Co trzeba i warto wiedzieć?
• Życie psychiczne, uczucia, motywacja, nawet
przekonania nie wyczerpują w tym, co
świadome, mamy nieświadome motywy.
• Znamy część życia psychicznego, reszta
pozostaje ukryta, a ma wpływ na zachowanie.
• Na nasze zachowanie oddziałują siły, nad
którymi nie mamy kontroli, a nawet o nich nie
wiemy.
• Im większa część psychiki jest świadoma, tym
lepsze zdrowie psychiczne.
• Istnieją nieświadome mechanizmy obronne,
chroniące przed zbyt silnym lękiem.
Co łączy Jana Pawła
II z
psychodynamiczną
koncepcją
osobowości?
Psychoanaliza - inspiracje
• Jak badać podświadomość? Metody !
• Czy jest podświadomość zbiorowa?
• Kiedy tworzy się osobowość i jak jest
trwała?
• Co decyduje – relacje czy popędy?
• Jaki jest mechanizm zdrowego rozwoju?
• Jak powstają zaburzenia osobowości?
Psychoanaliza - inspiracje
• Jak badać podświadomość? Metody !
• Czy jest podświadomość zbiorowa?
• Kiedy tworzy się osobowość i jak jest
trwała?
• Co decyduje – relacje czy popędy?
• Jaki jest mechanizm zdrowego rozwoju?
• Jak powstają zaburzenia osobowości?
PSYCHOLOGIA ANALITYCZNA
Carl G. Jung
(1875-1961)
Nieświadoma motywacja wybiega poza
popęd seksualny i agresję, poszerzenie
koncepcji libido:
obok seksu i agresji, pragnienia twórczości,
jedności, śmierci, androgynii, mądrości,
niewinności…
pochodzą z dziedzictwa historyczno-
kulturowego
Życie nie jest tylko zmaganiem z
popędem,
jest znacznie bogatsze:
„Życie jest ciągłym i często
twórczym rozwojem, poszukiwaniem
pełni i spełnienia, pragnieniem
odrodzenia.”
Nowa wersja zasady zachowania energii
zasada
równoważenia
(ekwiwalencji)
zasada
entropii
(rozlewania się
energii)
Energia psychiczna libido wyraża się
poprzez
KOMPLEKSY
(całości, skupiska)
Nieświadomość zbiorowa
,
kolektywna, czyli skumulowane
doświadczenia pokoleń
ARCHETYPY:
• Wielka Matka
• Stary Mędrzec
• Anima
• Animus
• Cień
• Maska
Typy:
DWIE POSTAWY:
EKSTRAWERSJA
INTROWERSJA
+ 4 FUNKCJE:
» myślenie
» uczucia
» percepcja
» intuicja
PERCEPCJA
ODBIÓR
INFORMACJ
I
WARTOŚCIOWANIE
INFORMACJI
INTUICJA
MYŚLENIE
UCZUCIA
Typy psychiczne wg Junga – 8 czy
16?
• Ekstrawersja
+
– Myślenie, …, …, uczucia
MPIU, MIPU
– Uczucia, …, …, myślenie
UPIM, UIPM
– Percepcja, …, …, intuicja
PMUI, …
– Intuicja, …, …, percepcja
• Introwersja
+
– Myślenie, …, …, uczucia
– Uczucia, …, …, myślenie
– Percepcja, …, …, intuicja
– Intuicja, …, …, percepcja
Typy psychiczne
Uczuciowy
Kieruje się odbiorem subiektywnym, własnym odczuciem, a nie faktami lub
obiektywnym spojrzeniem. Reaguje (ekstrawertyk) lub nie reaguje
(introwertyk) na bodźce zależnie od doświadczanych uczuć; kieruje się
empatią, sympatią, współczuciem, sentymentami, nastrojami; osoby mniej
dojrzałe reagują emocjami, wzburzają się, fascynują lub lękają, nie mogąc
zatrzymać biegu wzruszeń przy zachowanej świadomości. Dojrzały typ
uczuciowy dobrze zna swoje potrzeby i łatwo mu określić swoje cele i wybory,
czuje siebie i prawdziwie odróżnia własne stany emocjonalne od zewnętrznych
wpływów albo emocji innych osób.
Intelektualny
Kieruje się zasadami obiektywnymi, faktami i logiką obiektywną, uzasadnia,
poznaje, wyjaśnia, szuka powiązań między zdarzeniami. Potrzebuje informacji,
zdobywa wiedzę, używa myślenia do rozwiązywania problemów, przy
podejmowaniu decyzji podaje powody i wszędzie doszukuje się przyczyny,
którą można odkryć.
Percepcyjny (zmysłowy)
Wrażliwy na bodźce wewnętrzne i zewnętrzne, nastawiony na odbieranie
wrażeń, ukierunkowany estetycznie (piękno i przyjemności) lub praktycznie
(fakty i zdarzenia); potrzebuje widzieć, dotknąć, wiedzieć, poczuć. Źle znosi
niepewny, nieokreślony stan, co jest upodobaniem typy intuicyjnego. Woli
dzień niż noc, łatwo się mobilizuje będąc pod bezpośrednim wpływem sytuacji,
trudniej używać mu wyobraźni.
Intuicyjny
Ukierunkowany na rzeczywistość pozazmysłową, wyczulony na sprawy i
zjawiska bezpośrednio niedostępne zmysłom; ma większe zaufanie do
własnych odczuć niż faktów i dostarczanych informacji; preferuje sytuacje
nieokreślone, niejasne, uruchamia wtedy wyobraźnię, podejmuje decyzje
przypadkowe, ale mają one swoją wewnętrzną logikę. Potrafi przewidywać
zdarzenia.
Czy masz osobowość?
Obawiam się, że (jeszcze) NIE
„Osobowość, to całościowa
realizacja pełni naszej istoty w
nieosiągalnym ideale (...), ideał ten
nie jest celem lecz kierunkiem
(rozwoju).”
Centralny system
JA
(self)
Rozwój osobowości zadanie na całe
życie
INDYWIDUACJA
- proces rozwoju
intensywny od „połowy życia”; brak
rozwoju
LĘK
integracja przeciwieństw:
• młodość - starość
• męskość - kobiecość
• twórczość - destrukcja
• więź - oddzielenie
Funkcja transcendentna wyraża się w
archetypie
MANDALI
(z sanskrytu - krąg)
Patrz architektura, pieczęcie, symbole…
Podsumowanie:
1. Nieświadomość kolektywna czy indywidualna?
2. Popędowy czy duchowy wymiar człowieka?
3. Rozwój w dzieciństwie czy na przestrzeni
życia?
4. Fiksacja czy indywiduacja - świadome dążenia
do pełnego rozwoju Ja?
• Typy umysłu:
EKSTRAWERSJA - INTROWERSJA
oraz funkcje: myślenie-uczucia,
percepcja-intuicja
• Zasada jedności przeciwieństw
integracja
• Nowe spojrzenie na dziedzictwo kulturowe
ludzkości
Bonus: C. Jung o rozwoju osobowości twórczej
1. Obdarzanie miłością siebie samego i innych;
2. Uświadamianie sobie własnej godności i
wartości oraz godności każdego innego
człowieka;
3. Przyjmowanie odpowiedzialności za siebie i
drugiego człowieka;
4. Przyjmowanie odpowiedzialności za dobro i
zło w sobie i innych. (…) Trzeba także
nauczyć się akceptować dobro i zło w
drugim człowieku i przyjąć za to
odpowiedzialność.
(za: Płużek, 2001, s. 38-39)
TEORIE RELACJI Z OBIEKTEM
Znaczenie najwcześniejszych kontaktów
interpersonalnych i formowania się
dzięki nim struktury
Ja – SELF
Struktura Ja – prototyp kontaktów z
ludźmi
Obiekt
- wewnętrzna, psychiczna
reprezentacja drugiej osoby
M. Klein, W. Fairbairn, M. Mahler, D.
Winnicott
1. Siłą napędową rozwoju jest dążenie do
obiektu
2. JA
kształtuje się w procesie rozwoju relacji
z obiektem, różnicowania między obiektem
a sobą, od zależności do niezależności
3. Relacje z obiektem kształtują się przez
mechanizmy ich uwewnętrznienia:
projekcja, introjekcja, identyfikacja
projekcyjna. Większość zachowań można
wyjaśnić przeniesieniem wzorców relacji z
matką na relacje interpersonalne
PRZENIESIENIE
jest przedmiotem analizy
i terapii
Pozycje rozwojowe:
MELANIE KLEIN
Relacja z obiektem rozgrywa się w fantazji
dziecka: introjekcja, projekcja, identyfikacja
projekcyjna
• Pozycja schizoidalno-paranoidalna:
dobry
OBIEKT
rozszcze
pienie
Lęk
zły
• Pozycja depresyjna:
obiekt dobry
+
obiekt
zły
– tolerowanie ambiwalencji
– lęk przed utratą obiektu
– poczucie winy za uczucia agresywne
Projekcja
JA
Obiekt
Introjekcja
JA
Obiekt
Identyfikacja projekcyjna
1
JA
3
Obiekt
2
Zastosowania?
• Skłonność do czarno-białego widzenia
świata
• Idealizowanie „obiektów miłości” i
demonizowanie „wrogów”
• Obawa przed „zniszczeniem” ze
strony znienawidzonego obiektu
identyfikacja projekcyjna?
ślad pozycji schizoidalno-
paranoidalnej?
SEPARACJA – INDYWIDUACJA:
M. MAHLER
Stadia i fazy kształtowania się ja:
0 - 1 - stadium
autyzmu
2 - 5 - stadium
symbiozy
6 - 30 - stadium
separacji-indywiduacji
6 - 9 faza różnicowania - lęk przed
rozdzieleniem
10 - 15 faza praktyki - eksploracja
otoczenia
16 - 23 faza ponownego zbliżenia -
odrębność
24 - 30 faza konsolidacji - integracja
obrazu obiektu
DONALD WINNICOTT
Podejście interakcyjne:
Bezpośrednia relacja z matką
-
wystarczająco dobra matka
-
trzymanie
(holding)
Zapewnia
integrację –
scalenie psychiki
personalizację
– oddzielenie ja - świat
rozpoznawanie
– odróżnienie fantazji i faktów
Wystarczająco dobre przywiązanie
kształtuje
Ja
Prawdziwe Ja –
fałszywe Ja
(maska obronna)
Relacje z przedmiotami - obiekty przejściowe -
lęk agonalny
Zastosowania?
• „Trzymanie” – jako model więzi
• Pomoc dzieciom w ramach interwencji
kryzysowej
• Autentyczne Ja kształtuje się w
warunkach więzi podtrzymującej, jej brak
lub zaburzenie przyczynia się do
ukształtowania fałszywego Ja
Interpersonalna teoria
psychiatrii
Harry S. Sullivan
Przedmiotem poznania są
RELACJE INTERPERSONALNE
SYSTEM JA tworzy się w warunkach
LĘKU
PERSONIFIKACJE
• Ja-dobry
– doświadczenia bezpieczne
• Ja-zły
– doświadczenia zagrażające
• Nie-Ja
– groza
DYSOCJACJA
Energia psychiczna
pochodzi nie od popędów,
jest pochodną RELACJI INTERPERSONALNYCH,
w relacjach rodzi się też
LĘK
Źródła napięcia:
POTRZEBY
Dążenie do satysfakcji
LĘK
Dążenie do bezpieczeństwa
Wzorce transformacji energii –
DYNAMIZMY
Myślenie: Zniekształcenia parataktyczne
Metody poznania:
• Obserwacja
• Wywiad
Zastosowania?
• Czy osobowość istnieje, skoro można
ją sprowadzić do relacji
interpersonalnych?
• Czy możliwa jest poza relacjami?
• Wywiad i obserwacja w psychiatrii
PSYCHOLOGIA JA
Heinz Kohut, Otto Kernberg, Daniel
Stern
W kierunku podmiotowej struktury Ja –
SELF
JA = świadomość:
- subiektywny podmiot + uwewnętrznione relacje
- ośrodek integracji wewnętrznej
Empatyczne odniesienie zwarte zintegrowane
Ja
Heinz KOHUT
JA stanowi centrum osobowości
Narcyzm
-
przekonanie, że jest się centrum
świata, satysfakcja ze swego funkcjono-
wania,
przyjemność czerpana z poczucia
bycia
podziwianym
JA-obiekt - doświadczane jako część i
rozszerzenie ja
Dwa aspekty rozwoju Ja - dwa bieguny Ja:
(1) potwierdzanie przez rodzica poczucia
doskonałości dziecka
ambicje siły i sukcesu
(2) podziwianie rodzica przez dziecko
wyidealizo-wane cele i wartości
- pochodzące od
rodziców
Narcyzm
W formie dojrzałej zdrowe, spójne Ja oznacza:
(1) zaufanie do siebie i poczucie własnej wartości
(2) budowanie związków opartych na wzajemnym
przywiązaniu i wsparciu
Brak potwierdzenia ważności dziecka lub możliwości
idealizowania rodzica – zranienie Ja:
ZABURZENIA NARCYSTYCZNE
:
(1) ciągłe dążenie do doskonałości i patologiczne
uzależnienie od uznania innych ludzi
(2) niezdolność do troszczenia się o innych i
nawiązania stałych satysfakcjonujących związków
Przeniesienie
Analityk jest traktowany jako „lustro”, w
którym pacjent ogląda swoją wielkość,
poczucie doskonałości i domaga się
potwierdzenia Ja
Analityk jest traktowany jako obiekt idealny,
który uosabia całe dobro, doskonałość i moc
rodzica; pacjent podziwia osobowość
analityka widząc w niej same dobre cechy
Lustrzane
Ja – obiekt lustrzany
(doskonałość)
Idealizujące
Ja obiekt idealizujący (podziw)
Terapeuta:
Ja-obiekt
Zastosowania?
• Znaczenie obiektów wspierających w
cyklu życia?
• Więź między matką a dzieckiem służy
opracowaniu tożsamości
• Wrażliwość aksjologiczna? Możliwa
tylko w warunkach prawidłowej więzi?
Otto KERNBERG
Ja - suma wszystkich reprezentacji siebie
w relacji i wszystkich reprezentacji obiektu
Odpowiadają za to procesy
introjekcji
i
indentyfikacji
• jest zasadą organizacji doświadczenia
funkcja integracyjna
• zapewnia poczucie ciągłości
• integruje doświadczenia przeszłe z
oczekiwaniami
funkcja antycypacyjna
Oddzielanie elementów obiektu
- rozszczepienie
ego
Trwałe
defekt ego
Podsumowanie:
• Relacja z obiektem prototypem relacji
z ludźmi - przeniesienie
• Ja powstaje w procesie oddzielania się
od obiektu
• Procesowi temu towarzyszy frustracja
• Defekt w strukturze Ja
• Wartość aplikacyjna: Diagnoza i
terapia relacji z ludźmi
Zastosowania?
• Pierwsza osoba liczby mnogiej –
my w
Ja
• Znaczenie wysoce niespójnych
doświadczeń
– borderline,
– osobowość mnoga,
– dysocjacyjne zaburzenie osobowości
• Zdrowie integracja i antycypacja
różnorodnych doświadczeń
• Czy dysocjacja może być adaptacyjna?
Czy możliwe są dialogi w
myśli z Janem Pawłem II?
