Człowiek w środowisku 

przyrodniczym

Warsztaty dla uczniów Gimnazjum nr 2 im. A. Prądzyńskiego we 

Wrześni

Ośrodek Edukacji Przyrodniczej w Lądzie, 29.09.2009 r.

Zespół Parków Krajobrazowych 

Województwa Wielkopolskiego 

Piotr Basiński

Wpływ człowieka na przyrodę

• Prehistoria
• Wieki średnie

Wpływ człowieka na przyrodę

• Rewolucja przemysłowa

Wpływ człowieka na przyrodę

• Eksplozja demograficzna

Wpływ człowieka na przyrodę

• Epoka postindustrialna
• Co dalej?

Wpływ człowieka na przyrodę

przyroda

człowiek

człowiek

przyroda

przyroda

człowiek

Wpływ człowieka na przyrodę

Elementy

ekonomiczne

Zrównoważony rozwój (ang. sustainable 

development)

Elementy

społeczne

Elementy

przyrodnicze

Wpływ człowieka na przyrodę

Skala makro

…i skala mikro

Wpływ człowieka na przyrodę

Wpływ człowieka na przyrodę

Przykładowe pytania:

• Jak dużo z zakupionego pożywienia jest przez Ciebie 

wyrzucane?

• Jaka część pożywienia, które spożywasz, jest 

uprawiana lokalnie, sezonowo i nie jest 

przetworzona?

• Jaki dystans rocznie przejeżdżasz samochodem?

• Przeciętnie jak często podróżujesz samochodem w 

towarzystwie kogoś innego?

• Czy używasz wydajnych elektrycznych urządzeń i 

żarówek?

• Czy elektryczność w Twoim domu pochodzi z tzw. 

zielonej elektryczności (słońce, wiatr)?

Wielkoprzemysłowe 

zagrożenia środowiska

Przykłady wpływu przemysłu na środowisko 

przyrodnicze:

• Emisja zanieczyszczeń powietrza
• Zrzut ścieków
• Wykorzystanie nieodnawialnych zasobów 

środowiska

• Produkcja dużej ilości odpadów, w tym odpadów 

toksycznych

• Degradacja gleby

Wielkoprzemysłowe 

zagrożenia środowiska

Przykłady wpływu przemysłu na środowisko:
• Zespół Elektrowni Pątnów-Adamów-Konin

Wielkoprzemysłowe 

zagrożenia środowiska

Przykłady wpływu przemysłu na środowisko 

przyrodnicze:

• Zawłaszczanie przestrzeni
• Degradacja krajobrazu
• Zmiana stosunków wodnych
• Wprowadzenie liniowych elementów 

antropogenicznych

• Fragmentacja siedlisk przyrodniczych

Wielkoprzemysłowe 

zagrożenia środowiska

Przykłady wpływu przemysłu na środowisko:
• Kopalnia Węgla Brunatnego „Konin”

Wielkoprzemysłowe 

zagrożenia środowiska

Przykłady wpływu przemysłu na środowisko 

przyrodnicze:

• Znaczny pobór energii elektrycznej
• Niekorzystny wpływ hałasu i drgań
• Oddziaływanie pola magnetycznego
• Stworzenie zagrożenia w przypadku awarii, 

kataklizmu lub ataku terrorystycznego

Wielkoprzemysłowe 

zagrożenia środowiska

Przykłady wpływu przemysłu na środowisko:
• Elektrownia i zbiornik retencyjny Jeziorsko

Wielkoprzemysłowe 

zagrożenia środowiska

Przykłady wpływu przemysłu na środowisko:
• Kopalnie fosforytów (Nauru)

Wielkoprzemysłowe 

zagrożenia środowiska

Przykłady wpływu przemysłu na środowisko:
• Gazociąg północny (Bałtyk)

Wielkoprzemysłowe 

zagrożenia środowiska

Przykłady wpływu przemysłu na środowisko:
• Szyby naftowe (Kuwejt)

Wielkoprzemysłowe 

zagrożenia środowiska

Przykłady wpływu przemysłu na środowisko:
• Składowisko odpadów radioaktywnych (De l’Aube – 

Francja)

Bioindykacja

• Bioindykacja - metoda oceny stanu środowiska 

na podstawie badania reakcji organizmów 
żywych na zmiany.

• Skala porostowa (I – VII)
• Polski indeks biotyczny

Bioindykacja

Przykłady organizmów wskaźnikowych:
• Larwy chruścików
• Rak rzeczny
• Porosty
• Szczeżuja

Ochrona przyrody w Polsce

Historia ochrony przyrody w Polsce:
• System regaliów
• Ochrona ze względów estetycznych
• Początki nowoczesnej ochrony przyrody

Ochrona przyrody w Polsce

Ochrona przyrody w Polsce

Formy ochrony przyrody w Polsce:
• Park narodowy
• Rezerwat przyrody
• Park krajobrazowy
• Obszar chronionego krajobrazu
• Obszar NATURA 2000

Ochrona przyrody w Polsce

Formy ochrony przyrody w Polsce – c.d.:
• Użytek ekologiczny
• Zespół przyrodniczo-krajobrazowy
• Stanowisko dokumentacyjne
• Pomnik przyrody
• Ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów

Ochrona przyrody w Polsce

Pozaustawowe formy ochrony przyrody w Polsce:
• Obiekty RAMSAR
• Obiekty HELCOM BSPA
• Światowe Rezerwaty Biosfery (MaB)
• Lista Światowego Dziedzictwa Przyrodniczego 

i Kulturowego UNESCO

• Obiekty IBA
• Dyplom Rady Europy
• Sieć PAN-Parks

Ochrona przyrody w Polsce

Przykłady przedsięwzięć związanych z ochroną 

przyrody w Polsce:

• Reintrodukcja popielicy, fok, susła moręgowanego
• Ocalenie żubra
• Akcja „smaczna babka”
• Biebrzańskie sianokosy
• Kulturowy wypas owiec – 

Owczary

• Kompensacja przyrodnicza – 

Nadwarciański Park Krajobrazowy

Niekonwencjonalne (alternatywne) 

źródła energii

„Mój ojciec jeździł na wielbłądzie. Ja jeżdżę samochodem. 

Mój syn lata odrzutowcem. Jego syn będzie jeździł na 

wielbłądzie.”

Niekonwencjonalne (alternatywne) 

źródła energii

Teoria tzw. Peak Oil (szczytu 

„olejowego”)

Wskaźnik EROEI= 
energia potrzebna do 
uzyskania danej ilości 
surowca/energię zawartą 
w tym surowcu

Obecnie ropa naftowa 
ma 
EROEI=5

Przy EROEI=1 produkcja 
ropy naftowej przestanie 
mieć sens ekonomiczny

Szczyt produkcji ropy naftowej => kryzys w sektorze 
paliw płynnych dla transportu, a nie „kryzys 
energetyczny”!!!

Niekonwencjonalne (alternatywne) 

źródła energii

• Energia słoneczna

• Energia wiatru

• Energia pływów morskich

• Energia fal morskich

• Energia cieplna oceanów 

(maretermiczna)

• Energia geotermalna

• Energia jądrowa

• Biogaz

• Energia z biomasy

• Biopaliwa

• Energia powstająca podczas hamowania pojazdu 

(autobusy hybrydowe)

Niekonwencjonalne (alternatywne) 

źródła energii

Wybrane zalety i wady

• Czyste źródła energii
• W większości 

odnawialne

• Niezawodność (ogniwa 

słoneczne)

• Małe problemy przy 

utrzymywaniu i 
eksploatacji (wodne)

• Lokalizacja uzależniona od 

warunków środowiska 

(elektrownie wiatrowe, 

wodne, geotermalne, 

pływowe)

• Wysokie koszty budowy i 

utrzymania (wiatrowe, 

geotermalne)

• Zajmują duże obszary 

(pływowe, wiatrowe, wodne)

• Negatywne oddziaływanie na 

krajobraz (wiatrowe, wodne)

• Zakłócenia w przelotach 

ptaków (wiatrowe)

Człowiek w środowisku przyrodniczym

„Myśl globalnie      działaj 
lokalnie”

Dziękuję za uwagę!