LEKI WYKRZTUŚNE I SEKRETOLITYCZNE



O DZIAŁ. ODRUCHOWYM



DZIAŁAJĄCE BEZPOŚREDNIO NA
GRUCZOŁY OSKRZELOWE



ZMIENIAJĄCE ODCZYN (pH) WYDZIELINY
GRUCZOŁÓW OSKRZELOWYCH.



Leki wykrztuśne poprzez swój mechanizm
drażniący pobudzają gruczoły oskrzelowe
do wydzielania płynnej wydzieliny, którą
łatwiej usunąć w odruchu kaszlowym niż
lepką wydzielinę zapalną. Ze względu na
ich słabe dział, są stos. w mieszankach,
które zawierają leki z różnych grup, w
skład niektórych mieszanek wchodzi
efedryna i wówczas ich skuteczność w
dużej mierze wynika z jej działania.



Efedryna jako sympatykomimetyk
zmniejsza przekrwienie błony śluzowej,
rozkurcza mięśnie gładkie oskrzeli, a
działając na o.u.n. poprawia samopoczucie
chorego. O obecności efedryny w
preparatach wykrztuśnych należy pamiętać
zwłaszcza u ludzi z chorobami serca, gdyż
może dojść do zaburzeń rytmu serca.



Leki tej grupy po podaniu doustnym
drażnią błonę śluzową żołądka, wywołując
na drodze odruchowej wzrost wydzielania
wodnistego śluzu przez gruczoły
oskrzelowe. Środki te nie powinny być
stosowane u chorych z współistniejącą
chorobą wrzodową, gdyż mogą wywołać
dolegliwości bólowe.



Korzeń wymiotnicy



Saponiny (lukrecja, korzeń pierwiosnka)



Benzoesan sodowy - drażni także bł. śluz.
żołądka i odruchowo powoduje wzrost
wydzielania gruczołów oskrzelowych.
Związek ten ma też słabe dział,
antyseptyczne i z tego powodu używany
jest do konserwacji produktów
spożywczych, gł. soków.



lek roślinny stosowany w postaci: odwarów, nalewek



najczęściej stosowany z innymi lekami
wykrztuśnymi



jego działanie wynika z zawartości w nim alkaloidu
emetyny (która w większych dawkach wykazuje
działanie wymiotne)



max dawka terapeutyczna (50 mg) wywołuje
nudności i wymioty (dlatego nie należy przekraczać
dawki 30 mg)



wyciągi w większych dawkach mogą być stosowane
w zatruciach pokarmowych w celu wywołania
wymiotów



działanie podobne do emetyny



występują w takich roślinach, jak: korzeń senegi,
korzeń lukrecji, korzeń pierwiosnka, korzeń
żywokostu



stosowane w postaci preparatów złożonych,
mieszanek ziołowych, syropów



Sirupus Symphyti (syrop żywokostowy), Sirupus
Symphyti cum Farfara (syrop żywokostowy z
podbiałem), Pectosol (wyciąg płynny z korzenia
omamu, porostu islandzkiego, korzenia mydlnicy,
ziela hyzopu, ziela macierzanki psiankowej)



Leki te po podaniu doustnym wydzielają się
przez gruczoły oskrzelowe pobudzając je do
zwiększonego wydzielania płynnego śluzu,
a także drażnią błonę śluz. dróg
oddechowych, co dodatkowo zwiększa
wydzielanie śluzu.



Zwiększenie ilości płynnej wydzieliny
ułatwia jej przesuwanie w świetle oskrzeli i
ułatwia wykrztuszanie zwłaszcza po
wykonaniu oklepywania chorego.



Jodek potasowy, który po podaniu
doustnym oprócz bezpośredniego dział, na
gruczoły oskrzelowe wykazuje działanie,
odruchowe do emetyny.



Przy jego dużej skuteczności ma też
działanie, niepożądane:

◦

bolesny obrzęk ślinianek

◦

wycieki z nosa

◦

zaburz, żołądkowo-jelitowe

◦

objawy uczuleniowe, najczęściej wypryski skórne

◦

zmniejsza czynność tarczycy



Nie wolno go stosować u chorych z
gruźlicą, gdyż wywołuje zaostrzenie
procesu chorobowego oraz przed badaniem
laboratoryjnym tarczycy.



Związki jodu są stososowane także w
postaci inhalacji jodowych i solankowo -
jodowych w przewlekłych chorobach dróg
oddech, oraz w roztworach wodnych od 3-
5%.



ma on podwójny mechanizm działania
wykrztuśnego, po podaniu doustnym drażni
błonę śluz. żołądka i odruchowo zwiększa
wydzielanie gruczołów dróg oddechowych.



Po wchłonięciu wydziela się do światła
oskrzeli i tam drażniąc bł. śluz., także
pobudza wydzielanie gruczołów
oskrzelowych.



Kreozot wykazuje dużą skuteczność
wykrztuśną i słabe działanie odkażające.



Polecany jest w ostrych stanach zapalnych
oskrzeli.



Jedynym ograniczeniem jego stosowania
jest niezbyt dobry smak syropów
zawierających zw. kreozotu, np. gwajazyl.



Są związkami aromatycznymi. Po podaniu doustnym
są częściowo wydalane przez drogi oddechowe.



Drażnią błonę śluzową oskrzeli, zwiększając
wydzielanie bardziej płynnej wydzieliny łatwiejszej
do wyksztuszenia.



Mają także słabe działanie odkażające i
odwadniające.



Stosowane są w postaci syropów, cukierków,
pastylek, jednak najskuteczniejsze są w postaci
inhalacji.



olejek sosnowy, eukaliptusowy, tymiankowy,
miętowy, terpentynowy.



Zmiana pH wydzieliny grucz. oskrzelowych powoduje

upłynnienie tej wydzieliny i łatwość wykrztuszania.



Wodorowęglan sodowy -powoduje po podaniu

doustnym alkalizację wydzieliny oskrzeli (także

alkalizuje mocz i sok żołądkowy). Występuje w

naturalnych i sztucznych wodach mineralnych.



Chlorek amonowy - po podaniu doustnym wchłania

się szybko i powoduje zakwaszenie. Wydala się przez

gruczoły oskrzelowe, upłynnia wydzielinę poprzez

zakwaszenie i pobudza ośr. oddechowy.



Obie substancje są stos. w postaci mieszanek z

innymi lekami.



Leki sekretolityczne upłynniają wydzielinę
oskrzeli podobnie jak leki wykrztuśne, ale
nie poprzez zwiększenie ilości płynnej
wydzieliny (zwiększenie zawartości wody)
ale poprzez zmianę jej składu.



Leki mukolityczne obecnie ze względu na
swą większą skuteczność i nieznaczne
dział, niepożądane mają większe
zastosowanie niż leki wykrztuśne.



Mechanizm ich działania, polega na
zmniejszeniu zawartości mukoprotein w
wydzielinie dróg oddechowych, a
mechanizm działania detergentów polega
na zwiększeniu napięcia powierzchniowego
w pęcherzykach płucnych.



Leki mukolityczne wykazują najsilniejsze
działanie przy stosowaniu miejscowym do
drzewa oskrzelowego lub pozajelitowo a
ich skuteczność zależy od dawki leku i
podaży wody.



pochodne cysteiny: N-acetylocysteina
(ACC) i karbocysteina (Mukolina).
Leki te zmniejszają lepkość wydzieliny dróg
oddechowych poprzez rozrywanie wiązań
dwusiarczkowych w polipeptydach śluzu.



WSKAZANIA: drogą inhalacyjną - stany
chorobowe z obecnością wydzieliny o dużej
lepkości.



D.N.: - nieprzyjemny smak (zaleca się
płukanie jamy ustnej po inhalacji)



podrażnienie błony śluzowej nosa, gardła



nudności i wymioty



Leki te szybko wchłaniają się z przewodu
pokarmowego, a ich max stężenie w
surowicy krwi jest po 2-3 h od ich podania,
max stęż. w tkance płucnej jest po 5h,
dlatego też tych leków nie należy podawać
wieczorem.



2-merkaptoetanosulfonian sodu



działanie podobne do cysteiny, jednak mniej
działań niepożądanych



podawana miejscowo w postaci aerozolu
otrzymanego za pomocą inhalatora lub we
wlewie



metabolizowana w wątrobie i wydalana
przez nerki



stosowana we wszystkich chorobach

dróg oddechowych, którym towarzyszy
trudna do wykrztuszenia lepka
wydzielina, w czasie znieczulenia
ogólnego, bronchoskopii (w celu
ułatwienia odessania wydzieliny z dróg
oddechowych), w niektórych stanach
zapalnych zatok przynosowych i
zapaleń ucha środkowego



działania niepożądane: podrażnienie błony
śluzowej nosa i gardła, nudności, wymioty,
napad duszności u chorych z astmą
oskrzelową, nieprzyjemny smak i zapach



nie należy łączyć jej z aminoglikozydami
(osłabia uch aktywność p/bakteryjną)



złożony mechanizm działania



działa wykrztuśnie w mechanizmie
odruchowym i bezpośrednio na gruczoły
oskrzelowe



wykazuje działanie mukolityczne
zmniejszając zawartość
mukopolisacharydów i albumin w śluzie



zwiększa wytwarzanie surfaktantu
(substancji powierzchniowo czynnej)



drogi podania: doustnie, w inhalacjach,
dożylnie



metabolizowana w wątrobie częściowo do
czynnego metabolitu



w napadzie astmy oskrzelowej jest
podawana dożylnie



działania niepożądane: rzadko, zaburzenia
żołądkowo-jelitowego podaniu doustnym i
napady kaszlu po podaniu drogą wziewną



czynny metabolit bromheksyny



działa siniej niż związek macierzysty



pobudza syntezę i wydzielanie surfaktantu



zwiększa częstotliwość ruchu rzęsek
nabłonka oddechowego



zwiększa wydzielanie wydzieliny surowiczej



szybko wchłania się po podaniu doustnym



max stężenie w krwi po 2 h



metabolizowany w wątrobie, wydalany z
moczem



eliminacja leku dwufazowa



działanie niepożądane: rzadko, wzrost
wydzielania z nosa, dolegliwości bólowe u
chorych z chorobą wrzodową



przeciwwskazanie: czynna postać choroby
wrzodowej



zmniejsza napięcie powierzchniowe



ułatwia wykrztuszanie wydzieliny i
przywraca ruch rzęsek



podawany wziewnie przy pomocy aparatów
inhalacyjnych



w większych dawkach może powodować
zapadnięcie pęcherzyków płucnych



stosowany tylko w warunkach szpitalnych,
w torakochirurgii, w zespołach zaburzeń
oddychania u małych dzieci i noworodków



naturalna substancja wytwarzana w
pęcherzykach płucnych



jest substancją powierzchniowo czynną
złożoną głównie z glicerofosfolipidów



podawany dotchawiczo przez rurkę
intubacyjną w leczeniu lub zapobieganiu
zespołom zaburzeń oddychania u
noworodków i wcześniaków



otrzymywany jest z płuc zwierząt, z płynu
owodniowego kobiet



to substancja powierzchniowo - czynna
zawierająca naturalne lipidy i białka
wytwarzana w drogach oddechowych.



Jego obecność jest niezbędna do
utrzymania stabilności pęcherzyków
płucnych oraz zapewnienia prawidłowej ich
wentylacji.



Niedobór surfaktantu jest czynnikiem
patogennym wielu chorób płuc w okresie
noworodkowym.



Jest stosowany profilaktycznie bezpośrednio
po porodzie u noworodków niedojrzałych, w
których stwierdza się duże
prawdopodobieństwo rozwoju zespołu
zaburzeń oddychania, podaje się go
bezpośrednio do dróg oddechowych przez
rurkę inkubacyjną w powolnym wlewie
kroplowym.