Marek Garbicz, Edward Golachowski

Elementarne modele makroekonomiczne

Oficyna Wydawnicza SGH

Warszawa 2006 (lub nowsze)

Rok akad.

2012 / 2013

Literatura

Edward Golachowski

Katedra Teorii  Systemów Ekonomicznych

Kolegium Ekonomiczno-Społeczne

ul. Wiśniowa 41, pok. 81

tel.  (022) 564 86 99

e-mail  :  edgol@sgh.waw.pl

Notatki do  

przedmiotu 

MAKROEKONOMIA 

II

(sygnatura 110470-0150)

1

2

      Niniejsze    „Notatki  ...”    mają  pomóc  w  opanowaniu 
przedmiotu

MAKROEKONOMIA  II  dzięki umożliwieniu koncentracji

podczas  wykładów  na  słuchaniu  i  myśleniu  (  a  nie  na 
notowaniu )

oraz  dzięki  ułatwieniu  samodzielnego  powtarzania 
materiału.

      „Notatki  ...”  są  wyciągiem  z  wykładów,  zawierają 
głównie  definicje,  formuły  oraz  analizy  automatycznego 
równoważenia  gospodarki    rynkowej  i  jej  reakcji  na 
politykę ekonomiczną.

      Zastosowana  w  „Notatkach  ...”  animacja  ułatwia 
zrozumienie omawianych zagadnień - jak na wykładach, 
szkice  graficzne  powstają  stopniowo  i  równie  stopniowo 
są komentowane. 

   W „Notatkach”... są też przedstawione

przykładowe pytania egzaminacyjne.

3

Tytuły wykładów

 

( autorskie ujęcie przedmiotu )

1. Modele sektorowe

2. Modelowanie typu  IS - LM

3. Model rynku towarowego                             

          i rynku pieniężnego

4.  Analiza gospodarki według                      
        

n

     modelu  IS - LM

5. Analiza warunków skutecz-

ności polityki ekonomicznej

6.  Rynek obrotów z zagranicą

  8.  Rynek pracy  –  część I

  9.  Rynek pracy  –  część II

10.  Kompleksowy model          

                                     

n 

krótkookresowej równowagi 
                                 

n 

makroekonomicznej

11.  Cykl koniunkturalny

12.  Teorie wzrostu                    

      

       gospodarczego

7.  Model  gospodarki 
otwartej                              

n

    - analizy

4

1. Wstęp do modelu prostego

Schemat ruchu okrężnego  wiąże trzy niezbędne w 

analizach makroekonomicznych kategorie  :

                     popyt  –  produkcja  –  dochód

Popyt (AD)

Produkcja (AS)

Dochód (Y)

Wniosek I :

Y  =  AD  =  AS

- produkcja podlega sprzedaży i tworzy dochody 

właścicieli firm    

  czyli gospodarstw domowych .

Ruch okrężny:

- plany wydatkowania dochodów, tworzone przez ich 

właścicieli    

  czyli gospodarstwa domowe, określają popyt ;

- popyt zgłoszony do producentów wywołuje 

produkcję ;

Wykład I – Modele sektorowe

W ruchu okrężnym są odroczenia ( opóźnienia reakcji )

typu  A , B  i  C .

Typ A  –  pomiędzy otrzymaniem dochodu a jego 

wydaniem
Chodzi przede wszystkim o podział dochodu na          
            a  popyt aktualny  ( popyt konsumpcyjny  
C )                                   

        i popyt odroczony  ( oszczędności  S ).                 

                         

    Suwerenne decyzje gospodarstw domowych o takim 

podziale dochodu wynikają z ich przezorności.

 Proporcje podziału zależą m.in. od wysokości dochodu  

                    ( np. prawa Engla ).

Wniosek  II :

Y  =  C  +  S

5

6

Typ B – pomiędzy popytem a produkcją

Chodzi o czas wytworzenia produkcji jako 
odpowiedzi                    na zgłoszony popyt 
konsumpcyjny                                               oraz o 
zaspokojenie potrzeb produkcyjnych.

     Producenci określają podaż na cele konsumpcyjne  

C

        i na cele produkcyjne / inwestycyjne  I .

                                   Wniosek III : 

                                       AS  =  C  +  I

Typ C  –  pomiędzy podażą a dochodem

 Chodzi o czas realizacji  ( sprzedaży )  produkcji.
 Najczęściej zakłada się wysoką sprawność 

handlu                 i płatności, a więc 
minimalizację odroczenia typu  C .

 

7

              Z dotychczasowych 

wniosków :

  I.      AD = AS = Y
 II.      

K

Y = C + S

III.      AS = C + I

otrzymujemy rezultat dotyczący warunku równowagi.

Jeśli Y = AS,  to   C  +  S  =  C  +  I

gdzie C można zredukować i wynikiem jest :

 S  =  I   lub   I  =  S

 

8

Model 

dwusektorowy

H

F

Y

C

B

S

I

Model trzysektorowy

( rozszerzenie o sektor rządowy Rz )

H

F

TR

Rz

T

G

2. Schematy

9

3. Funkcje w modelach

   Y

d

 = C + S,  

           Y = C + S ,
czyli   Y

d

 = C + S

 3 sektory

2 sektory

1. Dochód dyspozycyjny

czyli  Y

d

 = Y – T + TR

2. Funkcja konsumpcji

C = C + c Y

d

 C = C + c (Y – T + TR)

3. Funkcja oszczędności

S = Y

 

– C

czyli  S = - C + s Y

 

czyli  

 

S = - C + s (Y – T + 

TR)

S = Y

d 

– C

10

I = I 
 

( dotyczy tylko prywatnych
                inwestycji )

5. Funkcja popytu rządowego

G = G 

4. Funkcja inwestycji

I = I 
 

-

6. Funkcja transferów

-

TR = TR

7. Funkcja podatków

-

T = t Y

2 sektory

3 sektory

11

Przedstawione równania wyznaczają produkcję                

           w stanie równowagi, tj. Y

E

 

3 - sekt. 

Y

E 

 =

1

1 - c

  (C + I )

     1

1 – c (1- t)

   (C + I + G + c TR)

Y

E 

 =

2 - sekt.

         Jeśli w gospodarce brak równowagi ( tj.  Y

i

  Y

E

 ), 

automatycznie uruchamiają się działania zmieniające 

produkcję        

       - zgodnie z założeniem decyduje wielkość 

popytu.

12

4. Model czterosektorowy

(  -  rozszerzenie modelu trzysektorowego o sektor 

wymiany   

      z zagranicą , tj. uwzględniamy otoczenie 

zewnętrzne Oz  ;

F

Oz

Import

Eksport

   -  z założenia tylko sektor  F ma związki z Oz )

                           Specyficzna interpretacja
badamy strumienie pieniężne (popytowe), 
a nie strumienie towarowe (podażowe) :
tj.  eksport to strumień obcego popytu płynący do 

naszych firm, 
     import - strumień popytu naszych firm płynący za 

granicę.

13

Nowe funkcje w modelu :

8. Funkcja eksportu :

Exp

Y

Exp

Exp  =  Exp ( z założenia 
eksport ma    
                    charakter 

autonomiczny )

-  pozostała część importu ma charakter zmienny,
           zależy od wielkości produkcji Y ;                  

                                                         

-  przyjmujemy tu pojęcie skłonności do importu  ( 

m ) 

 Imp

  Y

Niech   m  
=

 -  część importu ma charakter autonomiczny, 

9. Funkcja importu :

to  Imp  ;

Wtedy import zmienny = m Y

14

Imp = Imp + m Y

Ogółem funkcja importu :

(autonomiczny plus 
zmienny)

Imp +  m Y

Imp

m Y

Imp

Y

Dygresja :

Rozszerzanie modelu o kolejne sektory prowadzi m.in.   

       do coraz szerszego ujmowania popytu 

autonomicznego :

- w modelu 2-sektorowym to autonomiczny popyt  
konsumpcyjny  (  C  )  i popyt inwestycyjny  (  I  ) ;

- w modelu 3-sektorowym dochodzi autonomiczny
  popyt rządowy       oraz konsumowana część transferów (cTR ); 

G

- w modelu 4-sektorowym dochodzi autonomiczny
  popyt eksportowy   (            ) i  importowy  (          
 ). 

Imp

Exp

     Różne rodzaje popytu autonomicznego mają wiele 
cech wspólnych, np. założoną stabilność w okresie 
krótkim.                   
     Dla uproszczenia rozważań i zapisu wygodnie jest  
posługiwać się kategorią „ogólny popyt 
autonomiczny”,                      oznaczoną 
symbolem      . Mamy więc :

A

A 

III

   =   C  +  I  +  G  + cTR

 oraz  A 

IV

   =   C  +  I  +  G  + cTR  + Exp  +  Imp

15

Imp = Imp + m Y

Ogółem funkcja importu :

(autonomiczny plus 
zmienny)

Imp +  m Y

Imp

m Y

Imp

Y

10. Funkcja obrotów z zagranicą :

     X = Exp –  Imp

= Exp – Imp – m Y

Exp

Imp

Y

Exp,
Imp

Interpretacja ekonomiczna punktu E oraz obszarów A i B

E

B

A

16

       Jeżeli  Y

i 

   Y 

E 

 czyli zgłoszony popyt jest mniejszy 

lub większy od produkcji, to zrównoważenie nastąpi 

dzięki zmianie produkcji  - decyduje popyt. 

Produkcja w stanie równowagi 
:

Y

E

 =

     1

1 – c ( 1 – t ) + m

( C  +  I  +  G  +  c TR  +  Exp  -  Imp )

Równowaga :    gdy  Y

i 

 =  Y

E

Model 4-sektorowy, podobnie jak poprzednie, można 

wykorzystać do analiz automatycznego równoważenia 

gospodarki, a także do analiz polityki ekonomicznej.

17

5. Wykorzystanie modeli sektorowych

a ) dostosowania automatyczne
       tj. obserwacja reakcji GR na odchylenia od równowagi
                               ( ekonomia opisowa ) 

Metoda :

graficzne ujęcie zależności produkcji od popytu

według modelu

  2- sektorowego,

 3- sektorowego

i 4- sektorowego.

18

Y

AD

45

0

- oś pozioma : podaż AS  ( produkcja ) lub dochód Y

- oś pionowa : popyt AD

- linia 45

0

 : linia równowagi, tj. 

AD = Y

19

Y

AD

AD

II

= C + I =  C + c Y

d

 +  I 

AD

II

 - o nachyleniu funkcji 
AD

II

   decyduje składnik  cY

d

 

Model 2-sektorowy

- popyt C   jest 
autonomiczny,
więc linia 
pozioma,

 I 

- podobnie popyt    

20

Y

AD

AD

II

Y

 E II

Y

i

 x

E 

II

W lewo od punktu E

II

 popyt jest większy od podaży 

- produkcja rośnie !

Model 2-sektorowy

równowaga w E

II

21

Y

AD

AD

II

Y

 E II

Y

i

 x

E 

II

W prawo od punktu E

II

 popyt jest mniejszy od podaży 

- produkcja obniża się !

Model 2-sektorowy

równowaga w E

II

22

Y

AD

AD

II

Y

 E II

E 

II

Jeśli  Y

i

  Y

E

 , w gospodarce zostają uruchomione 

odpowiednie działania zmieniające produkcję - decyduje 
wielkość popytu !

Model 2-sektorowy

równowaga w E

II

23

Y

AD

AD

II

AD

III

Y

 E II

AD

III

E 

III

Y

 E III

E 

II

Model 3-sektorowy

( tzn. AD

III  

równoległa

do AD

II 

,

ale wyżej )

równowaga w E

III

= C + I + G

Zał. : rząd zwiększa A o nowy popyt G

Jeśli  Y

i

  Y

E

 , w gospodarce zostają uruchomione 

odpowiednie działania zmieniające produkcję - 

decyduje 

wielkość popytu !

24

Y

AD

AD

II

AD

IV

Y

 E II

=  C + I + G + X

AD

III

AD

IV

Y

 E III

E 

IV

Y

 E IV

E 

II

E 

III

Model 4-sektorowy

Wzrost
produkcji
dzięki G

oraz X

tj. X = Exp - Imp
podnosi linię AD

IV 

,

zaś  mY  zmienia
kąt jej nachylenia

równowaga w E

IV

Zał. : otwarcie gospodarki zwiększa A o nowy popyt X

Jeśli  Y

i

  Y

E

 , w gospodarce zostają uruchomione 

odpowiednie działania zmieniające produkcję - 

decyduje 

wielkość popytu !

25

- na skłonność do konsumpcji  c  państwo nie ma  

wpływu bezpośredniego

    ( również  na skłonność do oszczędzania  s = 1 – 

c  ) ;

Mamy trzy grupy instrumentów rządowej polityki 

gospodarczej :

-  podatki, zamówienia rządowe, transfery.

     1

1 – c (1- t)

   (C + I + G + c TR)

Y

E 

 =

c

-   na stopę podatkową  t  państwo ma wpływ 

decydujący, 
    według formuły wzrost podatków zmniejsza 

mnożnik ;

t

   (C + I + G + c TR)

-   na części składowe popytu autonomicznego A 
    wpływ państwa jest zróżnicowany :            

- na C  i  I   tylko pośredni ;

- na G i TR bezpośredni ( sterowanie popytem ).

b ) możliwości regulacji państwowej
                     ( ekonomia normatywna )

3 sektory

A

26

     Wszystkie możliwości regulacji, przedstawione w 
modelu    3-sektorowym, pozostają istotne też w 
modelu 4-sektorowym. Jakie są nowe możliwości, 
specyficzne dla tego modelu ?

Y

E

 =

     1

1 – c ( 1 – t ) + m

( C  +  I  +  G  +  c TR  +  Exp  -  Imp )

     1

1 – c (1- t)

   (C + I + G + c TR)

Y

E 

 =

     1

1 – c ( 1 – t ) + m

( C  +  I  +  G  +  c TR  +  Exp  -  Imp )

IV

III

4 sektory

27

- rząd jako właściciel firm sektora publicznego ma 
również   
  pewien wpływ bezpośredni ;

- Imp jest autonomiczny 

m = m

t

 + m

a

( ale zachęty i hamulce są możliwe ) ;

m

a

 to główny instrument regulacji

( złożony z  wielu szczegółowych narzędzi )

- zależy od technologicznie koniecznej 

importochłonności  m

t

  ( stabilnej w okresie 

krótkim ) ;

   oraz od rządowych regulacji  administracyjnych   

m

a

        ( np. cła, nakazy i zakazy ).

- import zmienny ( m Y ) uwarunkowany jest 
technologicznie        

   i administracyjnie :

                                         ( firmy prywatne mogą 
jednak być 

    przez rząd zachęcane

lub zniechęcane );

- Exp jest autonomiczny

28

Podsumowanie  -  przegląd mnożników popytowych  



 :

     We wszystkich formułach produkcji w stanie 
równowagi          ( tj. Y

E II

 ,  Y

E III

   i    Y

E IV

  )   występują 

mnożniki popytowe   



 .

                       Przypomnienie istoty ich działania :   
gdy rośnie dochód Y, konsumenci mogą zakupić więcej 
dóbr czyli rośnie popyt konsumpcyjny ; 
to wywołuje potrzebę zwiększenia produkcji czyli wzrost 
popytu na czynniki produkcji  - rośnie popyt 
produkcyjny ;
rośnie produkcja i jej sprzedaż, a więc rosną dochody,
a to prowadzi do zwiększenia popytu, produkcji    itd. 
     Ostateczne produkcyjne skutki wzrostu dochodu są 
znacznie większe niż impuls początkowy ( zgodne z 
gasnącym postępem geometrycznym ) –  nazywamy to 
efektami mnożnikowymi.
     Oczywiście oprócz takiego efektu pozytywnego jest 
też identyczne zjawisko negatywne dla produkcji
                         – mnożnikowe obniżanie po obniżce 
dochodów.

29

- 



IV

 =                          ,   tj. kolejne osłabienie efektu 

mnożnikowego o import ( tzn. ucieczkę części popytu za granicę ).

1

1 – c (1- t ) + m 

- 



III

 =                    ,   tj. dalsze osłabienie efektu mnożnikowego

1

 1 – c (1 –  t)

jako skutek konieczności płacenia podatków ;

Y

E

 =

     1

1 – c ( 1 – t ) + m

 ( C  +  I  +  G  +  c TR  +  Exp  -  Imp )

- 

II

 =            =        ,     tj. wpływ wzrostu dochodu na wzrost

produkcji osłabiony jest przez oszczędzanie części dochodu;

1

1 - c

 1

 s

Podsumowanie  -  przegląd mnożników popytowych  



 :

30

Pytania :
1.  Wyznacz  wielkość  produkcji  w  stanie  równowagi 

( oblicz Y

E

 ) 

          wg.  modelu  2-sektorowego  /    3-sektorowego  /  4-

sektorowego.

2.  Przeprowadź  analizę  (  także  graficzną  )  dojścia 

gospodarki

      do równowagi z sytuacji, w której  Y

i

 < Y

E 

  ( lub  Y

i 

> 

Y

E

 ) 

            w  modelu    2-sektorowym  /  3-sektorowym  /  4-

sektorowym.

3.  Omów  postać  i  działanie  mnożnika  popytowego  w 

modelach 

      sektorowych – dlaczego mnożnik ulega osłabieniu po  

 

      rozszerzeniu modelu o trzeci i czwarty sektor ? 
4. 

Przedstaw 

wszystkie 

możliwości 

regulowania 

gospodarki

            przez  państwo  zgodne  z  założeniami  modelu  3-

sektorowego/

      4-sektorowego.

31

Wykład II  –  Modelowanie IS - LM 

1. Przedmiot 

Równowaga makroekonomiczna w okresie 

krótkim:

         -  na rynku towarowym ( IS ) podzielonym na 

              konsumpcyjny ( C ) i inwestycyjny ( I ) ;

-  na rynku obrotów z zagranicą ( BP ) 

podzielonym

    na obroty towarowe ( BH ) i kapitałowe ( BK ) ;

-  na rynku pieniężnym ( LM )  -  obroty 

pomiędzy 
    różnymi formami aktywów finansowych, np. M 

 i  B ;

-  na rynku pracy ( SR ) ;

oraz związki pomiędzy równowagami różnych rynków.

a)  - analiza stanu równowagi ( E ) i jego warunków 

;b)  - analiza automatycznego procesu równoważenia 
        ( gdy  P    E, to  P    E ), gdzie P - stan 

praktyki ;

c)  - polityka stabilizacyjna ( gdy  P    E, to  E     

P ) ;

d)  - szczególne cele polityki ( gdy P

0  

=  E

0 

   P

p 

 =  E

p 

,

       gdzie  P

p

 - pożądany stan praktyki,tj. cel 

gospodarczy ).

Rodzaje problemów :

32

2. Miejsce modelu IS - LM w 

makroekonomii

Pojawił się w roku 1937  ( J. R. Hicks – Nobel 1972 )         

   jako rozwinięcie i sformalizowanie myśli J. M. 

Keynesa.

Ewolucja modelu ciągle trwa, a współczesny neo-

keynesizm  należy do głównego nurtu rozwoju 

makroekonomii.

Co było przed Keynesem ?

    Klasyczna koncepcja równowagi makroekonomicznej 

ujęta        w prawie rynków Say’a :

- podaż i popyt muszą być równe, bo każda podaż 

kreuje własny popyt  ; 

- wymiana jest praktycznie naturalna, a pieniądz to 

tylko „techniczny” pośrednik ;

-  gospodarka wytwarza tyle, ile może ( tj. pełne 

wykorzystanie zdolności produkcyjnych ), a popyt 

zależy od cen.

33

cena

AD

ilość

AS (= max.)

p

q

p

q

Popyt

Podaż

wg. Say’a

p

1

AD

1

E

1

Niech  AD < 0 

Obniżenie popytu 

doprowadziło        

 do spadku cen,

a produkcja          

nie uległa 

zmianie.

q

p

AD

AS

   0

        0

E 

p

i

p

i

Klasyczny model równowagi

 p

0

Natomiast wzrost popytu doprowadzi do wzrostu cen.

q

0

q

1

 = q

0

34

Przy takich ograniczeniach rozwiązanie klasyczne nie 

działa.

Już w czasach Keynesa ceny i płace były administrowane. 

Współcześnie taka kontrola jest jeszcze silniejsza 

                    ( rola monopoli, ZZ i państwa ). 
Skutkiem jest wysoka „sztywność” cen i płac - co 

uprawnia stosowanie keynesowskiego założenia o 

stabilności cen ). 

q

2

E

2

Obniżenie popytu doprowadziło do obniżenia podaży,    

            a cena pozostała bez zmiany.

AS

2

p

0

 

q

q

0

E

0

AS

0

AD

0

AD

1

E

1

ceny = const. !

35

3. Założenia modelowania  IS - LM

a)  meta – założenia  ( Keynesowskie )
- gospodarka rynkowa jest niestabilna, podlega 

wstrząsom,              reaguje na bodźce

                                                        ale 
najważniejsze to 
      „zwierzęce” instynkty inwestorów

                                                             ( „stadne” 
decyzje, 
     irracjonalne mody, fale optymizmu i pesymizmu ) ;

-  gospodarka rynkowa może samoczynnie się 
zrównoważyć,

     to jednak wymaga czasu i przynosi koszty 
społeczne ;

-  polityka ekonomiczna państwa jest konieczna  ;

-  reakcje  ( dostosowania )  mają charakter ilościowy,  

     a nie cenowy  ( jak w ekonomii klasycznej ) .

                                       -  ale dąży do stabilności, 
równowagi ;
  -   przyczyny wstrząsów są różne,

b)

 założenia oczywiste      ( we współczesnej 

Polsce           

n

                                                  

niezbędne )

- grę ekonomiczną toczy wielu uczestników, decyzje 

ekonomiczne są podejmowane przez licznych       

producentów i konsumentów, istnieje konkurencja ;

-   państwo też jest aktorem ekonomicznym, działa 

regulując całość gospodarki oraz jako właściciel 

firm sektora publicznego ;

-   gospodarka jest mieszana ;
-   istnieje nowoczesna i rozwinięta infrastruktura 

służąca gospodarowaniu ( techniczna, 

instytucjonalna, prawna, informacyjna oraz 

społeczna ) ;

-   brak zjawisk nadzwyczajnych  ( przyrodniczych, 

ekonomicznych, społecznych, politycznych ).

   Gospodarka z założenia jest rynkowa, rozwinięta, 

„zdrowa”.

36

37

c) założenia idealizacyjne 

   ( kierunki modelowego uproszczenia 
rzeczywistości )

-   istnieją rezerwy wszystkich czynników produkcji,
       można nimi manipulować ;
- dzięki rezerwom podaż elastycznie podąża za 

popytem 

       ( keynesowskie czyli popytowe regulowanie 

gospodarki );

- rozpatrujemy wyłącznie okres krótki, w którym 

decyzje     

       dotyczą wykorzystania zasobów, a nie ich 

kształtowania ;

-   dochody budżetu państwa to tylko 

podatki,

-   ceny są stabilne, a gospodarka jest zamknięta .

                                                                      wydatki 
to tylko
 zamówienia państwowe  ( uproszczenie w 

porównaniu do modeli sektorowych  -  brak 

transferów, uwzględniamy tylko opodatkowanie 

netto ) ;

38

d)  założenia analityczne  ( cząstkowe )

-  rodzaju impulsu zewnętrznego lub wewnętrznego,   
     zmieniającego stan wyjściowy 
     i / lub warunki funkcjonowania któregokolwiek z 

rynków ;

-  kolejności analiz rynków ( ceteris paribus  - tj. zasada 
analizy przyjmująca stabilność innych zmiennych / 
czynników / rynków ).

-  przebiegu linii równowagi ( położenie, kąt nachylenia ) ;

-  celu, rodzaju i kierunku zastosowanej polityki ekonomicznej,
      wybranego instrumentu ekonomicznego ;

         Takie założenia są przyjmowane i uchylane 
stosownie                

                            do logiki analiz, dotyczą np. :

-  stanu wyjściowego  na 4 badanych rynkach

   ( równowaga czy jej brak – nadmiar czy niedobór ) ;

39

Pytania :

1. Omów specyfikę keynesowskiego podejścia do
      gospodarki i jej modelowania.
2. Dlaczego wniosków wynikających z keynesowskich  

analiz

      modelowych nie można bezpośrednio stosować  

do

      współczesnych państw o rozwiniętej, zamożnej
      i ustabilizowanej gospodarce rynkowej / do 

dzisiejszej gospodarki polskiej ?

40

Część I - Model rynku towarowego 

Równowaga rynku    AD = AS = 

Y 

Trzy części popytu    AD = C + I 

+ G

- konsumpcja:  C = C + c Y (1 – t )

I  =  I  
  i

gdzie – wrażliwość inwestorów
na zmianę stopy procentowej
      (  =  const., >  O )

- inwestycje:

- popyt rządowy

G  =   
G

Wykład III  –  Model rynku towarowego

i rynku pieniężnego

( z założenia

brak transferów ! )

1. Wyprowadzenie funkcji równowagi

formułę funkcji IS :

z równań  Y = AD oraz  AD = C + I + G ) po 
podstawieniu powyższych 3 funkcji otrzymujemy 

   =                     / tj. 

III 

/ 

1

 1 – c (1 –  t)

gdzie : A = C + I + G

oraz

i  =                             
    Y

         A                  1

     ___             ____

     

 

i

i

E

Y

E

Y

E

IS

Każda para zmiennych   (i

E

, 

Y

E

)

spełnia warunek równowagi 

rynku           ( tj. punkt E leży 

na linii  IS ) .

Linia IS mówi, że w miarę obniżania
stopy procentowej produkcja rośnie.

41

42

Analiza funkcji IS / rynku towarowego

                czyli  Polityka gospodarcza 

            na rynku towarowym ( odizolowanym ! )

- skutki zmian stopy procentowej ;

- skutki zmian popytu ;

- skutki zmian stopy podatkowej.

czyli „ruchy na IS”

czyli „ruchy IS”

czyli zmiany kąta 
nachylenia  IS

interpretacja ekonomiczna                    i graficzna

43

2. Analiza funkcji  IS

E

1

E

2

Y

2

i

2

Y

1

IS

E

0

Y

Y

0

i

0

i

1

Przykład - skutki wzrostu  i

0

  do  i

1 

:

-  podrożenie kredytu 
   inwestycyjnego, więc
   rezygnacja z najmniej
   opłacalnych projektów 
;

- obniżenie popytu inwestycyjnego,
  więc również obniżenie produkcji 
  dóbr inwestycyjnych ;

- obniżenie ich sprzedaży i dochodów pracowników 
  zatrudnionych w tej sferze ;

- obniżenie  ich popytu konsumpcyjnego i obniżenie 
produkcji    dóbr konsumpcyjnych ; dalsze efekty ...  

a)  zmiany położenia punktu  E  na  IS

        Przypadek obniżenia stopy procentowej

( przeciwna interpretacja i skutki, równowaga w E

2

 ).

Równowaga w E

1 

.

44

2. Analiza funkcji  IS

E

1

E

2

Y

2

i

2

Y

1

IS

E

0

Y

Y

0

i

0

i

1

a)  zmiany położenia punktu  E  na  IS

Ostateczne skutki :

Interpretacja ekonomiczna : zmiana stopy procentowej wpływa
bezpośrednio na popyt inwestycyjny, lecz pośrednio na całą 
gospodarkę ; wzrost stopy to obniżenie całej produkcji,
spadek stopy to wzrost całej produkcji.

Interpretacja graficzna : zmiana stopy procentowej przesuwa
punkt E w górę lub w dół nieruchomej linii IS.

b)   zmiany położenia linii  
IS

To autonomiczna decyzja rządu o obniżeniu

 lub podwyższeniu zamówień rządowych.

Zgodnie z formułą  IS  zależą od zmian A  i   ,
                  gdzie        A  =  C  +  I  +  G  .

( przesunięcia równoległe )

Ale    :    C  =  const.  ,  I  =  const.  ,   =  const.
                   zmienić można tylko    G  =  G   !

i  =                             
    Y

         A                  1

     ___             ____

     

 

45

Y

1

Y

2

IS

1

IS

2

Natomiast ekspansja fiskalna ( tj.  G > 

0 )

Restrykcja fiskalna przesuwa linię IS równolegle w lewo.

Niech   G  <  0   ( tj. obniżenie popytu rządowego     

      czyli restrykcja fiskalna )

Nowy punkt równowagi ma współrzędne   ( i

0

, Y

1 

) .

Skutkiem jest zmniejszenie  Y  bez zmian   i .                       

Dygresja terminologiczna :

popyt rządowy to składnik budżetu państwa,    
         a budżet jest tworzony z podatków ;

polityka budżetowa i polityka fiskalna               
         to dwie strony tej samej sprawy.

Wybieram termin „ polityka fiskalna ”.  

E

1

E

2

Nowy punkt równowagi ma współrzędne   ( i

0 

, Y

2 

) .

Po obniżce popytu

zmniejszy się produkcja.

i

i

0

Y

Y

0

IS

0

E

0

Po wzroście

popytu

wzrośnie

też produkcja.

zwiększa produkcję  i przesuwa  IS  równolegle w prawo.

     Szczegółowych narzędzi polityki fiskalnej są 
tysiące,
ale będziemy – dla uproszczenia - mówić tylko o 
jednym :           o zmianie zamówień rządowych G 
.

46

47

c) zmiany kąta 
    nachylenia IS

Zgodnie z formułą  IS  kąt jej nachylenia zależy od  
  i  , gdzie                              1                             
                                                      

1  -  c ( 1  -  t )

=



i  =                             
    Y

         A                  1

     ___             ____

     

 

Wiemy, że   = const.  i  c = const. Można zmieniać 

tylko  t.

Gdy np. t  wzrośnie, to mnożnik obniży się, tj. obniży 

się siła             reakcji produkcji na zmianę popytu 

                                   - linia IS zbliży się do pionu  

( IS

1 

).

i

IS

0

Y

IS

1

(t > 0)

Gdy t  obniży się, 

linia IS zbliży się

 do poziomu  ( IS

2

 ).

IS

2

 (t <0)

48

Część II - Model rynku pieniężnego

Równowaga rynku : popyt na pieniądz = podaży 

pieniądza

- funkcja popytu na pieniądz

  Popyt transakcyjny ( L

tr 

) zależy od wielkości produkcji  

Y 

  i od szybkości obiegu pieniądza  V, tu ujętej poprzez k 

              1

=

V

L

tr 

   =   k 

Y

 

Popyt spekulacyjny ( L

s

 ) zależy 

od :

- poziomu stopy procentowej  i ( reakcja 

przeciwna ) ;

- wrażliwości posiadaczy pieniądza na zmiany stopy 
procentowej, tj. współczynnika      (  = const., > 0 ) .

L

s

   =   -   

i

Łącznie      L  =   L

tr 

 +  

L

S

czyli          L   =   k  Y  -     i

1. Wyprowadzenie funkcji równowagi

49

- funkcja podaży pieniądza
Autonomiczna decyzja państwa  ( BC ),tj.  M = M.
Podaż musi odpowiadać bieżącym warunkom, tzn. 

konieczna korekta poprzez wskaźnik zmian poziomu 
cen  ( P

c 

) :

M = 

 M

P

c

-  formuła funkcji LM  ( z równania L = M otrzymujemy : )

LM

Y

Y

E

i

E

i

E

Równowaga na rynku pieniężnym

i  =       Y 

  k             1 
 M

          

  P

c

2. Analiza funkcji  LM
a)

zmiany położenia punktu E na LM

( czyli wstępna analiza

odizolowanego

rynku pieniężnego )

i

1

Przykład - skutki 
wzrostu 
produkcji do Y

1 

:

- produkcja rośnie, rośnie
więc popyt na pieniądz
( popyt transakcyjny ) ;

- przy danej podaży  M 

wzrost popytu wywoła 

wzrost „ceny 

pieniądza”      ( tj. 

stopy procentowej )

- dokładnie tak, jak na 

innych rynkach w GR .

Oznacza to, że np. 

ucieczka                              

          od lokat zmusi banki 

do                                  

podniesienia ich 

atrakcyjności.

Y

2

i

2

i 

LM

Y

Y

0

i

0

Y

1

Przypadek obniżenia produkcji

( przeciwna interpretacja i skutki, równowaga w E

2

 ).

E

0

E

1

E

2

50

51

     Szczegółowych narzędzi polityki monetarnej są 

tysiące,

ale będziemy – dla uproszczenia - mówić tylko o 
jednym :           o zmianie nominalnej podaży 

pieniądza  M .

 

b)  zmiany położenia linii  LM

Ale :   = const.  i  P

C 

= 

const.

Zmienić można tylko  
M , to decyzja  BC .

i  =       Y 

  k             1 
 M

          

  P

c

Zgodnie z formułą

przesunięcia równoległe 

LM

zależą od zmian   , P

C

  i  

M .

52

 

b)  zmiany położenia linii  LM

Ale :   = const.  i  P

C 

= 

const.
Niech  M < 0  ( tj. obniżenie podaży pieniądza w 

obiegu         

  czyli restrykcja monetarna ) .

Zmienić można tylko  
M , to decyzja  BC .

i  =       Y 

  k             1 
 M

          

  P

c

Zgodnie z formułą

przesunięcia równoległe 

LM

zależą od zmian   , P

C

  i  

M .

Mniej pieniądza w obiegu oznacza możliwość obsługi 

mniejszej liczby transakcji czyli realizacji/sprzedaży 

mniejszej produkcji.

Skutkiem restrykcji monetarnej jest więc obniżenie 

produkcji

( po co wytwarzać więcej, niż można sprzedać ).

Restrykcja monetarna zmniejsza 

produkcję

 i przesuwa linię LM  równolegle w lewo.

          Nowy punkt równowagi ma współrzędne  ( i

0 

, Y

1 

) .

   Natomiast ekspansja monetarna  ( tj.  M  > 0 )          

   prowadzi do zwiększenia produkcji                               

                    ( większa ilość pieniądza może obsłużyć 

większą produkcję 

- można sprzedać więcej, więc rośnie podaż )

LM

1

Y

1

Y

2

LM

2

i

i

0

Y

Y

0

LM

0

E

0

E

1

E

2

i przesuwa linię  LM równolegle w prawo ( punkt E

2

 ).

53

Interpretacja graficzna

54

c)  zmiany kąta nachylenia LM

Zgodnie z formułą LM kąt nachylenia zależy od  k  

i  . 

     Może zmieniać się wielkość  k . Nie jest to 

instrument polityki ekonomicznej. 
     Jest oczywiste, że obniżenie  k  zbliży linię LM 

  do poziomu, zaś zwiększenie  k - do pionu.

Wiemy, że z założenia    =  const.

                                 

LM

1

 (k< 0)

LM

2

 (k > 0)

i

LM

0

Y

i  =       Y 

  k             1 
 M

          

  P

c

55

Pytania :

1. Wyprowadź algebraicznie i przedstaw interpretację 

      graficzną funkcji równowagi na rynku towarowym / 

na rynku pieniężnym. 

2. Przedstaw ( wraz z interpretacją graficzną ) 

podstawową

     analizę funkcji równowagi ( zmienność położenia 

punktu E ) 

     na rynku towarowym / na rynku pieniężnym.
3. Wyjaśnij, dlaczego na odizolowanym rynku 

towarowym

      zależność między poziomem stopy procentowej        

            

      a wielkością produkcji jest negatywna ( wzrost 

jednej łączy

      się z obniżeniem drugiej ), a na odizolowanym 

rynku 

      pieniężnym – jest pozytywna.  

56

1. Model  IS - LM

Oba rynki są związane, zmiana na jednym z rynków

prowadzi do zmian na drugim. 

Równowaga jest tylko wtedy, gdy równocześnie  I = S   i  

L = M .

LM

IS

i

i

E

E

Y

E

Y

   W punkcie E stopa procentowa określona na rynku 

pieniężnym tak zbilansuje zamierzone oszczędności i 

inwestycje,                że wytworzona zostanie produkcja,  

                                        której sprzedaż wywoła popyt 

na pieniądz równy jego podaży.

Wykład IV  –  Analiza gospodarki

według modelu  IS - LM

57

2. Automatyczne równoważenie obu rynków

a)

 sytuacja wyjściowa

Punkty P oznaczające brak

równowagi mogą leżeć          

      w czterech różnych 

obszarach

3

i

Y

1

2

4

Omówimy sytuację 3, 

tj. równoczesny niedobór pieniądza i nadmiar 

produkcji

czyli „ przegrzanie koniunktury”. 

( w każdym z nich inny 

jest charakter 

nierównowagi ).

b)  dostosowania rozpoczęte od rynku 

towarowego

- punkt P jest ponad linią IS ,

- czyli produkcja jest nadmierna wobec popytu ;

- decyduje popyt, więc produkcja musi obniżyć się do Y

1  

;

E

1

Y

1

- na rynku pieniężnym nastąpiła poprawa sytuacji,       
     gdyż zmniejszenie produkcji zredukowało niedobór 
pieniądza  ( punkt  E

1 

 jest bliżej krzywej  LM  niż 

punkt  P ) ;

- ale rynek pieniężny jest nadal niezrównoważony ! 
( E

1 

 nie leży na  LM ) ;

- musi wzrosnąć stopa procentowa , a to spowoduje 
obniżenie produkcji ;

IS

i

Y

E

Y

P

P

LM

E

i

E

i

P

Y

.

( założenie analityczne )

- oba ruchy ujęte razem  ( dla 
uproszczenia )           oznaczać będą 
przesunięcie z E

1 

 do  E ;

58

- obniżanie produkcji zmniejszając transakcyjny popyt 
na pieniądz zlikwiduje jego niedobór czyli zahamuje 
wzrostową tendencję stopy procentowej ( i ruchy 
dostosowawcze  zostaną zatrzymane ).

W praktyce gospodarczej nastąpił ruch  P  →  E

1  

→  E

                             Ostateczne skutki :
- „dwufazowe” obniżenie produkcji  ( z  Y

P 

 do  Y

E 

) ;

- wzrost stopy procentowej  ( z  i

P 

 do  i

E 

) ;

- stabilna równowaga w  E .

b)  dostosowania rozpoczęte od rynku 

towarowego

E

1

Y

1

IS

i

Y

E

Y

P

P

LM

E

i

E

i

P

Y

.

59

c) dostosowania rozpoczęte od rynku 

pieniężnego

- punkt  P  jest poniżej linii LM - niedobór pieniądza 
;

- stopa procentowa w tej sytuacji musi wzrosnąć 
( aż do spotkania z linią  LM ) ;

E

2

i

2

- na rynku towarowym jest nadal nadmiar podaży ;

- ale wzrost stopy procentowej spowoduje obniżenie   
 popytu inwestycyjnego, a w konsekwencji też 
produkcji ;

- w miarę obniżania produkcji będzie obniżać się           
   popyt na pieniądz oraz jego „cena” ( stopa 
procentowa ) ;                         oba ruchy razem 
oznaczać będą przesunięcie  E

2 

 do  E ;

- spadkowa tendencja produkcji zostanie zahamowana 
  przez obniżającą się stopę procentową ( i ruchy 
dostosowawcze zostaną zatrzymane ).

W praktyce gospodarczej nastąpił ruch  P →  E

2  

→  E

Ostateczne skutki :

- wzrost stopy procentowej  ( z  i

P 

 do  i

E 

) ;

- obniżenie produkcji  ( z  Y

P 

 do  Y

E 

) ;

- stabilna równowaga w  E .

i

Y

E

Y

P

P

LM

E

i

E

i

P

Y

IS

.

( założenie analityczne )

60

61

.

 P

R

d) dostosowania równoczesne

     Dojdzie do przekroczenia linii LM ( punkt R ), do 

sytuacji nierównowagi o innym charakterze, która 

uruchomi inne ruchy dostosowawcze.

LM

IS

i

Y

E

T

Potem nastąpi przekroczenie  IS ( punkt T )  –  i dalsze 

ruchy.

Z

Lecz amplituda wahań będzie się ciągle 

zmniejszać, kolejne ruchy dostosowawcze 
będą coraz słabsze.

W końcu – po „spiralnych wahaniach” - rynki 

ustabilizują się         

                                          w punkcie  E .

( początek w P ; ruch równoczesny na obu rynkach

czyli wzdłuż wypadkowej, tj.  P       R ) 

62

3. Polityka ekonomiczna państwa

a )  uwagi wstępne

to trzeba uwzględnić :

- oba rodzaje polityki ( fiskalną i monetarną ) ;

- oba kierunki zmian ( ekspansję i restrykcję ).

             Stąd cztery poniższe warianty polityki.

Ponieważ punkty  P ( stan praktyki )  i  P

P  

( stan 

pożądany ) mogą leżeć w różnych obszarach ( 1, 2, 
3 lub 4 )

1

2

3

4

i

LM

IS

Y

i wymagać 
odmiennej polityki 
gospodarczej     
( różnych narzędzi, 
różnej siły                
    i różnych 
kierunków ich 
działania )

Polityka fiskalna

                   Polityka fiskalna kojarzy się z podatkami :
-  restrykcja fiskalna to wzrost opodatkowania ( netto ! )
   czyli zmniejszenie popytu i w konsekwencji też produkcji 

;
-  można też podatki zmniejszyć, co wywoła wzrost popytu 

            

n

  i produkcji.

       Takie same ruchy produkcji można spowodować też 

zmianami w popycie rządowym G ; 
albo zmianami G połączonymi ze zmianami podatkowymi.
                    Narzędzi szczegółowych są tysiące !
       Politykę fiskalną – dla uproszczenia - omawiać 

będziemy tylko na „grubym” przykładzie zmian 

wielkości G , 
          tj. manipulacji poziomem popytu rządowego
 – bez wnikania w szczegółowe metody realizacji takich 

zmian.

63

b )  ekspansywna polityka fiskalna

Y

1

Y

2

i

2

IS

1

Przy produkcji równej  Y

1 

 na rynku pieniężnym pojawi się 

niedobór pieniądza.

Wywoła to wzrost jego ceny czyli stopy procentowej, po 
którym nastąpi „niechciane” obniżenie produkcji z   Y

1 

 

 do   Y

2 

.  

Y

LM

i

Y

0

i

0

IS

0

E

2

E

1

E

0

Gdy  G  > 0 , to rośnie popyt, wzrośnie też produkcja.

To „efekt wypychania”  ( gruba czarna strzałka ),

tj. wzrost wydatków rządowych podnosząc stopę  

procentową zmniejszy prywatne inwestycje               

            ( „wypchnie” je z rynku ) .

Po uwzględnieniu

„efektu wypychania”

mamy następujące

skutki ostateczne :

64

65

b )  ekspansywna polityka fiskalna

Y

2

i

2

IS

1

Y

LM

i

Y

0

i

0

IS

0

E

2

E

0

Gdy  G  > 0 , to rośnie popyt, wzrośnie też produkcja.

Po uwzględnieniu

„efektu wypychania”

mamy następujące

skutki ostateczne :

ekonomiczne

skutki 

ekspansji fiskalnej :

- wzrost produkcji ;

 - wzrost stopy % .

graficzne

skutki 

ekspansji fiskalnej :

- przesunięcie IS w prawo ;

- przesunięcie punktu

  równowagi z E

0 

do E

2

c )  restrykcyjna polityka fiskalna

Gdy G < 0 , to obniżający się 

popyt

pociągnie za sobą spadek 

produkcji.

n

MakroEG

Y

2

Y

1

i

2

IS

1

Przy produkcji 
zmniejszonej         ( do 
Y

1 

) nadmiar pieniądza

spowoduje obniżenie 
stopy procentowej 

To przeciwieństwo

efektu wypychania

( efekt „wpychania” ? ) :

miejsce zmniejszonych 

zamówień rządowych zajmują      

       przedsiębiorcy prywatni.

Y

Y

0

i

0

LM

IS

0

i

E

0

E

1

E

2

                     i „niechciany”  
wzrost produkcji  ( do Y

2 

) .

Po uwzględnieniu

„efektu wpychania”

mamy następujące

ostateczne skutki :

66

Gdy G < 0 , to obniżający się 

popyt

pociągnie za sobą spadek 

produkcji.

c )  restrykcyjna polityka fiskalna

MakroEG

Y

2

i

2

IS

1

Y

Y

0

i

0

LM

IS

0

i

ekonomiczne

skutki 

restrykcji fiskalnej :

- 

obniżenie produkcji

 ;

E

0

E

2

Po uwzględnieniu
„efektu wpychania”
mamy następujące
ostateczne skutki :

-

 

obniżenie stopy %

 .

graficzne

skutki 

restrykcji fiskalnej :

- 

przesunięcie IS w lewo

 ;

- 

przesunięcie punktu

  równowagi z E

0 

do E

2

67

68

Polityka monetarna

Przypomnienie :

Politykę monetarną - dla uproszczenia -  

będziemy omawiać tylko                            

             na „grubym” przykładzie 

zmian podaży pieniądza przez BC,

bez wnikania w szczegółowe metody         

        i instrumenty dokonywania takich 

zmian. 

d )  ekspansywna polityka monetarna

tj. M > 0

LM

0

IS

i

Y

i

0

   

Y

0

E

0

      Zwiększenie podaży pieniądza prowadzi do 

obniżenia jego ceny czyli do spadku stopy procentowej, 

                                        a w efekcie do wzrostu 

popytu i produkcji.

Skutki graficzne :

LM

1

E

1

i

1

Y

1

Ostateczne

skutki ekonomiczne 

ekspansji monetarnej :

- 

obniżenie stopy %

 ;

- 

wzrost produkcji 

.

 przesunięcie LM w prawo 

i przesunięcie punktu równowagi z E

0

 

do E

1

69

e )  restrykcyjna polityka monetarna  tj.  M < 0

LM

0

i

i

0

Y

0

Y

IS

LM

1

i

1

Y

1

    Obniżenie podaży pieniądza prowadzi do wzrostu 

jego ceny

czyli do podniesienia stopy procentowej,                        

                           a w efekcie do obniżenia popytu i 

produkcji.    

E

0

E

1

Skutki graficzne :

 przesunięcie LM w lewo

      i  przesunięcie punktu równowagi z E

0

 

do E

1

Ostateczne

skutki ekonomiczne 

restrykcji monetarnej :

- 

podniesienie stopy %

 ;

- obniżenie produkcji .

70

71

Współcześnie w GR politykę fiskalną stosuje rząd        

          ( np. ministerstwo finansów )

czyli partia polityczna / koalicja, która wygrała 

wybory, 

a politykę monetarną uprawia bank centralny,

niezależny od rządu.

Pomiędzy tymi autorami polityki gospodarczej            

      może być wiele różnic.

Niekoniecznie rozumieją potrzeby społeczeństwa        

           i gospodarki w ten sam sposób !

Mogą współpracować w realizacji wspólnych celów,

lecz mogą też dążyć do celów zupełnie innych.

Żaden z przypadków polityki MIX nie jest wykluczony.

f )  polityka mieszana  -  policy 
mix

72

polityka fiskalna

p

o

lit

y

ka

 m

o

n

e

ta

rn

a

e

k

s

p

a

n

s

y

w

n

ar

e

s

tr

y

k

c

y

jn

a

restrykcyjna

ekspansywna

 - wzrost stopy 
procentowej

 - wzrost / spadek 
produkcji

 - spadek produkcji

 - wzrost / spadek stopy   

procentowej

 - wzrost produkcji

 - spadek / wzrost stopy      
procentowej

 - spadek stopy 
procentowej

- spadek / wzrost produkcji

Skutki policy mix :

Skutki poszczególnych wariantów polityki

                          - mogą osłabić ;

                          - mogą zredukować do zera ;

                          - mogą odwrócić                               

                                              

                            skutki działań strony drugiej !

Przy konflikcie pomiędzy rządem a BC 

działania każdej ze 

stron :

- ekspansja fiskalna      : wzrost produkcji,    wzrost stopy % ;
- restrykcja fiskalna       : spadek produkcji,   spadek stopy % ;
- ekspansja monetarna : wzrost produkcji,    spadek stopy %;
- restrykcja monetarna  : spadek produkcji,   wzrost stopy %.

73

Pytania :

1. Przeprowadź analizę automatycznego procesu 
        równoważenia w gospodarce zamkniętej o stałych 

cenach.

        Rozpocznij analizę od rynku towarowego / od rynku 
        pieniężnego.  Jako punkt wyjścia przyjmij położenie 

P

        zgodne z sytuacją  1 / 2 / 3 / 4 .
2. Jaką politykę ekonomiczną ( fiskalną i monetarną ) 

powinno 

        zastosować państwo, by ( z wyjściowego punktu E ) 
        doprowadzić gospodarkę zamkniętą o stałych 

cenach do

        równowagi w punkcie  P

p

  ( tj. do stanu 

pożądanego ), 

        leżącego w obszarze   1 / 2 / 3 / 4 .
3. Wyjaśnij skutki gospodarcze  ( tj. zmiany stopy 

procentowej 

       i produkcji )  różnych przypadków policy mix.

74

Wykład V 

 -  Analiza warunków 

skuteczności polityki 
ekonomicznej

Miarą skuteczności polityki jest  zmiana 

produkcji .                              

Przy danej  



G  lub  



M  polityka jest tym 

bardziej  

skuteczna, im większa jest  



Y .

Polityka ekonomiczna jest skuteczna, jeśli prowadzi   

      do  zmian produkcji, oczekiwanych przez jej 

autora, tj. :    

  -  do obniżenia po restrykcji  fiskalnej / 

monetarnej ;  

  -  do wzrostu po ekspansji  fiskalnej / 

monetarnej.

75

1. Skuteczność a współzależność polityki fiskalnej  

               i monetarnej 

Politykę fiskalną uprawia rząd,
                     a politykę monetarną bank centralny  

( BC ).  

Między nimi może być wiele różnic :
   - inny horyzont czasowy ;
   - inne pojmowanie potrzeb gospodarki ;
   - często inna opcja polityczno-ekonomiczna                   

            ( np. sprawa poglądów o roli sektora 
publicznego, wysokości podatków, wielkości budżetu 
) ;

   - a także inny cel podstawowy ( walka z bezrobociem    

        czy z inflacją ? ).

Konflikt ? Współpraca ?

Przykład :  rządowa restrykcja fiskalna zmierzająca    

             do obniżenia produkcji przez 

zmniejszenie popytu  G

IS

1

Y

1

i

2

Y

2

E

1

E

2

Po restrykcji fiskalnej linia IS

 przesuwa się w lewo, do IS

1 

, 

  produkcja obniża się do Y

1  

.

Ale nadmiar pieniądza w  

E

1        

obniży stopę 

procentową                   i 

spowoduje pewien wzrost 

produkcji, niepożądany  

           ( efekt 

„wpychania” ).

Ale w punkcie  E

1

  była bardziej skuteczna, gdyż  Y

1

 <  

Y

2

 .

Pogorszenie skuteczności nastąpiło jako efekt 
nadmiaru pieniądza w punkcie  E

1  

- a tu BC może coś 

zmienić !

a) zgodność, współpraca

LM

0

IS

0

i

0

Y

0

i

Y

E

0

Ostateczny skutek : produkcja obniży się z  Y

0 

 do  Y

2

 

-  restrykcja fiskalna jest skuteczna.

76

To przykład monetarnego wspomagania polityki 

fiskalnej, podnoszącego jej skuteczność :

             gospodarka zatrzyma się w  E

1 

,                        

                       

                    nie dojdzie do  E

2  

o większej produkcji.

            Skuteczność działania rządu ulegnie 

wzmocnieniu.

LM

1

Jeśli  BC  współpracuje z rządem, powinien nie dopuścić 
do      obniżki stopy procentowej, a więc zmniejszyć 
nadwyżkę                  

                                      podaży pieniądza, która 

wystąpiła w E

1

. 

Oznacza to zastosowaną 

  w odpowiednim 

momencie restrykcję 

monetarną,        tj. 

przesunięcie LM

0              

  w 

lewo do  LM

1

 .

IS

1

Y

1

i

2

Y

2

E

1

E

2

LM

0

IS

0

i

0

Y

0

i

Y

E

0

77

IS

1

E

2

E

1

Y

1

Y

2

Ekspansja fiskalna przesunie

 linię  IS

0 

 w prawo do  IS

1 

,

 produkcja wzrośnie z  Y

0 

 do 

Y

1

.

Niedobór pieniądza w  E

1 

podniesie stopę procentową,

nastąpi znany

„efekt wypychania”,

produkcja obniży się do  Y

2 

.

i

Y

IS

0

E

0

LM

0

Y

0

Skutek ekspansji fiskalnej

to wzrost produkcji

z  Y

0

  do Y

2

 .

b) konflikt 

Przykład: rząd dla ożywienia produkcji stosuje ekspansję 

fiskalną,

ale bank inaczej ocenia stan gospodarki i inny kierunek 

polityki gospodarczej uważa za niezbędny !

( np. bankowe przeciwdziałanie polityce rządu )

78

Jeżeli jednak bank uzna rządową próbę ożywienia 

produkcji za szkodliwą dla gospodarki, za 

niesłuszną                       -     może ją skontrować !

W odpowiednim momencie po ekspansji fiskalnej       

   bank może zastosować restrykcję monetarną,

a więc przesunąć  LM

0 

 w lewo do  LM

1 

.

Gospodarka 

znajdzie się w  E

3

 ,

LM

1

E

3

wyjściowe  Y

0  

mimo

ekspansji fiskalnej 

  nie ulegnie 

zmianie  !

Po kontrze banku

skuteczność polityki rządu

okazała się zerowa.

IS

1

E

2

E

1

Y

1

Y

2

i

Y

IS

0

E

0

LM

0

Y

0

79

80

Produkcyjne skutki polityki rządowej mogą więc zostać 

zredukowane przez bank

- w naszym przykładzie zniwelowane do zera !

Może też być odwrotnie - to rząd może redukować     

skuteczność polityki banku centralnego.

Skuteczność polityki ekonomicznej zależy            

           od współpracy  bądź  konfliktu

pomiędzy autorami pociągnięć fiskalnych i 

monetarnych.

81

2. Wpływ inflacji na skuteczność polityki 
ekonomicznej

a )  zmiany w modelu
Wszystkie dotychczasowe analizy prowadzone były przy 

założeniu : ceny  =  const.  

Teraz usuwamy to ważne założenie.

W praktyce gospodarczej mamy raczej do czynienia       

          z powszechnym ruchem cen w górę, tj. z 

inflacją 

– i tylko taki ruch cen uwzględnimy .

Inflacja to obniżenie realnej wartości pieniądza  
( funkcja LM ! ) 

     oraz obniżenie dochodu i popytu realnego  ( funkcja IS 
 ! ) .

          Zmieni się więc położenie obu funkcji równowagi .

Skutki te w interpretacji graficznej wskazuje 

szkic :

  Y

0

Y

1

IS

1

LM

1

E

1

   Zmniejsza się popyt realny czyli obniża się produkcja
( jak przy restrykcji fiskalnej ),
 Zmniejsza się realna podaż pieniądza czyli obniża się 

produkcja
( jak przy restrykcji monetarnej ), 

Inflacja 

zmniejsza

realną 

produkcję !

więc  IS  w lewo !

więc  LM  też w lewo  !

Inflacyjny wzrost 

podaży ( skutek  

wzrostu cen ) to 

tylko pozorny 

wzrost 

produkcji !

i

Y

IS

0

LM

0

E

0

82

b)

 ( skrajny ) przykład ekspansji 

fiskalnej

Y

0

Ekspansja fiskalna przesunie linię IS

0 

 w prawo do 

IS

1 

.

IS

1

E

1

Y

1

Ekspansja jest skuteczna, produkcja rośnie do  Y

1 

, 
równowaga w  E

1 

.

Ale inflacja przesunie obie linie w 
lewo !

E

2

IS

2

LM

1

Teraz punktem równowagi jest  E

2 

. Produkcja powróciła 

do  Y

0 

,

ekspansja fiskalna okazała się zupełnie nieskuteczna.

i

Y

IS

0

LM

0

E

0

Przyrost popytu G wpłynie na dalszy wzrost cen - a nie produkcji.

-  w tym przykładzie do zera !

Inflacja może więc zredukować produkcyjne skutki 
ekspansji fiskalnej

83

c) przykład ekspansji monetarnej  ( też skrajny 

)

Ekspansja 

monetarna 

przesunie  LM

0 

          

  w prawo do  LM

1 

, 

produkcja osiągnie  

Y

1 

, skuteczność  

O.K !

LM

1

E

1

Y

1

Ale inflacja przesunie obie linie w lewo !

E

2

IS

1

LM

2

   Teraz punktem równowagi jest  E

2 

.

   Produkcja powróciła do  Y

0 

, ekspansja monetarna 

okazała się zupełnie nieskuteczna.

i

IS

0

E

0

LM

0

Y

0

Y

Inflacja redukuje również produkcyjne skutki ekspansji 

monetarnej  

- w tym przykładzie do zera !

Wzrost podaży pieniądza nie przyniósł wzrostu produkcji, 

lecz wyłącznie wzrost cen.

84

85

a )  zmiany kąta nachylenia IS
Zgodnie z formułą  IS  zależą one od parametru       

          ( wrażliwość inwestorów )  i od poziomu  t   
                     ( stopa podatkowa, składnik 
mnożnika   ) .

3. Kąt nachylenia linii równowagi a skuteczność

Wpływ zmian stopy  t  na nachylenie  IS  był już 

omówiony     przy analizie rynku towarowego.

Tam zakładaliśmy, że  



  =  const.

Teraz załóżmy, że 

 



  też może ulegać zmianom.

     
                                         1       

                                              

 

gdzie.  

         =                         

                                              

 .

  

                           1  -  c ( 1  -  t )

gdzie :

c = const. z założenia

i  =                             
    Y

         A                  1

     ___             ____

     

 

86

Z funkcji IS  wynika, że im 
większa 



,

zaś im mniejsza 



, tym IS bliższa jest pionu

( np. o inwestycjach decydują inne czynniki niż koszt 

kredytu,      tj. bardzo wysoka efektywność czy 

konieczność technologiczna ).

Wrażliwość inwestorów 



 nie jest instrumentem 

polityki,

to rezultat oceny sytuacji gospodarczej przez 

przedsiębiorców prywatnych, to odbicie ich 

optymizmu.

tym IS bliższa jest poziomu,

   Wzrost wrażliwości inwestorów 



 oznacza, że każde 

drgnięcie stopy procentowej coraz wyraźniej wpływa na 
popyt inwestycyjny
          ( np. inwestycje są finansowane głównie z 
kredytów ).

87

b )   zmiany kąta nachylenia   LM

                  Zgodnie z formułą  LM  zależą one od :

- parametru  k  ( odwrotność szybkości obiegu pieniądza 
) ;

- parametru    ( wrażliwość popytu pieniężnego na 
zmianę stopy procentowej,  „wrażliwość spekulantów” ) .

Wpływ wielkości k na nachylenie LM był już omówiony       

      przy analizie modelu rynku pieniężnego i linii LM .

Tam zakładaliśmy, że  



  =  const.

Teraz załóżmy, że  



  też może ulegać zmianom.

i  =       Y 

  k             1 
 M

          

  P

c

88

Z funkcji LM wynika, że im 
większa ,

zaś im mniejsza , tym linia LM bliższa jest pionu,

( np. niskie zaufanie do banków, wysoka preferencja 

gotówki ).

tym linia LM bliższa jest poziomu,

   Wzrost wrażliwości  oznacza, że poziom stopy 

procentowej decyduje o lokatach i zakupach obligacji 

czyli też o popycie na pieniądz

( tj. posiadacze aktywów finansowych wolą spekulować    

        niż trzymać gotówkę ).

                Rząd nie reguluje   , jej wysokość zależy :  
   - od ocen stanu i perspektyw gospodarki przez 

prywatnych            
      posiadaczy aktywów finansowych, od ich 

optymizmu,
                     - od ich skłonności do ryzyka,
                                     - od ich zaufania do lokat i 

obligacji ...

89

c )  skrajności
Przypadek  I  –  pionowa  IS , pozioma  

LM

Y

i

IS

LM

                             jest maksymalnie skuteczna,
każde zmiana G ( tj. przesunięcie  IS ) to  zmiana produkcji ;

                              jest absolutnie nieskuteczna,

zmiana podaży pieniądza nie daje efektów produkcyjnych

( nie da się przesunąć  LM  w lewo lub w prawo ! )

- polityka monetarna

Polityka fiskalna : im bardziej stroma linia  IS , tym 

większa   

skuteczność polityki fiskalnej ( dla każdej linii LM ).

- polityka fiskalna

?

90

Przypadek  II  –  pozioma  IS , pionowa  LM

Y

i

LM

IS

jest absolutnie 
nieskuteczna ;

                                  
jest 
maksymalnie 
skuteczna,
każda zmiana podaży 
pieniądza 
( przesunięcie  LM ) to 
zmiana produkcji.

- polityka fiskalna

- polityka monetarna

Polityka monetarna :

im bardziej stroma linia LM ,

tym większa skuteczność polityki monetarnej

( dla każdej linii IS ).

( nie da się przesunąć  IS  w lewo lub w prawo ! )

d )  tzw. pułapka płynności

IS

1

i

IS

0

LM

Y

                              jest 
maksymalnie skuteczna,
każda zmiana  G 
to zmiana produkcji, 
brak efektu wypychania
( stopa procentowa
nie ulega zmianie ) .

                                   nie daje efektu, np. dodatkowe 
pieniądze społeczeństwo zatrzyma w postaci gotówki  
( stąd „pułapka” ) .

tj. typowa  IS , pozioma  LM

Gospodarkę reguluje wyłącznie popyt na 

towary, 

manipulowanie podażą pieniądza nie jest 

skuteczne

–  to ekstremalny przypadek 

keynesowski.

IS

2

Polityka fiskalna

Polityka monetarna

91

e )  przypadek klasyczny

tj. typowa  IS , pionowa  LM

LM

Y

IS

i

             prowadzi do zmian stopy 
procentowej,
             a nie do zmian produkcji.

Polityka fiskalna

jest absolutnie nieskuteczna  ( ze względu na 
maksymalny efekt wypychania ) ;

Y bz !

92

e )  przypadek klasyczny

tj. typowa  IS , pionowa  LM

LM

Y

IS

i

jest maksymalnie skuteczna.

Produkcję reguluje 

pieniądz,

a nie popyt na towary

–  to podejście   

monetarystów.

LM

1

LM

2

Polityka monetarna

93

94

Pytania :

1. Jaką politykę monetarną powinien zastosować bank
        centralny chcąc pomóc  ( - chcąc przeciwdziałać ) 

akcji

        rządu, zamierzającego poprzez ekspansję fiskalną
        ( - restrykcję fiskalną ) doprowadzić do ożywienia 

produkcji

        ( - do obniżenia produkcji ) ?  Przedstaw 

interpretację

        i analizę  ( też graficzną ) obu pociągnięć i ich 
        ostatecznych skutków.
2. Jaką politykę fiskalną powinien zastosować rząd 

chcąc

        pomóc ( - chcąc przeciwdziałać ) akcji banku 

centralnego,

        zamierzającego poprzez ekspansję monetarną
        ( - restrykcję monetarną ) doprowadzić do 

ożywienia

        produkcji   ( - do obniżenia produkcji ) ?  

       Przedstaw interpretację i analizę ( też graficzną ) 
       obu pociągnięć i ich ostatecznych skutków.

95

3. Omów wpływ inflacji na skuteczność polityki 

ekonomicznej
      w gospodarce zamkniętej na przykładzie ekspansji 
      ( - restrykcji )  fiskalnej  ( - monetarnej ).
      Przedstaw też odpowiednie szkice graficzne.
4. Jakim zmianom ulega skuteczność polityki fiskalnej
      ( - polityki monetarnej ) w gospodarce zamkniętej o 

stałych
      cenach, gdy linia IS  ( - linia LM ) zmienia kąt 
      nachylenia od poziomu ku pionowi ? 
      Przedstaw też odpowiednie szkice graficzne.
5. Porównaj ekstremalny przypadek keynesowski 

( „pułapka
      płynności” ) z przypadkiem klasycznym. 

96

Wykład VI  –   Rynek obrotów z zagranicą

Na tym wykładzie 

z założenia bilans płatniczy ( BP ) ujęty jest wąsko,
obejmuje tylko :     obroty bieżące       ( X )

             plus      obroty kapitałowe   ( R )

                                       BP = X + R .

Szczególna interpretacja równowagi i nierównowagi :  

                        BP  =  0   ( równowaga  BP )

                 BP  >  0   ( nadwyżka  BP )

                        BP  <  0   ( deficyt  BP ) 

       Jeśli  BP to suma tylko X plus R , to z założenia BP    

      nie może być równoważony ani oficjalnymi 

transakcjami  wyrównawczymi (OFF), ani obrotami 

tzw. II gospodarki . 

  Nierównowaga BP wymaga dostosowań 

wewnętrznych

       ( tj. zmian na rynku towarowym i na rynku 

pieniężnym ).

97

1. Wyprowadzenie funkcji BP

Saldo obrotów bieżących :

     

X  =  Exp  –  Imp  –  

m  Y

Saldo obrotów kapitałowych :     R  =  a  (  i  –  i’ )

gdzie :  a  -  wrażliwość ruchów kapitałowych na 

zmiany         
                    stopy procentowej  ( a > 0 )

 i’ -  przeciętna światowa stopa 
procentowa

-  krótkookresowo  a oraz i’   =  const.

i

i

E

E

Y

E

BP

Y

nadwyżka BP

deficyt BP

BP  =  X  +  R  =  0

więc :

                 

i =         Y                               +   i’

m

Exp – Imp

a

a

2. Analiza funkcji  BP
a )  zmiany położenia punktu  E  na  BP

( rynek odizolowany !!! )

i

i

0

E

0

Y

0

BP

Y

E

1

Y

1

i

1

Przykładowa 

sytuacja :

–  obniżenie             

stopy procentowej ;

- czyli ucieczka obcych kapitałów, więc deficyt  BP 

;

-   wyrównanie przez obroty bieżące czyli obniżenie importu ;

-   obniżenie importu zmniejszy krajową produkcję ;

-   równowaga w  E

1 

.

A po podwyższeniu stopy 
i ...

i

2

Y

2

E

2

98

99

b )  zmiany położenia linii  BP

Zależą od zmian wyrazów wolnych w funkcji  BP .

       Ale eksport i import są autonomiczne, 

niezmienne,                                     zaś  i’ oraz  a  z 

założenia są stałe.
                         Czy  BP  jest nieruchoma ? 

 W tych analizach – w zasadzie tak , bo z założenia       

        w okresie krótkim volumen autonomicznych 

obrotów                   z zagranicą jest niezmienny.

Ale może zmienić się wartość tych obrotów

( nawet w okresie bardzo krótkim), 

jeżeli uwzględnimy zmienność kursu walutowego         

                 

-  wtedy linia  BP  zmieni położenie.

                 

i =         Y                               +   i’

m

Exp – Imp

a

a

Kurs walutowy to cena

jednostki waluty obcej wyrażona w walucie krajowej.

Na przykład  1 USD  =  3,0  PLN 

Jest to tzw. notowanie proste.                                    

 Przy notowaniu prostym wzrost kursu  ( tj. wzrost ceny 

! )

oznacza osłabienie waluty krajowej

     ( np.  1  USD  =  5,0  PLN ) .

BP

2

BP

1

Przy spadku kursu                     

     ( tj. wzmocnieniu waluty 

krajowej ) –  ruch  BP  w lewo.

i

0

i

Y

0

BP

0

Y

  Skutek : rośnie wartość obrotów (za ten sam volumen 
obrotów  

               mamy więcej złotówek) i następuje ruch BP w 

prawo.

Skutek ? 

100

            Zależą od  m  i od  a , ale   a  =  const.
Wielkość  m  ( importochłonność / mobilność  ) 

zależy                

            od ograniczeń technologicznych ( m

t 

)  

           i od ograniczeń administracyjnych ( m

a 

) .

                           m  =  m

t 

 +  m

a

            Wielkość  m

t 

 jest w krótkim okresie stała .

        Wielkością  m

a 

 państwo może manipulować.

c)  zmiany kąta nachylenia  BP

                 

i =         Y                               +   i’

m

Exp – Imp

a

a

101

102

Wzrost mobilności  ( tj. rozluźnienie ograniczeń 

administracyjnych )  zbliża  BP  do poziomu – linia  
BP

1 

.

BP

2

i

Y

BP

0

BP

1

Obniżenie mobilności  –   BP  do pionu ( linia  BP

2

 ) .

103

Z założeń i analizy wynika jednak, że :
- nie są instrumentami :   a ,  i’ ani  m

t       

( m = m

a 

+ 

m

t

 )                   

     

           ___        

____

                       a także

Exp  oraz   Imp    ;

- instrumentem może być kurs walutowy                     

            ( jeśli regulowany jest przez państwo ) ;

- zmianie ulega wtedy wartość obrotów 

autonomicznych            i równolegle przesuwa się 

linia BP ;

- instrumentem jest  m

a 

 –  ale tu ważna reakcja 

partnerów

                          ( retorsje za protekcjonizm ).

3. Instrumenty polityki ekonomicznej 

W formule BP występują różne wielkości – potencjalne 
narzędzia polityki .

                 

i =         Y                               +   i’

m

Exp – Imp

a

a

104

4. Współzależność 3 rynków

przykład napływu obcych 

kapitałów :

- po wymianie na pieniądz 

krajowy oznacza to wzrost

podaży pieniądza, a więc 

obniżenie stopy 

procentowej 

 ( rynek pieniężny ) ,

- czyli wzrost produkcji 

 ( rynek towarowy ) ,

- a więc wzrost importu 

 ( rynek obrotów z 

zagranicą ) .

Zmiany obrotów z zagranicą wpływają na pozostałe 

rynki           - towarowy i pieniężny.

Przykłady :

Obroty kapitałowe  -

Obroty bieżące  -  
przykład obniżenia 

eksportu :

- to spadek popytu 

ogólnego,

a więc spadek produkcji 
  ( rynek towarowy ) ,
- czyli spadek popytu na 
  pieniądz i obniżenie stopy 
  procentowej
  ( rynek pieniężny ) ,
- czyli ucieczka obcych 

kapitałów

   ( rynek obrotów z 

zagranicą ) .

W obu przykładach zaczynamy od  BP, przechodzimy 

na  IS    ( lub  LM ), potem na  LM  ( lub  IS )                    

                       -  a powrót do  BP następuje od drugiej 

strony !

Wszystkie trzy rynki są 

powiązane,

trzeba je rozpatrywać łącznie.

Model IS  -  LM  -  BP

( zwany modelem  Fleminga  -  Mundella,

wprowadzony do światowej ekonomii w 1962 roku ).

LM

IS

Y

i

E

i

E

Y

E

BP

Gospodarka otwarta jest w równowadze 

tylko wtedy, gdy równocześnie są 

zrównoważone 3 rynki

( przynajmniej ).

105

106

Pytania :
1. Omów wyprowadzenie i  podstawową analizę
        ( zmienność położenia punktu E )  funkcji 

równowagi

        na rynku obrotów z zagranicą ( linii BP ) .
        Przedstaw odpowiednie szkice graficzne.
2. Omów podstawowe instrumenty polityki 

ekonomicznej,

        jakie ma do dyspozycji państwo ( rząd i bank 

centralny )

        na rynku obrotów z zagranicą. Przedstaw graficzną 
        interpretację skutków działania tych instrumentów.  

107

1. Automatyczne równoważenie gospodarki 
otwartej 

a )  założenia :
- ogólne dla  IS – LM   ( okres krótki, ceny stałe,                

        produkcja elastycznie podąża za popytem ) ;

- specyficzne dla  BP   ( kraj mały, kurs walutowy stały,   

       mobilność obrotów stała, eksport i import 
autonomiczny również stałe ) .

Część I - Gospodarka o sztywnym kursie walutowym

Wykład VII  –  Model gospodarki otwartej

- analizy

Interpretacja ekonomiczna : analiza dostosowania 

rynku towarowego i pieniężnego do stanu rynku obrotów 

z zagranicą.

Interpretacja graficzna : nieruchoma linia BP

       (brak przesunięć - stały kurs walutowy,

              brak zmiany kąta nachylenia - stała mobilność);

                       do równowagi prowadzi ruch punktu  P  

ku  E.

Założenia cząstkowe  ( analityczne ) :

- stany nierównowagi gospodarki otwartej mogą być 

różne                ( kombinacje 3 możliwych stanów na 

3 rynkach ) 

– analiza obejmie tylko 2 wybrane sytuacje na 3 

rynkach ;              dotyczące wyłącznie 

nierównowagi                                          na rynku 

obrotów z zagranicą ;

sytuacja 1 – nadwyżka BP,

                           i sytuacja 2 – deficyt BP

( w podręczniku jest też analiza dostosowań po 

równoczesnej nierównowadze na wszystkich trzech 

rynkach

-  do samodzielnego przestudiowania )

108

E

BP

LM

1

Y

P

Y

E

b)  sytuacja 1                                                
                       

(symbolicznie :  I  =  S , L =  M , BP  

 

 0 , BP > 0 )

Skutki dostosowań automatycznych :

- istniejąca w P

1   

nadwyżka  BP  stworzy presję na 

obniżenie kursu walutowego, a ten ma pozostać stały  
( z założenia ) ;

-   broniąc kursu walutowego system bankowy skupi 

obce pieniądze  ( część tej nadwyżki ),  a to 
spowoduje wypływ pieniądza krajowego na rynek ;

- otrzymamy ekspansję monetarną  

( wymuszoną ! )  
i linia LM przesunie się w prawo ;

- wtedy obniżeniu ulegnie stopa procentowa ;

i

p

 i

1

-  a to spowoduje serię znanych skutków,              

        w wyniku których wzrośnie produkcja.

W punkcie  E  otrzymamy                                        

    stabilną równowagę gospodarki otwartej.

Y

i

IS

P

1

LM

109

E

BP

LM

1

Y

P

Y

E

i

p

 i

1

Y

i

IS

P

1

LM

                                              jest rezultatem trzech 

dostosowań rynkowych, „konsumujących” części tej 

nadwyżki : 

1 - wymiany części nadwyżki walutowej na pieniądz 

krajowy ; 

Zniwelowanie nadwyżki  BP

2 - odpływu części obcych kapitałów ze względu na 
obniżkę   
      stopy procentowej ;

3 - wzrostu wydatków na import spowodowanego  
             
      wzrostem produkcji.

1

2

3

110

BP

LM

2

E

c)  sytuacja 2

( symbolicznie :  I = S,  L = M,  BP  

 

 0, BP  

<  0 )

Skutki dostosowań automatycznych :

- brak obcych walut stworzy presję na wzrost kursu,   
   który z założenia ma być niezmienny ;

- system bankowy broniąc kursu musi sprzedać obce 
waluty,    a to spowoduje obniżenie ilości pieniądza 
krajowego na rynku ;

-  otrzymamy restrykcję monetarną   ( wymuszoną 

! )              i linia  LM  przesunie się w lewo ;

-  stopa procentowa zostanie podwyższona ;

-  a to po serii znanych skutków przyniesie obniżenie 

produkcji.

W punkcie  E  gospodarka otwarta zostanie zrównoważona.

i IS

LM

P

2

Y

111

112

Zniwelowanie deficytu  BP  jest rezultatem trzech 

dostosowań rynkowych :

   -  sprzedaż obcych walut za pieniądz krajowy ;
   -  napływ obcych kapitałów wobec wzrostu stopy 

procentowej ;

   -  ograniczenie wydatków na import ze względu na 

obniżenie  

        produkcji.

Rezultaty ostateczne 
   to obniżenie produkcji i wzrost stopy procentowej - a 

więc 

 „ochłodzenie” gospodarki, oczywisty skutek 

ujemnego  BP .

113

2. Polityka ekonomiczna w gospodarce 
otwartej

Założenia :
- pozostają ogólne dotyczące  IS – LM  ( tj.: okres krótki, 

ceny stałe, produkcja elastycznie podąża za 
popytem ) ;

- pozostają specyficzne dotyczące  BP  ( tj.: kraj mały, 

kurs walutowy stały, mobilność obrotów stała, eksport 
i import autonomiczny również stałe ) .

- założenia analityczne :
         -  w punkcie wyjściowym jest równowaga trzech 

rynków ;
     -  ale według zgodnej oceny rządu i banku 
centralnego        

            poziom produkcji jest za wysoki, grozi kryzysem .

Trzeba zastosować politykę restrykcyjną,                          

       żeby „ochłodzić” gospodarkę .

a)  restrykcja fiskalna

Punkt wyjścia :

wysoka

równowaga

1 - restrykcja fiskalna oznacza zmniejszenie 

popytu rządowego  (  G  <  0 ) ;

2 – po obniżeniu popytu nastąpi obniżenie 

produkcji,  tzn. linia  IS

0 

 przesuwa się w lewo do 

 IS

1 

;

IS

1

E

1

3 - a punkt równowagi rynku towarowego i 

pieniężnego przesuwa się do  E

1  

;

4 -  deficyt  BP  w punkcie  E

1 

 wymusi obronę kursu 

walutowego  czyli spowoduje sprzedaż walut obcych 
przez system bankowy,  co zmniejszy podaż pieniądza 
krajowego ;

5 - nastąpi wymuszona restrykcja monetarna
i LM

0 

 przesunie się w lewo, do  LM

1

  ;

LM

1

6 -  wobec obniżenia podaży pieniądza krajowego 
wzrośnie stopa procentowa ;

7 -  a w konsekwencji nastąpi zmniejszenie produkcji

8 -  i gospodarka znajdzie się w punkcie  E

2  

.

Y

Y

0

i

0

i

IS

0

LM

0

BP

E

0

E

2

114

MakroEG

Wyniki analizy mówią, że po przejściu    E

0

  E

1

  E

2          

   

   w gospodarce nastąpi ostatecznie :

   - obniżenie produkcji ;

IS

1

E

1

LM

1

Y

Y

0

i

0

i

IS

0

LM

0

BP

E

0

E

2

 - obniżenie stopy procentowej ;

- stabilna równowaga w  E

2 

 

( tj. w punkcie przecięcia trzech linii równowagi ).

Wniosek : 

polityka fiskalna w gospodarce otwartej jest skuteczna,  

 restrykcja doprowadziła do pożądanego przez rząd       

obniżenia produkcji

- przy stabilnym kursie walutowym („bronionym” przez 

BC ) !

115

b)  restrykcja monetarna

1 - restrykcja monetarna to zmniejszenie podaży 

pieniądza       ( M  <  0 ) ;

2 - linia  LM

0 

 przesuwa się do  LM

1 

 (w lewo),              

następuje wzrost stopy procentowej i obniża się 
produkcja ;

LM

1

E

1

3 - interpretacja punktu  E

1 

 -  stan trzech rynków ;

4 -  jak dotąd restrykcja monetarna jest skuteczna      

           ( obniżyła się produkcja ) , ale w  E

1 

 mamy 

nadwyżkę  BP ;

5 – broniąc kursu bank skupi nadwyżki 

walutowe,                                nastąpi wypływ 

pieniądza krajowego na rynek ;

6 -  przesunie to linię  LM

1 

 w prawo  ( wymuszona 

ekspansja  
        monetarna ) ;

7 -  nastąpi obniżenie stopy procentowej ;

8 -  oraz wzrost produkcji ;

9 -  gospodarka znajdzie się ponownie w punkcie  E

0    

!!!

Polityka monetarna przy stałym kursie 

walutowym jest nieskuteczna, po restrykcji 

produkcja nie ulega zmianie.

i

Y

0

i

0

Y

E

0

IS

0

LM

0

BP

Punkt wyjścia :

wysoka

równowaga

n

116

Mamy wolnorynkowe otwarcie gospodarki                         

                      i wymienialność waluty

przy administracyjnym usztywnieniu warunków tej 

wymiany.

Obrona stabilności kursu walutowego spowodowała,         

         że po świadomej restrykcji nastąpiła wymuszona 

ekspansja.

Przykład to skrajność - skuteczność została zredukowana

do zera !

Wniosek ogólny powinien mówić, że obrona kursu 

walutowego obniża skuteczność polityki monetarnej         

                                    - niekoniecznie do zera.

Natomiast płynny kurs walutowy                                  

      zmieni skuteczność                                         

            polityki monetarnej, a także polityki 

fiskalnej.

117

118

  Wzrost kursu nie tylko zmieni wartość eksportu i 

importu, lecz również wpłynie na ich rozmiary.

1. Skutki zmian kursu walutowego

   Po wzroście kursu eksport staje się  tańszy dla 

zagranicznych

nabywców. Rośnie więc popyt eksportowy. Import staje 

się

droższy dla krajowych nabywców - obniża się popyt 

importowy.

   Po obu takich zmianach rośnie nadwyżka X, czyli rośnie 

popyt

ogólny - linia IS przesuwa się w prawo !

   Na rynku pieniężnym wzrost kursu zachęci posiadaczy 

obcych

walut do ich sprzedaży. Do systemu bankowego wpłyną 

obce

pieniądze, a wypłynie pieniądz krajowy. Zwiększy się 

podaż

pieniądza ( jak przy ekspansji monetarnej ), a więc linia 

LM

również przesunie się w prawo !

Część II  -  Równowaga w gospodarce 

otwartej

                   - świat płynnego kursu 

walutowego

        Z analiz linii BP wiemy, że zmiany kursu walutowego 

przesuwają ją równolegle w lewo lub w prawo.  A linie IS i 

LM ?

Skutkiem wzrostu kursu walutowego                       

            ( tj. osłabienia waluty krajowej )              
                   jest  

ożywienie gospodarcze

             

                                     ( wzrost produkcji i 

obniżka stopy procentowej ).

BP

0

LM

0

IS

0

Y

i

E

0

i

0

Y

0

IS

1

LM

1

E

1

BP

1

- ceny krajowe ulegną zmianie  ( wzrosną po wzroście    

    kursu walutowego, co najmniej stosownie do 

podrożenia            tzw. wsadu importowego ) ;

-   na zmiany naszego kursu i naszych obrotów towarowych

    i kapitałowych zareagują partnerzy zagraniczni

      ( by na tych zmianach nie stracić ).

trzy rynki

IS w prawo

LM w prawo

BP w prawo

Jednak tylko krótkookresowe, ponieważ :

Wzrost kursu walutowego przemieści                     

                wszystkie trzy powiązane linie 

równowagi w prawo .

119

IS

2

LM

2

BP

2

E

2

       Analogicznie - Wzmocnienie waluty krajowej 

czyli
obniżka kursu przesunie trzy związane linie w 

lewo.

BP

0

LM

0

IS

0

Y

i

E

0

i

0

Y

0

Nastąpi wzrost stopy procentowej i obniżenie produkcji.

120

                                      Podsumowanie
   W warunkach płynnego kursu walutowego 
automatyczne zrównoważenie gospodarki otwartej 
następuje poprzez :
- zmiany produkcji ( np. wzrost produkcji wymagający 
wzrostu wydatków na import - efektem jest redukcja 
nadwyżki BP );
- zmiany stopy procentowej ( np. obniżenie stopy w 
wyniku wymiany nadwyżek walut na pieniądz krajowy - 
efektem jest redukcja nadwyżki BP w wyniku „ucieczki” 
kapitału obcego );
- zmiany kursu walutowego, prowadzące do zmian 
wartości          eksportu i importu oraz zmian volumenu 
obrotów z zagranicą .

      Graficzną interpretacją takich zmian są równoległe 

przesunięcia funkcji BP, a także IS i LM :

- w prawo po wzroście kursu                                       

                   ( tj. po osłabieniu pieniądza krajowego );

- w lewo po obniżeniu kursu                                       

                    ( tj. po wzmocnieniu pieniądza krajowego). 

121

122

Stabilny kurs walutowy ma wiele zalet – zarówno 

wewnątrz gospodarki, jak i w jej stosunkach z 
zagranicą. 

Jego utrzymanie może być ważne dla gospodarki. 
Skuteczność polityki monetarnej w warunkach 

sztywnego kursu można podnieść, jeśli bank 
centralny przeprowadzi   specyficzną  operację na 
„otwartym rynku”.

2. Zanim nastąpi zmiana kursu

W warunkach sztywnego kursu walutowego polityka 
fiskalna  
   była skuteczna, natomiast polityka monetarna 
okazała się 
   nieskuteczna  –  lub mało skuteczna, ponieważ 
obrona
   kursu prowadziła do zmian podaży pieniądza, 
   wymuszonych i przeciwnie skierowanych.

Polityka ekonomiczna

123

                              -

restrykcja monetarna 

doprowadziła          do obniżenia produkcji i do 
wzrostu stopy procentowej ;

- obniżył się więc import, a także napłynęły obce 

kapitały ;

- pojawiła się więc nadwyżka  BP, a wraz z nią presja na 

zmianę kursu walutowego ;

- broniąc stabilności kursu BC musiał skupić tę 

nadwyżkę ;

- wpuszczona do obiegu dodatkowa podaż pieniądza 

krajowego podziałała jak ekspansja monetarna            
           i zredukowała skuteczność uprzedniej 
restrykcji .

Ale można zatrzymać pieniądz krajowy w systemie 

bankowym                  sprzedając atrakcyjne elementy 
agregatu B                             ( np. wysoko 
oprocentowane bony skarbowe )

     i nie dopuścić do wzrostu podaży pieniądza  !
  To tzw. polityka sterylizacji, krótkookresowo 

podnosząca                    skuteczność polityki 
monetarnej.

Przykład :

3. Polityka monetarna przy płynnym kursie 
                          - na przykładzie restrykcji

Restrykcja przesunie linię  LM  w lewo, podniesie 

stopę procentową i obniży produkcję do Y

1

Przy płynnym kursie walutowym nadwyżka  BP  

doprowadzi do wzmocnienia waluty krajowej       
         i cały układ trzech powiązanych funkcji 
przesunie się w lewo  ( jak wiemy z poprzednich 
analiz ) .

IS

1

LM

1

E

1

BP

1

Y

1

Powstanie jednak nadwyżka  BP  ( punkt E

1

 ) .

Jeśli BC broniąc stabilności kursu walutowego skupi 
nadwyżkę,            nastąpi wypływ pieniądza krajowego i 
linia LM przesunie się                     w prawo redukując 
skuteczność restrykcji monetarnej.

Równowaga ustali się w punkcie E

2

 ,

E

2

a produkcja obniży się do Y

2

 .

Y

2

Płynny kurs walutowy

zwiększa skuteczność

polityki monetarnej.

Ostatecznym efektem restrykcji monetarnej będzie 
przesunięcie       

                                        E

0

  do  E

2

 .

LM

2

i

Y

IS

0

LM

0

BP

0

E

0

Y

0

124

( na przykładzie restrykcji )

IS

1

E

1

Y

1

IS

2

LM

1

BP

1

E

2

Y

2

Restrykcja fiskalna  ( G < 0 ) przesunie IS w lewo 

do IS

1

 .

Restrykcja jest skuteczna, produkcja obniża się do Y

1

.

Ale w E

1  

jest deficyt BP, wzrośnie więc kurs walutowy,

co przesunie trzy powiązane linie w prawo ! 

Równowaga ustali się w E

2 

, przy produkcji Y

2

 .

Ostatecznym skutkiem będzie obniżenie produkcji tylko do Y

2

 .

Przy wysokiej mobilności ( BP bliska poziomu )           

                płynny kurs obniża skuteczność polityki 

fiskalnej !

n.b.   analogiczna analiza przy niskiej mobilności 

prowadzi                do innego wniosku  -  zob. 

podręcznik, punkt 5.6.

4. Polityka fiskalna przy płynnym kursie

Y

i

IS

0

LM

0

BP

0

E

0

Y

0

125

Y

Y

0

i

0

i

IS

0

LM

0

BP

0

E

. 

 P

p

Przykład  :

jaką politykę należy zastosować, by osiągnąć pożądany cel 

gospodarczy,

tj. by z wyjściowego  E  doprowadzić do równowagi w punkcie P

p  

?

1) W punkcie P

p    

jest większa produkcja, należy więc zastosować 

 ekspansję fiskalną ( linia IS przesunie się w prawo ).

IS

1

LM

1

BP

1

Zamiast podsumowania ...

2) W punkcie P

p    

jest więcej pieniądza, należy więc zastosować  

ekspansję monetarną ( linia LM przesunie się w prawo ).

t

3) Linia BP też musi przechodzić przez punkt P

p   

, 

należy więc zmienić mobilność (tj. kąt nachylenia)

i / lub kurs walutowy (tj. przesunięcie równoległe). 

Takie (lub zbliżone) zadanie może pojawić sie na egzaminie,

odpowiadając należy przedstawić podobną interpretację graficzną

oraz poważne, rozbudowane omówienie interpretacji ekonomicznej.

126

127

Pytania :
1. Omów przebieg dostosowań automatycznych,
        przywracających równowagę w gospodarce 

otwartej

        o stałych cenach i sztywnym kursie walutowym
        – jako punkt wyjścia przyjmij sytuację  X (dowolną). 
        Przedstaw też graficzną interpretację analizy.
2. Omów  ( i przedstaw graficznie ) skutki polityki 

ekspansji

        ( - restrykcji )  fiskalnej  ( - monetarnej ) w 

gospodarce

        otwartej o stałych cenach i sztywnym kursie 

walutowym.

        Jak zmieni się skuteczność tej polityki, gdy 

wprowadzimy

        założenie o jednorazowym niewielkim szoku 

inflacyjnym ?

128

3. Omów i przedstaw graficznie skutki, jakie nastąpią
        na rynku towarowym  ( - na rynku pieniężnym ;  
        - na rynku obrotów z zagranicą ; 
        - na trzech powiązanych rynkach )
       w wyniku wzrostu  ( - obniżenia ) kursu walutowego.
4. Porównaj  ( też graficznie )  skuteczność polityki  

ekspansji

       ( - restrykcji )  fiskalnej  ( - monetarnej ) w 

gospodarce

       zamkniętej i w gospodarce otwartej o stałym 
       ( - o płynnym ) kursie walutowym i o wysokiej 
       ( - niskiej ) mobilności wymiany międzynarodowej.
       Jak zmieni się skuteczność tej polityki, gdy 

wprowadzimy

       założenie o niewielkim szoku inflacyjnym ?  

129

Wykład VIII  –  Rynek pracy  ( część 
I )

   Włączenie rynku pracy do modelu  IS – LM – BP 
następuje poprzez krótkookresową funkcję produkcji

Y  =  f ( N , 
K )

1. Cechy rynku pracy ( wybrane 
)

- uwarunkowania pozaekonomiczne ;

- segmentacja ;

- ograniczona mobilność ;

- ograniczona konkurencja ;

- skłonność do monopolizacji.

130

a )  funkcja popytu na 
pracę :  

     W  =  P

C  

 MP

N        

 (N

D

)

N

D

N

W
P

C

gdzie MP

N

 to krańcowy produkt pracy

   Niech  g (N

S

)  oznacza funkcję

ujmującą indywidualne czynniki 
określające podaż pracy.
   Podaż pracy ustabilizuje się,
gdy krańcowa  g (N

S

) wyrówna 

się 

z płacą realną, tj.  W / P

c  

.

Stąd        W  =  P

C  

 g (N

S

)

b )  funkcja podaży pracy :

N

s

N

W
P

C

2. Model rynku pracy

Przesunięcia

linii podaży

- przykłady

Przesunięcia

linii popytu

- przykłady

N

S

W

E

  E

N

D

N

E

Elementy 
analizy :

Ruch na liniach N

D

 i N

S

 

 zależy od poziomu 

płac .

W
P

C

N

 c)  równowaga rynku pracy

Popyt na pracę równy podaży pracy ( N

D

  =  N

S

 )

czyli po uproszczeniu MP

N 

 (N

D

)  =  g (N

S

)

Krótkookresowa równowaga (stabilizacja) rynku pracy 

oznacza :

- W

ES

- W

ED

- N

E

czyli poziom płac jest opłacalny dla 

przedsiębiorców

( tj. pracownik wytwarza nie mniej, niż kosztuje 

);

czyli poziom płac jest akceptowany przez 

pracowników

( tj. „przykrość pracy” jest nie większa 

od „przyjemności konsumpcji” ) ;

czyli taki poziom zatrudnienia, dzięki któremu 

wytwarzana jest produkcja, która równoważy rynek 

towarowy .

131

132

3. Nierównowaga na rynku pracy

Dwa kierunki :                                                                 

             - za duża podaż, niedobór miejsc pracy          
                   -

za duży popyt, nadmiar miejsc pracy.

Największym problemem jest bezrobocie .

stopa bezrobocia  = 

bezrobotni

bezrobotni plus pracujący
 czyli łączne zasoby pracy

Poważne znaczenie mają  definicje.

Bez ich jednoznaczności  -

 pole do nieporozumień

i różnorodnych manipulacji.

133

Bezrobotny nie pracuje, ale :
- jest do pracy zdolny  ( odpowiedni wiek,                      

odpowiednie cechy fizyczne i psychiczne ) ;

- chce pracować, aktywnie poszukuje pracy ;
- gotowy jest do podjęcia każdej oferowanej pracy .
                                  To są aspekty realne, 
                          często dodaje się też aspekt prawny     

                                               

                     ( rejestracja w odpowiednim urzędzie 

pracy ) 

oraz aspekt finansowy ( pobieranie zasiłku dla 

bezrobotnych ).

Konkretne rozwiązania ( przyjęte w danym kraju i w 

danym czasie ) mogą być różnorodne,

    prowadzą więc do innej definicji licznika stopy 

bezrobocia            ( „właściwi”  bezrobotni )

i jej mianownika  ( zasoby pracy, tj. bezrobotni plus 

pracujący )

- a inne definicje to inne wnioski o stopie 

bezrobocia !

134

- praca dorywcza ;

- pracujący młodociani i staruszkowie ;

- pracujący w rodzinnym gospodarstwie rolnym ;

- prywatni właściciele firm, zwłaszcza wielu firm ; 

- praca w tzw. szarej strefie, praca nielegalna ;

- praca za granicą ...

Pracujący -  przykładowe problemy definicyjne :

MakroEG

                       W porównaniach międzynarodowych            

                             (wg zaleceń Międzynarodowej 

Organizacji Pracy i Eurostatu)                          

      należy odejść od krajowych/lokalnych definicji i 

przepisów

-w Polsce to Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności 

(BAEL), prowadzone przez GUS ( co kwartał, 55 tys. 

mieszkań ).

                          Według  BAEL ( w uproszczeniu )  :
-pracujący : ( 15 lat i więcej ) w tygodniu 

poprzedzającym badanie przepracował zarobkowo 

przynajmniej 1 godzinę, niezależnie od statusu tej 

pracy

     lub miał pracę, ale jej nie wykonywał ( urlop, choroba 

itp. ) ;

-bezrobotny : ( w wieku 15-74 ) nie pracuje, ale
    aktywnie szuka pracy zarobkowej
    i jest gotowy szybko podjąć zaoferowaną pracę ;
-pozostali : nie są zaliczani do zasobów pracy                   

                                      ( do ludności aktywnej 

zawodowo ).          

Wyniki BAEL są różne od tzw. bezrobocia rejestrowanego, 

ale:

  -  są porównywalne międzynarodowo, 
                   -   są realistyczne, 

                                    -  są wolne od manipulacji 

politycznych.

135

136

Pytania :

1. Wyjaśnij, dlaczego i jakie specyficzne cechy posiada   

 

        rynek pracy w porównaniu do innych rynków 

objętych 

        modelowaniem typu IS-LM ? 

2. Przedstaw  ( też graficznie ) wyprowadzenie funkcji 

popytu /

        funkcji podaży / obu linii równowagi na rynku 

pracy. 

137

Wykład IX  –  Rynek pracy  ( część 
II )

1. Płace a 
bezrobocie

a )  płace elastyczne  

W

1

Pracujący to  N

E 

, 

bezrobotni to  ( N

L 

 -  

N

E 

) .

Szukają tylko dobrej pracy i płacy. To bezrobocie 

dobrowolne

( podobnie jak tzw. bezrobocie frykcyjne ).
Przyczyna bezrobocia : za wysokie żądania płacowe.

Natomiast wzrost 
płac ...

N

L

N

L

  to maksymalna podaż pracy.

Nie pracują, bo 

warunkiem 

podjęcia pracy jest 

zgoda na obniżkę płac 

do  W

1

.

W

2

W

3

W

N

D

N

S

N

W

E

N

E

?

L

E

T

b)  płace nieelastyczne   ( za wysokie )
Przyczyny  -  np. siła ZZ, decyzje państwa o 

wysokiej     

n

                                                        

 płacy minimalnej

Poziom płac  W

E   

równoważy rynek 

pracy,

ale usztywnienie 

nastąpiło przy  W

1 

.

W

1

N

1

W

E

W

N

E

N

N

S

N

D

Wtedy pracuje  N

1 

,  

   a chce pracować  

N

2

 .             

Różnica  ( N

2

  -  N

1 

)  to bezrobocie wymuszone : 

bezrobotni są skłonni podjąć pracę przy tej płacy, ale 
nie mogą znaleźć pracy.

N

2

Przyczyna bezrobocia : wygórowane 
płace.

B

Z

E

138

c) płace nieelastyczne  ( za niskie )
        Przyczyna  -  np. silni pracodawcy

W

2

N

3

W

E

W

N

E

N

N

S

N

D

N

2

Poziom płac  W

E 

równoważy 

rynek.

Pracuje  N

2  

 

pracowników.

Ale usztywnienie 

nastąpiło przy  W

2

 .

A przedsiębiorcy chcą zatrudnić  
N

3

 .

Różnica  ( N

3 

– N

2

 )

to nadwyżka miejsc 
pracy,

z reguły krótkookresowa .

Przyczyna nierównowagi : zaniżone płace.

E

C

D

139

2. Podaż pracy a bezrobocie

a)ograniczenie podaży pracy                
     Przyczyna  - np.  jakakolwiek dyskryminacja na rynku 

pracy

Zmniejszenie 
podaży pracy  ( tj. N

S

 

 w lewo ),

Przy płacach  W

1 

 chce pracować  N

2 

 

osób,

W

1

N

2

N

1

N

S 1

W

E

W

N

E

N

N

S 0

N

D

podnosi płace do  
W

1

i ogranicza 

zatrudnienie              

        do  N

1

 .

lecz pracuje tylko  
N

1

 .

Różnica  ( N

2

 – N

1

 )  

to bezrobocie 
wymuszone.

Przyczyna :  j.w.

Z

C

E

140

b) wzrost podaży pracy 
( np. wyż demograficzny, skrócenie obowiązku 

szkolnego      

n 

                                                       

czy wojskowego )

 Jeśli płace nie zmienią się, będzie bezrobocie 

wymuszone równe  ( N

1 

 -  N

E 

) .

Zwiększenie podaży 

pracy przesuwa  N

S 

 w 

prawo.

W

1

N

2

N

1

N

S 1

Jeśli płace obniżą się do  
W

1

,

zatrudnienie wzrośnie do 
N

2 

.

Część dodatkowej podaży pracy uzyska zatrudnienie,    
               a bezrobocie wyniesie tylko  ( N

1

  -  N

2

 ) .

Przyczyny : wzrost podaży pracy 
                            + usztywnienie 
płac.

D

C

Przy płacach  W

E

  chce

pracować N

1

  osób.

E

141

3. Popyt na pracę a bezrobocie

a)  obniżenie popytu
      np. skutek obniżenia popytu na towary 

będzie bezrobocie wymuszone równe  ( N

E 

 -  N

2 

) .

Obniżenie popytu 

przesuwa

linię  N

D

 w lewo.

W

1

N

1

N

D1

N

2

W

E

W

N

E

N

N

S

N

D0

Jeśli płace obniżą się   
do  W

1

 ,

          to 
zatrudnienie

   spadnie do  N

1

 ,

a bezrobocie 

wyniesie   ( N

E 

 -  N

1

  ) 

.

Przyczyny : recesja + sztywne 
płace.

K 

Jeśli płace nie ulegną obniżce,

Z 

E

142

b)

  wzrost popytu na pracę

                   np. skutek wzrostu popytu na towary

Wzrost popytu

przesuwa

linię  N

D 

 

w prawo.

W

1

N

1

N

D1

W

E

W

N

E

N

N

S

N

D0

Pracodawcy chcą wzrostu zatrudnienia do  N

1

 ,

ale warunkiem jest wzrost płac do  W

1

 .

Dopóki nie spełnią tego warunku, będzie                 
 nadwyżka miejsc pracy równa  ( N

1

  -  N

E

 ) .

Przyczyna nierównowagi : ożywienie gospodarki.

A 

E

143

4. Związki zawodowe a bezrobocie

ZZ walczą o pracę i płacę swoich członków,

lecz również mają uprawnienia znacznie 

szersze,

np. negocjują płacowe umowy zbiorowe

i mają wpływ na kształt przepisów prawa 

pracy ;

współdecydują więc                                            

               o warunkach pracy i płacy wszystkich 

zatrudnionych !

144

W

E

W

N

E

N

N

S

N

D

1 – ZZ powodują 
wprowadze-nie pakietu 
dodatkowych świadczeń 
pozapłacowych      (np. 
bony świąteczne, wczasy)   
 
2 – pracodawcy traktują to  
 jako wzrost kosztów pracy

E

W

1

3 – również dla 
pracowników pakiet 
oznacza wzrost „płac”
4 – w rezultacie linia N

S

 

przesuwa się w górę do 
N

S1

N

S1

5 – praca wyraźnie drożeje, nowy punkt równowagi to E

1

E

1

6 – najsłabsi przedsiębiorcy / pracodawcy zbankrutują  
      lub zwolnią część pracowników pod groźbą 
bankructwa
7 – zatrudnienie obniży się do N

1

N

1

8 – pozornie „pro-pracownicza” akcja ZZ stworzy 
bezrobocie !

Przykład :

145

   Inna „pro-społeczna” akcja ZZ to powodowanie 
zapisów ustawowych określających minima 
kwalifikacyjne                   ( np. egzaminy 
„korporacyjne” ), warunkujące przyjęcie do pracy na 
konkretnym stanowisku. 
Skutkiem makroekonomicznym jest sztuczne 
ograniczenie podaży pracy .

W

E

W

N

E

N

N

S 0

N

D

Zmniejszenie 

podaży pracy 

przesuwa N

S 

     w 

lewo do N

S1

N

S 1

E

E

1

i ogranicza 

zatrudnienie  do  N

1

 .

N

1

„Pro-społeczna” akcja ZZ spowodowała bezrobocie.

146

147

5. Rynek pracy a inflacja

Uchylamy założenie : ceny  =  const.,

ale nie chodzi o tzw. giętkość cen

( elastyczność zależną od gry popytu i podaży ),

lecz o powszechne w praktyce zjawisko inflacji

( tj.  P

C 

 >  1 ) .

a )  zmiana założeń

148

Pozostajemy przy analizie okresu krótkiego,  
        więc uwzględniamy tylko tzw. szoki 
inflacyjne :

- kosztowy  ( wzrost kosztów „pcha” ceny w 
górę ) ;

- dochodowy ( wzrost popytu „ciągnie” ceny w 
górę ) .

Inflacja, zwłaszcza wysoka, ma wiele negatywnych 
skutków  gospodarczych, m.in. :

   

- zniechęca do podejmowania inwestycji ,          
             co zwiększa bezrobocie ;

- wywołuje szum informacyjny i wypacza każdy 
rachunek      ekonomiczny ;

- powoduje przypadkową redystrybucję dochodów.

Teraz chodzi jednak tylko o jej związki z rynkiem 
pracy.

149

pracownicy widzą inflację jako wzrost cen                    

artykułów konsumpcyjnych

 czyli wzrost kosztów utrzymania                                    

            i spadek realnych wynagrodzeń ;

 - naturalną reakcją jest żądanie wzrostu płac 

nominalnych ;

 - jeśli nacisk jest odpowiednio silny ( ze strajkami 

włącznie ),

                                     płace rosną.

b )  postrzeganie inflacji

Strona podażowa :

150

przedsiębiorcy postrzegają inflację jako wzrost cen 

  m.in.  na towary przez siebie wytwarzane ;

- a więc odczytują to jako sygnał o rosnącym 
popycie. 

W odpowiedzi należy zwiększyć produkcję 

- warunkiem jest wzrost zatrudnienia,

  a on zależy głównie od wzrostu płac.

                             Płace więc rosną.

Strona popytowa :

W praktyce płace mogą rosnąć równocześnie z obu 

powodów,  więc rosną dochody i popyt, a także 
koszty produkcji.

Taki wzrost „ciągnie i popycha” ceny w górę                   

                  

                     ( inflacja dochodowa i kosztowa ).

W gospodarce rozkręca się  spirala inflacyjna             

               ( wzrost płac, wzrost cen, wzrost płac ...) .

Sytuacja może stać się groźna  ( hiperinflacja ! ).

Jedynym prawdziwym wyjściem jest                               

    ilościowy wzrost produkcji ( wzrost jej 

volumenu ! ).

Możliwe są jednak różne przypadki.

Całość rynku :

151

152

Przypadek I

- przedsiębiorcy postrzegają wzrost cen jako 

wzrost popytu, chcą wzrostu produkcji, muszą 
zwiększyć zatrudnienie, warunkiem jest wzrost 
płac ;

- o wzroście płac decydują wyłącznie 

przedsiębiorcy,
to przypadek dyktatu pracodawców ;

- pracownicy albo nie dostrzegają inflacji,
- albo nie mają siły do skutecznych żądań 

płacowych ; 

- skutki : wzrost płac, wzrost zatrudnienia,             

wzrost produkcji, likwidacja przyczyn inflacji.

6. Analizy

N

1

N

0

N

1

F

P

N

Y

Y

1

Y

0

W

1

N

D1

N

0

W

0

W

N

N

S

N

D0

E

0

E

1

E

0

E

1

153

Przypadek II

- pracownicy postrzegają inflację jako spadek płac 

realnych, skutecznie żądają podwyżki płac ;

- przedsiębiorcy są słabi, o płacach decydują 

pracobiorcy,         to przypadek dyktatu 
pracowniczego ;

- wymuszony wzrost płac przesuwa w górę linię podaży 

pracy, reakcją producentów jest zmniejszenie 
zatrudnienia                   i produkcji ;

- zmniejszenie produkcji napędza inflację,                       

 wygrana pracowników jest pozorna ( iluzja 
pieniężna ).

154

N

1

Y

1

W

1

N

S1

N

0

W

0

W

N

N

S0

N

D

N

1

E

0

E

1

F

P

N

Y

N

0

Y

0

E

0

E

1

155

Przypadek III

- równe siły obu stron rynku pracy,                        

     obie przyczyny powodują wzrost płac ;

- linia popytu idzie w górę, linia podaży też ;
- ani zatrudnienie, ani produkcja nie ulegają 

zmianie ;

- obniża się tylko wartość pieniądza ;
- to kompromis, który niczego nie rozwiązuje.

Jest to tzw. przypadek klasyczny.

156

W

1

N

S1

N

D1

Y

0 

= Y

1

F

P

N

N

0 

= 

 

N

1

Y

W

0

W

N

N

S0

N

D0

N

0

Y =  0

 !

E

1

E

0

157

158

                                   Przypadek IV

To ogólny przypadek keynesowski,                    

                  łagodniejszy od przypadku  I  
( ekstremalnego ) .

Na rynku pracy decydują przedsiębiorcy,                

       oni lepiej znają gospodarkę i rozumieją 
inflację,        oni decydują o wzroście płac,

                           ale pracownicy też coś 

wywalczą !

Obie linie zmieniają położenie  ( „popyt bardziej” ) 

,

    rosną płace, zatrudnienie i produkcja,                 

            a przyczyna inflacji jest stopniowo 
likwidowana.

W

1

N

S1

N

D1

N

1

N

1

Y

1

Czy jest inne     

wyjście z 

inflacji ?

Tak, ale 

długookresowe.

Chodzi o zmianę F

P 

 

- czyli wzrost 

wydajności pracy 

   ( relacja Y/N ) 

dzięki inwestycjom  

    i postępowi 

technicznemu. 

Wtedy 

wychodzeniu        

z inflacji może 

towarzyszyć 

wzrost płac 

realnych               

  ( gdy wydajność 

rośnie szybciej     

 niż płace ).

N

0

Y

0

E

1

159

160

Pytania :

1. Omów  ( i przedstaw graficznie ) sytuacje 

nierównowagi

      na rynku pracy, jakie mogą wystąpić przy płacach
      elastycznych / przy płacach nieelastycznych za 

wysokich / za niskich.

2. Omów  ( i przedstaw graficznie ) wpływ wzrostu / 

spadku podaży pracy  / popytu na pracę  na sytuacje 
nierównowagi na rynku pracy.

3. Rynek pracy w warunkach inflacji – przedstaw        

przypadek  I  /  II  /  III  /  IV .

161

Wykład X - Kompleksowy model 

krótkookresowej

równowagi makroekonomicznej

Ujęcie graficzne :

do modelu  gospodarki otwartej IS  –  LM  -  BP

     dodajemy model rynku pracy  ( SR )

     za pośrednictwem krótkookresowej funkcji produkcji 

( Fp )

     i powstaje kompleksowy model  IS  –  LM  –  BP  –  

SR .

1. Konstrukcja modelu

162

 Y   -   produkcja  ( dochód ) ;
  i    -   stopa procentowa ;  
 N   -   zatrudnienie ;
 W  -   płace .

Algebraiczna postać modelu to układ 6 równań 

definiujących funkcje równowagi 4 uwzględnionych 

rynków

( tj. : funkcje   IS,  LM,  BP,  N

D

, N

S

 oraz Fp ).

Cztery główne zmienne modelu                 

      to najważniejsze agregaty 

makroekonomiczne :

       Rozwiązanie modelu to wyznaczenie takich wartości 
powyższych zmiennych, 

przy których cztery powiązane 
rynki są zrównoważone.

163

         Do liczbowego rozwiązania modelu niezbędna 

jest znajomość wszystkich występujących w nim 
parametrów     

                            ( np.  



 ,  



 ,  



 ,  k ,  m , a ) ,

Bez znajomości tych wielkości możemy zbudować 

      tylko „typowy” szkic graficzny.

Znajomość tych wielkości to też warunek graficznie 

poprawnej lokalizacji linii równowagi w układzie 

współrzędnych,  określenia kątów ich nachylenia            

                                        i współrzędnych punktów 

przecięcia,

- to znaczy określenia takiego położenia punktów           

   wyróżnionych w analizach ( tj.  E ,  P  i  P

p

 ) ,

które odpowiada realiom ekonomicznym                         

            ( przy uwzględnieniu koniecznych uproszczeń     

    wynikających z założeń idealizacyjnych modelu ).

 ( np.  C ,  I  ,  G ,  M ,  Exp ,  Imp ) .

a także wielkości autonomicznych

Y

i

IS

LM

BP

E

1

Y

E

A

i

E

N

F

p

E

2

N

E

B

C

W
P

c

N

D

E

3

N

S

W

      (E)

P

c

Kompleksowy model 

krótkookresowej

równowagi makroekonomicznej

164

165

2. Możliwości wykorzystania modelu

Bez poznania wartości liczbowej                           

wszystkich składników wszystkich funkcji 

równowagi musimy pozostać przy analizach tylko 

graficznych.

                                Dają one odpowiedź :

 -  co do logiki przebiegu dostosowań 

automatycznych ;

 -  co do kierunku reakcji gospodarki na pociągnięcia  

 polityki ekonomicznej ;

 -  ale nie co do siły ( wartości numerycznej ) tych 

zmian .

Uwaga wstępna

Do rozumienia gospodarki to wystarcza,

do prowadzenia polityki gospodarczej - nie !

166

                                     Działanie modelu :
Trzy współzależne rynki wyznaczają poziom stopy 

procentowej  i poziom produkcji, równoważące podaż 
z popytem.

Funkcja produkcji określa poziom zatrudnienia,              

niezbędny do uzyskania tej produkcji.

A rynek pracy decyduje o poziomie płac, jaki zapewni
                                  takie zatrudnienie.
                    Otrzymujemy gospodarkę zrównoważoną 
                   – na wszystkich rozpatrywanych rynkach !

Poruszając się w modelu zgodnie z ruchem wskazówek 

zegara  możemy badać powiązane dostosowania 

automatyczne przebiegające na różnych rynkach ( od  

IS  do  SR ) .

 Model pozwala opisać gospodarkę 

rynkową,          zrozumieć jej 

funkcjonowanie,                                  

przewidywać jej reakcje na bodźce 

losowe.

ekonomia

opisowa

    Model pozwala też badać skutki polityki 

ekonomicznej
( fiskalnej i monetarnej ) -  od skutków na rynku 

towarowym / pieniężnym aż do skutków na rynku pracy.

Czasem jednak to rynek pracy ma znaczenie 
decydujące.

                   Model umożliwia też taką analizę               

                               ( w kierunku przeciwnym do 

ruchu wskazówek zegara ) .

Zmiany na rynku pracy, dotyczące wzrostu lub 

obniżenia       podaży pracy, popytu na pracę oraz 

poziomu płac,    wynikające z przyczyn  

ekonomicznych i pozaekono-micznych mogą 

wymagać zmian polityki gospodarczej.

Model wykazuje, że np. dodatkowa podaż pracy 

zostanie przez gospodarkę wchłonięta , jeśli nastąpi 

odpowiednie ożywienie produkcji - np. dzięki 

ekspansji fiskalnej.

Podobnie inne decyzje ( np. kształtowanie stopy 

procentowej czy podatkowej bądź politykę HZ ), 

można dostosować    do zmian na rynku pracy.

Analizy modelu pozwalają 

wybrać

politykę ekonomiczną

prowadzącą do pożądanych 

celów.

ekonomia

normatywn

a

167

168

3. Założenia analiz

Założenia ogólne :
   -  stabilność cen, krótki okres, popytowa elastyczność 
        produkcji ;
   -  gospodarka otwarta, a w niej :

-  płynny kurs walutowy
-  stała, ale wysoka mobilność
-  założenie o kraju małym .

Założenia  analityczne (cząstkowe ) :
   -  przedstawione zostaną wyłącznie analizy 

syntetyczne  

                   ( a )  dostosowań automatycznych 
                                  i  ( b ) skutków polityki 

gospodarczej .

a )  dostosowania automatyczne  -  synteza

Uwaga ! Linie IS , LM i BP mogą zmienić położenie              

          ( z założenia ceny są stałe, ale kurs walutowy może 

być płynny ! )

Dostosowania : 

Punkt wyjścia :  dowolne  P  =  E

  .

P

Y

A

B

C

IS

LM

BP

E

Fp

N

S

N

D

N

N

E

Y

E

i

E

i

W
Pc

W

    (E)

Pc

-  3 rynki - odpowiednie zmiany  i  

oraz  Y ;

-  poprzez  Fp  tłumaczenie na zmiany  N  i  W

 .

 -  wędrówka  P  ku  E  ;

Równowaga w E .

tj. odpowiednie

wartości i,Y,N i W

169

b )  skutki polityki ekonomicznej  -  synteza

- polityka fiskalna(G) zmienia położenie  IS (tu : 

ekspansja) ; 

- polityka monetarna (M) zmienia położenie LM (tu : 

restrykcja);

- BP nie ulega przesunięciu, gdy kurs jest stabilny ;

- ale można zmienić jej kąt nachylenia ( inne 

m

a

 

) ;  

- w efekcie zmiany  i  oraz  Y  przesuwają  E  ku   P

p  

,

. 

P

p

Punkt wyjścia : 

równowaga,

ale problem P

p

Y

A

B

C

IS

LM

BP

E

Fp

N

S

N

D

N

N

E

Y

E

i

E

i

W
Pc

W

    (E)

Pc

- a poprzez  Fp  tłumaczone są na zmiany  N  i  W .   

Nowa równowaga w P

p

.

( jaką politykę gospodarczą należy zastosować,

by osiągnąć równowagę w pożądanym miejscu 

P

p

 ? )

b

170

171

               Jeśli dopuścimy inflacyjną zmianę cen :
- dodatkowe ruchy  IS, LM  i  BP  ( inflacyjna zmiana
      wartości dochodów i popytu, pieniądza i kursu 

walutowego ) ;

- praktycznie  -  dostosowania ilościowe zostaną 

zmienione        ( osłabione lub wzmocnione ) przez 
możliwe dostosowania cenowe  ( np. zmiana cen jako 
możliwy skutek polityki fiskalnej - dodatkowego popytu 
lub polityki monetarnej - dodatkowej podaży pieniądza 
) ;

- czyli zmieni się też skuteczność polityki 

ekonomicznej 
( na   +   lub na   -  ) .

172

Pytania :

1. Posługując się kompleksowym modelem 

krótkookresowej 

        równowagi makroekonomicznej omów  ( i 

przedstaw 

        graficznie ) automatyczne dostosowania, jakie 

zachodzić 

        będą na 4 powiązanych rynkach w gospodarce 

otwartej

        o stałych cenach i stałym  ( - płynnym )  kursie 

walutowym

        - przyjmij P

i

  jako punkt wyjścia .

        Jakim zmianom ulegną dostosowania rynkowe, 

        gdy w gospodarce wystąpi jednorazowy niewielki 

szok 

        inflacyjny ?

173

2. Posługując się kompleksowym modelem 

krótkookresowej 

      równowagi makroekonomicznej omów  ( i przedstaw 

      graficznie )  skutki polityki ekspansji  ( - restrykcji )

      fiskalnej  ( - monetarnej ) w gospodarce otwartej o 

stałych

      cenach i stałym  ( - płynnym ) kursie walutowym,

      jakie nastąpią na 4 powiązanych rynkach.

      Jaką politykę ekonomiczną należy zastosować, 

      by gospodarka osiągnęła pożądany punkt P

p

  ?

Jakim zmianom ulegnie skuteczność tej polityki 

ekonomicznej, gdy w gospodarce wystąpi 

jednorazowy niewielki szok inflacyjny ?

174

3. Posługując się kompleksowym modelem 
krótkookresowej 

      równowagi makroekonomicznej omów  ( i 
przedstaw 

      graficznie )  politykę ekonomiczną, jaką może 
zastosować

      rząd  ( - bank centralny ), by doprowadzić do 
wchłonięcia 

      przez gospodarkę dodatkowej podaży pracy, 

      zwiększonej w wyniku wyżu  demograficznego

      ( - do praktycznej realizacji politycznie 
motywowanej

      decyzji o zwiększeniu przeciętnych płac ).

      Załóż, że jest to gospodarka otwarta o stałych

      cenach i stałym  ( - płynnym ) kursie walutowym.

  Analizę przeprowadź na wszystkich 4 powiązanych 
rynkach.

175

1. Pomiar dynamiki gospodarczej

W okresie długim zmienia się popyt  ( AD ) i produkcja  

( AS )

- czyli ogólna aktywność ekonomiczna                           

           ( dochód, zatrudnienie, inwestycje, spożycie  

itd. ) .

-   brutto czy netto ?
- ceny bieżące czy inne ?
- co ze zmianą liczby ludności ?
- co ze zmianą struktury i jakości produkcji ?
- co z porównywalnością w przestrzeni                           

           ( międzynarodową )  ? 

Syntetyczny miernik rocznych efektów tych zmian to       

      
                                       produkt krajowy :

Wykład XI – Cykl koniunkturalny

-  itd., np. zmiany terytorialne

176

Wady :
- tylko roczny efekt procesu produkcji, a nie 

nagromadzony poziom majątku produkcyjnego i 

dobrobytu społecznego ;

- wymierne efekty produkcji, a nie jakość życia         

           ( np. czas wolny, środowisko 

przyrodnicze ) ;

- tylko towarowa produkcja rejestrowana,                  

    brak gospodarki naturalnej i szarej strefy ;

- brak uwzględnienia sposobu podziału                      

           ( zagadnień sprawiedliwości społecznej ) ;

- trudne przeliczenie na obcą walutę  ( kurs ? , złoto 

?,                    waluta głównego partnera ?, siła 

nabywcza ? ) ;

- problemy z cenami porównywalnymi ( stałymi ) ;  
-  itd.

Ale brak lepszego miernika !

Rozwiązanie umowne : realny  produkt krajowy 
brutto                                                 
                                              per capita w  USD .

177

wahania przypadkowe
- przyczyny wewnętrzne  ( np. klęski 

żywiołowe ) ;

- przyczyny zewnętrzne  ( wpływ otoczenia ) .
Usunięcie trudne, rozumowanie na zasadzie :         

          

                   co by było, gdyby nie było ...

1

2 wahania  sezonowe

-  przyczyny przyrodnicze  ( np. produkcja 

rolna ) ;

-  przyczyny „kalendarzowe”  ( np. turystyka ) ;

                        Usunięcie trudne ...

2. Rodzaje dynamiki gospodarczej

178

Po oczyszczeniu z wahań przypadkowych i 

sezonowych widać regularność zmian, okresy 
ekspansji i recesji.

3 cykl koniunkturalny

- periodyczne fluktuacje całej aktywności 

ekonomicznej, okresy przyspieszenia i 
zwolnienia ;

- powtórki nie są identyczne, różne interpretacje ;
- zniekształcenia jako skutki interwencji państwa   

               ( polityki antycyklicznej ) ;

- podobieństwa nie tylko objawów, lecz 

mechanizmów, przyczyn.

trend rozwojowy gospodarki
- dominująca tendencja długookresowa                  

         ( wzrost, stagnacja, regres ) ;

- widoczna po oczyszczeniu z wahań 

koniunkturalnych.

4

179

3. Klasyfikacja teorii cyklu

I kryterium  –  opis przebiegu cyklu  ( jaki jest ? ) 
    np. 4  fazy : ożywienie, rozkwit, recesja, 

depresja ; 

          3  fazy : ożywienie, stabilizacja, kryzys ;
          2  fazy : przemienne okresy ożywienia i 

recesji .

II kryterium  –  mechanizm wystąpienia cyklu, jego 

przyczyny, tj. nie tylko jaki jest ?, lecz też 
dlaczego jest ?

Koncepcje egzogeniczne ( pozaekonomiczne )

   oraz koncepcje endogeniczne  ( ekonomiczne ) :
   -   głównie przyczyny inwestycyjne
          i związane z drugim czynnikiem produkcji  –  

pracą

III kryterium  –  teoretyczna podstawa teorii cyklu
          -  tyle teorii cyklu, ile szkół myśli ekonomicznej

180

Ujęcie współczesne :
- najistotniejsze są dwa punkty zwrotne i przyczyny 

zmian

Pełny cykl

Pełny cykl

G – górny punkt
       zwrotny

D – dolny punkt
       zwrotny

G

D

D

G

t

PKB

Ujęcie 2-fazowe - ożywienie i recesja

181

4. Model Kaldora

Założenia keynesowskie, model oparty na 

relacji

pomiędzy inwestycjami a oszczędnościami.

W długim okresie

oszczędności

są nie stałą,

lecz rosnącą

funkcją dochodu.

Y

S

I

Y

Inwestycje są rosnącą

funkcją dochodu,

ale ten wzrost 

jest zmienny !

Model Kaldora to nałożenie obu funkcji :

Interpretacja punktów i obszarów pomiędzy nimi :

A,

B

,

C

.

I

B

A

C

I

Y

S ,

S

gdy I < S – produkcja maleje
gdy I > S – produkcja rośnie

I = S  - równowaga

                 Równowaga krótkookresowa                 

stabilna

stabilna

niestabilna

182

- obniży się skłonność do oszczędzania i krzywa  S  

            przesunie się w dół, do S

1

 ; 

- wzrośnie skłonność do inwestycji i krzywa  I      

                przesunie się w górę, do I

1

 ;

A  

B

C

I

S

I

1

S

1

Po kilkuletniej równowadze o niskiej produkcji i dochodach  ( A ):

- w dolnej części wykresu krzywe będą się rozsuwać .

   Punkty  A  i  B  będą się zbliżać do siebie, potem zleją 

się           w jeden punkt ,

A  =  B

 potem „znikną”.

183

- obniży się skłonność do oszczędzania i krzywa  S  

            przesunie się w dół, do S

1

 ; 

- wzrośnie skłonność do inwestycji i krzywa  I      

                przesunie się w górę, do I

1

 ;

A  

B

C

I

S

I

1

S

1

Po kilkuletniej równowadze o niskiej produkcji i dochodach  ( A ):

- w dolnej części wykresu krzywe będą się rozsuwać .

   Punkty  A  i  B  będą się zbliżać do siebie, potem zleją 

się           w jeden punkt , 

 potem „znikną”.

Pozostanie punkt C  jako jedyny punkt przecięcia .

C

Skutek ?

gdy I < S – produkcja maleje
gdy I > S – produkcja rośnie

To ożywienie gospodarcze ( skok produkcji z  A  do 

 C ).

184

Natomiast po kilkuletniej równowadze o wysokiej produkcji ( C ) :

- obniży się skłonność do inwestycji i krzywa I            
   przesunie się w dół, do I

2

  ;

- wzrośnie skłonność do oszczędzania i krzywa S    
              przesunie się w górę, do S

2

 ;

- w górnej części wykresu krzywe będą się  rozsuwać .

A  

B

C

I

S

I

2

S

2

B = C

   Punkty B i C będą się zbliżać do siebie, potem zleją 

się             

  w jeden,

potem „znikną”.

185

Natomiast po kilkuletniej równowadze o wysokiej produkcji ( C ) :

- obniży się skłonność do inwestycji i krzywa I            
   przesunie się w dół, do I

2

  ;

- wzrośnie skłonność do oszczędzania i krzywa S    
              przesunie się w górę, do S

2

 ;

- w górnej części wykresu krzywe będą się  rozsuwać .

   Punkty B i C będą się zbliżać do siebie, potem zleją 

się             

  w jeden,

A  

B

C

I

S

I

2

S

2

potem „znikną”.

                                         Punkt A będzie jedynym punktem
 przecięcia.

A

Skutek ?

gdy I < S – produkcja maleje
gdy I > S – produkcja rośnie

Faza recesji gospodarczej (skok z C do A).

W efekcie otrzymujemy model cyklu 

koniunkturalnego .

186

187

Pytania :

1. Omów podstawowe problemy związane z 

wykorzystaniem 

      PKB do pomiaru dynamiki gospodarczej.

2. Wykorzystując model Kaldora omów ( i przedstaw 

graficznie )

      mechanizm przejścia gospodarki do fazy ożywienia

      ( - recesji ).    

188

1. Istota teorii wzrostu gospodarczego

- przedmiot : długookresowa dynamika 

gospodarcza

- metoda :

   - obserwacja danych i ich „oczyszczenie” z 
wahań ;
   - wykrycie zależności  ( funkcja produkcji ) ;
   - formuła tempa wzrostu produkcji  ( r = ? ).

- cel :

   - zbadanie, poznanie, wyjaśnienie, 
przewidywanie   procesu wzrostu   ( ekonomia 
opisowa ) ;
   - dostarczenie podstaw długookresowej polityki 

 

             gospodarczej, symulacja, określenie 

warunków

             działania i skutków poszczególnych 

instrumentów

             polityki ekonomicznej  ( ekonomia 

normatywna ) .

Wykład XII – Teorie wzrostu gospodarczego

189

2. Klasyfikacja teorii wzrostu

Kryterium  I : główny czynnik wzrostu ( ekonomia 

opisowa ) 

- waga rolnictwa i zasobów naturalnych ;
- waga pracy ;
- waga kapitału ;
- waga inwestycji ;
- waga nauki i postępu technicznego ; 
- waga informacji i regulacji ;
- waga kapitału ludzkiego.

Kryterium  III  :  baza teoretyczna

Kryterium  II :  tempo postulowanego wzrostu             

             
                       ( ekonomia normatywna )
          -  koncepcje wzrostu przyspieszonego ;

– koncepcje wzrostu zerowego;
-  koncepcje wzrostu zrównoważonego .

-  tyle teorii, ile szkół !

190

Współczesne praktyczne problemy wspólne 
                      ( przykładowe  )  :

- ile inwestować ?
- jak inwestować ?
- gdzie inwestować ?
- jak kształtować relację :                                      

gospodarka - środowisko przyrodnicze ?

- co z problemem własności ?
-   jak rozwiązywać konflikty wokół inwestycji 
publicznych,      

        dotacji, kredytów ...

191

3. Model Domara

                                Założenia   ( wybrane ) :

- gospodarka jest dwusektorowa ;
- w wyjściowym punkcie analizy jest równowaga ;
- rezerwy czynników produkcji są wykorzystane        

          ( też zasoby pracy ) ;

- wzrost gospodarczy jest funkcją kapitału ( aparatu 

produkcyjnego ), a ten  - funkcją inwestycji ;

- inwestycyjne efekty popytowe i podażowe są 

natychmiastowe  ( brak odroczeń ) ;

- równowaga procesu wzrostu ma miejsce wtedy,     

                                   gdy dynamika obu efektów 
jest taka sama.

Efekt popytowy  :    AD  =   I 



gdzie  :        =             =    

1  -  c         s

1            1

Przyrost popytu jest funkcją przyrostu inwestycji.
Efekt podażowy  :   ZP  =  I e
 gdzie  :  ZP   -     zdolności produkcyjne,                        

             
                e    -    efektywność inwestycji
Przyrost zdolności produkcyjnych jest funkcją 

inwestycji. 
          Równowaga dynamiczna, gdy   AD  =   ZP  ,   

                             
          tj. gdy w procesie wzrostu oba efekty są równe.  

                       

    Wzrost inwestycji jest tożsamy ze wzrostem produkcji

( z założenia brak opóźnień - gdy rośnie popyt, rosną 
inwestycje, rośnie też sama produkcja ),

Jeśli   I   I e , to łatwo obliczyć, że            = 

 e s           

 I 

I

więc        r  =  e s   

192

               Wzrost zrównoważony wymaga więc :

-

pełnego wykorzystania zasobów

-

stałego przyrostu inwestycji.

         Według Domara gospodarka rynkowa nie jest w 

stanie zapewnić samodzielnie trwałej realizacji tych 
warunków. 

        Dla osiągnięcia i utrzymania wzrostu 

zrównoważonego                                

                     interwencja państwa jest 

konieczna,

                by umieścić gospodarkę na tzw. ostrzu noża
         - tj. państwowa polityka pro-popytowa i pro-

inwestycyjna     

                                       jest niezbędna .

          Jeśli   r    e s , to nastąpi przegrzanie lub 

recesja

                czyli wzrost cykliczny, niezrównoważony.

193

194

Pytania :

1. Czym zajmują się i do jakich celów służą teorie 

wzrostu

       gospodarczego ?   Przedstaw też podstawowe 

kryteria 

       ich klasyfikacji.

2. Omów założenia i istotę teorii wzrostu 

gospodarczego

       E. Domara.

3. Posługując się modelem Domara omów skutki 

sytuacji, 

       w której   r < es   (  lub   r  > es ) .