Patomorfologia i 

Patomorfologia i 

Patofizjologia

Patofizjologia

Wykład X

Wykład X

Patomechanizmy rozwoju nowotworu człowieka 

Patomechanizmy rozwoju nowotworu człowieka 

Istnieje wiele teorii powstania 

Istnieje wiele teorii powstania 

nowotworów złośliwych ale wiemy, że 

nowotworów złośliwych ale wiemy, że 

onkogeneza jest zjawiskiem 

onkogeneza jest zjawiskiem 

polietiologicznym

polietiologicznym

Czynniki onkogenne dzielimy 

Czynniki onkogenne dzielimy 

na 4 podstawowe grupy

na 4 podstawowe grupy

1.

1.

Genetyczne

Genetyczne

2.

2.

Chemiczne

Chemiczne

3.

3.

Fizyczne

Fizyczne

4.

4.

Biologiczne

Biologiczne

Inne czynniki to:

Inne czynniki to:



Hormonalne

Hormonalne



Seksualne

Seksualne



Dietetyczne

Dietetyczne

Czynniki 

Czynniki 

genetyczne

genetyczne



Już dawno obserwowano częstsze 

Już dawno obserwowano częstsze 

występowania nowotworów w pewnych 

występowania nowotworów w pewnych 

rodzinach i u bliźniąt jednojajowych

rodzinach i u bliźniąt jednojajowych



Geny hamujące rozrost nowotworowy 

Geny hamujące rozrost nowotworowy 

komórek to antyonkogeny

komórek to antyonkogeny



Utrata części chromosomów z tymi genami 

Utrata części chromosomów z tymi genami 

wiąże się z powstaniem nowotworów

wiąże się z powstaniem nowotworów



Sutka

Sutka



Raka owsianokomórkowego płuc

Raka owsianokomórkowego płuc



Nerczaka płodowego

Nerczaka płodowego

Czynniki chemiczne

Czynniki chemiczne

(pierwszym odkrytym w XVIII w. 

(pierwszym odkrytym w XVIII w. 

chemicznym karcynogenem była 

chemicznym karcynogenem była 

sadza, która wywoływała raka moszny 

sadza, która wywoływała raka moszny 

u kominiarzy)

u kominiarzy)

    

    

Czynniki te ze 

Czynniki te ze 

względu na sposób 

względu na sposób 

działania dzielimy 

działania dzielimy 

na:

na:



Kancerogeny- 

Kancerogeny- 

działają 

działają 

bezpośrednio na 

bezpośrednio na 

komórki w wywołują 

komórki w wywołują 

w nich mutacje 

w nich mutacje 

genowe:

genowe:



Środki alkilujące

Środki alkilujące



Epoksydy

Epoksydy



Metale ciężkie

Metale ciężkie



Chromiany

Chromiany



Krzemiany

Krzemiany



azbest

azbest

Prokcancerogeny

Prokcancerogeny

 - są to związki, które 

 - są to związki, które 

zmiany w materiale genetycznym 

zmiany w materiale genetycznym 

komórki powodują dopiero po 

komórki powodują dopiero po 

wewnątrzkomórkowej aktywacji 

wewnątrzkomórkowej aktywacji 

enzymatycznej lub metabolicznej.

enzymatycznej lub metabolicznej.



Aminy 

Aminy 

aromatyczne

aromatyczne



Nitrozaminy

Nitrozaminy



Benzopiren

Benzopiren



Uretan

Uretan



Chlorek winylu

Chlorek winylu



Barwniki 

Barwniki 

akrydynowe

akrydynowe



Aflatoksyny 

Aflatoksyny 

(wytworzone przez 

(wytworzone przez 

pleśń)

pleśń)



 

 

czteroetylek ołowiu

czteroetylek ołowiu

Kokancerogeny

Kokancerogeny

- substancje, które same 

- substancje, które same 

nie mają działania onkogennego, ale 

nie mają działania onkogennego, ale 

potęgują działanie czynnika 

potęgują działanie czynnika 

bezpośredniego i prokancerogenów

bezpośredniego i prokancerogenów



Najlepiej poznany olejek krotonowy

Najlepiej poznany olejek krotonowy



Wszystkie substancje chemiczne mogą 

Wszystkie substancje chemiczne mogą 

mieć takie działanie

mieć takie działanie

Czynniki fizyczne

Czynniki fizyczne



Promieniowanie jonizujące

Promieniowanie jonizujące



Promieniowanie ultrafioletowe

Promieniowanie ultrafioletowe



Promieniowanie podczerwone

Promieniowanie podczerwone



Pole elektromagnetyczne

Pole elektromagnetyczne



Przewlekłe mikrourazy mechaniczne

Przewlekłe mikrourazy mechaniczne



Przewlekłe mikrourazy termiczne

Przewlekłe mikrourazy termiczne

Promieniowanie może powodować

Promieniowanie może powodować

- mutacje chromosomów

- mutacje chromosomów

- uczynnienie wirusów onkogennych

- uczynnienie wirusów onkogennych

Przykłady:

Przykłady:



Białaczki

Białaczki



Rak tarczycy

Rak tarczycy



Chłoniaki

Chłoniaki



Kostniakomięsak

Kostniakomięsak

i

i

Mikrourazy 

Mikrourazy 

mechaniczne

mechaniczne



Rak pęcherzyka 

Rak pęcherzyka 

żółciowego

żółciowego

Mikrourazy termiczne

Mikrourazy termiczne



Rak przełyku

Rak przełyku

Czynniki biologiczne

Czynniki biologiczne

udowodniono onkogenny wpływ 

udowodniono onkogenny wpływ 

wirusów

wirusów

Wirus Epstein –Barr (EBV)

Wirus Epstein –Barr (EBV)



Chłoniak Burkitta ( kraje tropikalne)

Chłoniak Burkitta ( kraje tropikalne)



Chłoniak podobny do w/w (strefa 

Chłoniak podobny do w/w (strefa 

umiarkowana)

umiarkowana)

Mononukleoza zakaźna

Mononukleoza zakaźna

Wirus zapalenia wątroby typ B i C (HBV 

Wirus zapalenia wątroby typ B i C (HBV 

i HCV)

i HCV)

Pierwotny rak wątroby ( z hepatocytów)

Pierwotny rak wątroby ( z hepatocytów)

Czynniki biologiczne

Czynniki biologiczne

Wirusy brodawczaka ludzkiego ( HPV)

Wirusy brodawczaka ludzkiego ( HPV)

Brodawczaki

Brodawczaki



Okolicy ano-genitalnej

Okolicy ano-genitalnej



Błon śluzowych gardła, krtani i jamy ustnej

Błon śluzowych gardła, krtani i jamy ustnej

Raki

Raki



Szyjki macicy

Szyjki macicy



Pochwy

Pochwy



Sromu

Sromu



prącia

prącia

Czynniki hormonalne

Czynniki hormonalne



Estrogeny 

Estrogeny 

 

 

(środki 

(środki 

antykoncepcyjne, 

antykoncepcyjne, 

terapia zastępcza)

terapia zastępcza)



Rak gruczołu 

Rak gruczołu 

sutkowego

sutkowego



Rak trzonu macicy

Rak trzonu macicy

Testosteron

Testosteron



Rak gruczołu 

Rak gruczołu 

krokowego

krokowego



Nie występuje u 

Nie występuje u 

kastratów

kastratów

Czynniki seksualne

Czynniki seksualne



Rak szyjki macicy 

Rak szyjki macicy 

występuje częściej

występuje częściej



U kobiet mających 

U kobiet mających 

wielu partnerów 

wielu partnerów 

seksualnych

seksualnych



U kobiet 

U kobiet 

monogamicznych 

monogamicznych 

których partnerzy 

których partnerzy 

maja wiele kontaktów 

maja wiele kontaktów 

płciowych z innymi 

płciowych z innymi 

kobietami

kobietami



Rak szyjki macicy 

Rak szyjki macicy 

występuje 

występuje 

najrzadziej

najrzadziej



U kobiet których 

U kobiet których 

partnerzy są 

partnerzy są 

obrzezani

obrzezani



Prawie nie 

Prawie nie 

występuje u 

występuje u 

dziewic

dziewic

Czynniki dietetyczne

Czynniki dietetyczne



Alkohol usposabia 

Alkohol usposabia 

do występowania 

do występowania 

raka

raka



Jamy ustnej

Jamy ustnej



krtani

krtani



Przełyku

Przełyku



Wątroby

Wątroby



Mięso i tłuszcze 

Mięso i tłuszcze 

mogą usposobić do 

mogą usposobić do 

raka jelita grubego

raka jelita grubego



Potrawy solone, 

Potrawy solone, 

wędzone, 

wędzone, 

peklowane mogą 

peklowane mogą 

powodować

powodować



Raka przełyku

Raka przełyku



Raka żołądka

Raka żołądka

koniec

koniec