Seminarium 5

Choroba jako sytuacja 

stresowa.

Psychospołeczne 

konsekwencje chorób 

somatycznych.

 

 

Radzenie sobie ze stresem

   Poznawcze i/lub behawioralne wysiłki, 

jakie podejmuje jednostka w celu 
rozwiązania problemu i samoregulacji 
emocji

 

 

Radzenie sobie



Strategie RSS



Style RSS



Efektywność RSS

 

 

Mechanizmy obronne osobowości

Nawykowe, automatyczne, 
przeważnie nieuświadomione myśli i 
zachowania, mające na celu redukcję 
lęku i innych negatywnych emocji 
oraz niedopuszczenie do spadku 
samooceny.

 

 

Wyzwania hospitalizacji

(Volicer, 1977; za: Salomon, 2002)

Problemy 

domowe

Lęk przed 

poważną 

chorobą

Nieznane 

otoczenie

Utrata godności

Utrata kontroli

Brak wsparcia

Utrata dochodów z powodu choroby
Nieobecność podczas ważnych wydarzeń w 

życiu rodziny
Świadomość konieczności przejścia operacji
Lęk przed rakiem
Obcy ludzie śpiący w tej samej sali
Obce zapachy
Konieczność korzystania z basenu
Karmienie przez rurkę
Brak odpowiedzi na wezwanie personelu
Niemożność czytania prasy lub oglądania tv, 

wtedy gdy ma się na to ochotę
Współpacjent zbyt chory, żeby z nim 

porozmawiać
Wiecznie śpieszący się personel

 

 

Choroba jako sytuacja stresowa

Znaczenie nadawane chorobie:



Zagrożenie



Wyzwanie



Krzywda/Strata



Kara



Wartość



Ulga 



Korzyść

 

 

Postawa wobec choroby

Stosunek pacjenta do faktu zachorowania i 

sytuacji związanych z leczeniem i 

rehabilitacją

 

 

Postawa wobec choroby

Komponent poznawczy:



Informacje o przyczynach i istocie choroby, zasadach leczenia 

i jej zapobiegania



Sposób selekcji, organizacji i klasyfikacji informacji



Wyobrażenia dotyczące własnej osoby, najbliższej 

przyszłości, pracy zawodowej, sytuacji rodzinnej



Oczekiwania wobec personelu i własnej rodziny

Komponent emocjonalny



Stany emocjonalne przejawiane przez jednostkę w postaci 

zachowań werbalnych i oznaki wegetatywno-somatyczne 

(znak, treść i siła emocji)

Komponent motywacyjny



Dążenia, zamiary związane z leczeniem



Zachowania w momencie pojawienia się choroby i w czasie 

leczenia

 

 

Rodzaje PWCH



Postawa sprzyjająca procesowi leczenia



Postawa niekorzystna dla leczenia :



Z dominantą komponentu lękowego



Z dominantą braku akceptacji zaleceń 
lekarskich



Postawa ambiwalentna

 

 

Modyfikacja PWCH



Modyfikacja komponentu poznawczego



Modyfikacja komponentu emocjonalnego



Modyfikacja komponentu behawioralnego

 

 

Czynniki wpływające na PWCH



Powaga choroby



Powszechność choroby



Wiedza na temat choroby (dostępność wiedzy, 
możliwości poznawcze pacjenta)



Przekonania w danym środowisku



Etap choroby



Objawy choroby



Czynniki osobowościowo-temperamentalne



Doświadczenia związane ze służbą zdrowia

 

 

Zachowania pacjenta korzystne z punktu widzenia 
radzenia sobie z chorobą



Pacjent stara się zdobyć wiedzę o chorobie i realnie odnieść 

się do sytuacji



Szuka pomocy specjalisty i wsparcia innych osób



Złożone problemy stara się rozwiązywać etapami, rozkładać 

na stosunkowo proste zadania, ekonomicznie dysponuje 

zasobami



Stara się radzić sobie z emocjami; rozmawia o tym co czuje, 

ujawnia emocje, jednocześnie kontrolując swoje emocje



Pozwala sobie na relaks, regeneruje siły i ocenia możliowości



Uznaje chorobę za element swojego życia, a nie traktuje jej  

jako jedynego najważniejszego problemu w swoim życiu; w 

miarę możliwości pracuje zawodowo, spełnia swoje domowe 

obowiązki, wykorzystuje możliowści aktywnego działania



Próbuje zrozumieć sytuację choroby lub nadać jej sens. Ma 

motywację do działania i dokonania zmian w swoim życiu



Leczenie traktuje jako drogę do celu, który sobie wyznaczył. 

Wierzy w możliwości pokonania choroby, angażując się 

aktywnie w proces leczenia

 

 

Niekorzystne zachowania pacjentów



Pacjent zaprzecza istnieniu choroby lub zaprzecza, że istnieje problem 
związany z jego sytuacją



Ma nieadekwatną wiedzę na temat choroby i leczenia, nie poszukuje 
informacji, zniekształca otrzymywane informacje o chorobie, wynikach 
badań, rokowaniu, itd..



Myśli życzeniowo lub nadmiernie pesymistycznie



Nie radzi sobie z emocjami :



Ujawnia negatywne emocje, projektują je na innych



Całkowicie wypiera negatywne emocje: „Wszystko jest dobrze”



Ogranicza aktywność życiową, podporządkowują się całkowicie roli chorego. 
Ogranicza kontakty z innymi osobami. Zaniedbuje higienę osobistą, wygląd 
zewnętrzny



Rezygnuje z pomocy specjalisty lub opornie poddaje się leczeniu



Nie chce wsparcia ani pomocy od znajomych, podejrzewa u nich litość lub 
pogardę



Nie radząc sobie z problemami, szuka rozwiązań w sposób gwałtowny i 
chaotyczny lub oczekuje, że inni rozwiążą wszystkie jego problemy.



Poddaje się, nie ma motywacji do zmiany, czuje się przytłoczony i 
zmęczony.

 

 

Ból jako specyficzny 
problem w chorobie

„

Ból jest to nieprzyjemne doświadczenie 

czuciowe i emocjonalne, związane z 
rzeczywistym lub potencjalnym uszkodzeniem 
tkanek lub opisywane jako takie uszkodzenie”

Międzynarodowa Organizacja Badania Bólu

 

 

Psychospołeczne czynniki 
kształtujące reakcję na ból

1)

Czynniki poznawcze:

Procesy uwagi
Poznawcze procesy kontroli nad sytuacją
Procesy pamięci
Przekonania i normy dotyczące bólu
Poznawcza ocena sytuacji

 

 

Psychospołeczne czynniki 
kształtujące reakcję na ból

2

) Czynniki emocjonalne

Związek lęku i bólu
Związek depresji i bólu

3) Cechy osobowości
Brak jednoznacznych danych
Rola neurotyzmu
Rola ekstra-introwersji 
Rola ugodowości

4) Czynniki społeczne
Stosunek rodziny w współpracowników
Normy społeczne

 

 

Psychologiczne metody 
leczenia bólu

Techniki warunkowania – redukcja zachowań bólowych 

(zał: ograniczenie zachowania wpłynie na subiektywne 

odczucie)



Leki „na żądanie” jako mechanizm zwiększający 

intensywność skarg



Leki o stałej porze, stopniowe zmniejszanie dawek

Zwiększenie aktywności pacjenta 



Praca do określonego poziomu aktywności (np. 5-krotne 

wykonanie ćwiczenia) => ćwiczenie w granicach tolerancji



Uzależnienie ilości wykonań od pojawienia się bólu

Techniki relaksacyjne
Biofeedback
Techniki poznawcze:



Uzyskiwanie poznawczej kontroli nad bólem (techniki 

wybrażeniowe)



Modyfikacja negatywnych automatycznych myśli 

dotyczących bólu (np. „Nic się nie poradzi na mój ból”, 

„Wieczorem to na pewno się zacznie”)