Teoria zachowania 

konsumenta

Mikroekonomia 
Wykład 4.

 

 

Podstawowe założenia



Celem działalności konsumenta jest 
maksymalizacja użyteczności 
(satysfakcji) czerpanej ze spożycia 
koszyka dóbr oraz z czasu wolnego.



Osiągnięcie celu poprzez:



Wybór struktury konsumpcji bieżącej



Wybór ilości czasu pracy i czasu wolnego



Optymalizacja konsumpcji w czasie, czyli podejmowania 
decyzji o wielkości oszczędności

 

 

Podstawowe założenia c.d.

Założenie racjonalności konsumenta



Konsument przejawia określone potrzeby (potrafi 
je określić)



Konsument potrafi wartościować swoje potrzeby



Konsument dokonuje swoich wyborów, by 
maksymalizować użyteczność (własną 
satysfakcję, zadowolenie)



Wątpliwości dotyczące suwerenności konsumenta – 
hipermarkety, kampanie reklamowe

 

 

Badanie zachowania konsumentów



Teoria użyteczności krańcowej – 

(Hermann Heinrich Gossen 1810-1858)

  - 

możliwość mierzenia użyteczności



Teoria krzywych obojętności – 

(teoria 

porządkowa)

 – konsument zdolny 

jedynie do uszeregowania dóbr 
według swoich preferencji 

 

 

Teoria użyteczności krańcowej



Teoria wprowadzona do kanonu 
ekonomii przez neoklasyków (m.in. 
W.S. Jevons, L.Walras, a także 
Gossen – prekursor)



Teoria krańcowej użyteczności jest 
podstawą współczesnej teorii 
wartości.

 

 

Teoria użyteczności krańcowej c.d.



Użyteczność całkowita (total utility) TU – 

łączna satysfakcja uzyskiwana z 

konsumpcji (użytkowania) danej ilości 

określonego dobra.



Użyteczność krańcowa (marginal utility) MU 

– przyrost użyteczności całkowitej 

wywołany wzrostem konsumpcji danego 

dobra o jedną jednostkę.



Realne wybory w oparciu o MU!

 

 

TU i MU – obraz graficzny

X

X

TU

X

MU







)

(

)

(

dX

X

dTU

X

MU

)

(

)

(



X

X

TU

MU

MU(X)

TU(X)

 

 

I prawo Gossena



Prawo malejącej użyteczności krańcowej: 
W miarę wzrostu konsumpcji danego dobra, 
jego krańcowa użyteczność maleje. 

Przykład orzeszków kontra seria znaczków pocztowych



I prawo Gossena a kształt krzywych MU i TU

 

 

II prawo Gossena



Prawo tzw. ekwimarginalizmu (wyrównania 
użyteczności krańcowych:

Konsument osiąga stan równowagi (maksymalnej 
satysfakcji w ramach dochodu, którym dysponuje), 
gdy w pełni wydatkując swój dochód uzyskuje z 
każdego dobra jednakową użyteczność krańcową w 
przeliczeniu na jedną jednostkę pieniężną.

Y

Y

X

X

P

Y

MU

P

X

MU

)

(

)

(



 

 

Równowaga konsumenta

X

X

P

X

MU

)

(

Y

Y

P

Y

MU

)

(

X

Y

E

 

 

Teoria krzywych obojętności



Krzywa obojętności – zbiór wszystkich 
punktów reprezentujących takie 
kombinacje konsumowanych dóbr X i Y, 
które przynoszą konsumentowi to samo 
zadowolenie (tę samą satysfakcję).



Analiza wyboru między dwoma dobrami – jedno dobro 
oraz wszystkie pozostałe.

 

 

Krzywe obojętności

Y

X

3

Y

1

X

3

X

2

X

2

Y

1

Y

 

 

Krzywe obojętności c.d.

Y

X

1

U

2

U

3

U

 

 

Krzywe obojętności c.d.

Y

X

1

X

2

X

2

Y

1

Y

Y



X



Y

X

X

Y

MU

MU

X

Y

MRS

MU

X

MU

Y

const

TU





















*

*

.

 

 

Krańcowa stopa substytucji



Krańcowa stopa substytucji (marginal rate of 
substitution) MRS dobra Y dobrem X – ilość dobra 
Y, o którą należy zwiększyć konsumpcję przy 
obniżeniu konsumpcji dobra X o jedną jednostkę 
tak, aby całkowita użyteczność pozostała na 
niezmienionym poziomie.



MRS jest miarą nachylenia krzywej obojętności do 
osi X – stosunek przyrostów bądź pochodna

 

 

Przykładowe krzywe obojętności

Y

Y

X

X

Rosnąca MRS

Malejąca MRS

 

 

Przykładowe krzywe obojętności c.d.

Y

Y

X

X

Stała MRS

Dobro „dobre” i „złe”

 

 

Przykładowe krzywe obojętności c.d.

Y

Y

X

X

Dobro Y - obojętne

Dobro X - obojętne

 

 

Przykładowe krzywe obojętności c.d.

Y

Y

X

X

Radio na baterie

Długopis i wkład

Dobra użytkowane w określonych proporcjach:

3

6

1

2

1

1

2

2

 

 

Możliwości nabywcze konsumenta



Linia budżetowa (in. linia ograniczenia 
budżetowego) – zbiór punktów 
przedstawiających wszystkie możliwe 
kombinacje nabywanych ilości dóbr X i Y 
przy wykorzystaniu całego dostępnego 
konsumentowi dochodu.

Y

P

X

P

I

Y

X

*

* 



 

 

Linia ograniczenia 
budżetowego

Y

X

X

P

I

Y

P

I

 

 

Linia ograniczenia budżetowego 
- przesunięcia

Y

Y

X

X

Wzrost dochodu

Wzrost ceny X

 

 

Nachylenie linii budżetowej

Y

1

X

2

X

2

Y

1

Y

Y



X



X

Y

X

X

Y

P

P

X

Y

P

X

P

Y

const

I



















*

*

.

 

 

Teoria krzywych obojętności 
- równowaga konsumenta

Y

X

1

U

2

U

3

U

X

opt

Y

opt

Y

Y

X

X

Y

x

Y

x

Y

X

Y

X

P

MU

P

MU

P

P

MU

MU

P

P

X

Y

MU

MU

X

Y





















 

 

Podsumowanie



Obie teorie (t. krańcowej użyteczności i 
t. krzywych obojętności) prowadzą do 
tych samych wniosków.

Mankamenty teorii konsumenta:



Nieciągłość krzywych 



Międzyosobowe porównania użyteczności



Nieracjonalność i niesuwerenność konsumenta

Ograniczone zastosowanie w praktyce!

 

 

Dziękuję za uwagę.