Naturalne i Syntetyczne Środki
Ochrony Roślin
Naturalne i Syntetyczne Środki
Ochrony Roślin
Ochrona roślin
Ochrona roślin - dział produkcji roślinnej, którego
celem jest zapobieganie obniżaniu plonów przez agrofagi
oraz zabezpieczenie ziemiopłodów w magazynach. W
ochronie roślin stosuje się metody:
·
chemiczne,
·
agrotechniczne,
·
mechaniczne,
·
fizyczne,
·
biologiczne,
·
hodowlane,
·
integrowane,
·
kwarantannę.
Integrowana ochrona roślin – polega na łączeniu metod przydatnych
pod względem gospodarczym, ekologicznym i toksykologicznym, w celu
utrzymania liczebności agrofagów poniżej progu ekonomicznej
szkodliwości, przy czym pierwszeństwo ma świadome wykorzystanie
naturalnych czynników ograniczających.
Podstawowy cel - ograniczenie strat plonów - musi być łączony z
celem minimalizacji zagrożeń dla konsumentów (pozostałości
szkodliwych substancji chemicznych), zwierząt gospodarskich i
środowiska przyrodniczego (ochrona wód, gleby i powietrza).
działania pośrednie: prawidłowy płodozmian, wykorzystywanie odmian
roślin odpornych i tolerancyjnych na patogeny i szkodniki, stosowanie
mieszanin wewnątrz- i międzygatunkowych, ochrona organizmów
pożytecznych.
działania bezpośrednie: stosowanie ekologicznie bezpiecznych metod
zwalczania agrofagów, wykonywania zabiegów chemicznych przy
możliwie najmniejszym zagrożeniu dla otoczenia, np.: po przekroczeniu
ekonomicznych
progów
zagrożenia
(szkodliwości),
stosowanie
selektywnych pestycydów, na ograniczonej powierzchni lub w niższych
dawkach.
Środki ochrony roślin - substancje lub ich mieszaniny oraz żywe
organizmy, przeznaczone do ochrony roślin uprawnych przed
organizmami
szkodliwymi,
niszczenia
niepożądanych
roślin,
regulowania wzrostu, rozwoju i innych procesów biologicznych w
roślinach uprawnych oraz do poprawy właściwości lub skuteczności
tych substancji (adiuwanty).
W nazewnictwie międzynarodowym dla wszystkich środków ochrony
roślin przyjęła się ogólna nazwa pestycydy.
Termin środki ochrony roślin jest pojęciem węższym niż pojęcie
pestycydy, ponieważ stosowane są tylko w produkcji roślinnej.
Agrofagi - niepożądane organizmy (
),
szkodliwe dla
powodowane przez agrofagi na świecie wynoszą ok. 35%, a w Polsce ok.
15%. Straty zależą od rejonu, rośliny żywicielskiej i gatunku agrofaga.
Adiuwant (
adiuvare - pomagać, wspierać), wspomagacz –
substancja pomocnicza znajdująca się w
substancji aktywnej lub też dodawana do cieczy roboczej, poprawiająca
jej skuteczność biologiczną poprzez modyfikacje właściwości fizycznych.
Funkcję adiuwanta spełniają środki powierzchniowo czynne (
).
Substancje ochronne dzielimy na:
chemiczne
biologiczne
biotechniczne.
Grupy preparatów:
środki do zwalczania szkodników roślin
środki do zwalczania chorób pochodzenia grzybowego i
bakteryjnego
środki do niszczenia roślin lub hamowania ich rozwoju
Asortyment podstawowych środków uzupełniają atraktanty, repelenty,
adiuwankty, defolianty, desykanty, feromony, regulatory wzrostu i
rozwoju roślin, regulatory rozwoju stawonogów.
Odporność roślin na czynniki szkodliwe
• Rośliny chronią się zarówno przed urazami mechanicznymi jak
i chorobotwórczymi.
• Odporność na patogeny może być wrodzona lub nabyta.
• Odporność wrodzona jest cechą dziedziczną, może jednak
zmienić się w pewnym stopniu pod wpływem czynników zewnętrznych.
- Odporność nabyta wykształca się w procesie rozwoju osobniczego (w kontaktach z
patogenami)
Odporność roślin na szkodniki
Odporność to zdolność organizmu do przeciwdziałania
niekorzystnemu wpływowi ciał obcych przedostających się do
jego wnętrza.
Podstawowe zadania mechanizmów obronnych to
uniemożliwienie wniknięcia ciał obcych, a gdy one już wnikną
do organizmu - unieczynnienie lub usunięcie ich.
ODPORNOŚĆ U ROŚLIN
wrodzona - jest cechą dziedziczną, ale może się w pewnym
stopniu zmieniać pod
wpływem środowiska.
nabyta - wykształca się podczas kontaktu z patogenami.
Reakcja odpornościowa:
bierna - przejawia się tym, że ciało obce nie może wnikać do
tkanek gospodarza. Barierami utrudniającymi wnikanie są
impregnowane różnymi substancjami celulozowe ściany
komórki (np. woskami w epidermie, ligniną), pH powierzchni,
duża ilość celulozy.
czynna - zdolność roślin do przeciwstawiania się czynnikowi
obcemu wnikającemu do tkanek. Reakcje odpornościowe
przejawiają się np. wzrostem stężenia cytokinin,
(zapobiegających szkodliwemu działaniu toksyn). Gdy ciało
obce pokona bariery obronne może być zabite przez działanie
związków antybakteryjnych – fitoncydów antybakteryjnych
(np. garbników, alkaloidów, olejków eterycznych, substancji
fenolowych).
Fitoaleksyny - substancje chemiczne wydzielane po wniknięciu
czynnika obcego.
Zainfekowana komórka może obumierać (nekroza jest
reakcją obronną)
Mechanizmy odpornościowe u roślin:
Brak akceptacji
(przy składaniu jaj, żerowaniu, ukrywaniu się), wybór rośliny
żywicielskiej, np. przez owady następuje w wyniku "prób i błędów” lub też w
wyniku przyciągającego działania pokarmu poprzez bodźce wzrokowe (barwa
i intensywność odbitego światła), dotykowe (omszenie, kolce) i chemiczne
(zapachowe i smakowe). Nieobecność tych bodźców lub obecność bodźców
odpychających (repelentów) decyduje o typie odporności, której przyczyną
jest brak akceptacji.
Tolerancja (zdolność regeneracji uszkodzeń) - polega na zdolności do
kontynuowania wzrostu i likwidacji uszkodzeń pomimo opanowania
przez taką samą populację szkodnika, która silnie uszkadza rośliny
wrażliwe.
Nadwrażliwość (zamieranie zaatakowanych tkanek) - fitofag ginie z
powodu braku pożywienia.
Antybioza (szkodliwe działanie pokarmu roślinnego).
O antybiotycznych właściwościach roślin mogą stanowić
zarówno cechy związane ze specyficzną budową tkanek i
organów roślinnych, jak i charakterystyczny skład chemiczny
rośliny
(brak
koniecznych
składników
odżywczych,
specyficzna przestrzenna budowa cząsteczek, np. skrobi lub
roślinne składniki toksyczne (allelozwiązki) takie jak:
alkaloidy, glikozydy, steroidy, saponiny, garbniki, fenole i
inne fitoaleksyny.
Odporność roślin
Czynna
Bierna
Rośliny czynnie przeciwstawiają się
czynnikowi obcemu wnikającemu do
tkanek.
Obce ciało nie może wniknąć do tkanek
gospodarza, a jeśli się do niego
dostanie
ginie
nie
znajdując
właściwych warunków do rozwoju.
Reakcją odpornościową może być wzrost
stężenia cytokinin, które zapobiega
szkodliwemu działaniu toksyn.
Barierami utrudniającymi wnikanie są
impregnowane ściany komórkowe
np. woskami – epiderma, ligniną –
komórki zdrewniałe, suberyną –
korek.
Niekiedy dochodzi do wzmożonych
podziałów
mitotycznych
–wokół
miejsca infekcji powstaje specjalna
tkanka uniemożliwiająca rozszerzanie
się zakażenia.
Zaporę może stanowić specyficzna
budowa aparatu szparkowego, np.
mandarynka jest odporna na raka
bakteryjnego.
Bakteria, grzyb, wirus mogą być zabite
fitoncydami (związki antybakteryjne),
np. garbnikami, alkaloidami, olejkami
eterycznymi,
substancjami
fenolowymi.
Innym typem tej obrony są bariery
utrudniające przemieszczanie się
obcego czynnika, np. duża ilość
celulozy
Innymi substancjami działającymi na
patogeny
i
czyniącymi
rośliny
niepodatnymi
na
zakażenia
są
fitoaleksyny – wydzielane tylko po
wniknięciu czynnika obcego.
Rozwój pasożyta może uniemożliwiać
nieodpowiednie
pH
soku
komórkowego.