Metody badawcze w
Metody badawcze w
psychologii klinicznej
psychologii klinicznej
Wykład 6
kurs 017; 2005/2006
Metody badawcze w
Metody badawcze w
psychologii klinicznej
psychologii klinicznej
Wykład 6
kurs 017; 2005/2006
Metody badawcze
psychologii klinicznej
Metoda naukowa
Metoda naukowa
•
Nauka jest poszukiwaniem
usystematyzowanej wiedzy poprzez
obserwację
– Nauka to zarówno metoda jak i cel
•
Naukowe teorie muszą być
– Wyrażone jasno i precyzyjnie
– Testowalne (umożliwiające ich obalenie)
•
Testowanie hipotez musi być możliwe do
powtórzenia przez innych naukowców
Badania wyników
Badania wyników
psychoterapii
psychoterapii
•
Jednym z najważniejszych zastosowań
metody eksperymentalnej
są badania nad
skutecznościa terapii
zaburzeń
psychicznych
•
W
badaniach skuteczności
(outcome
studies) porównuje się skutki danego
podejścia terapeutycznego (biologicznego
lub psychologicznego – metody
psychoterapii) z innym rodzajem terapii lub
brakiem terapii
Metody badawcze stosowane
Metody badawcze stosowane
w psychopatologii
w psychopatologii
•
Studium przypadku (case study)
zawiera historyczne i biograficzne
informacje pojedynczego przypadku
•
Studia przypadku są używane, by:
– Zagwarantować szczegółowy opis
rzadkiego przypadku
– Obalić przypuszczenie o powszechności
określonej propozycji teoretycznej
– Stworzyć nowe hipotezy badawcze
Eksperymenty naukowe
Eksperymenty naukowe
•
Czynniki, które występując obok
zmiennej niezależnej, mogą wywoływać
efekt eksperymentalny, nazywamy
zmiennymi zakłócającymi
(confounds)
•
Aby
wyeliminować zakłócenia
stosujemy procedury kontrolne, z
których najbardziej typową jest
wprowadzenie
grupy kontrolnej
Eksperymenty naukowe
Eksperymenty naukowe
•
Zmienne zakłócające w badaniach
eksperymentalnych
– Brak randomizacji
– Stronniczość eksperymentatora
(experimenter bias)
– Stronniczość podmiotu (subject bias)
– Wskazówki co do wymogów
eksperymentalnych (demand
characteristics)
Trafność zewnętrzna
Trafność zewnętrzna
•
Trafność zewnętrzna
odnosi się do
stopnia, w jakim wyniki
eksperymentu mogą być uogólnione
na warunki pozaeksperymentalne
– Wyniki z laboratorium mogą się
sprawdzać w warunkach naturalnych
– Wyniki badań na zwierzętach mogą się
sprawdzać w badaniach na ludziach
Wnioskowanie
Wnioskowanie
statystyczne
statystyczne
•
Wnioskowanie statystyczne jest
związane z procedurami
matematycznymi, które
rozstrzygają czy wyniki badania są
znaczące czy raczej tylko
przypadkowe
Efekt placebo
Efekt placebo
•
Efekt placebo odzwierciedla efekty terapii,
które są rezultatem oczekiwań osoby a nie
rezultatem leczenia
– Efekt placebo może spowodować istotna zmianę w
stanie pacjenta, która utrzyma się przez jakiś czas
•
Double blind procedures (podwójnie ślepe
procedury)
– ani uczestnik eksperymentu ani osoba prowadząca
nie wiedzą, do której grupy należy uczestnik; osoba
uczestnik ma wierzyć, że jest poddawany leczeniu
Eksperymenty naturalne
Eksperymenty naturalne
•
Eksperymenty naturalne polegają na
obserwacji skutków działania
niecodziennych zjawisk naturalnych
– podobnie jak studia przypadków
dokumentują rzeczywiste zdarzenia bez
sztuczności w przeciwieństwie do
eksperymentów laboratoryjnych
– znany jest główny czynnik powodujący
określony skutek
– nie dokonuje się nieetycznych manipulacji
Badania porównawcze
Badania porównawcze
•
Badania porównawcze (comparatative
studies) – przeciwstawienie dwóch lub więcej
grup
•
Zwykle celem jest sprawdzenie czym różnią
się osoby z jakimś objawem lub zaburzeniem
od osób z innym rodzajem zaburzenia (np.
porównanie osób dorosłych cierpiących na
depresję lub niektóre zaburzenia osobowości
– stwierdzono, że te pierwsze były częściej
wykorzystywane w dzieciństwie)
Badania korelacyjne
Badania korelacyjne
•
Badania korelacyjne dotyczą związku
pomiędzy dwiema (lub więcej) zmiennymi
•
Zmienne są badane w ich postaci zastanej
(bez eksperymentalnej manipulacji)
•
Badania korelacyjne mają na celu określenie
siły i kierunku
związku
pomiędzy zmiennymi
–
Przykład: związek pomiędzy stresem i wagą ciała
•
Siłę
związku
(relationship) pomiędzy dwiema
zmiennymi wyraża się przez współczynnik
korelacji
Badania korelacyjne
Badania korelacyjne
•
Główną wadą podejścia korelacyjnego
jest to, że silna korelacja nie oznacza
odkrycia przyczyny
- przykład: ujemna korelacja między
przyjemnymi zdarzeniami a depresją
•
Najczęściej badania korelacyjne
dostarczają wskazówek do dalszego
postępowania badawczego
Problem przyczynowości w
Problem przyczynowości w
badaniu korelacji
badaniu korelacji
•
Problem kierunkowości
: nie można
określić kierunku zależności na
podstawie współczynnika korelacji
– Korelacja nie zakłada wynikania
Badania epidemiologiczne
Badania epidemiologiczne
•
Epidemiologia
to badanie częstotliwości i rozkładu
zaburzenia w populacji
– Rozpowszechnienie
lub częstość występowania
(prevalence), to stosunek liczby osób, u których
występuje zaburzenie do liczebności całej populacji
– Zachorowalność
(incidence) odnosi się do liczby
nowych przypadków, które pojawiły się w
określonym czasie
– Czynniki ryzyka są warunkami, które zwiększają
prawdopodobieństwo rozprzestrzeniania się
zaburzenia
Badania epidemiologiczne
Badania epidemiologiczne
•
Najczęściej cytowane badania
epidemiologiczne
- Badanie Skupisk Epidemiologicznych
(Epidemiological Catchment Area,
ECA
;
Robins i in., 1984)
- Krajowe Badanie Współwystępowania
Zaburzeń (National Comorbidity Study,
NCS
; Kessler i in., 1994)
W
W
ystępowanie zaburzeń psychicznych w ciągu
ystępowanie zaburzeń psychicznych w ciągu
źycia (%)
źycia (%)
(
(
life-time prevalence
life-time prevalence
)
)
•
Zaburzenia
New Haven Baltimore
St.Louis
•
(N=3,038) (N=3,481)
(N= 3,004)
•
____________________________________________________________________
•
Dowolne zaburzenie
28, 8
38, 0
31, 0
•
Uzależnienia 15, 0
17, 0
18, 1
•
Alkohol
11, 5
13, 7
15, 7
•
Narkotyki 5, 8
5, 6
5, 5
•
Schizofrenia
1, 9
1, 6
1, 0
•
Zaburzenia afektywne 9, 5
6, 1
8, 0
•
Epizod depresji klin.
6, 7
3, 7
3, 5
•
Zaburzenia lękowe
•
(d. nerwice) 10, 4
25, 1
11, 1
•
Anorexia
0,0
0,1
0, 1
•
Antyspołeczna
•
osobowość
2, 1
2, 6
3, 3
•
Poznawcze upośle-
•
dzenie (ciężkie)
1, 3
1, 3
1, 0
•
_____________________________________________
•
(Robbins, Helzer, Weissman i in, 1984
Metody badawcze
psychologii klinicznej
Metoda naukowa
Metoda naukowa
•
Nauka jest poszukiwaniem
usystematyzowanej wiedzy poprzez
obserwację
– Nauka to zarówno metoda jak i cel
•
Naukowe teorie muszą być
– Wyrażone jasno i precyzyjnie
– Testowalne (umożliwiające ich obalenie)
•
Testowanie hipotez musi być możliwe do
powtórzenia przez innych naukowców
Badania wyników
Badania wyników
psychoterapii
psychoterapii
•
Jednym z najważniejszych zastosowań
metody eksperymentalnej
są badania nad
skutecznościa terapii
zaburzeń
psychicznych
•
W
badaniach skuteczności
(outcome
studies) porównuje się skutki danego
podejścia terapeutycznego (biologicznego
lub psychologicznego – metody
psychoterapii) z innym rodzajem terapii lub
brakiem terapii
Metody badawcze stosowane
Metody badawcze stosowane
w psychopatologii
w psychopatologii
•
Studium przypadku (case study)
zawiera historyczne i biograficzne
informacje pojedynczego przypadku
•
Studia przypadku są używane, by:
– Zagwarantować szczegółowy opis
rzadkiego przypadku
– Obalić przypuszczenie o powszechności
określonej propozycji teoretycznej
– Stworzyć nowe hipotezy badawcze
Eksperymenty naukowe
Eksperymenty naukowe
•
Czynniki, które występując obok
zmiennej niezależnej, mogą wywoływać
efekt eksperymentalny, nazywamy
zmiennymi zakłócającymi
(confounds)
•
Aby
wyeliminować zakłócenia
stosujemy procedury kontrolne, z
których najbardziej typową jest
wprowadzenie
grupy kontrolnej
Eksperymenty naukowe
Eksperymenty naukowe
•
Zmienne zakłócające w badaniach
eksperymentalnych
– Brak randomizacji
– Stronniczość eksperymentatora
(experimenter bias)
– Stronniczość podmiotu (subject bias)
– Wskazówki co do wymogów
eksperymentalnych (demand
characteristics)
Trafność zewnętrzna
Trafność zewnętrzna
•
Trafność zewnętrzna
odnosi się do
stopnia, w jakim wyniki
eksperymentu mogą być uogólnione
na warunki pozaeksperymentalne
– Wyniki z laboratorium mogą się
sprawdzać w warunkach naturalnych
– Wyniki badań na zwierzętach mogą się
sprawdzać w badaniach na ludziach
Wnioskowanie
Wnioskowanie
statystyczne
statystyczne
•
Wnioskowanie statystyczne jest
związane z procedurami
matematycznymi, które
rozstrzygają czy wyniki badania są
znaczące czy raczej tylko
przypadkowe
Efekt placebo
Efekt placebo
•
Efekt placebo odzwierciedla efekty terapii,
które są rezultatem oczekiwań osoby a nie
rezultatem leczenia
– Efekt placebo może spowodować istotna zmianę w
stanie pacjenta, która utrzyma się przez jakiś czas
•
Double blind procedures (podwójnie ślepe
procedury)
– ani uczestnik eksperymentu ani osoba prowadząca
nie wiedzą, do której grupy należy uczestnik; osoba
uczestnik ma wierzyć, że jest poddawany leczeniu
Eksperymenty naturalne
Eksperymenty naturalne
•
Eksperymenty naturalne polegają na
obserwacji skutków działania
niecodziennych zjawisk naturalnych
– podobnie jak studia przypadków
dokumentują rzeczywiste zdarzenia bez
sztuczności w przeciwieństwie do
eksperymentów laboratoryjnych
– znany jest główny czynnik powodujący
określony skutek
– nie dokonuje się nieetycznych manipulacji
Badania porównawcze
Badania porównawcze
•
Badania porównawcze (comparatative
studies) – przeciwstawienie dwóch lub więcej
grup
•
Zwykle celem jest sprawdzenie czym różnią
się osoby z jakimś objawem lub zaburzeniem
od osób z innym rodzajem zaburzenia (np.
porównanie osób dorosłych cierpiących na
depresję lub niektóre zaburzenia osobowości
– stwierdzono, że te pierwsze były częściej
wykorzystywane w dzieciństwie)
Badania korelacyjne
Badania korelacyjne
•
Badania korelacyjne dotyczą związku
pomiędzy dwiema (lub więcej) zmiennymi
•
Zmienne są badane w ich postaci zastanej
(bez eksperymentalnej manipulacji)
•
Badania korelacyjne mają na celu określenie
siły i kierunku
związku
pomiędzy zmiennymi
–
Przykład: związek pomiędzy stresem i wagą ciała
•
Siłę
związku
(relationship) pomiędzy dwiema
zmiennymi wyraża się przez współczynnik
korelacji
Badania korelacyjne
Badania korelacyjne
•
Główną wadą podejścia korelacyjnego
jest to, że silna korelacja nie oznacza
odkrycia przyczyny
- przykład: ujemna korelacja między
przyjemnymi zdarzeniami a depresją
•
Najczęściej badania korelacyjne
dostarczają wskazówek do dalszego
postępowania badawczego
Problem przyczynowości w
Problem przyczynowości w
badaniu korelacji
badaniu korelacji
•
Problem kierunkowości
: nie można
określić kierunku zależności na
podstawie współczynnika korelacji
– Korelacja nie zakłada wynikania
Badania epidemiologiczne
Badania epidemiologiczne
•
Epidemiologia
to badanie częstotliwości i rozkładu
zaburzenia w populacji
– Rozpowszechnienie
lub częstość występowania
(prevalence), to stosunek liczby osób, u których
występuje zaburzenie do liczebności całej populacji
– Zachorowalność
(incidence) odnosi się do liczby
nowych przypadków, które pojawiły się w
określonym czasie
– Czynniki ryzyka są warunkami, które zwiększają
prawdopodobieństwo rozprzestrzeniania się
zaburzenia
Badania epidemiologiczne
Badania epidemiologiczne
•
Najczęściej cytowane badania
epidemiologiczne
- Badanie Skupisk Epidemiologicznych
(Epidemiological Catchment Area,
ECA
;
Robins i in., 1984)
- Krajowe Badanie Współwystępowania
Zaburzeń (National Comorbidity Study,
NCS
; Kessler i in., 1994)
W
W
ystępowanie zaburzeń psychicznych w ciągu
ystępowanie zaburzeń psychicznych w ciągu
źycia (%)
źycia (%)
(
(
life-time prevalence
life-time prevalence
)
)
•
Zaburzenia
New Haven Baltimore
St.Louis
•
(N=3,038) (N=3,481)
(N= 3,004)
•
____________________________________________________________________
•
Dowolne zaburzenie
28, 8
38, 0
31, 0
•
Uzależnienia 15, 0
17, 0
18, 1
•
Alkohol
11, 5
13, 7
15, 7
•
Narkotyki 5, 8
5, 6
5, 5
•
Schizofrenia
1, 9
1, 6
1, 0
•
Zaburzenia afektywne 9, 5
6, 1
8, 0
•
Epizod depresji klin.
6, 7
3, 7
3, 5
•
Zaburzenia lękowe
•
(d. nerwice) 10, 4
25, 1
11, 1
•
Anorexia
0,0
0,1
0, 1
•
Antyspołeczna
•
osobowość
2, 1
2, 6
3, 3
•
Poznawcze upośle-
•
dzenie (ciężkie)
1, 3
1, 3
1, 0
•
_____________________________________________
•
(Robbins, Helzer, Weissman i in, 1984