Konkurencja podatkowa i harmonizacja

HARMONIZACJA PODATKÓW POJĘCIE

konsultacje pomiędzy dwoma lub
większością krajów,

porozumienia dotyczące nakładania
podobnych podatków,

ustalenia dotyczące rodzaju i rozmiarów
obciążeń podatkowych.

KOORDYNACJA

Harmonizacja podatków oznacza kompromis pomiędzy niskim
stopniem koordynacji a idealnym poziomem standaryzacji,
który oznaczałby w praktyce taki sam system podatkowy.

KOMPROMIS

KOORDYNACJA

HARMONIZACJA

STANDARYZACJA

Ogólna podstawa prawna harmonizacji

podatków dochodowych

Art. 94 TWE

ROZDZIAŁ 3

ZBLIŻANIE USTAWODAWSTW

Artykuł 94

Rada, stanowiąc jednomyślnie na wniosek Komisji i
po konsultacji z Parlamentem Europejskim i
Komitetem Ekonomiczno-Społecznym, uchwala
dyrektywy

celu

zbliżenia

przepisów

ustawowych, wykonawczych i administracyjnych
Państw Członkowskich,

które mają bezpośredni

wpływ na ustanowienie lub funkcjonowanie
wspólnego rynku.

Rozporządzenie

Rozporządzenie jest aktem prawnym o zasięgu ogólnym, który
wiąże państwa członkowskie w całości.

Ten akt prawny ma bezpośrednie zastosowanie w każdym
państwie członkowskim. Staje się więc częścią wewnętrznego
porządku prawnego tych państw bez konieczności podejmowania
jakichkolwiek działań z ich strony.

Formalna inkorporacja norm prawnych rozporządzenia do
wewnętrznego porządku prawnego jest zabroniona. W sytuacji
gdy treść rozporządzenia jest sprzeczna z aktem prawa
wewnętrznego,

ma ono wyższość

(pierwszeństwo, prymat) nad

normą prawa wewnętrznego.

Prawo do uchwalania rozporządzeń traktaty powierzają Radzie
Unii; natomiast Komisja ma kompetencje do wydawania tzw.
Rozporządzeń wykonawczych, które mają charakter techniczny i
są niezbędne do realizacji jej funkcji wykonawczych.

Szczególnie często rozporządzenia są wydawane w zakresie
rolnictwa i polityki konkurencyjnej.

Przykłady rozporządzeń

Rozporządzenie Rady (Euratom, WE) nr 2185/96 z dnia 11 listopada 1996 r. w
sprawie kontroli na miejscu oraz inspekcji przeprowadzanych przez Komisję w
celu ochrony interesów finansowych Wspólnot Europejskich przed
nadużyciami finansowymi i innymi nieprawidłowościami
(Dz.U. L 292 z 15.11.1996, str. 2—5) (Wyd. specj. -09 T.01 , str. 303)

Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1925/2004 z dnia 29 października 2004 r.
ustanawiające szczegółowe zasady wykonywania niektórych przepisów
rozporządzenia Rady (WE) nr 1798/2003 w sprawie współpracy
administracyjnej w dziedzinie podatku od wartości dodanej
(Dz.U. L 331 z 5.11.2004, str. 13—18) Tekst skonsolidowany 02004R1925

Rozporządzenie Rady (WE) nr 2073/2004 z dnia 16 listopada 2004 r. w
sprawie współpracy administracyjnej w dziedzinie podatków
akcyzowych
(Dz.U. L 359 z 4.12.2004, str. 1—10)

Dyrektywa

• Dyrektywa zobowiązuje swych adresatów, którymi mogą być

wyłącznie państwa członkowskie (jedno, kilka lub wszystkie)
Unii, co do osiągnięcia określonych celów, pozostawiając im
swobodę wyboru formy i środków realizacji tych celów.

• Państwa członkowskie mają obowiązek zastosowania takich

środków prawnych, które pozwolą na implementację
dyrektyw do ich wewnętrznego porządku prawnego.

• Wydana przez instytucje UE dyrektywa nie wywiera

bezpośredniego skutku aż do momentu upływu
wyznaczonego przez nią samą terminu jej realizacji przez
adresata.

• Dyrektywy są bardzo istotnym i często stosowanym

instrumentem prawnym realizacji zadań w różnych zakresach
funkcjonowania UE. Szczególnie ważną rolę odgrywają one w
procesie harmonizacji i ujednolicania systemów prawnych
państw członkowskich.

Krystyna Michałowska-Gorywoda, System prawny i instytucjonalny Unii Europejskiej.
http://www.ukie.gov.pl/HLP/files.nsf/0/7CC31F950AE83E4BC1257091002FCFFD/$file/goryw.pdf

• Dyrektywa stosowana jest wtedy, gdy konieczna jest zmiana

przepisów w większej liczbie państw członkowskich.

• Dyrektywy zobowiązują do wydania w określonym czasie

przepisów krajowych realizujących

cel dyrektywy

• Metody realizacji tego celu mogą być różne.

Dyrektywa nie

jest źródłem prawa krajowego

, gdyż jej adresatem jest

państwo, źródłem tym będą wewnętrzne akty prawne realizujące
cel dyrektywy.

• Zgodnie z

zasadą wierności wspólnocie

(art.189 TRZ) Państwa

członkowskie mają obowiązek zastosowania dyrektyw do prawa
krajowego w terminach wyznaczonych w dyrektywie.

• Uchybienie terminom rodzi różne skutki prawne np.:

o Wszczyna się postępowanie, którego celem jest skłonienie

państwa do realizacji celu dyrektyw y (art. 169-171 TRZ).

o Powoduje bezpośrednią skuteczność dyrektywy w

prawodawstwie podatkowym danego państwa.

Dyrektywa

• Podatnik może skutecznie powoływać się na postanowienia

dyrektywy jeśli spełnione są dwa warunki:

– dyrektywa nie została w obligatoryjnym okresie wdrożona w

krajowy system prawa podatkowego,

– postanowienia dyrektywy są bezwarunkowe i wystarczająco

dokładne.

• Szkoda majątkowa poniesiona przez podatnika ze względu na

zaniechania państwa, które nie wprowadziło dyrektywy w terminie,
może być przedmiotem jego roszczeń.

• Dyrektywom często towarzyszą załączniki. Dokumenty te mają

istotne znaczenie dla podatników, gdyż to w nich właśnie zawarte
są szczegóły techniczne, tabele, zestawienia itp. (np. szczegółowa
specyfikacja stawek podatku akcyzowego).

Dyrektywy dotyczące podatków

dochodowych

• Dyrektywa Rady 90/434/EWG z dnia 23 lipca 1990 r. w sprawie

wspólnego systemu opodatkowania mającego zastosowanie w
przypadku łączenia, podziałów, wnoszenia aktywów i wymiany
udziałów, dotyczących spółek różnych Państw Członkowskich

• Dyrektywa Rady 90/435/EWG z dnia 23 lipca 1990 r. w sprawie

wspólnego systemu opodatkowania stosowanego w przypadku spółek
dominujących i spółek zależnych różnych Państw Członkowskich;

• Dyrektywa Rady 2003/48/WE z dnia 3 czerwca 2003 r. w sprawie

opodatkowania dochodów z oszczędności w formie wypłacanych
odsetek.

• Dyrektywa Rady 2003/49/WE z dnia 3 czerwca 2003 r. w sprawie

wspólnego systemu opodatkowania stosowanego do odsetek oraz
należności licencyjnych między powiązanymi spółkami różnych
Państw Członkowskich.

Dyrektywy dotyczące VAT (wg Eurolex)

 Dyrektywa Rady z dnia 30 kwietnia 1968 r. w sprawie wspólnej metody

obliczania przeciętnych stawek przewidzianych w art. 97 Traktatu

 Trzecia dyrektywa Rady z dnia 9 grudnia 1969 r. w sprawie

harmonizacji ustawodawstw Państw Członkowskich, dotyczących
podatków obrotowych – wprowadzenie podatku od wartości dodanej w
Państwach Członkowskich

 Czwarta dyrektywa Rady z dnia 20 grudnia 1971 w sprawie

harmonizacji ustawodawstw Państw Członkowskich, dotyczących
podatków obrotowych – wprowadzenia podatku VAT we Włoszech

 Ósma dyrektywa Rady z dnia 6 grudnia 1979 r. w sprawie harmonizacji

ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do podatków
obrotowych – warunki zwrotu podatku od wartości dodanej
podatnikom niemającym siedziby na terytorium kraju

Dyrektywy dotyczące VAT

 Dyrektywa Rady z dnia 28 marca 1983 r. określająca zakres art. 14

ust. 1 lit. d) dyrektywy 77/388/EWG w odniesieniu do zwolnienia z
podatku od wartości dodanej na przywóz finalny niektórych towarów

 Trzynasta dyrektywa Rady z dnia 17 listopada 1986 r. w sprawie

harmonizacji ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się
do podatków obrotowych – warunki zwrotu podatku od wartości
dodanej podatnikom niemającym siedziby na terytorium Wspólnoty

 Dyrektywa Rady z dnia 16 grudnia 1991 r. uzupełniająca wspólny

system podatku od wartości dodanej i zmieniająca dyrektywę
77/388/EWG w celu zniesienia granic fiskalnych

 Dyrektywa Rady 94/4/WE z dnia 14 lutego 1994 r. zmieniająca

dyrektywy 69/169/EWG i 77/388/EWG oraz zwiększająca sumy
niepodlegające opodatkowaniu dla podróżnych z państw trzecich i
limity wolnocłowych zakupów w wewnątrzwspólnotowym ruchu
pasażerskim

Dyrektywy wraz z ich kolejnymi zmianami

uchylone przez Dyrektywę 112 w sprawie

wspólnego systemu podatku od wartości

dodanej

(1) Dyrektywa 67/227/EWG (Dz.U. 71 z 14.4.1967, str. 1301)
Dyrektywa 77/388/EWG
(2) Dyrektywa 77/388/EWG (Dz.U. L 145 z 13.6.1977, str. 1)
Dyrektywa 78/583/EWG (Dz.U. L 194 z 19.7.1978, str. 16)
Dyrektywa 80/368/EWG (Dz.U. L 90 z 3.4.1980, str. 41)
Dyrektywa 84/386/EWG (Dz.U. L 208 z 3.8.1984, str. 58)
Dyrektywa 89/465/EWG (Dz.U. L 226 z 3.8.1989, str. 21)
Dyrektywa 91/680/EWG (Dz.U. L 376 z 31.12.1991, str. 1) – (z

wyjątkiem art. 2)

Dyrektywa 92/77/EWG (Dz.U. L 316 z 31.10.1992, str. 1)
Dyrektywa 92/111/EWG (Dz.U. L 384 z 30.12.1992, str. 47)
Dyrektywa 94/4/WE (Dz.U. L 60 z 3.3.1994, str. 14) – (tylko art. 2)
Dyrektywa 94/5/WE (Dz.U. L 60 z 3.3.1994, str. 16)
Dyrektywa 94/76/WE (Dz.U. L 365 z 31.12.1994, str. 53)
Dyrektywa 95/7/WE (Dz.U. L 102 z 5.5.1995, str. 18)
Dyrektywa 96/42/WE (Dz.U. L 170 z 9.7.1996, str. 34)
Dyrektywa 96/95/WE (Dz.U. L 338 z 28.12.1996, str. 89)
Dyrektywa 98/80/WE (Dz.U. L 281 z 17.10.1998, str. 31)
Dyrektywa 1999/49/WE (Dz.U. L 139 z 2.6.1999, str. 27)
Dyrektywa 1999/59/WE (Dz.U. L 162 z 26.6.1999, str. 63)
Dyrektywa 1999/85/WE (Dz.U. L 277 z 28.10.1999, str. 34)
Dyrektywa 2000/17/WE (Dz.U. L 84 z 5.4.2000, str. 24)
Dyrektywa 2000/65/WE (Dz.U. L 269 z 21.10.2000, str. 44)

•Dyrektywa 2001/4/WE (Dz.U. L 22 z 24.1.2001, str. 17)

•Dyrektywa 2001/115/WE (Dz.U. L 15 z 17.1.2002, str.
24)

•Dyrektywa 2002/38/WE (Dz.U. L 128 z 15.5.2002, str.
41)

•Dyrektywa 2002/93/WE (Dz.U. L 331 z 7.12.2002, str.
27)

•Dyrektywa 2003/92/WE (Dz.U. L 260 z 11.10.2003, str.
8)

•Dyrektywa 2004/7/WE (Dz.U. L 27 z 30.1.2004, str. 44)

•Dyrektywa 2004/15/WE (Dz.U. L 52 z 21.2.2004, str. 61)

•Dyrektywa 2004/66/WE (Dz.U. L 168 z 1.5.2004, str. 35)
– (tylko pkt

•V załącznika)

•Dyrektywa 2005/92/WE (Dz.U. L 345 z 28.12.2005, str.
19)

•Dyrektywa 2006/18/WE (Dz.U. L 51 z 22.2.2006, str. 12)

•Dyrektywa 2006/58/WE (Dz.U. L 174 z 28.6.2006, str. 5)

•Dyrektywa 2006/69/WE Dz.U. L 221z 12.8.2006, str. 9) –
(tylko art. 1)

Dyrektywy dotyczące Akcyz

 Dyrektywa Rady 92/12/EWG z dnia 25 lutego 1992 r. w sprawie ogólnych

warunków dotyczących wyrobów objętych podatkiem akcyzowym, ich
przechowywania, przepływu oraz kontrolowania

 Dyrektywa Rady 92/79/EWG z dnia 19 października 1992 r. w sprawie

zbliżenia podatków od papierosów

 Dyrektywa Rady 92/80/EWG z dnia 19 października 1992 r. w sprawie

zbliżenia podatków od wyrobów tytoniowych innych niż papierosy

 Dyrektywa Rady 92/83/EWG z dnia 19 października 1992 r. w sprawie

harmonizacji struktury podatków akcyzowych od alkoholu i napojów
alkoholowych

Dyrektywy dotyczące Akcyz

 Dyrektywa Rady 92/84/EWG z dnia 19 października 1992 r. w sprawie

zbliżenia stawek podatku akcyzowego dla alkoholu i napojów alkoholowych

 Dyrektywa Rady 95/59/WE z dnia 27 listopada 1995 r. w sprawie podatków

innych niż podatki obrotowe, wpływających na spożycie wyrobów
tytoniowych

 Dyrektywa Rady 95/60/WE z dnia 27 listopada 1995 r. w sprawie

banderolowania olejów napędowych i nafty

 Dyrektywa Rady 2003/96/WE z dnia 27 października 2003 r. w sprawie

restrukturyzacji wspólnotowych przepisów ramowych dotyczących
opodatkowania produktów energetycznych i energii elektrycznej

Dyrektywy dotyczące Akcyz

 Dyrektywa Rady z dnia 28 maja 1969 r. w sprawie harmonizacji

przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych
odnoszących się do zwolnienia z podatku obrotowego i podatku
akcyzowego towarów przywożonych w międzynarodowym ruchu
pasażerskim

 Trzecia dyrektywa Rady z dnia 19 grudnia 1978 r. w sprawie

harmonizacji

przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych

odnoszących się do zasad dotyczących podatku obrotowego i podatku
akcyzowego stosowanych w międzynarodowym ruchu pasażerskim

Dyrektywy inne

 Dyrektywa Rady z dnia 17 lipca 1969 r. dotycząca podatków

pośrednich od gromadzenia kapitału

 Dyrektywa Rady 2008/7/WE z dnia 12 lutego 2008 r. dotycząca

podatków pośrednich od gromadzenia kapitału

 Dyrektywa Rady z dnia 28 marca 1983 r. w sprawie zwolnień

podatkowych we Wspólnocie, dotyczących niektórych środków
transportu czasowo wwożonych do jednego Państwa Członkowskiego
z innego Państwa Członkowskiego

 Dyrektywa Rady z dnia 28 marca 1983 r. w sprawie zwolnień od

podatku stosowanych do przywozu na stałe z Państw Członkowskich
majątku prywatnego osób fizycznych

Dyrektywy inne

 Dyrektywa Rady 94/4/WE z dnia 14 lutego 1994 r. zmieniająca dyrektywy

69/169/EWG i 77/388/EWG oraz zwiększająca sumy niepodlegające
opodatkowaniu dla podróżnych z państw trzecich i limity wolnocłowych zakupów
w wewnątrzwspólnotowym ruchu Pasażerskim

 Dyrektywa Rady 2006/79/WE z dnia 5 października 2006 r. w sprawie zwolnienia

od podatku przy przywozie z państw trzecich małych partii towarów o
charakterze niehandlowym

 Dyrektywa Rady z dnia 19 grudnia 1977 r. dotycząca wzajemnej pomocy

właściwych władz Państw Członkowskich w dziedzinie podatków bezpośrednich

 Dyrektywa 2005/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 października

2005 r. w sprawie przeciwdziałania korzystaniu z systemu finansowego w celu
prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu

Decyzje

Decyzja wiąże w całości adresatów, do których jest kierowana
(art. 249 TWE)

Nie jest ona aktem prawotwórczym; ma charakter
indywidualnego aktu administracyjnego.

Obowiązuje bezpośrednio na terytorium państw
członkowskich, a zatem nie wymaga żadnych dodatkowych
przepisów prawnych niezbędnych do uzyskania mocy
wiążącej.

Ten rodzaj aktu prawnego szczególnie często
jest używany w polityce konkurencji, wspólnej polityce rolnej
UE.

Krystyna Michałowska-Gorywoda, System prawny i instytucjonalny Unii Europejskiej, s. 3.
http://www.ukie.gov.pl/HLP/files.nsf/0/7CC31F950AE83E4BC1257091002FCFFD/$file/goryw.pdf

Przykłady decyzji

2005/767/WE: Decyzja Rady z dnia 24 października 2005 r.
zezwalająca Francji na zastosowanie zróżnicowanych stawek
opodatkowania paliw silnikowych zgodnie z art. 19 dyrektywy
2003/96/WE

Decyzja Komisji z dnia 22 lutego 1994 r. w sprawie środków, które
należy przyjąć w celu wykonania dyrektywy Rady 89/130/EWG,
Euratom w sprawie harmonizacji obliczania produktu
narodowego brutto w cenach rynkowych.

Decyzja nr 1482/2007/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia
11 grudnia 2007 r. ustanawiająca wspólnotowy program poprawy
skuteczności systemów podatkowych na rynku wewnętrznym
(program Fiscalis 2013) i uchylająca decyzję
nr 2235/2002/WE

Program Fiscalis 2013

PREAMBUŁA - FRAGMENT

Efektywne, jednolite i skuteczne stosowanie prawa
wspólnotowego na rynku wewnętrznym jest niezbędne dla
funkcjonowania systemów podatkowych, a w szczególności dla
ochrony krajowych interesów finansowych, poprzez zwalczanie
uchylania się od zobowiązań podatkowych i unikania płacenia
podatków, unikanie zakłóceń konkurencji oraz zmniejszanie obciążeń
nakładanych na administracje i podatników.

Zadanie osiągnięcia takiego efektywnego, jednolitego i skutecznego
stosowania prawa
wspólnotowego spoczywa na Wspólnocie działającej we współpracy
z państwami członkowskimi.

Skuteczna i efektywna współpraca pomiędzy obecnymi i
ewentualnymi przyszłymi państwami członkowskimi oraz pomiędzy
nimi a Komisją stanowi podstawowy element funkcjonowania
systemów podatkowych i walki z nadużyciami.

Program powinien również przyczynić się do określenia praktyk
legislacyjnych i administracyjnych, które utrudniają współpracę,
oraz możliwych sposobów usunięcia przeszkód w takiej współpracy.

1. Niniejszym ustanawia się wieloletni program działań

Wspólnoty (Fiscalis 2013) (zwany dalej „Programem”) na
okres od dnia 1 stycznia 2008 r. do dnia 31 grudnia
2013 r. w celu usprawnienia działania systemów
podatkowych w ramach rynku wewnętrznego.

2. Program składa się z następujących działań:
a) systemy łączności i wymiany informacji;
b) kontrole wielostronne w rozumieniu art. 2 ust. 4;
c) seminaria i grupy projektowe;
d) wizyty robocze;
e) działalność szkoleniowa oraz
f) inne podobne działania wymagane dla osiągnięcia celów

Programu.

Uczestnictwo w działaniach, o których mowa w lit. b)–f),

jest

dobrowolne.

Program Fiscalis 2008 - 2013

Zalecenia i opinie

Zalecenia i opinie to akty prawne pozbawione mocy wiążącej.

Znaczenie prawne tej kategorii instrumentów polega na wyrażaniu
takiego stanowiska instytucji i organów UE, do którego ich adresaci
nie mają obowiązku się zastosować.

Są więc one wyrazem oceny, poglądu, propozycji, sugestii, których
realizacja zależy od swobodnego uznania ich adresatów. Chociaż nie
mają one charakteru wiążącego, to odgrywają istotną rolę ze względu
na swe walory moralno-polityczne.

Zalecenia są wydawane z własnej inicjatywy organu Wspólnoty.

Opinie wydawane są na prośbę określonego organu Wspólnoty.

Krystyna Michałowska-Gorywoda, System prawny i instytucjonalny Unii Europejskiej, s. 4.
http://www.ukie.gov.pl/HLP/files.nsf/0/7CC31F950AE83E4BC1257091002FCFFD/$file/goryw.pdf

Rola ETS

Najistotniejsza z punktu widzenia stosowania prawa
podatkowego jest funkcja interpretacyjna ETS. Udziela on
odpowiedzi na pytania wstępne zadawane przez sądy krajowe
- wydaje tzw.

orzeczenia wstępne (prejudycjalne

Sądy krajowe (w Polsce zatem wojewódzkie sądy
administracyjne i Naczelny Sąd Administracyjny),

a nie ETS

rozstrzygają spory pomiędzy podatnikami i organami
podatkowymi, w tym również w zakresie prawa
wspólnotowego.

Jeżeli jednak przy rozpatrywaniu sprawy przez sąd krajowy
pojawią się wątpliwości, jak interpretować dyrektywę lub
traktaty założycielskie, albo pojawią się wątpliwości co do
zgodności dyrektywy z traktatami założycielskimi, sąd krajowy
może (a niekiedy powinien) zwrócić się do ETS o wydanie
orzeczenia wstępnego.

Orzeczenie takie jest dla sądu

krajowego wiążące.

Decyzję o zwróceniu się do ETS z prośbą o wydanie orzeczenia
wstępnego podejmuje autonomicznie sąd krajowy, tak więc podatnik
będący stroną sporu nie może tego od sądu zażądać.

ETS w orzeczeniach prejudycjalnych dokonuje wyłącznie
interpretacji prawa wspólnotowego, natomiast nie dokonuje
interpretacji prawa krajowego

. Te kwestie należą bowiem do

kompetencji sądów krajowych.

Istotna jest również funkcja sądowa pełniona przez ETS. Z punktu
widzenia prawa podatkowego najistotniejsze jest to, że rozpatruje on
skargi o niewywiązywanie się państw członkowskich z
obowiązków traktatowych (skarżącym może być Komisja
Europejska lub inne państwo UE). Chodzi tu najczęściej o sytuacje, w
których państwo członkowskie nie wdrożyło dyrektywy lub uczyniło
to niewłaściwie, co uniemożliwia jednakowe przestrzeganie prawa
wspólnotowego we wszystkich państwach Unii. W przypadku takiego
naruszenia, po zapoznaniu się ze stanowiskiem państwa, komisja
przesyła do państwa członkowskiego tzw.

umotywowaną opinię

(ang. reasoned opinion), w której wskazuje czas niezbędny do
podjęcia działań zmierzających do usunięcia niezgodności z prawem
wspólnotowym. Jeżeli nie zastosuje się ono do niej, komisja lub inne
państwo członkowskie może wnieść sprawę do ETS. Orzeczenie
będzie wiążące dla tego kraju, a niezastosowanie się do jego treści
może doprowadzić do nałożenia na nie

kary pieniężnej

Pojęcie konkurencji podatkowej

Konkurencja podatkowa (tax competition) to zjawisko
polegające na stosowaniu przez uczestniczące w niej
podmioty takich działań z zakresu polityki podatkowej,
które mają na celu utrzymanie lub zwiększenie
atrakcyjności danego obszaru jako miejsca do
prowadzenia działalności gospodarczej.

Konkurencja taka może mieć miejsce w obrębie
pojedynczego kraju, jak
i pomiędzy krajami.

Zakres konkurencji podatkowej miedzy regionami danego
kraju jest zależny od uprawnień władz regionalnych do
kształtowania poziomu podatków. Im uprawnienia te są
większe, tym większe możliwości dostosowania obciążeń
podatkowych do specyficznych potrzeb poszczególnych
regionów.

L.Oręziak, Konkurencja podatkowa i harmonizacja podatków w ramach Unii Europejskie, Wyższa Szkoła Handlu i Prawa,
Warszawa 2007, s. 86-87.

Konkurencja podatkowa - podział

Z punktu widzenia skutków konkurencję podatkową można
podzielić na konkurencję uczciwą (pozytywną) i konkurencję
(nieuczciwą) szkodliwą.

Parlament Europejski wskazał cechy systemów podatkowych, które
powodują wypaczenie mechanizmów konkurencji rynkowej.

Do cech tych należy zaliczyć m.in..:

• występowanie tzw. rajów podatkowych,

• podwójne opodatkowanie ludności i przedsiębiorstw,

• funkcjonowanie w poszczególnych państwach członkowskich
odmiennych definicji takich pojęć jak: podstawa
opodatkowania, dochód i amortyzacja,

• zwolnienie z opodatkowania oszczędności nierezydentów,

• opodatkowanie udziałów i przychodów z praw autorskich w
spółkach zależnych,

• występowanie pomocy fiskalnej,

• występowanie podatkowych zachęt inwestycyjnych dla osób
prawnych.

Pozytywna konkurencja podatkowa

Unia Europejska za pozytywną konkurencję

podatkową uznaje konkurencję między państwami

członkowskimi w technicznych aspektach

wymiaru i poboru podatków, takich jak np.:

 ulepszanie procedur poboru podatku,

 podwyższenie jakości pracy administracji

podatkowej,

 postępy w zwalczaniu przestępczości podatkowej.

W opinii UE takie działania nie wypaczają

mechanizmu rynkowego.

Modele konkurencji podatkowej

Model Zodrowa i Mieszkowskiego

Jego podstawową tezą jest stwierdzenie, że kraje starając się przyciągnąć
kapitał konkurują ze sobą stopami podatkowymi, co prowadzi do ustalenia
opodatkowania na poziomie niższym niż optymalny i w rezultacie

niedostatecznego finansowanie wydatków publicznych.

Uzasadnieniem tej tezy jest istnienie wymiany pomiędzy korzyściami jakie
odnosi dany kraj z przyciągnięcia kapitału zagranicznego a stratami
wywołanymi zmniejszeniem podaży dóbr publicznych.

W stanie równowagi obie te wielkości, to jest zmniejszenie wpływów
podatkowych i dodatkowe korzyści z napływu kapitału zagranicznego,
dokładnie sobie odpowiadają, wyznaczając pożądaną wielkość stóp
opodatkowania dochodów kapitałowych.

Równowaga osiągana jest na zbyt niskim poziomie przychodów
podatkowych

, co uniemożliwia finansowanie odpowiedniej ilości dóbr

publicznych.

J. Kudła, Dlaczego konkurencja podatkowa nie musi być szkodliwa? Uniwersytet Warszawski, s. 1.

Model Zodrowa i Mieszkowskiego (ZM)

Równowaga ma charakter suboptymalny, gdyż gdyby wszystkie państwa
porozumiały się, to mogłyby pozyskać taką samą ilość kapitału, przy
zastosowaniu wyższych stóp podatkowych, pozwalających na sfinansowanie
wydatków publicznych na poziomie wymaganym społecznie.

 Każdy kraj ustalając bowiem wysokość opodatkowania dochodów z kapitału
bierze pod uwagę zachowania innych państw i dlatego obniża swoje
opodatkowanie by przyciągnąć kapitał.

W skali globalnej międzynarodowa konkurencja podatkowa oznacza więc

marnotrawstwo potencjalnych wpływów podatkowych

, bo ustalając

wspólnie opodatkowanie na jakimś konkretnym poziomie wszystkie państwa
mogłyby uzyskać wyższe dochody podatkowe, przyciągając tę samą ilość
kapitału.

 Przy powyższych założeniach harmonizacja podatków poprawia dobrobyt
społeczny i automatycznie prowadzi do wzrostu opodatkowania dochodów z
kapitału, gdyż zgodnie z przedstawionym powyżej rozumowaniem zakłada się,
że przed wprowadzeniem harmonizacji obciążenie podatkowe dochodów
kapitałowych jest ustalone na zbyt niskim poziomie.

 Wnioski płynące z modelu ZM nie zostały jednoznacznie zweryfikowane
empirycznie.

J. Kudła, Dlaczego konkurencja podatkowa nie musi być szkodliwa? Uniwersytet Warszawski, s. 1.

Koncepcja Ch.Tiebout

Państwa rzeczywiście konkurują opodatkowaniem kapitału
(dokładniej dochodów z kapitału) by przyciągnąć do siebie
kapitał, co prowadzi do spadku stóp podatkowych w stosunku
do sytuacji, w której konkurencja nie występuje.

W efekcie kraje, które mają zbyt wysokie koszty utrzymywania
aparatu państwowego zmuszone są do zwiększenia
efektywności poboru podatków i racjonalizacji swych
wydatków rządowych.

 Czynnikiem wpływającym na dostosowania jest migracja
czynników produkcji do innych lokalizacji (krajów), w których
relacja uzyskiwanych dóbr publicznych do płaconych
podatków jest najwyższa.

 Konkurencja w tym modelu z założenia nie może być
nadmierna (tzn. prowadzić do ustalenia poziomu opodatkowania
poniżej optymalnego społecznie), gdyż wówczas relacja
uzyskiwanych dóbr publicznych do podatków będzie niewłaściwa
i czynniki produkcji będą przemieszczać się do krajów, które
zachowały właściwe proporcje między ciężarem podatkowym a
oferowanymi dobrami publicznymi.

J. Kudła, Dlaczego konkurencja podatkowa nie musi być szkodliwa? Uniwersytet Warszawski, s. 1.

Pozytywne aspekty

międzynarodowej konkurencji

podatkowej

Hipoteza państwa Lewiatana

Zjawisko  to  związane  jest  z  pozyskiwaniem  głosów  w  wyborach
przez  ugrupowania  rządzące,  które  oferując  więcej  dóbr
publicznych  niż  byłoby  to  społecznie  pożądane,  stanowi
argument  za  intensyfikacją  konkurencji  podatkowej  jako

narzędzia dyscyplinującego

rządy i przywracającego równowagę

między

wpływami

podatkowymi

finansowaniem

dóbr

publicznych.

Nierozdzielność podatków i dóbr uzyskiwanych w zamian

Państwa  konkurują  warunkami  przyciągnięcia  kapitału  a  nie
samymi  stopami  opodatkowania,  stąd  państwo  w  którym
warunki do inwestowania kapitału są lepsze, może pozwolić sobie
na  stosowanie  wyższych  stóp  podatkowych,  niż  państwo  mające
gorsze  warunki  inwestycyjne.  W  praktyce  oznacza  to,  że  istnieje
zachęta  do  rozwoju  infrastruktury  a  nie  czystej  redystrybucji
podatkowo-wydatkowej.  De  facto  powoduje  to  korzystną  zmianę
struktury  wydatków  budżetowych  w  kierunku  wspierania
wzrostu  gospodarczego,  aczkolwiek  kosztem  ograniczenia  funkcji
redystrybucyjnej

J. Kudła, Dlaczego konkurencja podatkowa nie musi być szkodliwa? Uniwersytet Warszawski, s. 4.

Doświadczenia empiryczne w

zakresie konkurencji podatkowej

Dostępne badania empiryczne nie pozwalają na jednoznaczne
potwierdzenie lub zaprzeczenie występowania negatywnych skutków
konkurencji podatkowej na decyzje o wyborze lokalizacji inwestycji
przedsiębiorstw.

Jeśli zmiany stóp opodatkowania czynników mobilnych (kapitał)
są ze sobą lepiej skorelowane niż stóp opodatkowania czynników
niemobilnych (praca), można uznać że mamy do czynienia z
konkurencją podatkową. Tym niemniej wskaźnik ten jest dosyć
zawodny.

Obliczenia dla krajów OECD wskazują, że przeciętnie zmianie
opodatkowania o 1% towarzyszy zmiana analogicznego podatku u
sąsiadów o 0,8%, co świadczy o silnym

naśladownictwie

, ale nie

przesądza charakteru oddziaływania konkurencji podatkowej

Naśladownictwo oznacza wzorowanie się na rozwiązaniach
stosowanych w państwach sąsiednich, niezależnie od różnic w
mobilności podstaw opodatkowania.

J. Kudła, Dlaczego konkurencja podatkowa nie musi być szkodliwa? Uniwersytet Warszawski, s. 8.

Pozytywne aspekty konkurencji podatkowej wg

nowych teorii

Najnowsze teorie wskazują, że konkurencja podatkowa nie
prowadzi do spadku stóp podatkowych i jest jednoznacznie
korzystna.

Duże kraje położone w centrum obszaru integracji nie
konkurują o kapitał poziomem stopy rentowności netto (Niemcy,
Francja). Przeciwnie, starają się one zapewnić raczej przewagę w
warunkach oferowanych potencjalnym inwestorom.

Utrzymanie przewagi wymaga sfinansowania z podatków, ale w
zamian daje rentę podatkową z tytułu posiadania rozbudowanej i
zcentralizowanej infrastruktury. W efekcie państwa mogą stosować
wyższe podatki, bez obawy odpływu kapitału i utraty posiadanego
poziomu dobrobytu.

Teoria ta tłumaczy występowanie niższych podatków w krajach
małych i położonych na peryferiach (Litwa, Łotwa, Estonia).

Wprowadzenie harmonizacji podatków na poziomie
przeciętnym, spowoduje

pogorszenie sytuacji zarówno państw

centralnych, jak i peryferyjnych

. Harmonizacja oznacza bowiem

wyrównanie stóp opodatkowania, ale bez wyrównywania innych
czynników (np. kosztów transportu, czy ogólnych warunków
prowadzenia działalności gospodarczej).

J. Kudła, Dlaczego konkurencja podatkowa nie musi być szkodliwa? Uniwersytet Warszawski, s. 10.

Różnice w postrzeganiu szkodliwości konkurencji podatkowej
pomiędzy państwami zdeterminowane są strukturą
opodatkowania istniejącą przed liberalizacją rynków i
typem podatków, podlegających dostosowaniu.

Konkurencja jest postrzegana jako zła w krajach o
relatywnie wyższych podatkach od dochodów osób fizycznych
niż od osób prawnych, ponieważ wobec harmonizacji podatków
od konsumpcji w UE, dostosowania muszą z konieczności
dotyczyć relacji podatków obciążających pracę do podatków
obciążających kapitał .

 W praktyce nie jest możliwe znaczące obniżenie
opodatkowania dochodu osób prawnych bez znaczącego
wzrostu opodatkowania dochodu z pracy. To ostatnie
wymaga jednak niskiej elastyczności podatkowej dochodów z
pracy i jest społecznie niepopularne.

J. Kudła, Dlaczego konkurencja podatkowa nie musi być szkodliwa? Uniwersytet Warszawski, s. 8.

Pozytywne aspekty konkurencji podatkowej wg

nowych teorii

Szkodliwa konkurencja podatkowa

kryteria OECD

W Raporcie OECD z 1998 r. do czynników warunkujących
uznanie danego systemu za potencjalnie szkodliwy zaliczono:

1)niski poziom lub brak podatków w stosunku do określonych
rodzajów dochodów;

2) brak przejrzystości systemu podatkowego, przez co rozumieć
należy niejasność regulacji lub brak nad nimi dostatecznego nadzoru
finansowego stwarzającego w efekcie możliwość uzyskiwania przez
niektórych podatników szczególnych przywilejów podatkowych,
modyfikujących ustawowe regulacje podatkowe, bez wyraźnego,
jednoznacznego określenia kryteriów przyznawania tych
przywilejów;

3) niechęć administracji danego kraju do uczestniczenia w
wymianie informacji podatkowych (a także uchylenia przepisów o
tajemnicy bankowej, nawet w przypadkach uzasadnionych
podejrzeniem przestępstwa) – w szczególności odmowa udzielenia
informacji administracjom innych państw o dochodach
transferowanych do takiego kraju przez osoby podlegające
jurysdykcji podatkowej innych państw)

Kraj

Wyszczególnienie szkodliwych regulacji podatkowych

Australia

z racji posiadanych regulacji w zakresie banków zagranicznych

Belgia

w związku z regulacjami dotyczącymi centrów koordynacyjnych i dystrybucyjnych

Finlandia

regulacje w zakresie ubezpieczeń

Włochy

regulacje dotyczące centrum finansowego i ubezpieczeniowego w Trieście oraz
międzynar. działalności żeglugowej

Irlandia

międzynarodowe centrum finansowe, strefa portu lotniczego Shannon

Luksemburg spółki reasekuracyjne, oddziały finansowe, spółki zarządzające
Szwecja

zagraniczne spółki ubezpieczeń majątkowych

Węgry

spółki zagraniczne

Islandia

Międzynarodowe Spółki Handlowe

Holandia

przepisy dotyczące oddziałów finansowych, wewnątrz grupowych spółek finansujących,
tworzenia rezerw dla
międzynarodowych holdingów finansowych, zasady koszt-plus międzynarodowej
działalności żeglugowej

Hiszpania

centra koordynacyjne w Kraju Basków i Nawarze

Szwajcaria

regulacje dotyczące spółek administracyjnych oraz usługowych

Grecja

regulacje dotyczące spółek inwestycyjnych oraz biur spółek zagranicznych, biur
żeglugi oraz prawa morskiego

Kanada

regulacje obejmujące międzynarodowe centra bankowe oraz międzynarodową
działalność żeglugową

Korea

działalność banków zagranicznych

Turcja

regulacje dotyczące zagranicznych banków w Stambule oraz wolnych stref

Francja

regulacje w zakresie centrów zarządzania spółkami oraz logistycznych

Niemcy

regulacje dotyczące centrów koordynacyjnych ,międzynarodowej działalności
żeglugowej

Norwegia

przepisy w zakresie międzynarodowej działalności żeglugowej

Stany Zjedn. regulacje dotyczące zagranicznych spółek handlowych

Wykaz państw stosujących szkodliwą konkurencję podatkową

wg OECD w 2000 r.

www.e-pip.pl/file2docs/i82.pdf

R. Krasnodębski, Raje podatkowe w XXI wieku,

Raje podatkowe

Zgodnie z § 17 Raportu OECD z 2000 r.
do państw uznanych
za raje podatkowe (ang. tax havens)
zaliczono:

Andorę,

Anguillę,

 Antiguę i Barbudę,

 Arubę,

 Bahama,

 Bahrain,

Barbados,

Belize,

 Brytyjskie Wyspy Dziewicze,

 Wyspy Cooka,

 Dominikanę,

Gibraltar,

 Grenadę,

 Guernsey,

Sark,

Alderney,

 Jersey,

Wyspę Man,

•Liberię,

•Liechtenstein,

•Malediwy,

•Wyspy Marshalla,

• Monako,

• Monserrat,

•Nauru,

• Antyle
Holenderskie,

• Niue,

• Panamę,

• Samoa,

• Seszele,

•Saint Lucie,

• Nevis,

• Saint Vincent,

• Tonga,

• Turks i Caicos,

• Amerykańskie
Wyspy Dziewicze,

• Vanuatu

Argumenty za integracją i konkurencją podatkową

z punktu widzenia ich wpływu na gospodarkę

UE i państw członkowskich

Argumenty za konkurencją

Argumenty za integracją

1. Konkurencja powoduje zwiększenie

racjonalności w wydatkach publicznych.

1. Państwa mogą wykorzystywać podatki do

przerzucania kosztów własnych wydatków
publicznych na inne państwa.

2. Integracja podatków prowadzi do powstawania

tzw. karteli podatkowych.

2. Konkurencja podatkowa prowadzi do „erozji

podatków”.

3. Konkurencja podatkowa jest zgodna z zasadą

subsydiarności i decentralizacji.

3. Negatywne skutki polityki fiskalnej jednego

państwa mogą być odczuwalne w państwie
sąsiadującym.

4. Konkurencja podatkowa jest szansą dla krajów

słabiej rozwiniętych na szybszy rozwój
społeczno-gospodarczy.

4. Konkurencja podatkowa przyczynia się do

wzrostu bezrobocia tak w krajach
konkurujących jak i całej UE.

5. Konkurencja podatkowa zwiększa efektywność

systemów podatkowych.

5. W wyniku konkurencji podatkowej, w krajach

konkurujących ze sobą następuje zarówno
wzrost kosztów prowadzenia działalności
gospodarczej jak i kosztów działalności
administracji podatkowej.

6. Odrębność podatkowa jest prawem każdego

państwa demokratycznego.

6. Konkurencja podatkowa negatywnie wpływa na

podział dochodów i bogactwa w
społeczeństwie.

7. Integracja podatków jest niezbędna w

zachowaniu autonomii finansowej Unii
Europejskiej

Źródło: M. Cieślukowski, Kierunki polityki podatkowej Unii Europejskiej, w: Wybrane problemy
funkcjonowania systemów podatkowych w krajach Unii Europejskiej, pod red. E. Denek, Wyd. AE w
Poznaniu, Poznań 2005, s.33.

Document Outline