Zębina ( dentinum)
Skład zębiny
30% substancja
organiczna:
kolagen
białka
woda
70%
substancja
nieorganiczna:
hydrokyapatyt
Budowa zębiny
Istota podstawowa zębiny składa się z włókien
kolagenowych, które są ułożone wśród
zmineralizowanych kryształów
hydroksyapatytów. Włókna mają układ
okrężny i promienisty.
Zębina jest rodzajem tkanki kostnej, różniącej się od kości tym, że jej
komórki – odontoblasty (komórki zębinotwórcze), nie leżą w
jamkach jej istoty podstawowej, jak osteoblasty, lecz obwodowo od
niej. Są one ułożone na powierzchni miazgi, przylegając ściśle do
zębiny. Ich wypustki leżą w kanalikach zębiny. Kanaliki w kształcie
litery S biegną od miazgi w kierunku szkliwa, oddając liczne
odgałęzienia, które łączą je ze sobą. Początkowo ich grubość w
pobliżu miazgi wynosi 2,5 do 5 mikronów .Na granicy szkliwno –
zębinowej i cementowo – zębinowej kanaliki rozgałęziają się i stają
się coraz cieńsze. Ich grubość na zewnętrznej powierzchni zębiny
wynosi 0,6 mikrona. Rozgałęzienia kanalików wnikają do zrębu
organicznego szkliwa i cementu. Kanalik znajdują się w zębinie
koronowej i korzeniowej. W przywierzchołkowej części korzeniowej
zębina może być pozbawiona kanalików. Najwięcej kanalików
znajduje się w pobliżu miazgi (ok. 50 000 – 60 000 /mm²). W
kierunku obwodowym ich liczba spada do ok. 8 000 /mm². W
kanalikach zębinowych wypełnionych płynem tkankowym znajdują
się wypustki odontoblastów, bezmielinowe włókna nerwowe,
niezmineralizowane włókna kolagenowe lub zmineralizowane złogi.
Szkliwo (góra),
zębina (dół),
zdjęcie mikroskopowe.
Funkcje zębiny
ochrania miazgę zęba przed wpływem
szkodliwych czynników
jest bardzo wrażliwa na bodźce; na zmianę
temperatury reaguje bólem
z czasem reakcja na bodźce zmniejsza się, bo
kanaliki ulegają zamknięciu
bierze udział w metabolizmie szkliwa i cementu
Rodzaje zębiny
Kanaliki otoczone są zębiną okołokanalikową. Ma ona mało
substancji organicznych i jest silnie zmineralizowana. Pomiędzy
kanalikami znajduje się zębina międzykanalikowa zbudowana ze
zmineralizowanego kolagenu i ma mniejszą twardość niż zębina
okołokanalikowa.
Zębina pierwotna (pierwszorzędowa) – występuje podczas
rozwoju zęba aż do zakończenia rozwoju korzenia, jest słabo
zmineralizowana.
Zębina wtórna fizjologiczna (drugorzędowa) – odkłada się po
całkowitym ukształtowaniu zęba, jest w pełni zmineralizowana.
Jest ona wynikiem fizjologicznej funkcji odontoblastów i tworzy
się bez udziału bodźców patologicznych. Oddzielona jest od
zębiny pierwotnej ciemniej zabarwioną linią.
Zębina trzeciorzędowa – powstaje w odpowiedzi na patologiczne
bodźce zewnętrzne (bakterie, czynniki mechaniczne, chemiczne,
próchnica, opracowanie i wypełnienie ubytku, atrycja, abrazja,
erozja) tworzy się zębina wtórna patologiczna. Jej budowa jest
nieregularna. Pojawia się jako reakcja obronna zębiny na
uszkodzenie zęba, następuje zamknięcie kanalików zębinowych.
Zębiniaki (denticuli)
Na skutek nieprawidłowego rozwoju zębiny mogą
powstawać zębiniaki (denticuli). Występują one w
obrębie zębiny prawidłowej, uwypuklając jej
wewnętrzną powierzchnię ku miazdze. Ze względu na
budowę można podzielić je na
Prawdziwe – wysoko zróżnicowane, mające budowe
zębiny,
Rzekome – mało zróżnicowane, zbudowane z
koncentrycznie ułożonych blaszek wapniowych
Topograficzny podział zębiniaków na wolne, przylegające i
śródmiąższowe określa ich stosunek do miazgi i zębiny.
Mogą być przyczyną bólu uciskając na włókna nerwowe.