Płaskostopie
-
problemy
medyczne
Dr n. med. Bożena Okurowska-Zawada
Klinika Rehabilitacji Dziecięcej UM w Białymstoku
Płaskostopie
-
problemy
medyczne
Dr n. med. Bożena Okurowska-Zawada
Klinika Rehabilitacji Dziecięcej UM w Białymstoku
Stopa
jest stabilną podporą ciała i zarazem
amortyzatorem.
jako amortyzator zapobiega wraz ze stawem
kolanowym niebezpiecznym wstrząsom podczas
chodzenia, biegania i skoków.
prawidłowo zbudowana stopa to układ
elastyczny o
trzech głównych punktach
podparcia.
elastyczność zawdzięcza łukowatemu
ustawieniu kości stopy tworzących
sklepienie
poprzeczne i podłużne
jak też dużej ruchomości konstrukcji kostnej
i elastyczności więzadeł spajających
kości stopy.
Anatomia stopy
Najogólniej można wyróżnić kości stępu,
śródstopia i palców.
Jest ich 27, są połączone stawami i więzadłami.
Więzadła zgodnie ze swą nazwą są podobne do
bardzo silnych i elastycznych linek - mocują
„głowy” kości do siebie w stawach i utrzymują
na swoim miejscu.
Więzadła stabilizują całą stopę (biernie) a
mięśnie (czynnie).
Anatomia stopy
Prawidłowo zbudowaną stopę podpierają dwa
łuki kostne - poprzeczny i podłużny.
Płaskostopie polega na
spłaszczeniu lub
obniżeniu tych łuków podbicia, w taki sposób,
że cała podeszwa dotyka podłoża.
Jeśli deformacji ulegają wszystkie kości
śródstopia, rozwija się również
płaskostopie
poprzeczne
- stopa się robi szeroka i mało
elastyczna.
Stopa
zbudowana prawidłowo wspiera się o
podłoże trzema punktami:
piętą
głową pierwszej kości śródstopia
głową piątej kości śródstopia.
Człowiek na drodze ewolucji
przyjął wyprostną postawę ciała.
Utrzymanie sylwetki spionizowanej, a więc
równowagi na małej podstawie stóp stało
się możliwe
dzięki wyspecjalizowanej
kontroli mięśniowo-więzadłowej.
Umożliwiała ona szybkie i doskonałe
przemieszczanie się człowieka.
Jednak dłuższe przebywanie w pozycji
wysokiej w znacznym stopniu
obciąża
kręgosłup,
kończyny dolne, a w nich stopy.
Stopa się rozwija
Ludzka stopa, od chwili, gdy
przychodzimy na świat, do momentu,
gdy stajemy się dorośli, niemal cały
czas zmienia swój kształt.
Przyjmuje się, że u dziewczynek stopa
kształtuje się
do 14-16 roku życia
,
u chłopców zaś
do około
18-20 roku
życia (chłopcy po prostu
później rozwijają się fizycznie).
Płaskostopie występuje najczęściej jako
wada nabyta
i może pojawić się w
każdym wieku.
U dzieci
do około 5 roku życia
gruba
tkanka tłuszczowa na podeszwowej
powierzchni stopy osłania jej sklepienie
i nadaje wygląd zbliżony do
płaskostopia.
Dzieci do
4 roku życia
nie powinny nosić
butów z profilowaną wkładką
(stopa ma
jeszcze słabe mięśnie, które muszą
same nabrać siły, by prawidłowo
wysklepić podeszwę.
Nie należy jej więc podpierać, bo
mięśnie ulegną ,,rozleniwieniu", co
może doprowadzić do płaskostopia w
późniejszym wieku).
Obserwując ślady
naszego malucha na
piasku lub w mokrej
łazience często
możemy
zaobserwować, że
jego stopy są
płaskie.
Nie jest to jednak
powód do niepokoju.
Mięśnie dziecka nie są jeszcze dostatecznie
rozwinięte.
Jeżeli nawet wykształcił się już łuk stopy, to
przykrywa go
gruba poduszeczka tłuszczowa.
Prawidłowo znika ona u dziecka w wieku 4
lat,
wtedy można już zaobserwować
wyżłobienie stópki.
Jeśli jednak u czterolatka nadal
obserwujemy płaskostopie, konieczna jest
wizyta u specjalisty.
W miarę opanowywania chodzenia dziecko
stawia stopy bliżej siebie
, następuje
doskonalenie
funkcji mięśni stabilizujących stopę.
Zaczynają się zaznaczać łuki stopy.
Powyżej 5 roku życia u dzieci w wieku szkolnym
występuje
płaskostopie, zwane
wczesnodziecięcym.
Dotyczy ono szczególnie dzieci o
słabych
mięśniach i więzadłach.
Taki rodzaj płaskostopia pogłębia się pod
wpływem wysiłku fizycznego i nadmiernych
obciążeń.
U młodzieży w okresach nadmiernego wzrostu,
na
skutek dysproporcji między obciążeniem, a
wydolnością mięśniową,
występuje
tzw. pozorne
płaskostopie.
Ocena stopy, kończyny i
sposobu chodu dziecka :
oglądamy kształt i budowę stopy, poszukujemy
deformacji
oglądamy buty dziecka - nierównomierne
niszczenie podeszwy jest sygnałem
nieprawidłowości
dziecko zgłasza dolegliwości bólowe stóp, kolan
lub całej kończyny
dziecko budzi się w nocy z powodu kurczu łydek
dziecko chodzi nieregularnie, potyka się na
prostej drodze, stopy są stawiane do środka lub
na zewnątrz
Ocena stopy, kończyny i
sposobu chodu dziecka :
wydaje się, że dziecko ma jedną z kończyn
krótszą
widoczna jest koślawość pięt i kolan
dziecko ma trudności ze staniem w jednym
miejscu
częste upadki, trudności z bieganiem, szybkie
zmęczenie,
brak chęci do spacerowania
dziecko informuje, że ma często chłodne stopy
Sygnały alarmowe
u dzieci uczących się chodzić często
obserwujemy chodzenie na paluszkach.
po około miesiącu maluch powinien
zacząć już stawiać najpierw piętę, a
potem palce.
podczas chodzenia przednia część jego
stopy zawija się do środka.
Najprawdopodobniej mamy wtedy do
czynienia z przywiedzeniem przodostopia.
Sygnały alarmowe
gdy przy bocznej kostce dziecka
skóra ,,marszczy się", a stopa ustawia
się piętą w dół, najprawdopodobniej jest
to stopa płasko-koślawa lub piętowa.
Płaskostopie
rozwija się z powodu nadmiernych
i nieprawidłowych obciążeń.
mięśnie stopy przystosowane są do krótkich,
dynamicznych wysiłków (jak podczas chodu i
biegu).
długotrwałe stanie, szczególnie u osób z
nadwagą i zaburzeniami krążenia krwi
(żylaki!) prowadzi do przeciążenia najpierw
mięśni, a następnie więzadeł i stawów.
kolejnym etapem jest powstawanie
utrwalonych zniekształceń i zmian
zwyrodnieniowych stawów stóp
Płaskostopie poprzeczne
mamy do czynienia wówczas, gdy
przeciążenia stopy spowodowane
nadwagą lub noszeniem niewygodnego
obuwia powodują spłaszczenie i
obniżenie
poprzecznego sklepienia
stopy.
Płaskostopie podłużne
polega na obniżeniu lub całkowitym
zaniku sklepienia podłużnego stopy.
łatwo je rozpoznać, gdy podczas stania
nie widać łuku po wewnętrznej stronie
stopy, a obuwie, w którym
często chodzimy ma podeszwę startą
po wewnętrznej stronie
Koślawość stopy
Pojawia się na skutek
niewydolności
mięśnia piszczelowego tylnego lub
mięśnia strzałkowego długiego
Mięsień piszczelowy tylny ustawia
prawidłowo kość łódkowatą w stosunku
do główki kości skokowej.
Niewydolność w/w mięśnia powoduje,
że nie ustabilizowana w fazie podparcia
kość łódkowata zsuwa się ku stronie
zewnętrznej główki dając obraz stopy
płasko-koślawej odwiedzionej
Mięsień strzałkowy długi
Okrążając zewnętrzny brzeg stopy,
przyczepia się do
I kości śródstopia
,
dociskając główkę tej kości do podłoża,
co tworzy czynny punkt podparcia
Przeciążenie
w/w
mięśnia (długotrwała pozycja
stojąca, nadwaga) powodują zmniejszenie przyparcia głowy
I kości śródstopia do podłoża.
Odtworzenie trzeciego punktu podparcia
uzyskuje się przez zwiększenie koślawości
stopy (stopa płaska statyczna)
3 stopnie deformacji stopy
płaskiej
I st
.-w pozycji stojącej na jednej nodze,
badany może czynnie skorygować
deformacje.
II st.-
w pozycji obciążania stopy nie może
czynnie skorygować deformacji, natomiast
w odciążeniu możliwa jest korekcja czynna
lub bierna (supinacja stopy i zgięcie
podeszwowe I kości śródstopia)
III st.-
w pozycji odciążenia nie jest możliwa
korekcja bierna (stopa płaska usztywniona)
Oto kilka praktycznych rad
dla rodziców:
1. Nie krępuj niemowlęcia ciasnymi śpiochami,
rajstopami –
zapewnij mu swobodę ruchów.
2.
Już małe dziecko pobudzaj do ćwiczeń
,
łaskocząc je w podeszwy stóp – odruchowo
przykurczy wtedy paluszki.
3. Postaw dłoń pod stópki dziecka – stawiając
opór ich naciskowi.
4.
Nie przyspieszaj nauki chodzenia
wkładając
dziecko
do chodzika
, skraca się wówczas okres
raczkowania.
Maluch sam stanie na nogi, kiedy jego układ
kostny
będzie do tego gotowy.
Oto kilka praktycznych rad
dla rodziców:
5.
Nie pozwalaj dziecku siadać na
podłodze z nogami podwiniętymi pod
pupę
. Pozycja taka
sprzyja wykoślawieniu kolan.
6. Zachęcaj dziecko w lecie
do zabawy
na
bosaka
na trawie, kamykach, piasku.
To nie tylko świetna zabawa, ale
również gimnastyka wzmacniająca
mięśnie stóp.
Oto kilka praktycznych rad
dla rodziców:
7. Nie pozwalaj dziecku, aby skakało w
„gumę” i przez skakankę
na asfalcie,
zeskakiwało z trzepaka na betonowe
podłoże.
8.
Zapobiegajmy otyłości
u dzieci. Im
większy
ciężar
, tym większą pracę
muszą wykonać
mięśnie stóp.
Oto kilka praktycznych rad
dla rodziców:
9. Nie narażaj dziecka
na długie stanie w
bezruchu, zwłaszcza
w rozkroku
, to pozycja
pogłębiająca koślawość kolan i płaskostopie
,
bowiem w pozycji tej sklepienia stóp są bardzo
obciążone, a to sprzyja powstawaniu wady.
10. Dzieciom, które umieją jeździć na rowerze,
można ustawić siodełko odrobinę za wysoko.
Konieczność sięgania do pedałów czubkami
palców
zmusza mięśnie stóp do treningu.
Oto kilka praktycznych rad
dla rodziców:
11. Zapewnij dziecku odpowiednie
obuwie.
-cholewka powinna sięgać ponad kostkę,
-noski butów powinny być szerokie,
obcas stabilny, sztywny zapiętek,
sznurowane, z miękkiej skóry (lub
tworzyw naturalnych),
podeszwa grubsza i uginająca się, która
amortyzuje wstrząsy podczas chodzenia,
lekko wyprofilowane .
Dziękuję za uwagę