Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej

Polskie konstytucje



Konstytucja 3 maja 1791 r.



Konstytucja Księstwa Warszawskiego z 22 lipca

1807 r.



Konstytucja Królestwa Polskiego z 1815 r.



Mała Konstytucja z 20 lutego 1919 r.



Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 17 marca

1921 r.



Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 23 kwietnia

1935 r.



Mała Konstytucja z 19 lutego 1947 r.



Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z 22

lipca 1952 r.



Mała konstytucja z 17 października 1992 r.



Konstytucja Rzeczypospolitej Polski z 2 kwietnia

1007 r.



Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej

– najważniejszy akt prawny (ustawa

zasadnicza) Rzeczypospolitej Polskiej,

uchwalony 2 kwietnia 1997 roku przez

Zgromadzenie Narodowe, zatwierdzony w

ogólnonarodowym referendum 25 maja

1997 roku. Ogłoszony w

Dz. U. z 1997 r.

Nr 78, poz. 483

, wszedł w życie 17

października 1997.



Konstytucja złożona jest z preambuły 13

rozdziałów i 243 artykułów

Prace nad konstytucją.



Prace nad przygotowaniem konstytucji rozpoczęły się już w

1989 roku i zostały wymuszone przez głębokie zmiany

ustrojowe, jakie rozpoczęły się w Polsce pod koniec lat

osiemdziesiątych. Konstytucja PRL z 1952 poprzez ciągłe jej

zmiany (których szczególnie wiele dokonano po

zwycięstwie obozu Solidarności w 1989 roku) stała się

aktem wewnętrznie niespójnym i ze względu na swój

rodowód społecznie nieakceptowanym, nie odpowiadając

potrzebom przeżywającego głębokie przemiany państwa.



Zdecydowane działania w kwestii zmiany Konstytucji podjął

dopiero Sejm I kadencji (1991-1993). 23 kwietnia 1992 roku

uchwalono ustawę o trybie przygotowania i uchwalenia

Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Powoływała ona do

życia instytucję Komisji Konstytucyjnej, która miała zająć

się przygotowaniem ostatecznej wersji nowej ustawy

zasadniczej. Określiła również, iż uchwalenia Konstytucji

dokona Zgromadzenie Narodowe, a następnie zostanie ona

poddana pod głosowanie w ogólnonarodowym referendum.

Prawo wnoszenia projektów nowej konstytucji przysługiwało

56 członkom Zgromadzenia Narodowego, Komisji

Konstytucyjnej oraz prezydentowi RP. Po nowelizacji ustawy

dokonanej w 1994 roku takie prawo otrzymała również

grupa 500 tysięcy obywateli.



W toku prac do Komisji Konstytucyjnej wniesiono osiem

projektów nowej Konstytucji (prezydenta Lecha Wałęsy,

Unii Demokratycznej, Sojuszu Lewicy Demokratycznej,

Komisji Konstytucyjnej, wspólny projekt Polskiego

Stronnictwa Ludowego i Unii Pracy, Konfederacji Polski

Niepodległej, Porozumienia Centrum oraz projekt

obywatelski, prace nad którym koordynowane były

przez NSZZ Solidarność).

Mała Konstytucja



17 października 1992 roku uchwalona została ustawa

konstytucyjna o wzajemnych stosunkach między

władzą ustawodawczą, wykonawczą i o samorządzie

terytorialnym (tzw. Mała Konstytucja, trzeci tego typu

akt prawny w historii państwa polskiego).

Porządkowała ona podstawowe zasady ustrojowe

państwa. W pozostałych kwestiach nadal obowiązywały

przepisy Konstytucji z 1952 roku, co spowodowało, iż w

okresie 1992-1997 przepisy konstytucyjne zawarte

były w aż trzech różnych dokumentach.

Obowiązywała od 8 grudnia 1992 do 16 października

1997.

Uchwalenie konstytucji



Prace nad tekstem konstytucji zakończyły się na początku 1997

roku.



2 kwietnia 1997 roku, po długotrwałej dyskusji, została ona

przyjęta przez Zgromadzenie Narodowe (451 głosów za, 40

przeciw, 6 wstrzymujących się), które uwzględniło większość

poprawek prezydenta.



25 maja 1997 odbyło się referendum, w którym naród większością

52,71% głosów opowiedział się za przyjęciem Konstytucji.

Frekwencja w referendum wyniosła 42,86%.



16 lipca 1997 roku Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Aleksander

Kwaśniewski podpisał tekst konstytucji i zarządził jej

opublikowanie w Dzienniku Ustaw.



16 lipca 1997 roku ukazał się Dziennik Ustaw Nr 78 z tekstem

konstytucji.



17 października 1997 roku Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej

weszła w życie po 3 miesiącach od daty jej ogłoszenia (art. 243

nowej konstytucji). Jednocześnie straciły moc obowiązujące nadal

niektóre przepisy Konstytucji PRL z 22 lipca 1952 roku, Mała

Konstytucja (

Ustawa Konstytucyjna z 17 października 1992 roku o

wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i

wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie

terytorialnym

} i Ustawa Konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1992

roku o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji

Rzeczypospolitej Polskiej (art. 242 nowej konstytucji).

Sprostowanie błędów



W tekście Konstytucji, opublikowanym w

Dz. U.

z 1997 r. Nr 78, poz. 483

, znalazły się dwa

błędy, które zgodnie z art. 17 ust. 3 ustawy z

dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów

normatywnych i niektórych innych aktów

prawnych zostały sprostowane w dniu 26 marca

2001 r. obwieszczeniem Prezesa Rady Ministrów

(

Dz. U. z 2001 r. Nr 28, poz. 319



w art. 31 w ust. 3 zamiast wyrazu "by" miał być

wyraz "być";



w art. 93 w ust. 1 zamiast wyrazu

"organizacyjne" miał być wyraz

"organizacyjnie".

Nowelizacje konstytucji



Nowelizacja z 2006



8 września 2006 Sejm uchwalił ustawę o zmianie

Konstytucji, dotyczącą możliwości wydania

obywatela polskiego, który jest ścigany za

popełnienie czynu stanowiącego przestępstwo

zarówno za granicą, jak i w Polsce (Europejski nakaz

aresztowania) (głosowało - 421, za - 344, przeciw -

48, wstrzymało się - 29, nie głosowało - 39. Tekst

ustawy został przekazany następnie do Senatu, który

14 września 2006 - na podstawie art. 235 ust. 2

fine

Konstytucji - uchwalił ustawę w brzmieniu

uchwalonym przez Sejm. 6 listopada 2006 Prezydent

RP podpisał nowelę którą 7 listopada 2006

opublikowano w

Dz. U. z 2006 r. Nr 200, poz.

1471

; zgodnie z art. 2 ustawy o zmianie Konstytucji,

nowelizacja weszła w życie z dniem ogłoszenia.

Preambuła



W Preambule Konstytucji zwraca się uwagę na doniosły dla narodu

moment dziejowy, wiążący się z odzyskaniem w 1989 roku pełnej

suwerenności. Daje się w niej wyraz bogatej tradycji narodowej,

akcentując szczególnie bogatą historię polskiej państwowości.

Preambuła określa wartości priorytetowe dla polskiego

społeczeństwa, które wprowadzone w życie decydują o

harmonijnym funkcjonowaniu bytu państwowego. Wartości te,

wśród których wymieniono poszanowanie wolności i

sprawiedliwości, dialog społeczny, rzetelność i sprawność działania

instytucji publicznych, poszanowanie i umacnianie praw

obywatelskich i ich wspólnot, leżą u podstaw wszystkich spisanych

w Konstytucji praw. Preambuła podkreśla, iż wszyscy członkowie

narodu polskiego, rozumianego jako zbiór obywateli

Rzeczypospolitej, są równi wobec prawa, mając jednocześnie

jednakowe obowiązki wobec państwa, które określane jest jako

dobro wspólne. Preambuła odwołuje się do chrześcijańskiego

dziedzictwa narodu, jednocześnie jednak kwestię przekonań

religijnych pozostawia prywatną sprawą każdego obywatela,

podkreślając, iż zarówno wierzący w Boga, jak i nie podzielający tej

wiary są wobec państwa równouprawnieni. W preambule,

powołując się na tradycje I i II Rzeczypospolitej wzywa się, aby w

III opierano się na poszanowaniu zasad w niej zapisanych. W

preambule została zawarta nigdzie później nie przytoczona zasada

pomocniczości polegająca na zaspokajaniu przez państwo potrzeb

zbiorowości lokalnych i regionalnych.

Rozdział I "Rzeczpospolita"



W Rozdziale I Konstytucji, zatytułowanym "Rzeczpospolita"

sformułowane są zasady rozstrzygające o kształcie ustrojowym

państwa. Zawarte w nim unormowania stanowią niejako

podsumowanie procesu demokratyzacji, jaki zaszedł w Polsce po

1989 roku. Rzeczpospolita ma być demokratycznym państwem

prawnym (art. 2 i 7), w którym władza zwierzchnia należy do

narodu (art. 4). Rzeczpospolita zapewnia wolności i prawa

człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże

dziedzictwa narodowego

oraz zapewnia ochronę środowiska,

kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju (art. 5).

Wprowadzone zostają zasady prymatu Konstytucji (art. 8),

przestrzegania prawa międzynarodowego (art. 9), podziału władz

(art. 10), pluralizmu politycznego (art. 11). Zagwarantowane

zostają prawa samorządu terytorialnego do sprawowania władzy

(art. 15 i 16), a także prawa samorządów zawodowych i

gospodarczych (art 17). Małżeństwem konstytucja nazywa

związek kobiety i mężczyzny, a rodzina, rodzicielstwo i

macierzyństwo jest chronione (art. 18). Ustrój gospodarczy ma

opierać się na społecznej gospodarce rynkowej, a własność ma

być chroniona przez prawo (art. 20, 21, 22). Artykuł 25

wprowadza równouprawnienie wyznań i wolność kultu, wskazując

jednocześnie na bezstronność światopoglądową państwa. Poza

tym w rozdziale I określono najbardziej podstawowe zasady

działania sił zbrojnych (art. 26), język urzędowy (art. 27),

symbole państwowe (art. 28) oraz stolicę państwa (art. 29).

Rozdział II "Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela"



Rozdział II Konstytucji normuje sytuację prawną obywateli,

określając ich wolności, prawa, a także obowiązki względem

państwa. Podkreśla się wyraźnie, iż wszyscy ludzie są równi

wobec prawa. Zabrania się dyskryminacji w życiu politycznym,

społecznym i gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny (art. 32),

także ze względu na płeć (art. 33). Zapewnia się poszanowanie

odrębności obywateli należących do mniejszości narodowych (art.

35). Konstytucja przyznaje obywatelom wolności i prawa osobiste

(ochrona życia, wolność i nietykalność osobista, wolność od

tortur, domniemanie niewinności, prawo do sprawiedliwego

procesu, ochrony życia prywatnego, decydowania o życiu

osobistym, wolność sumienia i religii, prawa dziecka i instytucja

Rzecznika Praw Dziecka, prawo do wychowania dzieci zgodnie z

własnymi przekonaniami, wolność myśli, zakaz cenzury

prewencyjnej i koncesjonowania prasy), polityczne (prawo do

uczestniczenia w zgromadzeniach, wolność zrzeszania się, prawo

do uczestnictwa w życiu publicznym, decydowaniu o składzie

instytucji władzy państwowej poprzez uczestnictwo w wyborach,

prawo do składania petycji, skarg na działanie przedstawicieli

władzy), a także ekonomiczne, socjalne i kulturalne (wśród nich

prawo do własności, dziedziczenia, pracy, rodziny, godnego

poziomu życia, ochrony zdrowia, zabezpieczenia społecznego,

prawo do nauki i obowiązek szkolny, autonomia szkół wyższych,

prawo dostępu do dóbr kultury, wolność badań naukowych i

twórczości artystycznej, prawa konsumenta i lokatora).



Określone są sposoby ochrony wolności i praw (sądowa

droga dochodzenia naruszonych wolności lub praw,

zaskarżalność orzeczeń i decyzji, skarga do Trybunału

Konstytucyjnego, wniosek do Rzecznika Praw

Obywatelskich).



Do wymienionych w Konstytucji obowiązków obywatela

względem państwa należą wierność Rzeczypospolitej

Polskiej, konieczność przestrzegania jej prawa i

ponoszenia na jej rzecz ciężarów i świadczeń

publicznych, a także obrona Ojczyzny.



8 września 2006 Sejm uchwalił ustawę o zmianie

Konstytucji, dotyczącą możliwości wydania obywatela

polskiego, który jest ścigany za popełnienie czynu

stanowiącego przestępstwo zarówno za granicą, jak i w

Polsce (

Europejski Nakaz Aresztowania

). Zgodnie ze

zmianą, obywatel polski może być wydany innemu

państwu lub międzynarodowemu organowi sądowemu,

o ile możliwość taka wynika z ratyfikowanej przez

Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej lub

ustawy stanowiącej wykonanie aktu prawa

stanowionego przez organizację międzynarodową, której

Rzeczpospolita Polska jest członkiem.

Rozdział III "Źródła prawa"



W rozdziale III zatytułowanym "Źródła prawa",

określona jest specyfika i hierarchia aktów prawnych,

ustanawiających obowiązujące w państwie przepisy

prawne. Aktami prawnymi uznanymi za źródło prawa

na obszarze Rzeczypospolitej są Konstytucja, ustawy,

ratyfikowane umowy międzynarodowe,

rozporządzenia oraz akty prawa miejscowego.

Rozporządzenia są jedynym określonym w Konstytucji

rodzajem aktów wykonawczych. Wszystkie wyżej

wymienione akty, oprócz aktów prawa miejscowego,

mają moc powszechnie obowiązujących w państwie.

Konstytucja wprowadza także pojęcie aktów

wewnętrznych, które nie mogą nakładać na obywatela

żadnych obowiązków, ani ograniczać jego praw, a ich

adresatami są tylko jednostki organizacyjnie podległe

wydającemu je organowi administracji publicznej. Do

aktów wewnętrznych Konstytucja zalicza zarządzenia i

uchwały.

Rozdział IV "Sejm i Senat"



W rozdziale IV Konstytucji mowa jest o strukturze,

zasadach działania i kompetencjach obu izb

polskiego parlamentu – Sejmu i Senatu. Artykuły

rozdziału IV normują także zasady wyboru

zasiadających w nich parlamentarzystów.

Niektóre artykuły odnoszą się do obowiązków i

praw, jakie ze względu na pełniony mandat

posiadają posłowie i senatorowie. Mowa jest

także o trybie pociągania posłów i senatorów do

odpowiedzialności przed Trybunał Stanu. Artykuły

rozdziału IV normują również procedury

stanowienia prawa, wyraźnie wskazując

podmioty, mające inicjatywę ustawodawczą oraz

drogę, jaką powinien przebyć projekt ustawy do

jego ostatecznego uchwalenia jako powszechnie

obowiązującego aktu prawnego. Art. 125 określa

ogólne zasady dotyczące instytucji referendum

ogólnokrajowego.

Rozdział V "Prezydent Rzeczypospolitej

Polskiej"



Rozdział V Konstytucji dotyczy urzędu prezydenta

Rzeczypospolitej Polskiej. Określony zostaje tryb

wyboru prezydenta i objęcia przez niego urzędu.

Konstytucja wskazuje także na różne sytuacje, które

pociągają za sobą przerwanie kadencji prezydenta,

wyznaczając jednocześnie osoby mające sprawować

obowiązki prezydenta Rzeczypospolitej do czasu

wyboru nowej głowy państwa. Art. 133 umiejscawia

Prezydenta RP w polityce zagranicznej państwa ściśle

wyznaczając zakres jego kompetencji i nakazując

współdziałanie z Radą Ministrów.



Pozostałe artykuły rozdziału wymieniają kompetencje i

prerogatywy prezydenta (art. 134, 136-144) oraz

ograniczenia wynikające z pełnionej przez niego

funkcji (art. 132). Art. 145 mówi o warunkach

postawienia prezydenta w stan oskarżenia przed

Trybunałem Stanu.

Rozdział VI "Rada Ministrów i

administracja rządowa"



W rozdziale VI Konstytucji określone są

kompetencje, sposób funkcjonowania oraz

struktura Rady Ministrów. Szczegółowo

określona jest procedura powoływania rządu

oraz tryb uchwalania wotum nieufności, zarówno

Radzie Ministrów jako całości, jak i

poszczególnym ministrom. W celu zapobieżenia

zbyt pochopnemu odwoływaniu rządu przez

parlament Konstytucja wprowadza tzw.

konstruktywne wotum nieufności, które polega

na tym, iż wniosek o udzielenie wotum

nieufności Radzie Ministrów musi jednocześnie

wskazywać imiennie alternatywnego kandydata

na nowego prezesa Rady Ministrów (art. 158).

Rozdział VII "Samorząd terytorialny"



Rozdział VII zawiera podstawowe zasady

rządzące instytucją samorządu terytorialnego,

którego podstawową jednostką jest gmina.

Konstytucja zezwala jednocześnie na

wprowadzenie ustawą innych jednostek

samorządu terytorialnego i regionalnego.

Konstytucja porusza również, w ogólnym

zarysie, problem dochodów jednostek

samorządu terytorialnego oraz wspomina o

ich organach stanowiących i wykonawczych.

Art. 172 zezwala jednostkom samorządu

terytorialnego na zrzeszanie się i współpracę,

również ze społecznościami lokalnymi innych

państw.

Rozdział VIII "Sądy i Trybunały"



Rozdział VIII Konstytucji reguluje ustrój władzy

sądowniczej i trybunałów. Sprawować ją mają Sąd

Najwyższy, sądy powszechne, administracyjne i

wojskowe. Działanie sądów Konstytucja nakazuje

opierać na zasadach niezawisłości sędziów oraz co

najmniej dwuinstancyjności postępowania. Kolejne

artykuły dotyczą różnych kwestii związanych ze

sprawowaniem urzędu sędziego. Oprócz

scharakteryzowania kompetencji Sądu Najwyższego

oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego, Konstytucja

powołuje do życia instytucję Krajowej Rady

Sądownictwa, która ma stać na straży niezależności

sądów oraz niezawisłości sędziów. Artykuły 188-197

dotyczą Trybunału Konstytucyjnego. Określają jego

skład i kompetencje. Wskazują podmioty, jakie mogą

zwrócić się do tego trybunału z wnioskiem o

rozpoczęcie odpowiednich procedur. Artykuły 188-201

dotyczą Trybunału Stanu. Wskazują podmioty, które

mogą zostać postawione w stan oskarżenia przed tym

trybunałem, określają jego skład oraz zakres

immunitetu jego członków w sprawach karnych.

Rozdział IX "Organy kontroli państwowej i

ochrony prawa"



Przepisy rozdziału IX powołują różne organy kontroli

państwowej i ochrony prawa. Wskazane zostają ich

kompetencje oraz najwyższe władze. Do tego typu

ustanowionych przez Konstytucję Rzeczypospolitej

Polskiej organów należą Najwyższa Izba Kontroli,

Rzecznik Praw Obywatelskich oraz Krajowa Rada

Radiofonii i Telewizji.

Rozdział X "Finanse Publiczne"



Artykuły rozdziału X zawierają różne przepisy

dotyczące finansów publicznych. Artykuły 219-226

ustanawiają tryb uchwalania ustawy budżetowej.

Artykuł 227 umieszcza w strukturach państwowych

instytucje Narodowego Banku Polskiego oraz Rady

Polityki Pieniężnej, które odpowiadają za realizację

polityki pieniężnej państwa.

Rozdział XI "Stany nadzwyczajne"



Rozdział XI zwiera przepisy dotyczące stanów

nadzwyczajnych, które według art. 228 mogą

zostać wprowadzone w sytuacjach

szczególnych zagrożeń, jeżeli zwykłe środki

konstytucyjne są niewystarczające. Konstytucja

zezwala na wprowadzenia takich stanów

nadzwyczajnych jak stan wojenny, stan

wyjątkowy oraz stan klęski żywiołowej.

Określone zostają tryb ich wprowadzenia,

możliwy czas ich trwania, zasady działania

najwyższych władz publicznych w czasie stanu

nadzwyczajnego, zakres ewentualnych

ograniczeń wolności i praw człowieka i

obywatela.

Rozdział XII "Zmiana Konstytucji"



Rozdział XII poświęcony jest procedurom

związanym ze zmianą Konstytucji. Analiza

poszczególnych artykułów pozwala określić

Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej jako

konstytucję sztywną z uwagi na różne

utrudnienia, jakimi proces ten zostaje

obwarowany. Szczególnie potraktowane

zostają rozdziały I, II i XII Konstytucji, których

zmiana może zależeć od zgody narodu,

wyrażonej w ogólnonarodowym referendum

zatwierdzającym.

Rozdział XIII "Przepisy przejściowe i

końcowe"



Rozdział XIII poświęcony jest

przepisom

przejściowym

przepisom końcowym



Główne zasady ustrojowe:



zasada suwerenności narodu



zasada suwerenności i niepodległości RP



zasada legalizmu



zasada pomocniczości



zasada społecznej gospodarki rynkowej



zasada republikańskiej formy państwa

(nazwa: Rzeczpospolita)



zasada reprezentacji politycznej



zasada demokratycznego państwa prawa



zasada podziału i równowagi władzy



zasada pluralizmu społecznego



zasada zrównoważonego rozwoju



zasada sprawiedliwości społecznej

Document Outline