Rola administracji samorządowej w 

zapewnianiu bezpieczeństwa 

społeczności lokalnej cd. (samorząd 

powiatowy i gminny) 

Przedmiot:

Bezpieczeństwo społeczności lokalnych

Typologia zadań z zakresu 

bezpieczeństwa wewn.

• Kryterium podmiotowo-funkcjonalne

1.podmioty kierownicze (decyzje, koordynacja, 

opiniowanie, działania sztabowe); zadania 
kierownicze

2.podmioty wykonawcze (realizujące zadania gosp., 

planistyczne, edukacyjne, szkoleniowe, naukowo-
badawcze, operacyjne); zadania realizacyjne

• Kryterium warunków funkcjonowania 

państwa

1.stan czuwania i doraźnego reagowania
2.sytuacja kryzysowa
3.czas konfliktu zbrojnego
4.czas okupacji

Typologia zadań z zakresu 

bezpieczeństwa wewnętrznego

• Kryterium etapu realizacji

1.zadania przygotowawcze
2.zadania zapobiegawcze
3.zadania interwencyjne
4.zadania odtwarzające (rekonstrukcyjne)

• Kryterium zasięgu przestrzennego

1.zasięg lokalny
2.zasięg regionalny
3.zasięg krajowy
4.zasięg międzynarodowy

Typologia zadań z zakresu 

bezpieczeństwa wewn.

- siatka funkcjonalna ochrony ludności

Kto pomagał, w jakim zakresie (wg 
prasy)?

• Wójtowie  (gminne komisje ds. szacowania strat w 

rolnictwie; noclegi dla poszkodowanych)

• Starostowie (powiaty)
• Wojewodowie („przez” nich szły środki pomocowe 

uruchamiane ze specjalnej rezerwy budżetowej; to 
oni powoływali terenowe komisje ds. strat)

 Wydział Bezpieczeństwa i Zarządzania 

Kryzysowego 

 Wojewódzkie Centrum Zarządzania 

Kryzysowego 
(z jego zasobów pochodziła część agregatów prąd.)

• Nadzór budowlany (sprawdzanie stanu budynków 

prywatnych i użyteczności publicznej)

Kompetencje i zakres działania władz 

lokalnych 

w zakresie bezpieczeństwa: samorząd 

powiatowy

• Istotne kompetencje na poziomie powiatu posiada 

wspierająca starostę komisja ds. 
bezpieczeństwa i porządku. 

• Do kompetencji komisji należą:
a.

ocena zagrożeń porządku publicznego i 
bezpieczeństwa obywateli

b.

opiniowanie pracy policji i innych 
powiatowych służb związanych z 
bezpieczeństwem 

c.

przygotowanie projektu powiatowego 
programu zapobiegania przestępczości oraz 
porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli

Kompetencje i zakres działania – samorząd 

powiatowy

 możliwa jest tu współpraca z samorządami gmin, 

stowarzyszeniami, fundacjami, związkami wyzn. itp.; 
starosta, czyli przewodniczący komisji, w celu 
wykonania jej zadań może żądać od policji i innych 
służb i inspekcji, instytucji informacji o ich pracy oraz 
dokumentów - z wyjątkiem akt personalnych, 
materiałów operacyjno-rozpoznawczych, 
dochodzeniowo-śledczych); 

• Uwaga: projekt programu uchwala rada powiatu!
d.

opiniowanie projektów innych programów 
współdziałania policji i innych służb

e.

opiniowanie projektu budżetu w zakresie porządku 
i bezpieczeństwa

f.

opiniowanie projektów miejscowego prawa

Kompetencje i zakres działania władz 

lokalnych 

w zakresie bezpieczeństwa – samorząd 

powiatowy

• Rada powiatu może tworzyć przepisy 

porządkowe (w zakresie ochrony zdrowia, życia, 
mienia obywateli, ochrony środowiska, zapewnienia 
spokoju i bezp. publicznego), jeśli wymaga tego 
sytuacja występująca na obszarze więcej niż jednej 
gminy.

• Powiat wykonuje zatem - na mocy ustawy o 

samorządzie powiatowym – zadania o charakterze 
ponadgminnym, np. w zakresie ochrony 
przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania 
powiatowego magazynu przeciwpowodziowego, 
przeciwpożarowej i zapobiegania innym 
nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia   

Kompetencje i zakres działania władz 

lokalnych 

w zakresie bezpieczeństwa – samorząd 

powiatowy

•

W skład komisji (co ważne) wchodzą:

•

starosta (przewodniczący)

•

dwóch radnych powiatu

•

trzech kompetentnych przedstawicieli starosty 

•

dwóch delegatów komendanta powiatowego 
(miejskiego) policji 

•

delegat prokuratora okręgowego (też prokurator)

•

funkcjonariusze i pracownicy innych służb, 
inspekcji, straży, organów adm. publ. (powołani 
przez starostę)

Kompetencje i zakres działania władz 

lokalnych 

w zakresie bezpieczeństwa – samorząd 

powiatowy

• Starosta i prezydent miasta na 

prawach powiatu (jak Rzeszów, 
Krosno, Tarnobrzeg i Przemyśl) czy 
graniczącego z powiatem mogą 
utworzyć wspólną komisję 
bezpieczeństwa; wówczas wspólnie 
jej przewodniczą. 

• Kadencje takich komisji trwają trzy lata

Kompetencje samorządu gminnego…

• Zadania własne gminy w zakresie ochrony 

bezpieczeństwa i porządku publicznego określa ustawa 
z 8 marca 1990 o samorządzie gminnym (z późn. 
zmianami)

• Bezpieczeństwo publiczne w sensie materialnym: stan, 

w którym obywatelom nie grozi żadne niebezpieczeństwo, bez 
względu na źródło (np. kryminalne, komunikacyjne, naturalne)

• Porządek publiczny w sensie materialnym: stan 

umożliwiający normalny rozwój życia społecznego (wiąże się z 
tym utrzymanie w odpowiednim stanie urządzeń użyteczności 
publicznej, szlaków komunikacyjnych; stanowienie i 
przestrzeganie przepisów z różnych dziedzin)

• !!! Treści obu pojęć nieraz wzajem się warunkują. 

Kiedy?

 

• W sensie formalnym i instytucjonalnym chodzi o zakres 

zadań i kompetencje podmiotów (za co kto jest 
odpowiedzialny…)

Kompetencje i zakres działania władz 

lokalnych 

w zakresie bezpieczeństwa – samorząd 

gminny

• Do zadań własnych gmin należą zatem te 

związane z bezpieczeństwem mieszkańców i 
dobytku w ogóle, w tym bezpieczeństwem w sensie 
kryminalnym 

 Zapewnienie ładu przestrzennego – chodzi m.in. 

o takie kształtowanie przestrzeni, aby minimalizować 
zagrożenie przestępczością.  Przykładem 
amerykańskie Dayton i wydzielone w nim 
mikrosąsiedztwa (spadek przestępczości o 26 proc., a 
z użyciem przemocy o połowę). 

 Można też wskazać rozwiązania 

architektoniczne, zabezpieczenia w mieszkaniach, 
które uniemożliwiają lub znacznie ograniczają 
możliwość dokonania włamania.

Kompetencje i zakres działania władz 

lokalnych 

w zakresie bezpieczeństwa – samorząd 

gminny

• Zabezpieczenie lokalnego transportu 

zbiorowego:

 systemy monitoringu wewnątrz pojazdów ( przypadek 

motorniczego w Poznaniu – zapobiegł kradzieży), 

 obecność konduktora (w dłuższym czasie 

kosztowniejsza niż monitoring, na krótką metę może 
być efektywniejsza).

• Pomoc społeczna:

 ośrodki i zakłady opiekuńcze, hospicja, domy starców, 
 wspomaganie rodzin dysfunkcyjnych, by nie żyły 

poniżej minimum egzystencji, bo bieda jest 
czynnikiem kryminogennym.

Kompetencje i zakres działania władz 

lokalnych 

w zakresie bezpieczeństwa – samorząd 

gminny

• Edukacja:

 

 wprost - uczenie zasad współżycia społ., 

poszanowania norm, zapewniania bezpieczeństwa 
sobie i najbliższym (przedmiot „Kultura 
bezpieczeństwa”, kursy samoobrony)

 pośrednio - szacunek do prawa i jego i 

nienaruszalność można osiągnąć przez wyposażanie 
ludzi w kompetencje, by potrafili zdobywać środki do 
życia na drodze legalnej. 

• Krzewienie kultury symbolicznej i fizycznej: 

 taka oferta zajęć, aby ludzie mogli/chcieli się im 

oddawać, a nie - często z nudów - zajęciom nagannym.

Kompetencje i zakres działania władz 

lokalnych 

w zakresie bezpieczeństwa – samorząd 

gminny

• Organizowanie handlu z odpowiednim 

monitoringiem, aby:

 przeciwdziałać sprzedaży towarów nielegalnych 

(środków odurzających, anabolików itp.).

 wspomagać bezpieczeństwo klientów
• Współpraca z organizacjami 

pozarządowymi – zwłaszcza w zakresie zadań 
związanych z pomocą społeczną, 
wyrównywaniem szans życiowych itp. 

• Wydawanie zgody na uprawę maku i 

konopi i nadzór nad tymi uprawami

Kompetencje samorządu gminnego

• Uzupełnieniem wymienionych zadań są obowiązki 

wynikające z ustawy z 1996 r. o utrzymaniu czystości i 
porządku w gminach. Do obowiązków tych zalicza się 
budowę, utrzymanie i eksploatację własnych lub wspólnych 
z innymi gminami, np. :

- urządzeń do odzysku/unieszkodliwiania odpadów komunaln.
- szaletów publicznych 
- instalacji i urządzeń do zbierania, transportu i 

unieszkodliwiania zwłok zwierzęcych lub ich części

• Do obowiązków gminy zalicza się także: 
- zapobieganie zanieczyszczaniu ulic, placów i terenów 

otwartych

- organizowanie ochrony przed bezdomnymi zwierzętami
• Szczegółowe zasady w tym zakresie uchwala rada 

gminy, po zasięgnięciu opinii terenowego inspektora 
sanitarnego…

Kompetencje i zakres działania władz 

lokalnych 

w zakresie bezpieczeństwa – samorząd 

gminny

• Opracowanie Gminnego Programu 

Zapobiegania Narkomanii i Alkoholizmowi

 

(składowa gminnej strategii rozwiązywania 
problemów społecznych - art. 10 ustawy z 29 lipca 
2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii):

• pomoc terapeutyczna, społeczna i prawna osobom 

i rodzinom dotkniętym problemem narkomanii

• profilaktyka i edukacja w zakresie rozwiązywania 

problemów narkomanii, zapobiegania im

• działalność rekreacyjna
• wspieranie przedmiotowej działalności organizacji 

pozarządowych

Kompetencje i zakres działania władz 

lokalnych 

w zakresie bezpieczeństwa – samorząd 

gminny

• Prowadzenie działań (Gminna Komisja 

Rozwiązywania Problemów Alkoholowych) 
polegających na profilaktyce i rozwiązywaniu 
problemów alkoholowych, integracji osób z 
problemem alkoholowym, m.in.:

•

profilaktyce, pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej

•

pomocy rodzinom z problemem alkoholowym (socjalnej 
i prawnej - zwłaszcza w przypadkach przemocy w 
rodzinie)

•

wspomaganiu przedmiotowej działalności organizacji 
pozarządowych

•

interweniowaniu w przypadku naruszenia przepisów 
dotyczących reklamy i promocji napojów alkoholowych

Kompetencje i zakres działania w zakresie 

bezpieczeństwa – samorząd gminny

• Powoływanie 

straży

 po zasięgnięciu opinii 

komendanta woj. policji; straż miejska/gminna ma 
za zadanie m.in.:

 ochronę spokoju i porządku w miejscach publicznych 

(strażnicy mogą udzielać pouczeń, wydawać polecenia, 
legitymować, ujmować i karać mandatami osoby 
naruszające porządek publiczny, także unieruchamiać i 
usuwać pojazdy naruszające przepisy o ruchu drogowym, 
również monitorować – nawet z użyciem środków 
technicznych – zdarzenia w przestrzeni publicznej) 

 ochronę obiektów komunalnych i użyteczności publicznej
 zabezpieczanie miejsca przestępstwa

Kompetencje i zakres działania władz 

lokalnych 

w zakresie bezpieczeństwa – samorząd 

gminny

 doprowadzanie osób nietrzeźwych do izby 

wytrzeźwień lub miejsca zamieszkania

 konwojowanie dokumentów 

gminnych/komunalnych

 informowanie ludności o zagrożeniach, inicjowanie 

zachowań i działań zapobiegających popełnianiu 
czynów nagannych (współdziałanie w tym zakresie z 
innymi podmiotami, także o charakterze NGO)

 współdziałanie z innymi podmiotami w zakresie 

ochrony porządku publicznego, zabezpieczania 
imprez i zgromadzeń, ratowania życia i zdrowia

Kompetencje i zakres działania władz 

lokalnych 

w zakresie bezpieczeństwa – samorząd 

gminny

•

Rada gminy jest w prawie wydawać 
przepisy porządkowe, jeśli uzna je za 
niezbędne dla ochrony życia lub zdrowia 
obywateli i zapewnienia porządku, spokoju i 
bezpieczeństwa publicznego.

•

Spokój to – wg W. Kawki (Policja w ujęciu 
historycznym i współczesnym, Wilno 1939, s. 80) 
-„stan, którego zakłócenie nie może przenosić 
[przekraczać] zdolności znoszenia przeciętnie 
zdrowego pod względem nerwowym człowieka”

Bezpieczeństwo a samorząd gminny

• Realizacja jej zadań w zakresie bezpieczeństwa 

i porządku publicznego wymaga współdziałania 
samorządu gminnego (podobnie jak powiatowego) z 
policją. 

• Komendanci policji składają roczne 

sprawozdania ze swej działalności oraz o 
stanie porządku i bezpieczeństwa publicznego 
właściwym organom administracji (starostom, 
prezydentom, burmistrzom, wójtom), również radom 
powiatu i radom gmin…

• Wójt (burmistrz, prezydent) może żądać od 

właściwego komendanta policji przywrócenia 
porządku publicznego lub zapobieżenia naruszeniu 
prawa…