Slajd 1

RODZINA ZASTĘPCZA

Rodzina zastępcza a inne formy rodzinnej opieki nad dzieckiem:
Nie istnieje społeczeństwo nie borykające się z problemem

zapewnienia opieki dzieciom osieroconym i opuszczonym. Od lat

poszukiwane są takie formy, które zapewniłyby im optymalne

warunki rozwoju. Wypracowano dwa zasadnicze modele:

zakładowy i rodzinny.
W Polsce najbardziej krytykowane w ostatnim czasie są domy

dziecka. Ze swymi nieodłącznymi cechami takimi jak: znaczna

liczba wychowanków przy nielicznym i zmiennym personelu

wychowawczym, anonimowość dziecka, brak normalnych

kontaktów społecznych z otoczeniem, podporządkowanie

codziennych czynności określonym rygorom i regulaminom; nie

są one w stanie nawet w przybliżeniu odtworzyć dziecku

warunków normalnie funkcjonującej rodziny. Szczególnie

dotkliwe są skutki braku indywidualnej więzi między dzieckiem a

dorosłym, co prowadzi do osamotnienia uczuciowego dziecka a w

konsekwencji do zaburzeń w rozwoju psychicznym i fizycznym.
W ramach systemu całkowitej opieki rodzinnej nad dzieckiem

funkcjonują: rodziny adopcyjne, rodziny zastępcze, rodzinne

domy dziecka, wioski dziecięce oraz rodziny opiekuńcze.

Wszystkie te instytucje stawiają sobie za cel pomoc i poprawę

warunków życia dziecka opuszczonego. Istnieją jednak pomiędzy

nimi poważne różnice prawne i społeczne.

Trudno jest jednoznacznie sprecyzować termin "rodzina

zastępcza", według M. Jamrożka jest to forma całkowitej i

okresowej opieki nad dzieckiem osieroconym lub z innych

przyczyn pozbawionym właściwej opieki rodziców.

Powstaje wtedy, gdy małżeństwo lub osoba samotna bierze

na wychowanie (opierając się na decyzji władz sądowych

lub oświatowych) nie więcej niż 3 dzieci (chyba, że chodzi

o rodzeństwo), przy czym pomiędzy tymi osobami a

dziećmi nie powstają takie same skutki prawne jak przy

adopcji. Na podstawie specjalizacji funkcji opiekuńczych

możemy wyróżnić trzy podstawowe typy rodzin

zastępczych:

1. Terapeutyczna rodzina zastępcza

- to rodzina podejmująca

się opieki nad dzieckiem wymagającym ze względu na

stan zdrowia szczególnej troski i stosowania stałych

specjalistycznych zabiegów leczniczych oraz

wychowawczych. Odmienność tego typu rodziny wiąże się

ze sposobem kwalifikowania do niej dziecka (odpowiednie

badania lekarskie są tu koniecznością, a nie postulatem),

z wysokością pomocy materialnej, a także

zagwarantowania dziecku stałej pomocy specjalistycznej.

2. W resocjalizacyjnej rodzinie zastępczej

wychowuje się

dzieci, które nie wkroczyły jeszcze na drogę przestępstwa,

ale ich postępowanie ujawnia daleko posuniętą

demoralizację i społeczne niedostosowanie , bądź też

dzieci zagrożone demoralizacją. Umieszczenie dziecka w

resocjalizacyjnej rodzinie zastępczej ma na celu

odizolowanie go od szkodliwych wychowawczo wpływów

środowiska rodziny naturalnej. Ten typ rodziny jest

jeszcze rzadkością w Polsce.

Preadopcyjna rodzina zastępcza

przyjmuje dziecko z

zamiarem jego adopcji w przyszłości. Niekiedy okres pobytu
małego w takiej rodzinie jest ściśle określony, czas ten
może być wykorzystany na dokonanie ustaleń niezbędnych
dla dziecka i orzeczenia adopcji ( zebranie informacji o
przysposabiających, ustalenie prognozy rozwojowej
dziecka). Takie postępowanie ma szczególne znaczenie w
przypadku dzieci starszych lub chorych, kiedy wskazany
jest pewien okres przystosowawczy, poprzedzający adopcję
właściwą. Z formalnego punktu widzenia umieszczenie
dziecka w preadopcyjnej rodzinie zastępczej jest
traktowane jako umieszczenie w zwykłej rodzinie
zastępczej. Nie ma normatywnie uregulowanego czasu
trwania okresu preadopcyjnego.

Tryb powoływania rodziny

zastępczej

W 1913r. odbył się w Belgii I Międzynarodowy Kongres
Opieki nad Dzieckiem, 7 lat później powstał Międzynarodowy
Związek Pomocy Dzieciom, który w 1923r. podjął uchwałę
zwaną Deklaracją Praw Dziecka. W 1959r. przedstawiono te
prawa w 10 punktach:

-równość wszystkich dzieci, bez żadnego wyjątku ani różnicy

-możliwość szczególnej ochrony prawnej

-prawo do nazwiska i obywatelstwa

-możliwość korzystania z opieki społecznej

-szczególna opieka nad dziećmi specjalnej troski

-miłość i zrozumienie jako podstawa rozwoju

-bezpłatna i obowiązkowa nauka na poziomie przynajmniej
podstawowym

-pełna ochrona przed zaniedbaniem, okrucieństwem i
wyzyskiem

-wychowanie w duchu pokoju, zrozumienia, braterstwa,
tolerancji.

Podstawowe funkcje rodziny

zastępczej

Sposób i zakres realizacji funkcji jakie rodzina winna

wypełniać bardzo wyraźnie wpływają na życie dziecka.
Według Z . Tyszki funkcje rodziny to:
-funkcje biopsychiczne: prokreacyjna i seksualna
-funkcje ekonomiczne: materialno - ekonomiczna i

opiekuńczo - zabezpieczająca
-funkcje społeczno - wyznaczające: klasowa i legalizacyjno
-kontrolna
-funkcje socjopsychologiczne: socjalizacyjno-wychowawcza,

kulturalna, rekreacyjno - towarzyska, emocjonalno -

ekspresyjna.
Nawet jeśli rodzina zastępcza nie zastąpi dziecku w pełni

utraconej rodziny naturalnej, jeżeli nie uchroni go przed

poczuciem krzywdy z powodu odtrącenia przez własnych

rodziców, to należy przypuszczać, że pozytywne skutki

wychowawcze przeważą nad negatywnymi. Dziecko

wychowujące się w rodzinie wzrasta w środowisku bardziej

naturalnym i bliższym życiu rodzinnemu i społecznemu, niż to

ma miejsce w domu dziecka.
W obliczu rosnącej liczby dzieci opuszczonych i zaniedbanych

rodzina zastępcza jako jedna z form wychowania - najbardziej

zbliżona charakterem do rodziny naturalnej, stanowi bardzo

ważny element w systemie opiekuńczo - wychowawczym.

Dlatego tez słuszne jest kontynuowanie prac nad jej

udoskonaleniem i stwarzaniem takich warunków, które

pozwoliłyby rodzicom zastępczym na pełną realizację zadań

wychowawczych.

RODZINA ADOPCYJNA

Termin „adopcja” jest równoznaczny z określeniem
„przysposobienie”. Przez przysposobienie należy rozumieć
powstały z woli osób zainteresowanych taki stosunek prawny,
jaki istnieje pomiędzy rodzicami a dzieckiem. Jest to, więc
stosunek rodzicielski, w ramach, którego powstają między
przysposabiającym a przysposobionym wszelkie obowiązki i
prawa właściwe dla naturalnego stosunku rodzicielskiego.
Wiąże się z tym stan cywilny polegający na pochodzeniu jednej
osoby od drugiej, władza rodzicielska, obowiązek
alimentacyjny. Przysposobienie jest, więc formą prawną, która
w sposób sztuczny stwarza pokrewieństwo i to pokrewieństwo
najbliższe.

rodzina adopcyjna – stanowi najbardziej skuteczną i optymalną
formę kompensowania dziecku zaburzonego funkcjonowania
rodziny lub jej brak. Jej szczególne walory opiekuńczo-
wychowawcze polegają na tym, iż stwarza ona pomiędzy
dzieckiem a adoptującymi taką więź rodzinną, jaka istnieje
pomiędzy dzieckiem a rodzicami naturalnymi.

Warunki jakie powinni spełniać kandydaci na rodziców
adopcyjnych:

-Odpowiedni wiek – do 55 lat

-Pełna zdolność do czynności prawnych

-Cechy osobowościowe rodziców

-Motywy decyzji

Rodzaje adopcji i skutki:

-Przysposobienie pełne, zwane całkowitym (całkowite zerwanie
i zatarcie więzi z rodziną naturalną, sporządzenie nowego aktu
urodzenie dziecka)

-Przysposobienie pełne, stanowiące podstawę; najczęściej
orzekany rodzaj adopcji (dziecko adoptowane przyjmuje
nazwisko)

-Przysposobienie niepełne (osoby adoptowane mają kontakt z
rodzicami biologicznymi).

Obecnie w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym

istnieją trzy rodzaje przysposobienia:

- przysposobienie niepełne

- przysposobienie pełne nierozwiązywalne

- przysposobienie całkowite (nierozwiązywalne)

Adopcja jest w sensie prawnym włączeniem dziecka do nowej
rodziny. Rodzina adopcyjna jest pełnoprawna pod każdym
względem. Zarówno dziecko, jak i jego rodzice mają wobec
siebie takie same prawa i takie same obowiązki, jak w rodzinie
naturalnej. Jest to jednak prawna strona zagadnienia.

Adopcja prezentuje zderzające się ze sobą najgłębsze dramaty
życia ludzkiego. Tragedia dziecka niechcianego i pozbawionego
własnego domu krzyżuje się z dramatem bezdzietności.
Marzenie o wyśnionym, kochającym maleństwie zderza się
boleśnie z rzeczywistością trudnej miłości - bo adopcja nie jest
rodzicielstwem łatwym. Nie wszyscy rodzice adopcyjni zdają
sobie sprawę z trudności, z jakimi przyjdzie im się zmagać. A
jest ich nie mało.

Kluczowym problemem, przed którym staje każda rodzina

adopcyjna jest dokonanie wyboru, czy ukrywać przed dzieckiem

fakt adopcji, czy wyjawić mu prawdę. Stanowisko specjalistów jest

jednoznaczne - adopcja jawna jest najlepszym rozwiązaniem dla

dziecka i dla rodziców. Tajemnica zaś i lęk przed odkryciem

prawdy wpływają niekorzystnie na całą rodzinę. Dziecku trzeba

powiedzieć prawdę najwcześniej jak to możliwe, najlepiej w wieku

przedszkolnym, w atmosferze spokoju i pogody tak, aby mogło

rozmowę o adopcji kojarzyć z miłą i intymną sytuacją. Należy

pamiętać także o tym, że rozmowa z dzieckiem o adopcji nie

powinna być pojedynczym aktem, lecz ciągłym procesem.
Niejednokrotnie trudna sytuacja emocjonalna rodziców

adopcyjnych wpływa niekorzystnie na układ więzi rodzinnych.
Małżonkowie muszą wiedzieć, iż adopcja nie może być

lekarstwem na ich „kompleks bezpłodności”. Aby była

szczęśliwym rozwiązaniem zarówno dla dziecka, jak i małżonków,

rodzice muszą pogodzić się ze swoją bezpłodnością.
Obawa, że dziecko mogło odziedziczyć po swoich naturalnych

rodzicach jakieś złe cechy, nęka sporą grupę rodziców. Badania

wykazują, iż nie znaleziono żadnego związku między złym

wyposażeniem genetycznym a późniejszym rozwojem dzieci.

Najważniejszy dla dziecka jest właściwy klimat w domu i stosunek

między nim a rodzicami, jak również wiek adopcji.

Wiek dziecka osieroconego ma ogromny wpływ na proces

adaptacji w nowej rodzinie. Dzieci małe, które w chwili przyjęcia

do rodziny nie przekroczyły roku życia, łatwiej adaptują się w

nowym środowisku. Inaczej przystosowanie przebiega u dzieci

kilkuletnich, gdzie rodzice walczą z opóźnieniem rozwoju i

zaburzeniami związanymi z chorobą sierocą. Im starsze dziecko

adoptowane, tym większe problemy wychowawcze się pojawiają
Niekiedy narastające trudności z dzieckiem doprowadzają do

tragicznego momentu - przerwania, rozwiązania adopcji. Dzieje

się tak za sprawą rodziców, nieprzygotowanych do właściwego

pełnienia ról rodzicielskich, którzy niechętnie i nieumiejętnie

pokonywali trudności wychowawcze.
Większość adopcji - to na szczęście adopcje udane.

Podstawowym czynnikiem decydującym o powodzeniu adopcji

jest właściwa postawa rodzicielska rodziców adopcyjnych,

następnie - wiek dziecka (najkorzystniejszy to od 3 do 9

miesiąca życia). Przy przysposobieniu dziecka starszego trzeba

się liczyć z zaburzeniami osobowości, z których nie wszystkie

mogą ustąpić.
Powodzenie adopcji jest przede wszystkim warunkowane

świadomym podjęciem decyzji przez przyszłych rodziców. Osoby

te muszą wiedzieć, że adopcja to skomplikowane doświadczenie,

niosące ogrom trudności, z którymi będą musieli się zmierzyć.

Tylko pełna świadomość konsekwencji, płynących z faktu

posiadania dziecka, jest warunkiem rozsądnego rozwiązywania

problemów i stworzenia dobrej i szczęśliwej rodziny adopcyjnej.

Document Outline