Slajd 1

W POSZUKIWANIU DEFINICJI

BARIER W KOMUNIKACJI

Krystyna Skarżyńska,

Bariery komunikacji:

indywidualne, grupowe, społeczne

, w: Bariery i

pomosty w komunikacji językowej Polaków;

Lublin 2005

BARIERY W KOMUNIKACJI

Barierą jest coś, co utrudnia

osiąganie celu komunikowania się

Krystyna Skarżyńska

Dwa cele komunikowania:

Dwa cele komunikowania:
•

dla przyjemności

•

dla interesu

Zbigniew Necki

Barierą jest coś, co utrudnia osiąganie celu

komunikowania się, również osiągnięcie

porozumienia. Ale nie każda komunikacja jest po to,

żeby osiągnąć porozumienie

Krystyna Skarżyńska

Brak barier jest poważną barierą

powodzenia społecznego jednostek i

grup

(Krystyna Skarżyńska)

Skuteczna komunikacja bez barier polega

właściwie wyłącznie na uważnym

słuchaniu, z koncentracją na próbach

zrozumienia stanowiska rozmówcy

(Krystyna Skarżyńska)

(…) rozumienie innego człowieka, to

współprzeżywanie jego stanu

wewnętrznego i rozumienie jego racji

nawet wtedy, kiedy są one niezgodne z

naszymi

(Aleksy Awdiejew, Dezyderata 3)

BARIERY W KOMUNIKACJI

INTERPERSONALNEJ

„

BRUDNA DWUNASTKA”

NISZCZYCIELI KOMUNIKACJI

Mosty zamiast murów

BARIERY W KOMUNIKACJI

INTERPERSONALNEJ

Gdy jedna lub obie strony uczestniczące

w rozmowie mają problem, którym

trzeba się zająć, lub potrzebę, którą

trzeba zaspokoić, to ponad 90% czasu

tej rozmowy zostaje strawione na

stawianie barier

Bariery komunikacyjne są to reakcje o

wysokim stopniu ryzyka – ich wpływ

na komunikację jest często negatywny

SKUTKI ZABLOKOWAŃ W

KOMUNIKACJI

1) obniżają samoocenę drugiej osoby
2) skłaniają do przyjmowania postawy

obronnej

3) budzą opór
4) prowadzą do zależności, wycofywania się,

poczucia klęski i nieprzystosowania

5) zmniejszają prawdopodobieństwo , że

druga osoba znajdzie własne rozwiązanie

swoich problemów

6) zmniejszają prawdopodobieństwo, że druga

osoba konstruktywnie wyrazi swoje

prawdziwe uczucia

„

BRUDNA DWUNASTKA” NISZCZYCIELI

KOMUNIKACJI

Thomas Gordon, Wychowanie bez porażek

Osądzanie
1)

krytykowanie

etykietowanie

stawianie diagnozy

chwalenie połączone z oceną

Dawanie rozwiązań
5)

rozkazywanie

grożenie

moralizowanie

stawianie zbyt wielu lub niewłaściwych pytań

udzielanie rad

Unikanie udziału w troskach drugiego człowieka
10) odwracanie uwagi
11) logiczne argumentowanie
12) uspokajanie

GŁÓWNA BARIERA –

OSĄDZANIE

Naturalna skłonność do osądzania – do

przyjmowania lub odrzucania tego, co mówi

druga osoba, na podstawie własnego punktu

odniesienia:

- Nie podobało mi się, co mówił ten człowiek
- Mnie się także to nie podobało
- A ja sądzę, że było całkiem niezłe

Im silniejsze są emocje interlokutorów, tym

mniejsze prawdopodobieństwo porozumienia

– wypracowania zbliżonej opinii

KRYTYKOWANIE

Wyrażanie negatywnych ocen o drugiej

osobie, jej działaniach lub
postawach:

Sam to na siebie

sprowadziłeś – nikogo innego nie
możesz winić za kłopoty, w których
tkwisz

ETYKIETOWANIE

Nadawanie etykiety, „poniżanie” kogoś lub

podciąganie go pod stereotyp:

Co za głupek!
Dokładnie jak blondynka…
Wykształciuch!
Jesteś takim samym niewrażliwym facetem,

jak inni

Etykietowanie nie pozwala nam poznać ani

siebie, ani innych ludzi – znika przed nami

osoba, pozostaje tylko typ

STAWIANIE DIAGNOZY

Analizowanie, dlaczego osoba

zachowuje się w taki sposób, w jaki
się zachowuje; odgrywanie
psychologa-amatora:

Myślisz, że jesteś lepszy ode mnie

tylko dlatego, że dostałeś się na
studia

CHWALENIE

POŁĄCZONE Z OCENĄ

Wydawanie pozytywnego osądu o drugiej

osobie, jej działaniach lub postawach:

Zawsze jesteś taka grzeczna
Na pewno pomożesz mi wieczorem

przyciąć trawnik

BYCIE

CHWALONYM

BYCIE KOCHANYM – buduje zaufanie,
zwiększa poczucie bezpieczeństwa,
zachęca do inicjatywy itd.

BYCIE MANIPULOWANYM,
WYKORZYSTYWANYM

DAWANIE ROZWIĄZAŃ

Dawanie rozwiązań może stanowić

problem!

Gotowe rozwiązania, zwłaszcza

narzucane, z reguły są odrzucane
przez interlokutora

Bariery nie stanowi tylko rada, która

jest reakcją na prośbę o radę

ROZKAZYWANIE

Nakazywanie drugiej osobie robienia tego,

co chcesz, by było zrobione:

- Masz natychmiast odrobić lekcje!
- Dlaczego?!
- Ponieważ tak powiedziałam…

Nakaz jest poparty siłą i sankcjami
Przymus rodzi opór i może prowadzić do

sabotażu

Obniża samoocenę

GROŻENIE

Staranie się o kontrolę nad działaniem

drugiej osoby przez grożenie jej

negatywnymi konsekwencjami, jakie mogą

ją spotkać z twojej strony:

Jak tego nie zrobisz, to ja …
Jak to zrobisz, to ja …

Groźba różni się od nakazu tylko tym, że

wyartykułowane są sankcje.

Tak jak nakaz jest poparta siłą, rodzi opór i

może prowadzić do sabotażu

Obniża samoocenę

MORALIZOWANIE

Mówienie drugiej osobie, co powinna

robić:

Nie powinnaś się rozwodzić, pomyśl co

stanie się z dziećmi

Powinieneś więcej się uczyć
Powinno się… Należy… itd.

Moralizujący powołuje się na społeczny,

moralny lub teologiczny autorytet

STAWIANIE ZBYT WIELU LUB

NIEWŁAŚCIWYCH PYTAŃ

Barierę w komunikacji może stanowić

stawianie pytań zamkniętych, na które

można odpowiedzieć jednym słowem:

Kiedy to się stało?
Jest ci przykro?

- Gdzie byłeś?

- Na zewnątrz

- Co robiłeś?

- Nic

itd.

UDZIELANIE RAD

Dawanie drugiej osobie rozwiązania jej problemu:

Jeśli byłbym na twoim miejscu, to…
To całkiem proste. Trzeba…

Doradzanie jest często podstawową obrazą dla

inteligencji drugiej osoby. Wynika z braku

zaufania, że osoba mająca problemy potrafi

sobie sama z nimi poradzić. Tymczasem

doradca rzadko rozumie wszystkie implikacje

problemu.

Szwedzki dyplomata Dag Hammarskjöld kiedyś

powiedział:

„Nie znał pytania – było mu łatwo dawać

odpowiedzi”

UNIKANIE UDZIAŁU W TROSKACH

DRUGIEGO CZŁOWIEKA

Pierwszym prawem rozmowy jest to, że

jeśli istnieje jakikolwiek sposób
przerwania toku rozmowy, to ktoś
tego dokona

ODWRACANIE UWAGI

Odsunięcie na bok problemu drugiej

osoby przez odwrócenie jej uwagi:

Nie wracaj do tego, pogadajmy o

czymś przyjemniejszym

Myślisz, że spotkało cię coś złego?

Posłuchaj, co mnie się przytrafiło

ODWRACANIE UWAGI

Przyczyny odwracania uwagi:
- brak umiejętności efektywnego

słuchania

- przesunięcie centrum uwagi na siebie
- ucieczka od emocji wzbudzanych przez

rozmowę

Wielu ludzi nie lubi rozmawiać o

uczuciach, złości, konflikcie, śmierci,

chorobie, rozwodzie i innych tematach,

które budzą w nich napięcia

LOGICZNE ARGUMENTOWANIE

Próba przekonania drugiej osoby przez

odwoływanie się do faktów lub logiki, bez brania

pod uwagę emocjonalnego aspektu sprawy:

Przyjrzyj się faktom, jeśli nie kupiłbyś nowego

samochodu, nie mielibyśmy kłopotów ze spłatą

kredytu za dom

Logika opiera się na faktach – unika uczuć, a gdy

pojawia się problem główną kwestią są właśnie

uczucia

Proponowanie w sytuacji konfliktu logicznych

rozwiązań, wprowadzających emocjonalny

dystans, wywołuje wściekłość, prowadzi do

alienacji drugiej osoby

USPOKAJANIE

Próba powstrzymania negatywnych emocji

odczuwanych przez drugą osobę:

Nie przejmuj się, zawsze najciemniej jest

przed świtem

Wszystko się w końcu doskonale ułoży

Uspokajanie prowadzi do emocjonalnego

wycofania się

Stosowane jest przez ludzi, którzy nie chcą

doświadczyć wysiłku emocjonalnego

związanego z efektywną pomocą

BARIERY W GRUPIE

SYNDROM MYŚLENIA

GRUPOWEGO

Krystyna Skarżyńska:

Bariery komunikacji

, w:

Bariery i pomosty w komunikacji językowej Polaków,

Lublin 2005

Morreale S.P., Spitzberg B.H., Barge J.K.:

Komunikacja między ludźmi

, Warszawa 2008

KIERUNKI BADAŃ NAD BARIERAMI

KOMUNIKACJI W GRUPIE

Krystyna Skarżyńska

Badania nad barierami przestrzenno-
ilościowymi i formalnymi

Badania nad różnicami statusu jako
barierami w przepływie informacji

Badania nad tendencyjnością
ujawniania informacji w grupie,
ograniczaniem przepływu pewnych
informacji

1. Badania nad barierami

przestrzenno-ilościowymi i

formalnymi

Krystyna Skarżyńska

1) Komunikowanie a wielkość grupy
-

w grupach większych niż 4 osoby rozumiana

jest połowa informacji – chaos informacyjny

w grupach większych wzrasta liczba

wypowiedzi agresywnych

2) Fizyczne usytuowanie członków grupy

(twarzą w twarz ~ obok siebie)

3) Brak tzw. pozycji centralnej w grupie

(przywódcy) – pogarsza funkcjonowanie

zadaniowe

2. Badania nad różnicami statusu

jako barierami w przepływie

informacji

Krystyna Skarżyńska

Miejsce centralne w strukturze grupy

ułatwia

utrudnia

porozumiewanie się

- mając informacje można zyskiwać

prestiż i władzę w grupie

ale
- mając władzę jest się odciętym od

pewnych informacji

3. Badania nad tendencyjnością ujawniania informacji

w grupie

Krystyna Skarżyńska

Syndrom myślenia grupowego

– członkom grupy

bardziej zależy na dobrych wzajemnych

stosunkach i zgodzie niż na krytyce

odmiennych poglądów i punktów widzenia

prowadzi do tendencyjnego przekazywanie informacji:

- nie dyskutuje się wszystkich pomysłów

- nie wraca się do pomysłów szybko odrzuconych

- blokuje się dopływ informacji (zwłaszcza

krytycznych) od zewnętrznych ekspertów

- blokuje się analizowanie informacji na temat

czynników, które mogą zaburzyć wybrany przez

grupę kierunek działania (= doprowadzić do

niepowodzenia)

- blokuje się krytykę wewnętrzną i wymienianie

kontrargumentów – autocenzura i minimalizacja

własnych wątpliwości

Syndrom myślenia

grupowego

przyczyny

Krystyna Skarżyńska

1) Dążenie do spójności grupowej
2) Konformizm
3) Wysoka wartość przynależności do grupy
4) Potrzeba akceptacji grupowej
a) nagrody płynące z akceptacji
b) lęk przed odrzuceniem dewiantów

Poczucie bycia w mniejszości jest

poważną barierą w komunikacji

Blokowanie informacji specyficznych

„niepodzielanych” pogarsza działanie grupy.

Bariery komunikacyjne w

organizacji – menadżeryzm

Krystyna Skarżyńska

Menadżersko-dyktatorski styl zarządzania

Udziałowcy chcą zysków
Pracownicy chcą wolności

– a mają

wybór: lojalność i milczenie lub odejście

Zarząd chce kontroli

– „ja tu rządzę” –

żądza władzy bierze górę nad dążeniami
do finansowego sukcesu firmy

„dyskursywne zamknięcie”

„

dyskursywne

zamknięcie”

Krystyna Skarżyńska

- grupa ludzi w obrębie organizacji zostaje uznana

za nieposiadającą kwalifikacji do wypowiadania

się w ważnych dla firmy sprawach

- arbitralne decyzje kierownictwa są etykietowane

jako „naturalne”, a więc dobre i jedynie słuszne

- określa się tematy, na które wolno swobodnie

mówić w firmie, jednocześnie pośrednio

bagatelizuje się ich ważność

Pracownicy firmy, którzy identyfikują się z nią,

cenią ją i chcą w niej zostać, podporządkowują

się normom komunikacyjnym także dlatego, iż

nie chcą być dewiantami.

Orientacja indywidualistyczna a

kolektywistyczna

(Komunikacja między ludźmi i Krystyna Skarżyńska: Człowiek

a polityka)

Orientacja indywidualistyczna –

przedkładanie celów indywidualnych
oraz osobistych osiągnięć nad cele i
osiągnięcia grupowe (kultura
amerykańska)

Orientacja kolektywistyczna – cele

grupowe są przedkładane nad
indywidualne (kultura japońska)

Orientacja indywidualistyczna

(Komunikacja między ludźmi i Krystyna Skarżyńska: Człowiek

a polityka)

Założenia:
1) Jednostki podejmują lepsze decyzje niż grupy
2) Planować powinni przywódcy, a nie wszyscy członkowie grupy
3) Powinno się przyznawać nagrody w zależności od

indywidualnych dokonań

4) Jednostki same siebie motywują do pracy
5) Konkurencja między członkami grupy jest zdrowa
6) Najlepszym sposobem realizacji zadania jest praca z

jednostkami, w przeciwieństwie do pracy z całą grupą

7) Celem spotkań grupowych jest realizacja celów

indywidualnych

8) Przywódcy powinni utrzymywać ścisłą kontrolę nad

spotkaniami grupowymi

Orientacja kolektywistyczna

(Komunikacja między ludźmi i Krystyna Skarżyńska: Człowiek

a polityka)

Założenia:
1) Lojalność wobec grupy jest ważniejsza niż indywidualne

potrzeby

2) Jednostki identyfikują się z grupami, do których należą
3) Najważniejsze w podejmowaniu decyzji grupowych jest

porozumienie i zgoda

4) Jednostki nie powinny wyróżniać się i zbierać pochwał za

wysiłki grupy

5) Spotkania zespołowe są cenne, ponieważ dają okazję do

przedstawienia swoich rekomendacji wszystkim członkom
grupy

6) Grupa jest najsilniejsza, kiedy jej członkowie osiągną

porozumienie w procesie podejmowania decyzji

BARIERY

ORGANIZACJACH

Em Gryffin:

Podstawy komunikacji społecznej

Gdańsk 2003

Krystyna Skarżyńska:

Bariery komunikacji

, w:

Bariery i pomosty w komunikacji językowej Polaków,

Lublin 2005

Morreale S.P., Spitzberg B.H., Barge J.K.:

Komunikacja między ludźmi

, Warszawa 2008

BARIERY KOMUNIKOWANIA W

FIRMIE

Em Gryffin

1) Podejście mechanistyczne
2) Podejście zorientowane na relacje

międzyludzkie

3) Podejście systemowe
4) Podejście kulturowe
5) Podejście polityczne

BARIERY KOMUNIKOWANIA W

FIRMIE

Em Gryffin

1) Podejście mechanistyczne – człowiek elementem

maszyny

2) Podejście zorientowane na relacje międzyludzkie
3) Podejście systemowe
Karl Weick komunikaty można interpretować na

więcej niż jeden sposób

Shanon i Weaver – informacja jako sposób obniżenia

niepewności

Berger – podczas spotkania z nieznajomym –

dążenie do zwiększenia przewidywalności

BARIERY KOMUNIKOWANIA W

FIRMIE

Em Gryffin

Podejście kulturowe – wspólne interpretacje

Clifford Geertz i Michael Pacanowsky
5)

Podejście polityczne – walka o władzę

Stanley Deetz
Zamiast modelu informacji (przekazywanie

wiadomości) – model komunikacji (stwarzanie
i odtwarzanie rzeczywistości społecznej)

Zachłanność koncernów – poza pracą żądanie

miłości, szacunku i lojalności, nie dając niż za
to

BARIERY

MIĘDZYGRUPOWE /

/ MIĘDZYKULTUROWE

KONCEPCJA OBCEGO

Em Gryffin,

Podstawy komunikacji społecznej

Gdańsk 2003

S.P. Morreale, B.H. Spitzberg, J.K. Barge:

Komunikacja między ludźmi

, Warszawa 2008

Mosty zamiast murów

Krystyna Skarżyńska,

Człowiek a polityka.

Zarys psychologii politycznej

, Gdańsk

Mosty zamiast murów

Kultura jako wyznacznik relacji swój – obcy
Budowanie przewidywań na temat obcych

– 3 poziomy:

(1)Poziom kulturowy (niebezpieczeństwo

etnocentryzmu)

(2)Poziom socjologiczny (możliwość

przeoczenia wielości grup, do których
może należeć obcy, czyli różnych norm i
wartości)

(3)Poziom psychologiczny

ETNOCENTRYZM I RELATYWIZM

KULTUROWY

Mosty zamiast murów

ETNOCENTRYZM – jest światopoglądem

według którego własna grupa jest w
centrum wszystkich spraw, a
wszystkie inne są porównywane i
oceniane w odniesieniu do niej

RELATYWIZM KULTUROWY – zakłada,

że można zrozumieć zachowania
innych jedynie wtedy, gdy rozpatruje
się je w kontekście ich kultury

POJĘCIE OBCEGO

Mosty zamiast murów

Osoba należąca do innej grupy

traktowana jest jako OBCY

Gdy nie mamy informacji o

poszczególnych obcych, to nasze
początkowe wyobrażenie o nich ma z
konieczności charakter abstrakcyjny i
kategorialny – czyli stereotypowy

(1) Konstruowanie

przewidywań

Mosty zamiast murów

W komunikacji z obcymi – silniejsze

tendencje do uświadamiania sobie

możliwych wyników komunikacji

Poziomy danych wykorzystywanych w

konstruowaniu przewidywań:

1) poziom „kulturowy”
2) poziom socjologiczny (przynależność do

grup, aspiracje do pełnienia funkcji itd.)

3) poziom „psychologiczny” (w jaki sposób

osoby różnią się od innych członków

swojej kultury i grup, do których należą,

a w czym są podobne)

(2) Kategoryzacja i

partykularyzacja

Mosty zamiast murów

Generalizacja – obserwacja grupy i zauważanie

cech i zachowań wspólnych dla jej członków.

Generalizacja umożliwia kategoryzację
Kategoryzacja – jest procesem, dzięki któremu

bodźce umieszczane są w ogólnych
kategoriach

Partykularyzacja – jest procesem, dzięki

któremu bodźce są odróżniane, oddzielane
od pozostałych egzemplarzy kategorii

(3) Komunikacja refleksyjna

Mosty zamiast murów; Em Gryffin

Poprawianie efektywności komunikacji

wymaga, byśmy stali się świadomi
tego, jak się komunikujemy.

Świadomość i kompetencja mogą być

opisane jako 4 – fazowy proces:

(1) Nieświadoma niekompetencja –

błędnie interpretujemy czyjeś
zachowania, ale nie jesteśmy tego
świadomi

(3) Komunikacja refleksyjna

Mosty zamiast murów; Em Gryffin

(2) Świadoma niekompetencja – wiemy, że

błędnie interpretujemy zachowania innych,
ale nie próbujemy temu zaradzić

(3) Świadoma kompetencja – myślimy o

naszych zachowaniach komunikacyjnych i
świadomie modyfikujemy je w celu
zwiększenia efektywności (działanie
refleksyjne)

(4) Nieświadoma kompetencja – automatyczne

stosowanie efektywnej komunikacji

(4) Niepewność w interakcji z

obcymi

Mosty zamiast murów

Niepewność może dotyczyć:
a) postaw, uczuć, poglądów, wartości,

zachowań itp.

b) zrozumienia zachowań – wyjaśnienia

wyboru określonego zachowania

Przewidywania formułowane w czasie

komunikacji mają za zadanie
redukowanie niepewności

(4) Niepewność w interakcji z

obcymi

Mosty zamiast murów

Sposoby redukowania niepewności:
1)

obserwacja „z boku” (strategia pasywna)

wywiad, pytanie innych o daną osobę
(strategia aktywna)

bezpośrednie zadawanie pytań i
ujawnianie siebie (strategia
interaktywna)

Ujawnianie siebie oparte jest na normie

wzajemności

(5) Lęk w interakcjach z

obcymi

Mosty zamiast murów

Lęk wynika z naszych negatywnych oczekiwań:
1) Boimy się, że ucierpi nasz obraz samego

siebie (niekompetencja, utrata kontroli,

sfrustrowanie, irytacja itd.)

2) Boimy się negatywnych konsekwencji

behawioralnych (wykorzystanie, dominacja

itd.)

3) Boimy się negatywnej oceny (odrzucenie,

ośmieszenie, brak akceptacji, wtłoczenie w

stereotyp itd.)

4) Negatywna ocena przez członków własnej

grupy

(6) Procesy atrybucji

Mosty zamiast murów

Wykorzystanie informacji o obcych do

wnioskowania na temat ich
zachowania

Zwykle swoim zachowaniom

przypisujemy atrybucję zewnętrzną,
podczas gdy obserwatorzy przypisują
im atrybucję wewnętrzną

BARIERY

MIĘDZYKULTUROWE

Bariery i pomosty w komunikacji językowej Polaków,

Lublin

2005

Em Gryffin,

Podstawy komunikacji społecznej

, Gdańsk 2003

Mosty

zamiast murów,

Warszawa 2000

Krystyna Skarżyńska,

Człowiek a polityka. Zarys psychologii

politycznej,

Gdańsk

Anna Wierzbicka,

Język – umysł – kultura,

Warszawa 1999

BARIERY

MIĘDZYKULTUROWE

1. Język
2. Kultura
3. Przywiązanie do tradycji i

interes narodowy

4. Stereotypy narodowe

1. Język

Em Gryffin, Podstawy komunikacji społecznej

Gerry Philipsen
(1)

Gdzie istnieje odmienna kultura, istnieje też odmienny

kod językowy

(2)

Kod językowy cechuje kulturowo odmienna

psychologia, socjologia i retoryka

Psychologia – kolektywizm vs. indywidualizm
Socjologia – dostosowanie języka do sytuacji
Retoryka
– kod honoru (gwarantuje jednostce poważanie dzięki

przestrzeganiu wartości obowiązujących w
społeczności)

– kod godności (wartość jednostki jako człowieka)

1. Język

Em Gryffin, Podstawy komunikacji społecznej

Gerry Philipsen
(3)Wartość mówienia zależy od kodów mowy, jakimi

posługuja się nadawcy i słuchacze, tworząc i
interpretując proces komunikacji

Związki międzyludzkie:
bliskie vs. odległe
otwarte (dążenie do zmian) vs. zrutynizowane

(pozostawanie w istniejącym stanie)

służące wsparciem vs. neutralne
(4)Pojęcia, reguły i założenia kodu językowego

wiążą się nierozerwalnie z samym mówieniem

1. Język

Em Gryffin, Podstawy komunikacji społecznej

Gerry Philipsen
(5)Prawidłowe użycie wspólnego kodu językowego

jest wystarczającym warunkiem przewidzenia,
wyjaśnienia i sprawowania kontroli nad formą
dyskursu dotyczącego zrozumiałości, roztropności
i moralności zachowania w procesie komunikacji

2. Kultura

a) odmienny system wartości (np. partie

polityczne)

b) odmienna religia (katolicyzm – islam)
c) odmienne rytuały
d) odmienne wzorce zachowań (grupy

młodzieżowe, kibice itd.; homoseksualiści –

heteroseksualiści)

e) odmienna kompetencja komunikacyjna

(kobiety – mężczyźni; pełnosprawni –

niepełnosprawni; młodzi – starzy itd.)

• odmienne kontrolowanie komunikacji
• odmienne wzorce wyrażania emocji

3. Przywiązanie do tradycji i interes

narodowy

Krystyna Skarżyńska, Człowiek a polityka, Warszawa

2005

Stosunek wobec własnego narodu

(państwa)

narodowa świadomość i tożsamość
narodowa duma
patriotyzm
narodowa asertywność
narodowa lojalność
pseudopatriotyzm
narodowy szowinizm
nacjonalizm

Przyczyny postaw

nacjonalistycznych

Krystyna Skarżyńska, Człowiek a polityka, Warszawa

2005

1. Poczucie zagrożenia własnych interesów -

przekonanie, że własna kariera jest

blokowana przez obce grupy etniczne

(lepiej wykształcone i zamożniejsze)

2. Przeżywanie frustracji z powodu

utraconej pozycji, dominacji politycznej

czy ekonomicznej

3. Frustracja osobista – wywołana utratą

osobistej pozycji, zarobków, wpływów

politycznych

4. Stereotypy narodowe

Krystyna Skarżyńska, Człowiek a polityka, Warszawa

2005

1. Poglądy uproszczone – w sposób

nieuprawniony przypisuje się pewne

charakterystyki większości osób należących

do danej grupy narodowej

2. Reprezentacja kategorii społecznej jest

silnie powiązana z reprezentacjami

określonych cech ludzi – sama nazwa

kategorii przywołuje na myśl określone

cechy

3. Są bardzo szybko aktywizowane przy

kontakcie z reprezentantem danej kategorii

4. W różnych narodach są różne

Wymiary stereotypów narodowych:

kompetencja i moralność

Krystyna Skarżyńska, Człowiek a polityka, Warszawa

2005

1. Stereotyp „cnotliwych zwycięzców”
 moralni (= uczciwi i tolerancyjni) i

kompetentni (= sprawni i inteligentni)

 silni
 niekonfliktowi
Oczekiwanie współpracy
Anglicy
Czesi o sobie
Białorusini o sobie

Wymiary stereotypów narodowych:

kompetencja i moralność

Krystyna Skarżyńska, Człowiek a polityka, Warszawa

2005

2. Stereotyp „wygrywających grzeszników”



niemoralni (= agresywni i samolubni) i

kompetentni (= sprawni i inteligentni)



silni



konfliktowi

Oczekiwanie konkurencji
Niemcy
Włosi
Polacy
Polacy o sobie
Żydzi w Rosji
Niemcy w Polsce

Wymiary stereotypów narodowych:

kompetencja i moralność

Krystyna Skarżyńska, Człowiek a polityka, Warszawa

2005

3. Stereotyp „cnotliwych przegranych”



moralni (= uczciwi i tolerancyjni) i niekompetentni (=

nieudolni i powolni)



słabi



niekonfliktowi

Oczekiwanie altruizmu
Białorusini
Czesi
Węgrzy
Polacy
Rosjanie o sobie
Słowacy o Czechach
Rosjanie o Białorusi

Wymiary stereotypów narodowych:

kompetencja i moralność

Krystyna Skarżyńska, Człowiek a polityka, Warszawa

2005

4. Stereotyp „przegrywających grzeszników”
 niemoralni (= agresywni i samolubni) i

niekompetentni (= nieudolni i powolni)

 słabi
 konfliktowi
Oczekiwanie agresji
Rosjanie
Białorusini przez Polaków
Bułgarzy o sobie
Cyganie na Węgrzech
Turcy w Bułgarii

Przekraczanie barier między kulturami

Mosty zamiast murów

Problem z „nimi” to my sami
1. Wyjaśnianie samemu sobie: Jakie

znaczenie ma dla mnie przyjaźń z
kimś innym ode mnie?

2. Wyjaśnianie sobie nawzajem

(granice akceptacji)

3. Wyjaśnienia dla własnej

społeczności

Document Outline