KATEDRA MEDYCYNY SĄDOWEJ A.M. WE 

WROCŁAWIU

ZAKŁAD PRAWA MEDYCZNEGO

Prof. dr hab. 

Barbara

Barbara 

Świątek

PRAWO MEDYCZNE

Eutanazja.

EUTANAZJA

Kodeks Etyki Lekarskiej – 2004 r.

Rozdział – Pomoc chorym w stanach terminalnych:

Art. 32.

1. W  stanach  terminalnych  lekarz  nie  ma 

obowiązku  podejmowania  i  prowadzenia 
reanimacji lub uporczywej terapii i stosowania 
środków nadzwyczajnych.

2.  Decyzja  o  zaprzestaniu  reanimacji  należy  do 

lekarza  i  jest  związana  z  oceną  szans 
leczniczych.

EUTANAZJA

Wykładnia  art.  150  par.  k.k.  – 

eutanazja  to  wszelkie  działania  i 
zaniechania 

zmierzające 

do 

pozbawienia  życia  człowieka  pod 
wpływem  współczucia  i  na  jego 
żądanie.  W  polskim  prawie  karnym 
eutanazja  to  zabójstwo    człowieka 
na  jego  żądanie  i  pod  wpływem 
współczucia dla niego.

EUTANAZJA

W literaturze prawniczej brak jednolitego 

nazewnictwa tego przestępstwa. 
Używane są, przez różnych autorów, 
określenia:

-         zabójstwo na żądanie,

-         zabójstwo ze współczucia,

-         zabójstwo eutanastyczne,

-         zabójstwo na żądanie zabitego,

-         zabójstwo z litości,

-         eutanazja.

EUTANAZJA

Eutanazja 

to 

uprzywilejowany 

typ 

zabójstwa: 

-  Eutanazja  jest  czynem  przestępnym, 

który  musi  obligatoryjnie  spełniać  dwa 
warunki: żądanie przez przyszłą ofiarę  
pozbawienia jej życia oraz  współczucie 
u  sprawcy.  Nie  wystarczy  tu  zgoda 
ofiary na pozbawienie jej życia, musi być 
żądanie,  nawet  z  elementami  presji,  ale 
wyrażone  z  pełnym  rozeznaniem  co  do 
znaczenia 

tego 

żądania 

(Zoll 

– 

Komentarz do kk). 

EUTANAZJA

Brak  jest  w  przepisach  jakichkolwiek 

wskazówek 

jaki 

stan 

fizyczny 

i 

psychiczny  człowieka  może    uzasadniać 
tak  silne  współczucie  dla  niego,  iż 
uzasadnia  ono  zabójstwo.  Wszyscy 
automatycznie  przyjmują  ,  że  eutanazja 
może  mieć  miejsce  tylko  w  przypadku 
nieuleczalnej  ,  śmiertelnej  choroby, 
powodującej znaczne cierpienia fizyczne 
i psychiczne. 

EUTANAZJA

Sąd Najwyższy w wyroku z 1936 roku 

orzekł: „o współczuciu, które 
uzasadniałoby art. 227 k.k. (obecnie art. 
150 kk) może być mowa tylko w 
przypadku, gdy sprawca przekonany jest 
o tym, że osoba żądająca śmierci, cierpi 
tak silnie, iż ze względu na jej cierpienia 
śmierć stanowi dla niej raczej 
dobrodziejstwo i że śmierć  może ją od 
tych cierpień  wybawić”. (za D. 
Kowalską, Prokuratura i Prawo 1, 2002 
r). 

EUTANAZJA

Żądanie  może  wynikać  nie  tylko  z  cierpień  fizycznych, 

bezpośrednią  jego  przyczyną  może  być  także  –  jak 
wskazał  Sąd  Najwyższy  (jak  wyżej)  –  tzw.  zawód 
miłosny,  który  może  wywołać  cierpienia  duchowe. 
Prezentowane były w literaturze prawniczej poglądy, że 
przyczyna eutanazji może być „groza hańby”.

Takie  stanowiska  przyjmowane  były  tylko  w  okresie 

międzywojennym.W  okresie  późniejszym  doktryna 
prawna 

przyjęła 

iż 

okolicznościami 

usprawiedliwiającymi  popełnienie  eutanazji  mogą  być 
tylko  ważne  powody,  związane  z  cierpieniami 
fizycznymi  a  zatem  :  stan  psychiczny  chorych 
śmiertelne,  cierpiących    w  związku  z  silnymi  bólami  , 
beznadziejny stan zdrowia itp.

Obecnie zatem usprawiedliwieniem eutanazji są cierpienia 

ofiary, spowodowane nieuleczalną chorobą i agonią (za 
D. Kowalską j.w.) 

EUTANAZJA

W doktrynie prawnej wyróżnia się eutanazję 

czynną i bierną.

Eutanazja czynna - jest to postępowanie 

świadome, zmierzające do skrócenia życia 

chorego (M. Nesterowicz). W art. 150 k.k. 

ofiara eutanazji nie jest określona jako 

„chory”.

Eutanazja bierna – przyśpieszenie śmierci 

poprzez zaprzestanie stosowania wobec osoby 

cierpiącej odpowiednich, podtrzymujących 

życie środków, odstąpienie od przedłużania 

życia np. przez odłączenie chorego od 

aparatury. 

EUTANAZJA

Nowy kodeks karny stworzył możliwość 

odstąpienia przez sąd od wymierzenia kary 
sprawcy eutanazji w „wyjątkowych 
wypadkach”. Przez „wyjątkowy wypadek” Zoll 
(Komentarz do k.k.) rozumie: „wyjątkowo silny 
nacisk motywacyjny na sprawcę, a więc 
wyjątkowo uzasadnione powody do 
współczucia dla ofiary”.

Wg  innych autorów (W. Szkotnicki) ustawodawca 

miał  na myśli zapewne „takie sytuacje, w 
których terapia, często pozorna, przedłuża 
agonię, kiedy cierpienia chorego przekraczają 
zdolności ich znoszenia”. 

EUTANAZJA

Eutanazji nie wolno dokonać lekarzowi, gdyż jego 

powołaniem jest ratowanie życia człowieka. 
Moim zdaniem do tak głębokiego współczucia, 
które uzasadniałoby zadanie śmierci, jest 
zdolna tylko osoba bliska przyszłej ofierze.

W niektórych krajach zalegalizowano eutanazję  i 

w akcie tym – niestety – uczestniczą lekarze. 
Jest to możliwe ze względu na inne znaczenie 
tego określenia. Stosowne artykuły  kodeksów 
karnych w tych krajach stawiają tylko jeden 
warunek uzasadniający eutanazję – żądanie 
śmierci przez przyszłą ofiarę tego 
uprzywilejowanego zabójstwa. 

EUTANAZJA

Art. 151 kk.

Kto namową lub przez udzielenie pomocy 

doprowadza człowieka do targnięcia się na 
własne życie, podlega karze pozbawienia 
wolności od 3 miesięcy do lat 5. 

EUTANAZJA w Holandii 

(za P. Gensikowskim, PiP,4,2002,s.80-94)

Holenderski kodeks karny eutanazję pojmuje jako 

celowe działanie polegające na pozbawieniu 
życia człowieka na jego wyraźne i poważne 
żądanie (eutanazja sensu stricto). Eutanazja 
sensu largo to „eutanazja bierna” czyli 
skrócenie życia człowieka poprzez 
dyskontynuację leczenia na wyraźne żądanie 
pacjenta, czy też bez takiego żądania w 
przypadkach leczenia bezcelowego z 
medycznego punktu widzenia i „eutanazja 
pośrednia”: zaaplikowanie środków medycznych 
w celu zmniejszenia doznawanych cierpień gdy 
niejako skutkiem ubocznym jest przyspieszenie 
śmierci człowieka. Eutanazja sensu largo 
traktowana jest jako normalna działalność 
lekarska a naruszenie reguł w takich 
przypadkach pociąga za sobą jedynie 
odpowiedzialność dyscyplinarną.

EUTANAZJA w Holandii 

(za P. Gensikowskim, PiP,4,2002,s.80-94)

Karalne jest wspomaganie 

samobójstwa. Pojęcie to oznacza 
zamierzony akt udzielenia pomocy 
na życzenie danej osoby w czynie 
kończącym jej życie i przez nią 
dokonanym. Kodeks karny 
przewiduje sankcję za pomoc w 
samobójstwie lub dostarczenie do 
tego środków, gdy samobójstwo 
zostało dokonane.

EUTANAZJA w Holandii 

(za P. Gensikowskim, PiP,4,2002,s.80-94)

Z orzecznictwa Sądów można wyprowadzić 

następujące kryteria uchylające bezprawność 
eutanazji:

- poważne, wyraźne żądanie dokonania przez 

pacjenta będącego w stanie podejmować 
decyzję

- może być ono wyrażone, jasno w sposób 

pisemny lub ustny, pisemne żądanie nie jest 
ważne dopóki pacjent jest w stanie nadal 
wyrażać wolę

- żądanie to nie jest wiążące dla lekarza, jest 

jedynie upoważnieniem

- żądanie musi mieć charakter trwały, lekarz 

powinien sprawdzić, czy nie wynika z chwilowej 
depresji czy impulsu.

EUTANAZJA w Holandii 

(za P. Gensikowskim, PiP,4,2002,s.80-94)

• sama nieuleczalność choroby nie jest 

wystarczająca, musi jej towarzyszyć cierpienie 
„nie do wytrzymania” – co ocenia lekarz

• pacjent nie musi znajdować się w stanie pre-

agonalnym

• pacjent musi dysponować dokładną i nie 

budzącą wątpliwości wiedzą o swoim stanie 
zdrowia i rokowaniach 

• sytuacja zdrowotna w której się znajduje to taka 

gdy nie ma szans na poprawę

• procedurę może przeprowadzić lekarz leczący 

lub specjalista

• decyzja musi być podjęta po konsultacji z innym 

lekarzem, który nie zajmował się tym 
pacjentem.

EUTANAZJA w Belgii 

(za K. Poklewski-Koziełł, PiP,7-8,2002,s.102-109)

W 2002 r. uchwalono „Ustawę o eutanazji”. 

Eutanazja według niej to: „działania osoby 
trzeciej, która umyślnie odbiera życie osobie 
tego żądającej” Lekarz nie popełnia 
przestępstwa dokonując eutanazji gdy:

• pacjent jest pełnoletni lub ma zdolność do 

czynności prawnych oraz pełną świadomość 
w chwili wyrażania żądania,

• żądanie jest dobrowolne, wyrażone z 

rozwagą, powtarzane, na piśmie

• sytuacja zdrowotna pacjenta jest bez wyjścia 

i wiąże się ze stałym cierpieniem, nie do 
zniesienia, fizycznym lub psychicznym, nie 
dającym się uśmierzyć i będącym wynikiem 
wypadku lub choroby organicznej

EUTANAZJA w Belgii 

(za K. Poklewski-Koziełł, PiP,7-8,2002,s.102-109)

• pacjent przestrzega warunków i trybu 

postępowania ustawy

Lekarz ma wówczas obowiązek:
• poinformować pacjenta o stanie zdrowia i 

nadziei na utrzymanie przy życiu, uzgodnić z 
nim wspólne stanowisko i rozważyć 
możliwości terapeutyczne, wspólnie dojść do 
przekonania o braku innych rozwiązań

• upewnić się, że cierpienie fizyczne lub 

psychiczne jest trwałe podobnie jak jego 
wola zakończenia życia

• przeprowadzić konsultację z innym 

niezależnym lekarzem

• na życzenie pacjenta omówić sprawę z jego 

bliskim