Wywiad

Badanie rozpocząć należy od wywiadu. Jeśli stan chorego na to 
pozwala wywiad zbierać go należy  od chorego ubranego i w pozycji 
siedzącej. W wywiadzie zwrócić należy szczególną uwagę na:

•bóle w obrębie jamy brzusznej, klatki piersiowej oraz odbytnicy i 
odbytu,

•gorączkę i dreszcze,

•obecność  krwi w wymiocinach,

•zgagę,

•trudności w połykaniu,

•zaburzenia w oddawaniu stolca (zaparcia, biegunka, 
naprzemienne zaparcia i biegunka, parcie na stolec, zatrzymanie 
gazów i stolca),

•krwawienie o raz wydalanie śluzu i ropy z odbytu,

•powiększenie rozmiarów brzucha (wzdęcie, wodobrzusze),

•łaknienie,

•żółtaczkę,

•zachowanie się masy ciała.

Obowiązują ponadto pytania dotyczące pozostałych narządów i 
układów, przebytych chorób i innych danych składających się na 
pełną historię choroby. 

 

 

Badanie przedmiotowe składa się z badania fizykalnego chorego i z 
badań dodatkowych.

Badanie fizyczne polega na :

*oglądaniu,
 *obmacywaniu, 
*opukiwaniu 
*osłuchiwaniu.
Chory do badania przedmiotowego powinien być rozebrany  i 
pozostać najwyżej w dolnej bieliźnie. Konieczna jest pozycja leżąca 
na twardej klozetce lub nie zapadającym się łóżku. Dokładne 
badanie wymaga rozluźnienia mięśni brzucha. Chory powinien 
płytko i spokojnie oddychać otwartymi ustami. Lekarz powinien 
usiąść po lewej stronie chorego.

 

 

                                                           Oglądanie

Najpierw obejrzeć należy całego chorego, a potem brzuch, 
poszukując takich zmian jak: niedożywienie, żółtaczka, poszerzenie 
żył, guzy powłok i sutków, przepukliny, blizny, uwypuklenia brzucha 
(guz, rozstrzeń żołądka, wzdęta pętla jelitowa), powiększenie 
rozmiarów brzucha (wzdęcia, wodobrzusze), stawianie się pętli 
jelitowych (niedrożność mechaniczna),przetoki. 

 

 

                                            Badanie dotykiem (palpacyjne)

Należy rozpocząć od badania powierzchniowego a potem 
głębokiego. Opuszkami i dłoniową powierzchnią palców uciskamy 
lekko powłoki brzuszne, badając w określonej i zawsze tej samej 
kolejności wszystkie części brzucha.
Poszukujemy następujących zasadniczych objawów, takich jak:
* bolesność uciskowa,
*obrona mięśniowa,
*guz,
*wzdęte pętle jelitowe,
*powiększenie wątroby, śledziony, pęcherza moczowego i nerek,
*wodobrzusze.
Następnie przystępujemy do badania głębokiego, za pomocą 
silniejszego ucisku, zwracając szczególną  uwagę na okolice, w 
których badaniem powierzchownym stwierdziliśmy jeden z wyżej 
wymienionych objawów. 

 

 

Objaw kaszlowy

Polecamy choremu zakasłać. W czasie kaszlu, w związku ze zwiększonym 
napięciem mięśni brzucha, pojawia się ból w całej jamie brzusznej przy 
rozlanym, a w określonej okolicy brzucha przy ograniczonym zapaleniu 
otrzewnej. 

Bolesność uciskowa

Już w czasie powierzchniowego badania palpacyjnego chory odczuwa ból. 
Świadczy  o tym zazwyczaj grymas bólu na twarzy chorego.

Obrona mięśniowa

Jest to najważniejszy objaw zapalenia otrzewnej. Polega na odruchowym 
pojawieniu się wzmożonego napięcia mięśni brzucha w czasie badania 
palpacyjnego. Niekiedy, szczególnie po przedziurawieniu  wrzodu  żołądka i 
dwunastnicy, mięśnie są tak napięte i twarde, że mówimy o „deskowatym” 
napięciu powłok brzucha.

Objaw Blumberga

Jest to, obok obrony mięśniowej, najbardziej typowy objaw otrzewnowy. Nagłe 
oderwanie ręki uciskającej bolesną okolicę brzucha, powoduje gwałtowne 
nasilenie się bólu, odruchowo sygnalizowane zachowaniem się chorego.

Objaw Rovsinga

Znajduje główne zastosowanie w rozpoznaniu ograniczonego zapalenia 
otrzewnej na tle ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego. Ucisk obydwiema 
dłońmi na okrężnicę esowatą połączony z przesuwaniem dłoni w kierunku 
zgięcia śledzionowego okrężnicy wyzwala ból w okolicy wyrostka 
robaczkowego. Podobny efekt wywołać można wstrząsając ręką lewą stronę 
jamy brzusznej.
Po stwierdzeniu guza określamy jego umiejscowienie i stosunek do sąsiednich 
narządów i tkanek, rozmiar, kształt, spoistość, właściwości powierzchni oraz 
brzegów, bolesność uciskową, ruchomość, tętnienie, chełbotanie oraz 
głębokość położenia w jamie brzusznej. 

 

 

                                                           Opłukiwanie

Stłumiony odgłos opukowy stwierdzamy w obrębie guza 
nowotworowego, ropnia lub powiększonego narządu, np. wątroby, 
śledziony, rozstrzeniowego pęcherza moczowego. Po stwierdzeniu 
stłumienia  określamy jego granice, wnioskując w ten sposób o 
rozmiarach guza lub stopniu powiększenia narządu. Wzdęcie 
brzucha jest przyczyną dźwięcznego odgłosu opukowego, 

 

 

                                                              Osłuchiwanie

               

Posługujemy się słuchawką lekarską, a w razie jej braku ucho 
przykładamy bezpośrednio do powłok brzusznych. Osłuchiwanie  
pozwala określić charakter jelitowych szmerów perystaltycznych, 
które w pierwszym okresie po operacji w jamie brzusznej i w 
przebiegu rozległego zapalenia otrzewnej są niesłyszalne (tzw. cisza 
w brzuchu),a w mechanicznej niedrożności jelit głośne, dźwięczne 
(tzw. metaliczne) i  pojawiające się falowo wraz z okresowo 
występującymi bólami brzucha. Osłuchiwaniem stwierdzić także 
możemy skurczowy szmer naczyniowy związany z obecnością 
tętniaka aorty lub zwężenia pnia trzewnego, tętnicy krezkowej 
górnej i tętnicy nerkowej.

 

 

                                          Wątroba i pęcherzyk żółciowy

   

Prawą rękę układamy w obrębie nadbrzusza i podżebrza prawego. 
Palce sięgają łuku żebrowego. Polecamy choremu głęboko oddychać. 
Palcami wyczuwamy brzeg    i       przednio-  górną powierzchnię  
powiększonej wątroby, która porusza się wraz z oddechem. 
Skutecznemu badaniu sprzyja uniesienie wątroby ku górze lewą ręką 
ułożoną na plecach chorego w obrębie dolnych żeber. Stopień 
powiększenia wątroby wyrażamy odległością brzegu wątroby od łuku 
żebrowego. Przykładowo: „wątroba wystaje spod łuku żebrowego na 
2 poprzecznie ułożone palce lub na 3cm”.Staramy się określić 
charakter brzegu wątroby(ostry, zaokrąglony), a także spoistość  
wątroby i charakter jej powierzchni. Jeszcze dokładniejszemu 
określeniu rozmiarów wątroby służy opukiwanie. Rozpoczynamy 
opłukiwanie od wysokości prawego sutka i kierujemy się stopniowo 
w dół ku jamie brzusznej. Granice stłumienia  odgłosu opukowego 
świadczą o wielkości wątroby.
Powiększony pęcherzyk żółciowy (np. wodniak) wyczuwamy w 
prawym podżebrzu w postaci ogórkowatego tworu poruszającego się 
w dół i w górę wraz z oddechem chorego. 

 

 

                                                                  

Śledziona

Prawą rękę układamy poprzecznie na brzuchu wzdłuż linii łączącej 
pępek z X żebrem.                                            
Palcami wnikamy pod łuk żebrowy. Lewą ręką ułożoną na lewym 
boku i plecach unosimy dolne żebra ku górze. Śledziona o 
prawidłowych rozmiarach lub nieznacznie powiększona jest 
niewyczuwalna.  Znacznie powiększoną śledzionę wyczuwamy, 
szczególnie gdy chory głęboko oddycha.  Granice śledzony określić 
możemy metodą opłukiwania. Opłukiwaniem obejmujemy przednio- 
boczną powierzchnię klatki piersiowej i lewe podżebrze.

 

 

                                                                    

Nerka

Lewą ręką przemieszczamy nerkę ku przodowi przez ucisk okolicy 
lędźwiowej, między XII żebrem a grzebieniem kości biodrowej. 
Prawą  ręką wnikamy w głąb jamy brzusznej w obrębie okolicy 
boczno- lędźwiowej brzucha.Wyczuwamy nerkę, gdy jest  znacznie 
powiększona. W przypadkach nerki ruchomej wyczuć możemy 
również nerkę prawidłowych rozmiarów. Otyłość  utrudnia lub wręcz 
uniemożliwia badanie nerki.

 

 

                                                         

Badania krwi

•Morfologia- liczba krwinek białych jest nieswoistym markerem 
zapalenia i może być prawidłowa pomimo poważnych schorzeń 
internistycznych lub chirurgicznych.

•Zaburzenia elektrolitowe- mogą być spowodowane wymiotami 
lub biegunką.

•Hemoglobina- stężenie hemoglobiny jest ważnym parametrem 
wskazującym na krwawienie, lecz może nie być natychmiast 
obniżone po incydencie ostrej utraty krwi.

•Amylaza i lipaza – poziom amylazy zazwyczaj jest  podwyższony 
w zapaleniu trzustki, lecz jego wzrost również może towarzyszyć 
innym schorzeniom, takim jak: martwica jelita, choroba ślinianek 
pęknięta ciąża pozamaciczna.

Układ krzepnięcia- czas protrombinowy i częściowy czas 
tromboplastynowy należy oznaczyć u chorych z podejrzeniem 
chirurgicznego schorzenia brzucha lub z objawami krwawienia z 
górnego bądź dolnego odcinka przewodu pokarmowego 

 

 

                                      Diagnostyczne badania radiologiczne

^  Badania radiologiczne:
* Zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej- może wykazać kamicę 
żółciową, kamicę nerkową, zwapnienia w obrębie trzustki lub kamicę 
wyrostka robaczkowego. Mogą zostać uwidocznione poziomy płynu 
lub rozdęte pętle jelitowe w niedrożności przewodu pokarmowego. 
W przypadku tętniaka aorty brzusznej widoczne mogą być 
zwapnienia w jego ścianie.
* Zdjęcie klatki piersiowej- może wykazać wolne powietrze, wysięk 
opłucnowy lub schorzenie w obrębie płuc, będące powodem bólu 
promieniującego do brzucha.
^ Ultrasonografia-  przyłóżkowe badanie ultrasonograficzne 
wykazało swoją niezaprzeczalną wartość jako metoda wykrywająca 
kamicę żółciową, tętniaka aorty brzusznej, płyn 
wewnątrzotrzewnowy i wodonercze.  
^Badania kontrastowe, badanie tomograficzne,, angiografia i 
badania medycyny jądrowej  powinny być wykonywane po 
zasięgnięciu opinii specjalisty.