Lidia Kłos
Adam Kmiecik
Rynek Kapitałowy w Polsce
Rynek Kapitałowy w Polsce
Lidia Kłos
Adam Kmiecik
Rynek Kapitałowy w Polsce
Rynek Kapitałowy w Polsce
Definicja
Rynek kapitałowy
– segment rynku
finansowego, na którym dokonywane są emisje
średnio- i długoterminowych instrumentów
finansowych takich jak
akcje
i
obligacje
przeznaczone na finansowanie inwestycji.
Podaż i Popyt Rynku
Kapitałowego
Podaż na rynku kapitałowym to zasoby finansowe:
pochodzące z oszczędności gospodarstw domowych,
pieniężne utworzone przez zyski przedsiębiorstw,
przymusowe tworzone przez państwo za pomocą
systemu podatkowego oraz długu publicznego,
gromadzone przez banki i instytucje dokonujące
długoterminowych lokat, tzw. instytucjonalnych
inwestorów (towarzystwa ubezpieczeniowe, fundusze
emerytalne, inwestycyjne i inne).
Popyt na rynku kapitałowym zgłaszają:
przedsiębiorstwa gdy ich własne fundusze nie
wystarczają na finansowanie rozwoju,
państwo i instytucje z nim związane,
organy samorządowe,
gospodarstwa domowe poszukujące długoterminowych
pożyczek hipotecznych na budownictwo mieszkaniowe.
Transfer wolnych środków pieniężnych od podmiotów
dysponujących ich nadwyżkami do tych, którym tych
środków brakuje, a chcą rozpocząć lub rozszerzyć swoją
działalność
Tworzenie mechanizmu umożliwiającego alokację zasobów
w gospodarce narodowej
Cenowa weryfikacja pozycji znaczenia i siły ekonomicznej
podmiotów gospodarczych notowanych na giełdzie
Funkcje rynku
kapitałowego
Korzyści z dobrze
funkcjonującego rynku
kapitałowego:
alokacja kapitału - przemieszczanie się kapitału między różnymi
sektorami rynku finansowego i częściami gospodarki sprzyjające
rozwojowi najbardziej dochodowych jej dziedzin.
mobilizacja kapitału - dzięki istnieniu rynku kapitałowego
następuje wzrost liczby potencjalnych uczestników finansowania
zadań inwestycyjnych podmiotu gospodarczego co daje większy i
łatwiejszy dostęp do kapitału umożliwia finansowanie bardzo
dużych zadań inwestycyjnych i sprzyja rozłożeniu ryzyka
inwestycyjnego związanego z działalnością tego podmiotu.
ocena kapitału -sprzyja kierowaniu kapitałów do najbardziej
efektywnych firm, jest jednocześnie oceną strategii rozwoju tych
firm i sposobu zarządzania nimi.
transformacja kapitału - przekształcenie niewykorzystanych
środków finansowych (oszczędności) w środki finansujące rozwój.
Podział
- rynek papierów
wartościowych
- rynek hipoteczny (hipoteka na
grunty, budynki)
- rynek długoterminowych
pożyczek bankowych.
Klasyfikacja rynku
kapitałowego
Kryterium sfery
obrotów
rynek publiczny
rynek niepubliczny
Kryterium emisji
rynek pierwotny
rynek wtórny
giełdowy
pozagiełdowy
regulowany
nieregulowany
Kryterium dewizowo-
prawne emisji
rynek narodowy
rynek międzynarodowy
Kryterium zakresu
reglamentacji
dewizowej
rynek ze swobodnym
dostępem
rynek reglamentowany
Rynek kapitałowy tradycyjnie
rozumiany…
Rynek kapitałowy w tradycyjnym rozumieniu
utożsamiany
jest
z
rynkiem
papierów
wartościowych.
Papier wartościowy
to dokument potwierdzający
i gwarantujący prawa majątkowe, utrwalony w
takim brzmieniu i w taki sposób, że może stanowić
samodzielny
przedmiot
obrotu
publicznego.
Papiery wartościowe są pisemnymi dokumentami,
stanowiącymi dowód lokaty majątkowej określając
jednocześnie jej właściciela. Mogą potwierdzać
wierzytelności (pożyczki publiczne, obligacje) lub
współwłasność (akcje, udziały, certyfikaty).
Instrumenty rynku
kapitałowego
Akcje -
instrument finansowy
(papier
wartościowy)
reprezentujący częściowy udział
jego właściciela w kapitale spółki
akcyjnej.
Akcjonariusz,
czyli
właściciel akcji, ma ustalone prawa
i
obowiązki.
Najważniejszym
prawem akcjonariusza jest prawo
do udziału w zyskach spółki.
Ponadto akcjonariusz ma prawo
uczestniczyć
w
walnym
zgromadzeniu (zebranie wszystkich
akcjonariuszy) i tą drogą wpływać
na decyzje spółki.
Instrumenty rynku
kapitałowego
Obligacje
- papiery wartościowe
emitowane w serii, w których
emitent
stwierdza,
że
jest
dłużnikiem
wierzyciela
(obligatariusza) i zobowiązuje się
wobec
niego
do
spełnienia
określonego
świadczenia.
Świadczenia te mogą mieć zarówno
charakter
pieniężny
(wykup
obligacji , płacenie odsetek, wykup
obligacji po wyższej cenie) jak i
niepieniężny (prawa do udziału w
zyskach emitenta, zamiany obligacji
na akcje, prawo do subskrypcji na
prawach
pierwszeństwa
akcji
nowych emisji).
Rodzaje obligacji
Ze względu na termin wykupu:
krótkoterminowe -okres wykupu do 5 lat,
średnioterminowe -5 -10 lat,
długoterminowe -powyżej 10 lat,
nie podlegające wykupowi -renta wieczysta.
Ze względu na gwarancje wypłaty odsetek i wykupu:
zabezpieczone - gwarancji takich udzielają banki lub
państwo
niezabezpieczone - gwarancja emitenta.
Ze względu na sposób oprocentowania:
stałym oprocentowaniu,
zmiennym oprocentowaniu,
indeksowane,
kuponie zerowym.
Ze względu na emitenta wyróżnia się obligacje:
państwowe,
municypalne (komunalne),
prywatne (spółek, korporacji, banków, itd.).
Inne instrumenty rynku
kap.
Prawo do akcji
Prawa Poboru
Waranty
Certyfikaty
Inwestycyjne
Kontrakty
terminowe
Opcje
Uczestnicy rynku
kapitałowego
instytucje finansowe:
banki (zarówno komercyjne jak i centralny)
fundusze inwestycyjne
fundusze emerytalne
towarzystw ubezpieczeniowe
indywidualni inwestorzy - osoby fizyczne
instytucje prowadzące i wspierające
handel papierami wartościowymi oraz
nadzorujące rynek:
publiczne rynki regulowane - GPW,
CeTO
domy maklerskie
animatorzy rynku
doradcy inwestycyjni
Komisja Papierów Wartościowych i Giełd
Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych
Instytucjonalna forma r.k. -
Giełda
Giełda (rynek) papierów wartościowych stanowi
nieodłączną część rynku kapitałowego. Giełda jest
zorganizowaną formą tego rynku. Główne cechy giełdy
są podstawą jej definicji:
istnienie wewnętrznej organizacji opierającej się na
odpowiednich normach prawnych,
stałe zasady handlu,
brak konieczności okazywania przedmiotu transakcji,
ścisły krąg podmiotów uczestniczących w handlu
giełdowym,
jednorodność (a wiec i zamienność) przedmiotu
transakcji - papierów wartościowych,
stałe miejsce i czas spotkań,
ceny transakcji podawane do wiadomości publicznej.
Rynek w Polsce
W Polsce publiczny obrót
papierami
wartościowymi
organizują
dwa
rynki
regulowane:
Giełda Papierów
Wartościowych w
Warszawie,
prowadząca obrót
giełdowy
Centralna Tabela
Ofert, prowadząca
rynek pozagiełdowy.
Trochę „prehistorii”
12 maja 1817 – Warszawa - pierwsza giełda papierów
wartościowych w Polsce, przedmiotem handlu były przede
wszystkim weksle i obligacje.
Rok 1938 – na warszawskiej giełdzie notowanych jest 130
papierów wartościowych.
Wrzesień 1939 – wybuch II wojny światowej - zamknięcie
giełdy w Warszawie
Historia najnowsza
1991.03.22 - Sejm uchwalił ustawę Prawo o publicznym obrocie
papierami wartościowymi i funduszach powierniczych
1991.04.12 - podpisanie aktu założycielskiego spółki akcyjnej
Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie S.A.
1991.04.16
- pierwsza sesja giełdowa; notowano spółki: Tonsil,
Próchnik, Krosno, Kable, Exbud;
sesje odbywają się
raz w tygodniu
1992.01.09 - wprowadzenie drugiej sesji giełdowej w tygodniu
1993.01.04 - wprowadzenie trzeciej sesji giełdowej w tygodniu
1994.04.16 - wprowadzenie indeksu cenowego WIG20
1994.07.01 - wprowadzenie czwartej sesji giełdowej w tygodniu
1994.10.03 - wprowadzenie piątej sesji giełdowej w tygodniu
1994.11.07 - wyodrębnienie Krajowego Depozytu Papierów
Wartościowych
1995.01.03 - wprowadzenie indeksu rynku równoległego WIRR
(Warszawski Indeks Rynku Równoległego)
1996.05.06 - kapitalizacja Giełdy osiąga 20 mld zł
1997.02.12 - kapitalizacja GPW osiąga 10 mld USD
rekordowy dzienny obrót - 953,8 mln zł
1997.06.12 - pierwsze notowanie akcji 15 Narodowych
Funduszy Inwestycyjnych rozpoczęcie
publikacji indeksu
NIF
1999.06.11 - Kapitalizacja Giełdy przekroczyła 100 mld zł
2000.05.19 - Wprowadzenie indeksu TechWIG Warszawskiego
Indeksu Segmentu Innowacyjnych
Technologii
2001.01.22 - Wprowadzenie do obrotu giełdowego
pierwszych kontraktów terminowych na akcje
spółek: TPSA, ELEKTRIM, PKN ORLEN
2002.02.18 - Pierwsze notowanie kontraktów terminowych na
MIDWIG.
2003.09.22 - Debiut opcji na indeks WIG20
2003.10.14 - Debiut pierwszej spółki zagranicznej na GPW -
Banku Austria Creditanstalt AG
2004.11.10 - Najwyższy w historii GPW obrot akcjami na
sesji: 3,27 mld zł (debiut PKO BP S.A.)
Historia
c.d.
Architektura rynku
kapitałowego w Polsce
Polskie indeksy giełdowe
W celu syntetycznego zobrazowania stanu rynku lub jego niektórych
segmentów konstruuje się specjalne wskaźniki - indeksy giełdowe.
Zasada ciągłości obliczenia takich indeksów pozwala porównać
efektywność inwestowania z efektywnością rynku (tzw. benchmark).
Indeksy:
WIG- Indeks największych i średnich spółek
WIG 20 – Indeks największych i najpłynniejszych 20 spółek
MIDWIG – Indeks średnich spółek
WIRR – Indeks najmniejszych spółek giełdowych
TechWIG – Indeks spółek z Segmentu Innowacyjnych Technologii
(SITech)
WIG PL – Indeks największych i średnich spółek krajowych
Indeksy sektorowe
Statystyka GPW
Rok
Kapitalizacja
Liczba
Obroty
Obroty
Wolumen
Stopa
spółek
spółek
akcjami
obligacja
mi
obrotu
zwrotu
krajowych
(mln zł)
(mln zł)
kontrakta
mi
WIG
(mln zł)
(%)
2006
437 719
284
334 539
5 536
6 386 046
41,60
2005
308 418
255
191 096
5 507
5 378 517
33,66
2004
214 313
230
118 518
8 353
3 609 125
27,94
2003
140 002
203
79 774
12 674
4 231 949
44,92
2002
110 565
216
63 662
4 131
3 175 890
3,19
2001
103 370
230
80 443
5 133
3 754 854
-21,99
2000
130 085
225
169 096
4 590
1 516 042
-1,3
1999
123 411
221
88 974
4 766
207 372
41,3
1998
72 442
198
62 338
8 581
24 320
-12,8
1997
43 766
143
52 342
13 488
---
2,3
1996
24 000
83
29 895
16 219
---
89,1
1995
11 271
65
13 671
19 276
---
1,5
1994
7 450
44
23 420
3 300
---
-39,9
1993
5 845
22
7 873
557
---
1 095,30
1992
351
16
228
21
---
13,2
1991
161
9
30
---
---
-8,09
Udział inwestorów w obrotach
akcjami
Udział inwestorów w obrotach
kontraktami terminowymi
Udział inwestorów w obrotach
opcjami
Struktura inwestorów
Inwestorzy Instrumenty
2002
2003
2004
2005
I poł.
200
6
Zagranicz
ni
Akcje (mld zł)
16,7
21,4
36,2
71,7
46,1
Kontrakty
(tys. szt.)
49,2
93,0
136,4 292,6
220,6
Opcje (tys.
szt.)
-
3,3
5,0
3,4
4,8
Indywidu
alni
Akcje (mld zł)
13,9
19,1
38,8
46,2
58,7
Kontrakty
(tys. szt.)
2
61
0,
7
3
14
7,
1
2
66
3,
9
4
02
2,
9
2
374
,3
Opcje (tys.
szt.)
-
15,1
57,8
189,4
137,7
Instytucjo
nalni
Akcje (mld zł)
17,0
26,0
35,1
57,4
53,7
Kontrakty
(tys. szt.)
516,0 991,9 819,2
1
05
4,
7
810,5
Opcje (tys.
szt.)
-
2,3
15,9
61,6
56,5
Podział krajowych
inwestorów
instytucjonalnych
Instytucja
Akcje*
Kontrakty*
Opcje*
Fundusze inwestycyjne
41
15
5
Fundusze emerytalne
21
0
0
Animatorzy
18
77
93
Towarzystwa ubezp.
8
0
0
Banki
4
3
1
Przedsiębiorstwa
3
2
0
Inne
5
3
1
Podsumowanie
Rynek
kapitałowy
obok
rynku
pieniężnego
i
walutowego
jest
podstawowym
składnikiem
rynku finansowego.
W
normalnych
warunkach
gospodarka rynkowa nie jest
w stanie funkcjonować bez
żadnego z w/w składników
rynku finansowego. W Polsce
rynek ten istnieje od 15 lat i z
czystym sumieniem można
stwierdzić że ma się bardzo
dobrze.