Psychologia osobowości i różnic indywidualnych

Zadanie

: Porównanie trzech tradycji

badawczych

[+] i [-]

KLINICZNA

EKSPERYMANTALNA

KORELACYJNA

Porównanie trzech tradycji badawczych

[+] i [-]



KLINICZNA

+opiera się na całościowym obrazie człowieka – dostrzega b.wiele aspektów

osobowości

+podkreśla rolę warunków naturalnych – zmienności

+stara się odpowiedzieć na pytania – jak pomóc/poprawić funkcjonowanie człowieka

-subiektywna metoda powoduje ograniczona wartość naukową

-zbyt mała ilość badanych aby można przenosić wnioski na więcej niż małą gr.

wymagającą pomocy



EKSPERYMANTALNA

+rygory nauki powodują duża wartość teoretyczna; możliwość weryfikacji i rozwinięcia

+duże grupy badanych – tworzenie ogólnych praw

+ustalają związki przyczynowo-skutkowe

-koncentracja na małej liczbie aspektów osobowości

-stwarzają sztuczne warunki – nie zawsze odzwierciedlające rzeczywistość



KORELACYJNA

+bada bardzo wiele aspektów osobowości zachowując rygory nauki

+ustala związki miedzy nimi co pozwala na formułowanie jasnych i weryfikowalnych

modeli osobowości

-nie wykrywa związków przyczynowo-skutkowych

-stosowane narzędzia (samoopis) nie zawsze oddaje rzeczywistą skale natężenia cech

Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne w roku 1939

dokonało rozróżnienia dwóch podejść badawczych:

eksperymentalnego i klinicznego

Stanowiło to odpowiedź na konieczność usystematyzowania

kierunków metod badawczych i kierunków teoretycznych

opisujących osobowość człowieka.

Koniec XIX i początek XX stulecia to czas obfitujący w

największą ilość WAŻNYCH kierunków definiujących

osobowość.

Większość z nich przetrwała do dnia dzisiejszego. Mimo

licznych modyfikacji i weryfikacji jakim podlegały mają cały

czas WIELKI wpływ nie tylko na psychologię ale i na

funkcjonowanie społeczne i kulturowe każdego człowieka

Dwa kierunki badania

osobowości

Rys historyczny

Kliniczne badania osobowości

1. Podstawowe założenie:

Traktowanie osobowości jako całości (holistyczne podejście). Skupienie

się na jednostce, wnikliwa obserwacja zachowania, skupienie się na

subiektywnych jej przeżyciach, zwracanie uwagi na rolę historii życia

(dzieciństwa).

Powstałe teorie wynikają w większości z refleksji nad rodzajami

zaburzeń osobowości i potrzeby znalezienia ich źródła – sposobów

leczenia.

2. Najważniejsi przedstawiciele:



Jean Charcot (1825-1893);

Pierre Janet (1859-1947)

Morton Prince (1854-1929)

Henry Murray (1883-1988)

Zygmunt Freud (1856-1939)



Carl Rogers (1902-1987)



George Kelly (1905-1966)

Kliniczne badania osobowości

Wybrane kierunki teoretyczne:



Henry Murray

Źródła przyjętego kierunku badawczego i stworzonych narzędzi (TAT:

Thematic

Apperception Test )

należy szukać teoriach nieświadomości Freuda, a także

rewizji szkoły psychoanalitycznej dokonanej prze Junga.

Wykroczenie po za standardowe metody badawcze(!): Badania uwzględniały

holistyczne spojrzenie na osobowość [nieświadomość] ale czerpały także (!) z

prostych metod eksperymentalnych [reakcja na frustrację] i danych

kwestionariuszowych.



Carl Rogers (1902-1987)

Oderwanie od dominującego nurtu behawioryzmu na rzecz

Ruchu Potencjału

Ludzkiego.

Próba zdefiniowania Ja – podstawowy element osobowości odpowiedzialny za

wewnętrzną spójność i kontakt ze światem.

Oddanie w ręce „klienta” – człowieka możliwości do okrywania swoich

potencjalności – samookatualizacja.

Podkreślenie roli przeżywania: otwarcie na uczucia swoje i innych.



George Kelly (1905-1966)

Próba systematyzacji i dostrzeganie poznawczego aspektu osobowości człowieka

(spostrzegania, myślenia, atrybucji) zaowocowała teorią

konstruktów

osobistych.

Człowiek jako naukowiec budujący ukryte, powiązane teorie o sobie, o innych o

świecie.

Przyczyny zaburzeń; nietrafne konstrukty, niewłaściwie stosowane, stosowanie tych

samych konstruktów mimo zmieniającego się otoczenia.

Dwa kierunki badania

osobowości

Rys historyczny

II.

Eksperymentalne podejście do osobowości

1. Podstawowe założenie:

Źródłem budowania wiedzy o osobowości jest gromadzenie informacji

na temat ogólnych praw funkcjonowania psychiki u wszystkich

ludzi. Badane istoty (ludzie i zwierzęta) dostarczają danych dzięki

inicjowaniu przez badaczy sytuacji „naturalnych”

(operacjonalizacja sytuacji z życia codziennego i stosowanie

procedur badawczych; zmienne zależne / z. niezależne).

Powstałe teorie stanowiły przeciwwagę dla podejścia klinicznego –

podstawę stanowiły obiektywne dane dotyczące dużych grup

organizmów (np gatunku / społeczności).

2. Najważniejsi przedstawiciele:



Wilhelm Wundt (1832-1920)



Herman Ebbinghaus (1850-1909)



John B. Watson (1877-1958)



B.F Skinner (1904-1990)

II.

Eksperymentalne podejście do osobowości

Wybrane kierunki teoretyczne:

Podstawą obydwu kierunków teoretycznych jest założenie iż wszelkie

zachowanie jednostki wynika z układu: bodziec – reakcja –

wzomocnienie. Osobowość nie leży więc w centrum

zainteresowania badaczy. Istotą jest założenie o olbrzymim

wpływie środowiska (konkretnych wpływów-bodźca) na to jak się

zachowujemy – kim jesteśmy.



Iwan Pawłow

Szczególnie ciekawy i ważny kierunek badawczy –

nerwica

eksperymantalna

. Bodziec NEGATYWNY skojarzony z obiektem

neutralnym – bodziec POZYTYWNY skojarzony z obiektem neutralnym.

Prezentacja obiektu podobnego do obu obiektów skojarzonych – reakcja

zaburzeń emocjonalnych.



B.F. Skinner

Szczególny wpływ na psychologie kliniczną: interpretacja zaburzeń zachowania

wynikających z nieprawidłowości w procesie uczenia.

Leczenie zaburzeń na bazie wykorzystania teorii

warunkowania sprawczego

modyfikacja wzmocnień w układzie bodziec – reakcja, powoduje korekcje

niewłaściwych procesów uczenia.



Innowacyjne spojrzenie kierunku poznawczego(!)

Podstawę hipotez mogą stanowić obserwacje kliniczne ale testowanie hipotez

musi odbywać się w rygorze badawczym.

Dostrzeganie roli procesów wewnętrznych wykraczających po za proste

schematy behawioralne (np. cele)

Psychologia różnic indywidualnych.

Korelacyjna metoda badania osobowości.

Rys historyczny

Podstawowe założenia.

Osobowość człowieka składa się z cech – szerokie spektrum w miarę

stałych, charakterystycznych dla jednostki form funkcjonowania

(aspekt wew.) i postępowania (aspekt zewnętrzny).

Stosując procedury badawcze i metody statystyczne można dokonać

połączenia cech w czynniki (ilość i definicja czynników jest

charakterystyczna dla każdego kierunku badawczego i jego

przedstawicieli (!)). Stanowią one podstawowy budulec

osobowości.

Założenie metody korelacyjnej oparte jest na:



Ustaleniu obiektywnych miar – pomiarze



Badaniu dużej grupy osób



W wersji analizy czynnikowej – izolowaniu z gr. danych elementów

najważniejszych



Stosowaniu konkretnych metod statystycznych



Dokonywania porównań uzyskanych danych pomiędzy grupami

Psychologia różnic indywidualnych.

Korelacyjna metoda badania osobowości.

Wybrani przedstawiciele:

Francis Galton (1822-1911)

Nazwany ojcem psychologii różnic indywidualnych. Źródeł zainteresowania

różnicami należy szukać w teorii Darwina. Galton jako pierwszy przeniósł

pojęcie dziedziczenia

do psychologii i nadał mu badawczy charakter. Jest

twórcą pojęcia statystycznego stanowiącego również podstawę do tworzenia

kolejnych modeli teoretycznych w tym kierunku–

współczynnika korelacji.

Charles Spearman (1863-1945)

Prowadził intensywne badania nad możliwościami intelektualnymi człowieka –

twórca pojęcia

inteligencji ogólnej

/ czynnika g. Twórca metody

statystycznej –

analizy czynnikowej

– która umożliwiła powstanie co

najmniej dwóch klasycznych teorii osobowości: Wielkiej Trójki i Wielkiej

Piątki.

Hans J. Eysenck

Twórca teorii osobowości opartej na trzech wymiarach; introwersja-

ekstrawersja / neurotyczność / psychotyczność

Raymond B. Cattell

Twórca teorii opisującej osobowość za pomocą 16 czynników. Stosowana przez

niego procedura izolowania czynników opierała się także na badaniach

leksyklanych – wybór najczęściej stosowanych określeń osobowości (słowniki

i mowa potoczna).

Document Outline