CENORHBDITIS

 

ELEGANS

Caenorhabditis elegans to wolnożyjący nicień, o 

długości ok. 1 mm występujący w glebach 

klimatu umiarkowanego. Badania biologii 

molekularnej i rozwoju C. elegans rozpoczął w 

1965 Sydney Brenner. Od tego momentu C. 

elegans stał się organizmem modelowym w 

badaniach biologicznych takich jak proces 

rozwoju, embriogenezy, morfogenezy oraz 

starzenia się. 

Pozycja

 

systematyczna 

- Eukaryota; 

Metazoa; Nematoda; Chromadorea; 

Rhabditida; Rhabditoidea; Rhabditidae; 

Peloderinae; Caenorhabditis.

Nicień C. elegans jest przedstawicielem 

kręgowców, u którego już na samym 

początku rozwoju embrionalnego 

różnicują się linie komórek 

somatycznych i płciowych. Proces ten 

determinowany jest przez tzw. 

efekt

 

matczyny

. Geny zarodka C. elegans 

uaktywniają się dopiero na etapie 

gastruli tworzonej przez 28 komórek.

Asymetryczne podziały 

komórkowe w embriogenezie 

mają na celu segregacje 

specyficznych struktur bądź 

substancji zawartych w 

cytoplazmie (

plazma

 

płciowa

 

zawierająca 

ziarna

 

P

).

Asymetryczny podział na komórki 

linii somatycznej i płciowej :

P0

P1

P2

P3

P4

• ABa 

- neurony, nabłonek ściany ciała

• ABp 

- neurony, mięśnie

• MS

 - gonady mezodermalne

• E

 - jelito

• C

 - mięśnie, neurony, nabłonek ściany 

ciała

• D

 - mięśnie

• Z2

 i 

Z3

 - komórki potomne blastomeru P4, 

      różnicują się w komórki prapłciowe

Za asymetrię odpowiedzialne są białka 

:

• PAR-3

, 

PAR-6

, 

PKC-3

• PAR-1

, 

PAR-2

Odpowiednia lokalizacja tych 

białek

jest odpowiedzialna za 

asymetryczne przesunięcie 

wrzeciona podziałowego w 

okresie podziałów bruzdkowania.

Ziarna

 

płciowe

 

P 

– występują w 

komórkach linii płciowej, zawierają 

czynniki niezbędne do prawidłowej 

specyfikacji i różnicowania się komórek 

linii płciowej.

Złożone są z RNA i białek wiążących 

się z RNA, regulujących procesy 

translacji.

W ziarnach 

P

 występują :

• Białka : 

GLH-1

, 

GLH-2

, 

POS-1

, 

MEX-1

• mRNA nos-2 

• Białka kodowane przez geny 

par-1

 i 

par-2

• Białko kodowane przez matczyny 

pie-1

Ponadto w rozwoju linii płciowej
biorą udział geny : 

mes-1

, 

mes-2

, 

mes-6

W populacji C. elegans 

wystąpują

jedynie osobniki 

hermafrodytyczne ( XX ) oraz 

samce ( X0 ).

Determinacja

 

płci :

• Mechanizm kompetencyjny
• Determinacja płci somatycznej
• Determinacja płci komórek rozrodczych

Bibliografia

• Podstawy embriologii zwierząt i 

człowieka tom 1 i 2 - Jerzy Klag, 
Czesław Jura

• Podstawy genetyki dla studentów i 

lekarzy pod redakcją Gerarda Drewy i 
Tomasza Ferenca