ROZWÓJ PSYCHOFIZYCZNY DZIECKA

ROZWÓJ

PSYCHOFIZYCZ

NY DZIECKA

Rozwój psychofizyczny

dziecka

Auksologia – to nauka o rozwoju,

zajmująca się zjawiskami wzrastania w
pierwszych dwóch dekadach lat życia w
nawiązaniu

czynników

środowiskowych.

Do zadań należy:



Gruntowna ocena rozwoju



Diagnozowanie

programowanie

działań



Optymalizacja rozwoju.

Rozwój psychofizyczny dziecka

Rozwój

fizyczny

dziecka

–

ciąg

przeobrażeń

mający

charakter

nieodwracalnych  trendów  w  zakresie
doskonalenia morfologii i funkcji komórek,
tkanek  i  narządów  oraz  organizmu  jako
całości,  zmierzających  do  osiągnięcia
pełnej

dojrzałości

zdolności

reprodukcji. Cechy rozwoju fizycznego:



Wzrastanie

Wzrastanie – zmiany wielkości elementów
morfologicznych,

przewaga

procesów

anabolicznych  nad  katabolicznymi.  Tu
oceniamy  wzrost,  tempo  wzrastania,  rytm
wzrastania  wyrażony  zmianami  tempa  w
różnych okresach rozwoju.

Rozwój psychofizyczny dziecka



Różnicowanie

Różnicowanie - proces jakościowy i składa
się z przebudowy struktury komórek
i tkanek (cytohistiogeneza), grupowanie
się

tkanek

określone

organy

(organogeneza), wzajemne formowanie
kształtów, proporcji (typogeneza).



Dojrzewanie

Dojrzewanie – przebiega równolegle z
dwoma

poprzednimi

oznacza

doskonalenie budowy i czynności oraz
osiągnięcie maksymalnej sprawności.

Rozwój psychofizyczny dziecka

Rozwój nie przebiega w jednakowym
tempie

rytmie,

wykazując

kolejnych

okresach

życia

przyspieszenie

lub

zwolnienie

wzrastania i różne natężenie procesów
dojrzewania. Również poszczególne
narządy i tkanki rozwijają się z
właściwym dla nich tempem i rytmem

Rozwój psychofizyczny dziecka

Czynniki wpływająca na rozwój

dziecka:

genetyczne

genetyczne – przekazywane przez

rodziców,

wyznaczają

płeć,

tor

rozwoju (tempo, rytm rozwoju),

wysokość ostateczną, kolor oczu,

włosów,

paragenetyczne

paragenetyczne – zależą od stanu

zdrowia

matki,

wieku

matki,

właściwości metabolicznych, liczby

ciąż, porodów, stylu życia, chorób

matki w czasie ciąży,

Rozwój psychofizyczny dziecka

środowiskowe

środowiskowe – pochodzenie socjalne,
poziom wykształcenia rodziców, poziom
kultury

zdrowotnej,

warunki

mieszkaniowe, klimat, zanieczyszczenie
biologiczne i zanieczyszczenia żywności:



czynniki

biogeograficzne

(klimat,

ukształtowanie

terenu,

zasoby

mineralne i wodne, świat roślinny i
zwierzęcy).

temperaturach

umiarkowanych  rozwój  szybki,  wahania
szybkości  wzrostu  (na  wiosnę  szybciej),
nabieranie  masy  ciała  (największe  w
zimie)  -  najprawdopodobniej  jest  to
mechanizm hormonalny.

Rozwój psychofizyczny dziecka



czynniki społeczno-ekonomiczne,
kultura: czyli sytuacja rodzinna,
zarobki, warunki mieszkaniowe,
higieniczne, poziom wykształcenia,
żywienie dziecka, aktywność ruchowa.



czynniki psychiczne: zmiana
środowiska dziecka, stresy (zaburzenia
sekrecji hormonów).



choroby przewlekłe.

Rozwój psychofizyczny dziecka

OKRESY ROZWOJOWE:

okres prenatalny

okres prenatalny (wewnątrzłonowy,

śródmaciczny), trwa 38 – 42 t.c.:

II.

okres postnatalny

okres postnatalny (pozamaciczny):



noworodkowy – pierwsze 28 dni życia,

 niemowlęcy – 1 rok życia,
 wczesnego dzieciństwa, poniemowlęcy –

2–3 rok życia,

  przedszkolny – 4 – 6 rok życia,
  szkolny - 7 – 15 rok życia,
-    faza obojętnopłciowa 7 – 10/12 rok życia,
-    faza  dojrzewania  płciowego  10/12  –

15/16 rok życia,

 młodzieńczy – 16 – 20 rok życia.

Rozwój psychofizyczny dziecka

Zarodek  i  płód  rozwija  się  w  łonie
macicy,  czerpiąc  potrzebne  pokarmy
przez łożysko od matki .
Jest  to  czas  intensywnego  rozwoju  i
wzrostu

organizmu.

Szkodliwe

czynniki działające na płód:

ze strony płodu

ze strony płodu – choroby genetycznie
uwarunkowane, choroba hemolityczna,

ze strony popłodu

ze strony popłodu – wypadnięcie
pępowiny,

łożysko

przedwcześnie

oddzielające się, łożysko przodujące,

ze strony matki

ze  strony  matki  -  przewlekłe  choroby
matki,  chemiczne  czynniki  działające
na  matkę  (pestycydy  w  żywności,
zanieczyszczona woda, powietrze)

Rozwój psychofizyczny dziecka

zależności

czynnika,

natężenia i od okresu ciąży może dojść
do:

     poronienia,
     porodu przedwczesnego,
     urodzenia dziecka z wadami
     obumarcia wewnątrzmacicznego.

Najbardziej

niebezpieczne

dla

prawidłowego

rozwoju,

jest

przechorowanie

okresie

organogenezy: cytomegalii, różyczki,
opryszczki, odry, ospy, grypy, kiły.

Rozwój psychofizyczny dziecka

- waga noworodka donoszonego średnio

3,0 – 3,5 kg,

- długość 50 – 52 cm,
- obwód głowy 32 – 35 cm,
- obwód klatki piersiowej – o 1 – 2 cm

mniejszy niż głowy,

długi tułów, krótkie kończyny, krótka
szyja, klatka piersiowa beczkowata,
duży brzuch,

skóra delikatna, żywo czerwona,
tkanka podskórna jest obfita, układ
mięśniowy i kostny – słabo rozwinięte,

Rozwój psychofizyczny dziecka

duża głowa ¼ długości ciała; kształt

głowy  zależny  jest  od  ułożenia  w
macicy,  przebiegu  porodu;  zmiany
kształtu  głowy  powstałe  w  czasie
porodu  cofają  się  w  ciągu  1  m;  część
mózgowa  czaszki  jest  większa  od
części twarzowej; kości czaszki są tylko
częściowo skostniałe i luźno połączone
ze  sobą;  stopniowe  zarastanie  kości
czaszki odbywa się do około 18 m.ż; na
szczycie głowy znajduje się ciemiączko,
które przydatne jest do rozpoznawania
niektórych

chorób

zaburzeń

rozwojowych niemowlęcia.

Rozwój psychofizyczny dziecka

Czas najbardziej intensywnego wzrostu:
1). Masa ciała – I półrocze – 700 g/m
II półrocze – 500 g/m
W 5 m.ż podwaja się masa urodzeniowa,

w 12 m.ż potraja.

2). Wzrost – I kwart – 10 cm,
              II kwart – 6 cm,
              III kwart – 5 cm,
              IV kwart – 4 cm.
W ciągu roku ok. 25 cm.

Rozwój psychofizyczny dziecka

3). Obwód głowy – I pół – 1 cm/miesiąc
II pół – 0,5

cm/miesiąc

W ciągu roku ok. 10 – 12 cm.
Zarastanie ciemion – małego w 2 m.ż
- dużego w 16 – 18

m.ż.

4). Obwód klatki piersiowej w ciągu roku

12 – 14 cm.

Wyrównanie obwodu klatki piersiowej i

głowy – 3 – 5 m.ż

Rozwój psychofizyczny dziecka

5). Zmiany proporcji ciała – większy

rozwój tkanki mięśniowej i układu
kostnego niż tkanki tłuszczowej

6). Rozwój statyki i motoryki.
7). Rozwój mowy pod koniec 1 r.ż
8). Zęby:
     ok. 6 m – pierwsze zęby mleczne,
     ok. 12 m – 6 – 8 zębów,
     reguła na ilość zębów =  ilość

miesięcy - 6

Rozwój psychofizyczny dziecka

1). Tempo duże:
  masa ciała - 2 – 2,5 kg/rok
   wzrost – 10 cm/rok
    obwód głowy – 2 i 1 cm
    klatka piersiowa – 1,5 i 1,5 cm
2). Rozwój układu mięśniowego i kostnego,
3).Smuklenie,  zmniejsza  się  ilość  tkanki

tłuszczowej

4). Fizjologiczne stany:
 płaskostopie,
 pogłębienie lordozy brzusznej (lordoza –

skrzywienie kręgosłupa ku przodowi,
skolioza – skrzywienie z boku, klifoza -
garb)

Rozwój psychofizyczny dziecka

5). Wśród przemian ustrojowych na

pierwszy  plan  wysuwają  się  cechy
rozwoju umysłowego – mowa. Zaczyna
kształtować  się  osobowość  dziecka,
zmienia  się  zachowanie.  Pojawia  się
pobudliwość ruchowa oraz niemożność
dłuższej koncentracji uwagi.

6). Kończy się okres wyrzynania się

zębów.

Rozwój psychofizyczny dziecka

1). Granice tego wieku określono na

podstawie kryterium społeczno –
wychowawczego,

czy

nawet

administracyjnego,  jakim  jest  wiek
przyjęty  dla  zinstytucjonalizowanej
formy  wychowania  przedszkolnego.
Nie  ma  natomiast  wyraźnych  granic
biologicznych  między  poprzednimi  a
następnym okresem rozwoju.

2). Przyrost długości ciała przeważa nad

przyrostem

masy

ciała,

dalsze

smuklenie ciała, wydłużenie kończyn.

Rozwój psychofizyczny dziecka

3). Nasilają się procesy mineralizacji

kości, ok. 6 r.ż rozpoczyna się wymiana
zębów mlecznych na stałe.

4). Następuje wzmocnienie aparatu

więzadłowo – ścięgnistego stopy i silny
jej przyrost.

5).

Wzmożona

ruchliwość,

ruchy

nabierają

płynności

harmonii.

Precyzyjne ruchy manualne nadal
sprawiają trudność (nie ukończony jest
jeszcze proces demielinizacji).

Rozwój psychofizyczny dziecka



Okres wczesnoszkolny, obojętno-płciowy,

faza przedpokwitaniowa

1). Względna stabilność i ogólna harmonia

rozwoju,  zwalnia  się  tempo  rozwoju,
powiększa  się  masa  ciała,  intensyfikacji
ulega  różnicowanie  i  dojrzewanie  wielu
układów ciała, wzrasta ogólna odporność
ustroju.  Rozpoczyna  się  wyrzynanie
zębów stałych.

2). Warunkiem podjęcia nauki szkolnej jest

osiągnięcie tzw. dojrzałości (gotowości)
szkolnej. W pojęciu tym mieści się:

- dojrzałość intelektualna – proporcjonalny

do wieku metrykalnego poziom rozwoju
umysłowego,

Rozwój psychofizyczny dziecka

- dojrzałość społeczna – możliwość

funkcjonowania w gronie rówieśników,

- dojrzałość fizyczna – dobry stan

zdrowia, rozwój i sprawność fizyczna,

dojrzałość

immunologiczna

–

dostateczna odporność dziecka.

3). Stopniowo zaznacza się dymorfizm

płciowy.

4).U dziewcząt kończy się wystąpieniem

menarche, u chłopców trudno jest
określić granicę, bowiem pierwsza
polucja często jest niedostrzegalna.

Rozwój psychofizyczny dziecka

Faza pokwitaniowa, dojrzewania płciowego

Faza pokwitaniowa, dojrzewania płciowego
1).

Pierwszym

widocznym

objawem

dojrzewania  płciowego  dziewcząt  jest
powiększenie  gruczołów  piersiowych,
tzw. stadium pączka (na skutek działania
LTH),  poprzedzone  to  jest  pojawieniem
się  śluzu  z  pochwy  o  odczynie  kwaśnym.
Objawom  tym  towarzyszy  lub  wyprzedza
je  przyspieszenie  tempa  wzrastania,  tzw.
skok pokwitaniowy. Zmienia się sylwetka.
Początek

rozwoju

piersi

zazwyczaj

wyprzedza

wystąpienie

owłosienia

łonowego, czasem nawet o 2 lata.
Początkowo miesiączki są bezowulacyjne,
jednofazowe.

Rozwój psychofizyczny dziecka

2).

Pierwsze

objawy

dojrzewania

płciowego

są

przede

wszystkim

wynikiem

gwałtownej

aktywności

hormonalnej gonad, zwłaszcza wpływu
testosteronu.

Rozwój

narządów

płciowych  rozpoczyna  się  od  rozwoju
jąder,  moszny,  pojawia  się  owłosienie
łonowe,  pachowe,  zarost  na  twarzy.
Szybki  wzrost  chrząstki  tarczowatej
krtani  i  wydłużenie  stron  głosowych
prowadzi  do  zmiany  zabarwienia
głosu,

czyli

tzw.

mutacji.

Cykl

dojrzewania płciowego jest dłuższy u
chłopców i bardziej zróżnicowany.

Rozwój psychofizyczny dziecka

3). Okres ten to trudnym okresem pod

względem  psychicznym  i  emocjonalnym,
zwany okresem buntu. Młodzi ludzie często
żyją  w  zawieszeniu,  już  dorośli  a  jeszcze
dzieci.  Szukają  swego  miejsca,  tworzą
swoje

hierarchie

wartości,

normy

zachowania, łatwo dostrzegają rozbieżności
pomiędzy

prawami,

zasadami

postępowaniem,

sprzeczności

niekonsekwencje,  przez  co  czują  się  często
„powołani”  do  tworzenia  prawidłowego,
doskonałego  świata.  młodość  to  czas
budzenia  się  wielkich  ideałów,  to  okres
kiedy  rodzą  się  pragnienia  poszukiwania  i
tworzenia  rzeczywistości  doskonałej,  która
by w pełni zaspokajała potrzeby uczuciowe i
wartości moralne.

Rozwój psychofizyczny dziecka

Młody

człowiek

szuka

rozwiązania

podstawowych problemów dotyczących
człowieka,

życia.

Wychodząc

dzieciństwa,  które  mimo  wszystko  jest
beztroskie,  poznaje  i  dotyka  skończoności
życia  fizycznego,  świata  materialnego,
doświadcza  wielu  ograniczeń  i  niemocy  w
różnych

dziedzinach,

jednocześnie

nieogarnionych, duchowych wymiarów
człowieka i życia w ogóle.

Dużym

zagrożeniem

prawidłowego

tworzenia

się

młodzieńczej

indywidualności

rzutującej

całe

przyszłe  życie  młodej  dziewczyny  jest
ciąża.  Jest  ona  często  wynikiem  niewiedzy
o  fizjologii,  chęci  ukazania,  że  jest  się
dorosłą osobą lub ciekawości.

Rozwój psychofizyczny dziecka

1).

Rozpoczyna

się

momentu

uzyskania dojrzałości płciowej, kiedy
człowiek

jest

przygotowany

biologicznie najważniejszej funkcji -
do rozrodu.

2).

Kończy

proces

różnicowania

większości

tkanek.

Ustalają

się

proporcje ciała, pułap swego rozwoju
osiągają czynności fizjologiczne i
biochemiczne

Rozwój psychofizyczny dziecka

Akceleracja rozwoju – przyspieszenie,

kolejne pokolenia szybciej wykazują

zmienność cech, tzn. szybciej niż

pokolenia poprzednie osiągają poziom

rozwoju fizycznego, np. pierwsza

miesiączka w pokoleniu okresu II

wojny światowej miało w 18rż, obecnie

pierwsza miesiączka występuje u

dziewczynek 12-13 letnich.
Akceleracja wiąże się z lepszym

żywieniem, wzrostem ekonomicznym

społeczeństwa,

lepszą

opieką

medyczną,

większą

aktywnością

fizyczną,

lepszymi

warunkami

mieszkaniowymi.

Rozwój psychofizyczny dziecka

Pozytywny wymiar akceleracji:



zwiększenie wszystkich wymiarów ciała



przesunięcie się pierwszej miesiączki

Negatywny wymiar akceleracji:



krótkowzroczność okołopokwitaniowa



wcześniejsza inwolucja migdałków i

szyszynki



obniżony wiek wyrzynania zębów



zmiany w wyżynaniu się zębów



zwiększona zachorowalność na choroby

układu

nerwowego,

nerwice,

wady

postawy, próchnicę, choroby narządu

żucia.

Rozwój psychofizyczny dziecka

Retardacje

–

procesy

opóźniające

starzenie organizmu ludzkiego.

Wiek kalendarzowy – inaczej metrykalny,

chronologiczny, jest to czas, który
upłynął

czasu

urodzenia

momentu badania dziecka.

Wiek rozwojowy – inaczej biologiczny,

fizjologiczny,  jest  to  wiek  osiągnięcia
określonego  etapu  w  dojrzewaniu  i
wzrastaniu,  wyrażamy  go  jednostkami
czasu  kalendarzowego  (dni,  miesiące,
lata),  powinien  odpowiadać  wiekowi
kalendarzowemu.

Rozwój psychofizyczny dziecka

Kryteria wieku rozwojowego:



wiek zębowy – dojrzałość zębowa,

określa się na podstawie ilości i typów

zębów



wiek kostny – określa się na podstawie

radiogramów nadgarstka – ocenia się

wielkość, wysycenie kości, ustawienie



wiek morfologiczny – określa się na

podstawie proporcji ciała, dojrzałości

sylwetki



wiek wtórnych cech płciowych –

wiek seksualny,



wiek biochemiczny – ocenia się na

podstawie badań morfologicznych –

krwi, moczu.

Rozwój psychofizyczny dziecka

Cechy

pierwszorzędowe:

obecność

gonad męskich lub żeńskich

Cechy drugorzędowe: wygląd piersi,

owłosienie łonowe, pachowe, wygląd
narządów zewnętrznych

Cechy

trzeciorzędowe:

różnice

budowie  męskiej  i  żeńskiej  ciała
(obwód  bioder,  owłosienie  głowowe,
tkanka  tłuszczowa,  tonacja  głosu,
szerokość barków)

Cechy czwartorzędowe: psychiczna

przynależność do płci.

Rozwój psychofizyczny dziecka

Document Outline