Nadużycia wynikające z asymetrii informacyjnej
Nadużycia wynikające z asymetrii informacyjnej
Zagrożenie prawa konsumenta do swobody
Zagrożenie prawa konsumenta do swobody
wyboru oraz uzyskania rzetelnej informacji
wyboru oraz uzyskania rzetelnej informacji
Standaryzacja pakietowo oferowanych usług
Standaryzacja pakietowo oferowanych usług
uniemożliwia indywidualne potraktowanie
uniemożliwia indywidualne potraktowanie
klienta
klienta
Niemożność uzyskania pełnej informacji
Niemożność uzyskania pełnej informacji
podczas krótkiej wizyty w okienku bankowym,
podczas krótkiej wizyty w okienku bankowym,
która jest bądź nadmiernie uproszczona, bądź
która jest bądź nadmiernie uproszczona, bądź
niemożliwa do opanowania dla przeciętnego
niemożliwa do opanowania dla przeciętnego
konsumenta
konsumenta
Bank zastrzega sobie same prawa, na klienta
Bank zastrzega sobie same prawa, na klienta
nakładając tylko zobowiązania
nakładając tylko zobowiązania
Klient ponosi odpowiedzialność za wszystko,
Klient ponosi odpowiedzialność za wszystko,
natomiast bank w praktyce za nic
natomiast bank w praktyce za nic
Tajemnica bankowa
Tajemnica bankowa
Zgodność z interesami banku jako
Zgodność z interesami banku jako
instytucji zaufania publicznego
instytucji zaufania publicznego
Moralna dopuszczalność zachowania
Moralna dopuszczalność zachowania
tajemnicy bankowej, a nie jej
tajemnicy bankowej, a nie jej
bezwzględny obowiązek
bezwzględny obowiązek
Ochrona danych osobowych klientów
Ochrona danych osobowych klientów
banku
banku
Pranie brudnych pieniędzy
Pranie brudnych pieniędzy
Windykacja należności
Windykacja należności
Zachowanie proporcji między
Zachowanie proporcji między
skalą zobowiązania a środkami
skalą zobowiązania a środkami
zastosowanymi w windykacji
zastosowanymi w windykacji
należności
należności
Komunikacja z klientem –
Komunikacja z klientem –
egzekucja powinna być
egzekucja powinna być
ostatecznością, a nie standardem
ostatecznością, a nie standardem
obsługi niewypłacalnego klienta
obsługi niewypłacalnego klienta
Stosowanie tylko powszechnie
Stosowanie tylko powszechnie
akceptowanych środków
akceptowanych środków
Poszanowanie godności klienta
Poszanowanie godności klienta
oraz prawa do ochrony
oraz prawa do ochrony
prywatności
prywatności
Nieetyczność stosowania gróźb
Nieetyczność stosowania gróźb
karalnych, w tym straszenia
karalnych, w tym straszenia
klienta więzieniem, sprzedażą
klienta więzieniem, sprzedażą
majątku i pozbawieniem środków
majątku i pozbawieniem środków
do życia
do życia
Etyka rynku
Etyka rynku
ubezpieczeń
ubezpieczeń
Właściwym produktem ubezpieczeniowym
Właściwym produktem ubezpieczeniowym
jest poczucie bezpieczeństwa w sytuacji
jest poczucie bezpieczeństwa w sytuacji
braku możliwości zarabiania środków na
braku możliwości zarabiania środków na
utrzymanie
utrzymanie
Zapewnienie o gotowości do przejęcia ryzyka
Zapewnienie o gotowości do przejęcia ryzyka
w sytuacji kryzysowej
w sytuacji kryzysowej
Szybkość, poprawność i profesjonalizm
Szybkość, poprawność i profesjonalizm
obsługi
obsługi
Rzetelność informacyjna wobec klienta
Rzetelność informacyjna wobec klienta
Terminowość wypłaty odszkodowań
Terminowość wypłaty odszkodowań
Zrozumiałość zawieranych umów
Zrozumiałość zawieranych umów
ubezpieczeniowych
ubezpieczeniowych
Proporcjonalność składki do potencjalnego
Proporcjonalność składki do potencjalnego
ryzyka
ryzyka
Prawo do informacji
Prawo do informacji
Główne zasady, na których opiera się
Główne zasady, na których opiera się
funkcjonowaniu rynku ubezpieczeniowego
funkcjonowaniu rynku ubezpieczeniowego
Podstawowe informacje o reprezentowanym
Podstawowe informacje o reprezentowanym
przez agenta zakładzie
przez agenta zakładzie
Szczegółowe informacje o oferowanym
Szczegółowe informacje o oferowanym
produkcie, stanowiącym przedmiot
produkcie, stanowiącym przedmiot
zawieranej umowy
zawieranej umowy
Dylematy agenta
Dylematy agenta
ubezpieczeniowego
ubezpieczeniowego
„
„
Ja zarobię, ty stracisz” – zachęta do
Ja zarobię, ty stracisz” – zachęta do
podawania nieprawdziwych danych we
podawania nieprawdziwych danych we
wniosku, byle tylko klient został przyjęty do
wniosku, byle tylko klient został przyjęty do
ubezpieczenia, a agent otrzymał prowizję od
ubezpieczenia, a agent otrzymał prowizję od
sprzedaży
sprzedaży
„
„
Jak najdrożej, czy jak najdłużej” – wysoka
Jak najdrożej, czy jak najdłużej” – wysoka
składka w momencie zawarcia umowy
składka w momencie zawarcia umowy
ubezpieczeniowej poprawi wprawdzie wyniki
ubezpieczeniowej poprawi wprawdzie wyniki
agenta, jednak w kolejnych latach klient
agenta, jednak w kolejnych latach klient
może nie być w stanie jej pokryć
może nie być w stanie jej pokryć
Rynek papierów
Rynek papierów
wartościowych
wartościowych
Znaczenie zaufania na rynku papierów
Znaczenie zaufania na rynku papierów
wartościowych
wartościowych
Luka informacyjna między nabywcą i
Luka informacyjna między nabywcą i
sprzedawcą
sprzedawcą
Przerzucanie ryzyka emitentów papierów
Przerzucanie ryzyka emitentów papierów
wartościowych na ich nabywców
wartościowych na ich nabywców
Insider trading
Insider trading
– etyczne aspekty
– etyczne aspekty
wykorzystywania informacji przez
wykorzystywania informacji przez
maklerów giełdowych do własnych celów
maklerów giełdowych do własnych celów
Podsumowanie
Podsumowanie
Uczciwość w świecie finansów ma szczególne znaczenie, biorąc pod
Uczciwość w świecie finansów ma szczególne znaczenie, biorąc pod
uwagę, że instytucje zaufania publicznego operują środkami finansowymi
uwagę, że instytucje zaufania publicznego operują środkami finansowymi
klienta, które często stanowią dorobek całego życia. Brak możliwości
klienta, które często stanowią dorobek całego życia. Brak możliwości
zapoznania się z pełną informacją, dotyczącą oferty bankowej, nakłada
zapoznania się z pełną informacją, dotyczącą oferty bankowej, nakłada
na instytucje rynku finansowego odpowiedzialność powierniczą. Asymetrii
na instytucje rynku finansowego odpowiedzialność powierniczą. Asymetrii
informacyjnej powinno towarzyszyć większe obciążenie
informacyjnej powinno towarzyszyć większe obciążenie
odpowiedzialnością strony uprzywilejowanej. Tymczasem zazwyczaj
odpowiedzialnością strony uprzywilejowanej. Tymczasem zazwyczaj
dochodzi do przeniesienia ryzyka w tak dużym stopniu, jak tylko jest to
dochodzi do przeniesienia ryzyka w tak dużym stopniu, jak tylko jest to
możliwe, na klienta, niezależnie od tego, czy chodzi o usługi sektora
możliwe, na klienta, niezależnie od tego, czy chodzi o usługi sektora
bankowego, ubezpieczenia, czy rynek papierów wartościowych. Dzięki
bankowego, ubezpieczenia, czy rynek papierów wartościowych. Dzięki
temu bardzo opłacalna działalność sektora finansowego prowadzona jest
temu bardzo opłacalna działalność sektora finansowego prowadzona jest
w zasadzie wyłącznie na koszt klienta, który w razie złego zarządzania
w zasadzie wyłącznie na koszt klienta, który w razie złego zarządzania
kapitałem, może stracić wszystko.
kapitałem, może stracić wszystko.
Banki z premedytacją wykorzystują podatność większości klientów na
Banki z premedytacją wykorzystują podatność większości klientów na
wizję perspektywy łatwych pieniędzy, wykorzystując tyleż naiwną, co
wizję perspektywy łatwych pieniędzy, wykorzystując tyleż naiwną, co
powszechną wiarę w kredyty, które spłacają się same. W praktyce
powszechną wiarę w kredyty, które spłacają się same. W praktyce
oznacza to często zatajenie istotnych warunków zawieranej umowy
oznacza to często zatajenie istotnych warunków zawieranej umowy
kredytowej, a o rzeczywistej wysokości zaciągniętego zobowiązania klient
kredytowej, a o rzeczywistej wysokości zaciągniętego zobowiązania klient
dowiaduje się dopiero w momencie otrzymania harmonogramu spłat.
dowiaduje się dopiero w momencie otrzymania harmonogramu spłat.
Licznych nieprawidłowości nie są w stanie wyeliminować bariery natury
Licznych nieprawidłowości nie są w stanie wyeliminować bariery natury
prawnej. Zatrudniając rzesze doskonale wykwalifikowanych prawników,
prawnej. Zatrudniając rzesze doskonale wykwalifikowanych prawników,
banki celują w wyszukiwaniu kruczków prawnych, ukrywając swój zysk w
banki celują w wyszukiwaniu kruczków prawnych, ukrywając swój zysk w
dodatkowych opłatach przygotowawczych, ubezpieczeniach oraz innego
dodatkowych opłatach przygotowawczych, ubezpieczeniach oraz innego
rodzaju usługach, których zakupu klient musi dokonać wraz z zakupem
rodzaju usługach, których zakupu klient musi dokonać wraz z zakupem
bazowego produktu finansowego. Tak skonstruowany pakiet jako całość
bazowego produktu finansowego. Tak skonstruowany pakiet jako całość
może dla klienta nie być już tak korzystny, jak oferowany w telewizyjnej
może dla klienta nie być już tak korzystny, jak oferowany w telewizyjnej
reklamie. I zazwyczaj rzeczywiście nie jest.
reklamie. I zazwyczaj rzeczywiście nie jest.