FASCIOLA HEPATICA /motylica wątrobowa/

•

Motylica wątrobowa (Fasciola hepatica) – z rodziny

przywr – jest dość rzadkim pasożytem człowieka

występującym w wątrobie, jest także pospolitym

pasożytem u zwierząt trawożernych (u bydła

do 50%). Pasożyt ten rozprzestrzeniony jest

na całej kuli ziemskiej, w Polsce występuje

u człowieka sporadycznie.

Ciało motylicy jest kształtu listkowatego, o długości 20 – 40 mm
i szerokości 8 – 13 mm. W przedniej części ciała, przywra posiada dobrze
wyodrębniony stożek długości 3 -4 mm. Powierzchnia oskórka pokryta
jest mikroskopijnymi kolcami. Motylica ma 2 przyssawki: gębową
i nieco większą brzuszną. Na dnie przyssawki gębowej położonej
w przedniej części ciała, znajduje się otwór gębowy, prowadzący
do dobrze umięśnionej gardzieli. Krótki przełyk pasożyta uchodzi
do rozwidlonego, silnie rozgałęzionego jelita. Główny przewód
wydalniczy biegnie w linii środkowej ciała, uchodząc w jego tylnej części
na zewnątrz. Męskie narządy rozrodcze składają się z parzystych
rozgałęzionych jąder, położonych jedno za drugim w środkowej części
ciała, przewodów wprowadzających oraz nasieniowodu, który przed
ujściem do torebki prącia rozszerza się w pęcherzyk nasienny i kończy
prąciem. Natomiast narządy rozrodcze żeńskie składają się
z nieparzystego jajnika, położonego po stronie prawej ku przodowi
od jąder, krótkiego jajowodu i kanału Laurera, parzystego żółtnika
umieszczonego po bokach ciała i przewodów żółtkowych, ootypu
otoczonego gruczołem Melisa oraz macicy. W przedniej części ciała
znajduje się macica, która jest nierozgałęziona i tworzy liczne sploty.
Jednym końcem uchodzi do ootypu, drugim zaś końcem na zewnątrz
w przedsionku płciowym tuż powyżej przyssawki brzusznej. Brak także
u przywry zbiornika nasienia. Jajo z wieczkiem, wielkości około 130 – 150
µm na 65 – 90 µm, dostaje się do przewodów żółciowych wątroby
żywiciela ostatecznego, a następnie wraz z kałem wydostaje się
na zewnątrz.

Rozwój zarodkowy odbywa się w środowisku wodnym. Trwa on od około
9 dni
(w temperaturze 26 – 27 stopni C) do 2 – 4 tygodni (w temperaturze mniej
więcej 18 – 25 stopni C). Po tym czasie w jaju rozwija się orzęsiona larwa,
tzw. miracidium. Żywicielem pośrednim motylicy są ślimaki (najczęściej
z rodzaju Galba) - w Europie zwykle G.truncatula oraz G. occulta. Także
młode osobniki błotniarki stawowej mogą być żywicielami pośrednimi
pasożyta wątrobowego. Miracidium wnika aktywnie do ciała mięczaka
przez powłoki zewnętrzne i przekształca się w kolejną postać rozwojową –
sporocystę. W sporocyście wytwarzają się kolejne postacie rozwojowe tzw.
redie.
One z kolei przebijają ścianę sporocysty i przenikają do tkanek ślimaka.
Następnie w rediach wykształcają się ogoniaste cerkarie. Cerkarie
opuszczają redie i wydostają się najczęściej ze ślimaka przez otwór
oddechowy. Przez kilka godzin poruszając się swobodnie w wodzie,
wytwarzając obficie lepką wydzielinę, przytwierdzają się do roślin
wodnych lub przejściowo zalanych wodą. Tam tracą ogonek i otoczywszy
się torebką przekształcają się w metacerkarie o średnicy około 0,2 mm.
Cerkarie mogą również otorbiać się bezpośrednio na powierzchni wody.
Inwazyjna larwa w sprzyjających warunkach jest zdolna do zarażenia
w ciągu
4 – 6 tygodni. W przypadku, gdy żywicielem pośrednim przywry jest
błotniarka stawowa, na uwagę zasługuje fakt, że tylko niewielka liczba
cerkarii opuszcza tego żywiciela. Większość, bowiem pozostaje w jego
organizmie przekształcając się w wątrobo-trzustce w formy inwazyjne,
tzw. metacerkarie (Furmaga). Być może, że jest to zjawisko prawidłowe
w rozwoju Fasciola hepatica, tak jak ma to miejsce w rozwoju wielu
przywr;
np. Opisthorchis felineus.

Motylicą wątrobową żywiciel ostateczny może zarazić się pijąc
wodę z metacerkariami z otwartych zbiorników lub spożywając
surowe jarzyny podlewane wodą zanieczyszczoną
metacerkariami. Zwierzęta roślinożerne, które są żywicielami
ostatecznymi zarażają się najczęściej jedząc trawę, na której
znajdują się metacerkare.
Można z dużym prawdopodobieństwem sądzić, że źródłem
inwazji przywry mogą być ślimaki – Lymnaea stagnalis,
w których znajdują się formy inwazyjne – metacerkarie. Larwa
traci otoczkę w przewodzie pokarmowym, przenika przez ścianę
jelita do jamy otrzewnej i w ciągu 2 dób osiąga wątrobę.
Przypuszcza się, że larwa może dostać się do wątroby również
drogą naczyń krwionośnych. Przywra osiedla się w przewodach
żółciowych, dojrzałość płciową osiąga po
2 – 3 miesiącach, po czym składa około 6000 jaj dziennie. Cały
cykl rozwojowy trwa 4 – 5 miesięcy. Pasożyt żyje w wątrobie
żywiciela ostatecznego do 5 lat i dłużej.

Pierwsze objawy zarażenia motylicą wątrobową – fascjolozy (fasciolosis)
pojawiają się po
1 – 2 miesiącach od chwili inwazji i zależą od jej intensywności oraz
od miejsca usadowienia się przywr w wątrobie.
Początkowo (w ciągu 4 do 6 dni) fascjoloza ma charakter ostrej choroby
alergicznej.
Przy takim zakażeniu występują: złe samopoczucie, bóle głowy,
osłabienie, nudności, brak łaknienia, bóle w okolicy nadbrzusza oraz
pokrzywka i podwyższona ciepłota ciała (nawet do 40 stopni C).
U niektórych chorych pojawiają się bóle w stawach i mięśniach,
dolegliwości w zakresie przewodu pokarmowego oraz obrzęk twarzy.
W okresie tym występuje leukocytoza i eozynofilia (od 40 – 80%);
wątroba (a także i śledziona) bolesna przy ucisku stopniowo się
powiększa.
Po kilku tygodniach pozostają niewielkie dolegliwości utrzymujące się
nieraz przez kilkanaście lat.
W szczególnie silnej inwazji może dojść do niedrożności przewodów
żółciowych wątroby i do żółtaczki. Ponadto do rozrostu tkanki łącznej
oraz zaniku miąższu wątroby, daje to obraz marskości zanikowej
i prowadzi do zaburzeń w krążeniu wrotnym, czego wyrazem jest
tworzenie się puchliny brzusznej.

Wykrycie motylicy wątrobowej polega na badaniu kału lub treści
dwunastniczej na obecność charakterystycznych
słomkowożółtych jaj. Na wypadek stwierdzenia obecności jaj
w kale należy liczyć się z możliwością rzekomego pasożyta.
Ustrzec się przed nim możemy przestrzegając zasady higieny
i przepisów sanitarnych zabraniających picia wody z otwartych
zbiorników wodnych, w której mogą znajdywać się metacerkarie,
a także nie branie do ust ździebeł traw, na których mogą być
przyczepione larwy inwazyjne.

Document Outline