1

Finanse 

przedsiębiorstw

Wykład D1

Polityka podziału zysku i teorie 

dywidend

 

2

Polityka podziału zysku 

przedsiębiorstwa

 

3

Na zysku spółek kapitałowych, jako spółek prawa 
handlowego mających osobowość prawną, do których 
zaliczono spółki akcyjne i spółki z ograniczoną 
odpowiedzialnością, ciąży przypadający do zapłacenia 
budżetowi podatek dochodowy od osób prawnych, 
tworzone z zysku rezerwy pieniężne oraz wypłata 
udziałów w zysku (dywidend) właścicielom 
zainwestowanego w przedsiębiorstwie kapitału.

Część pozostałości zysku jest zyskiem niepodzielnym 
skapitalizowanym w przedsiębiorstwie.

 

4

Przeznaczenie zysku niepochłoniętego przez podatek 
dochodowy od osób prawnych jest pozostawione 
decyzji właścicieli zainwestowanego w 
przedsiębiorstwie kapitału.

O przeznaczeniu zysku na wypłaty dywidend i 
finansowanie rozwoju decydują właściciele kapitału.

Uczestników podziału zysku spółek kapitałowych, 
nazwy pokrywanych z niego obciążeń i przeznaczenie 
zysku skapitalizowanego w przedsiębiorstwie ukazuje 
tabela.

 

5

Uczestnic

y

Forma udziału

Podstawa 
wielkości 

udziału

Przeznaczenie

Skarb 

Państwa

podatek 
dochodowy od 

osób 
prawnych

dochód

budżet państwa

Właściciel 
kapitału

udział w zysku 
(dywidendy)

wkłady 
kapitałowe

dochody 
właścicieli

zysk skapitalizowany w 
przedsiębiorstwie

finansowanie 
strat
finansowanie 

rozwoju

Etapy i uczestnicy podziału zysku spółek 
kapitałowych

 

6

Polityka podziału opodatkowanego zysku zależy od tego, 
kto jest właścicielem kapitału zainwestowanego w 
przedsiębiorstwie i jaki wpływ mają właściciele na 
podział zysku.

W przypadku przedsiębiorstwa prowadzonego w formie 
spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, decyzje w 
sprawie podziału opodatkowanego zysku na część 
przeznaczoną dla właścicieli wkładów i część 
przeznaczoną na rozwój zapadają na zgromadzeniu 
wspólników, a w przypadku spółki akcyjnej – na walnym 
zebraniu akcjonariuszy.

 

7

Właściciele wkładów kapitałowych podejmują decyzje o 
podziale opodatkowanego zysku oraz o podziale części 
opodatkowanego zysku przeznaczonej dla właścicieli 
wkładów.

W przedsiębiorstwie prowadzonym przez spółkę z 
ograniczoną odpowiedzialnością zysk przypadający do 
udziału wspólnikom dzieli się proporcjonalnie do 
wniesionych wkładów. Wielkość udziału wspólnika w 
zysku określa się według wielkości jego udziału w 
kapitale zakładowym.

 

8

W przedsiębiorstwie prowadzonym przez spółkę akcyjną, 
decyzje w sprawie podziału opodatkowanego zysku i 
wielkości wypłacanej dywidendy zapadają na walnym 
zebraniu akcjonariuszy, większością głosów, przy czym 
obowiązuje zasada: „jedna akcja – jeden głos”. Im więcej 
akcji wniesie akcjonariusz do spółki akcyjnej, tym 
większy ma udział w zysku, bo każda akcja przynosi mu 
taka samą dywidendę. 

Im większą część kapitału zakładowego (akcyjnego) 
wniesie akcjonariusz do spółki akcyjnej, tym większa 
przypada mu część opodatkowanego zysku 
przedsiębiorstwa.

 

9

W spółkach kapitałowych część z zysku 
skapitalizowanego odkładana jest na powiększenie 
kapitału rezerwowego, chroniącego kapitał zakładowy 
(akcyjny) przed zmniejszeniem wskutek strat.

Straty przedsiębiorstwa pochłaniają przede wszystkim 
kapitał rezerwowy w spółkach kapitałowych.

Jeżeli straty okażą się wyższe od kapitału rezerwowego 
w tych spółkach, to rezerwy pieniężnej może nie 
wystarczyć na pokrycie straty.

 

10

Straty mogą wówczas spowodować zmniejszenie kwot udziału 
właścicieli kapitału w zysku lub kwoty kapitalizacji zysku, a w 
przypadku dużych rozmiarów, straty mogą pochłonąć część 
zainwestowanego w przedsiębiorstwie kapitału zakładowego 
(akcyjnego).

W takich przypadkach właściciele zainwestowanego w 
przedsiębiorstwie kapitału mogą przydzielić dodatkowe 
pieniądze na straty.

Zysk skapitalizowany w przedsiębiorstwie właściciele 
zainwestowanego w przedsiębiorstwie kapitału mogą 
przeznaczyć albo na rozwój, albo na zwiększenie wypłat 
dywidend, albo też w ustalonych proporcjach na oba cele 
łącznie.

 

11

.Ważne dla przedsiębiorstwa i utrwalania jego pozycji na 
rynku jest lokowanie skapitalizowanego zysku w rozwój 
przedsiębiorstwa. Skapitalizowany zysk właściciele 
kapitału mogą lokować w działalność rozwojową. Służą 
temu: zakupy i modernizacja obiektów trwałych, postęp 
techniczny i organizacyjny, kształcenie i szkolenie 
pracowników itp.

Właściciele kapitału zainwestowanego w 
przedsiębiorstwie mogą z własnej inicjatywy przekazać 
część skapitalizowanego zysku na cele dobroczynne w 
postaci darowizn oraz wspomagać fundacje.

 

12

Polityka i teorie dywidend

 

13

Każdy akcjonariusz lub udziałowiec spółki jako jej 
współwłaściciel ma prawo do uczestniczenia w podziale zysku 
spółki – do dywidendy. Ponadto ma prawo do przyszłych, 
wyższych zysków przypadających na jego akcje na giełdzie, w 
sytuacji gdy spółka zatrzymuje zysk na rozwój.

Akcja, której właścicielem jest akcjonariusz, jest papierem 
wartościowym, stwierdzającym uczestnictwo jej właściciela w 
kapitale spółki akcyjnej, uprawniającym do udziału w jej 
zyskach w formie dywidendy. 

Kapitał akcyjny spółki jest wyrażony w papierach 
wartościowych o określonej wartości nominalnej. Akcje 
opiewają na stałą kwotę. 

 

14

Początki gromadzenia kapitałów akcyjnych sięgają XVII wieku, 
w którym zaczęły powstawać w Europie wielkie towarzystwa 
handlowe w celu eksploatacji nowo odkrytych krajów 
zamorskich (jedną z pierwszych tego rodzaju firm była 
Kampania Wschodnio-Indyjska powstała w Holandii w 1602 
r.).

W wieku XIX zgromadzono kapitały akcyjne na budowę 
wielkich przedsięwzięć: budowa kolei żelaznych, kanałów 
żeglugowych, powstanie towarzystw żeglugowych.

Kompleksowo została po raz pierwszy uregulowana we Francji 
w kodeksie handlowym Napoleona, wydanym w 1807 roku. W 
Polsce – w kodeksie handlowym wprowadzonym 
rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z 1934 roku. 

 

15

Ze znacznymi wypłatami dywidend związane jest ponoszenie 
dużych kosztów transakcyjnych. Jeśli przedsiębiorstwo 
wypłacające dywidendę emituje jednocześnie nowe akcje na 
sfinansowanie programu inwestycyjnego, koszty transakcyjne 
są włączone do kosztów emisji.

Mogą to być znaczne wydatki, szczególnie istotne przy 
mniejszych emisjach akcji. Decyzja natomiast o zatrzymaniu 
zysków na reinwestycje nie pociąga za sobą kosztów 
transakcyjnych. Jest to tylko operacja księgowa.

Na tej podstawie można by stwierdzić, że pod względem 
ponoszonych kosztów transakcyjnych, korzystniejsze jest 
zatrzymanie zysków do ich ponownego zainwestowania, niż 
wypłata dywidendy.

 

16

Przy obliczaniu podstawy opodatkowania przedsiębiorstwa 
podatkiem dochodowym od osób prawnych, czyli dochodu 
(suma wszystkich przychodów ze sprzedaży – koszty 
uzyskania przychodów), kwot wypłat dywidend – nie zalicza 
się do kosztów uzyskania przychodów.

 W ten sposób dolicza się do podstawy obliczenia podatku 
dywidendę, co oznacza, że te wypłaty podlegają 
opodatkowaniu. Oznacza to większe zainteresowanie 
zatrzymaniem zysku w przedsiębiorstwie aniżeli wypłatą 
dywidend.

 

17

Rubner (1966) domaga się ustanowienia prawnych 
podstaw do wypłat całości zysku netto w formie 
dywidendy. Postuluje on, by zarząd przedsiębiorstwa, 
ubiegając się o dodatkowe źródła finansowania , musiał 
każdorazowo dowieść,  że proponowany program 
rozwoju działalności przyniesie wzrost dochodów. 

Powinno to zachęcić zarząd do podejmowania decyzji o 
odrzuceniu projektów służących głównie celom 
prestiżowym firmy. W praktyce przedsiębiorstwa raczej 
nie zakładają stuprocentowego wskaźnika wypłat 
dywidendy.

 

18

Przeciwne do poglądów Rubnera  jest stanowisko 
zajmowane przez Clarksona i Elliota (1969). 
Stwierdzają oni, że biorąc pod uwagę koszty 
transakcyjne i opodatkowanie, wypłata dywidendy jest 
luksusem, na który ani akcjonariusze, ani 
przedsiębiorstwo nie powinny sobie pozwalać.

Jednakże i to stanowisko nie ma zazwyczaj 
zastosowania w praktyce. 

Wstrzymanie wypłat dywidendy uzasadnia się 
wyjątkowymi możliwościami inwestycyjnymi i wręcz 
koniecznością uzupełnienia własnych środków 
zewnętrznymi źródłami finansowania.

 

19

Istnieje także pogląd, aby przedsiębiorstwo 
inwestowało we wszystkie przedsięwzięcia, które 
dają przyrost dochodu akcjonariuszom, a 
przedsiębiorstwu przyrost zysku netto. Jeśli 
pozostanie jeszcze pewna nadwyżka, można ją 
przeznaczyć na wypłatę dywidendy.

W trakcie podziału zysku netto wypłata dywidendy 
jest brana pod uwagę w pierwszym rzędzie, a 
wartością wynikową są zyski zatrzymane.

 

20

Kierownictwo (zarząd) firmy jest zwykle bardziej 
zainteresowane zatrzymaniem zysku aniżeli wypłatą 
dywidend. 

Zysk zatrzymany umacnia poczucie bezpieczeństwa 
i prestiżu kierownictwa, ale także wzrost przyszłej 
wartości rynkowej akcji w rezultacie reinwestycji, 
wzrost wartości przedsiębiorstwa.

Przeprowadzone badania w Wielkiej Brytanii 
pokazują, że w ostatnich latach proporcja podziału 
zysku netto między dywidendy a zysk zatrzymany 
kształtuje się odpowiednio jak 15 do 85.

 

21

Zwykle dywidendy wykazują dużo większą stabilność 
niż osiągane zyski. Przedsiębiorstwa przestrzegają, 
by stosunek wypłat dywidend do osiąganych zysków 
cechowała stabilność w długich okresach.

Zmiany w polityce wypłat dywidend są informacją 
dla uczestników giełdy. 

Wzrost dywidendy jest odbierany jako pozytywny 
sygnał, spadek – odwrotnie. Zaprzestanie wypłaty 
oddziałuje niekorzystnie na image firmy.