Opioidy 

 

 

Opioidy grupa leków, które wiążą się specyficznie z 
różnymi receptorami opioidowymi. Najważniejsze 
działania to : 

-analgezja

-senność 

-zmiana nastroju

-depresja oddychania

-nudności i wymioty

-osłabienie motoryki przewodu pokarmowego

 

 

Działanie farmakologiczne

-miejsce wiązania - receptory opioidowe rozmieszczone 
w oun, ich największe zagęszczenie stwierdza się w 
układzie limbicznym, wzgórzu, podwzgórzu, ciele 
prążkowanym, śródmózgowiu i rdzeniu kręgowym.

-rozróżniamy  następujące receptory opioidowe 

- mi- analgezja, depresja oddychania, zaburzenia 
regulacji temperatury, euforia, zobojętnienie, 
uzależnienie, zwężenie źrenic, bradykardia 

-kappa- analgezja, uspokojenie, zwężenie źrenic, 
depresja oddychania, uzależnienie

-sigma- dysforia, splątanie, halucynacje, wzrost napięcia 
mięśni, tachykardia, ( brak działania przeciwbólowego )

-delta- modulacja receptora mi, analgezja, depresja 
oddychania

 

 

 

 

Analgezja

Opioidy łagodzą lub znoszą ból, inne wrażenia jak 
dotyk, odczuwanie wibracji, wzrok, słuch nie są 
upośledzone.

Ciągły tępy ból znoszony jest lepiej niż ostry, 
nawracający ( kolki )- odpowiednio duże dawki znoszą 
każdy ból.

Przeciwbólowe działanie nie zmienia funkcji 
obwodowego aferentnego układu nerwowego ani 
przewodnictwa nerwowego, opioidy wiążą się z 
receptorami opioidowymi i zniekształcają je.

Siła działania analgetycznego zależy od powinowactwa 
opioidów do receptorów opioidowych. ( fentanyl działa 
stukrotnie silniej od morfiny, alfentanyl jest 3-4 krotnie 
słabszy od fentanylu, sufentanil jest 5-10 razy silniejszy 
od fentanylu ).

 

 

Senność, euforia i inne zmiany nastroju

Punkt uchwytu odpowiedzialny za te zmiany nie jest 
znany. Prawdopodobnie istotną rolę odgrywa miejsce 
sinawe.

 

 

Zwężenie źrenic

Wszystkie opioidy powodują zwężenie źrenic wskutek 
pobudzającego wpływu na część wegetatywną jądra 
nerwu okoruchowego.

Należy pamiętać, że źrenice rozszerzają się przy 
ciężkiej hipoksji. 

 

 

Efekt pobudzający

Duże dawki mogą spowodować uogólnione drgawki.

Mechanizm tego działania nie jest znany.

Drgawkom można przeciwdziałać podając nalokson.

 

 

Depresja oddychania

Wszystkie opioidy powodują depresję oddychania, 
prawdopodobnie wskutek bezpośredniego wpływu na 
ośrodek oddechowy w pniu mózgu. Jego reakcja na 
wzrost wartości Pa

co2

 słabnie, ponadto hamowane są 

ośrodki mostu i opuszki.

Depresja oddychania jest zależna od dawki i 
narasta w miarę jej zwiększania. 

Klinicznie objawia się :

zmniejszeniem częstości oddechu i minutowej 
pojemności oddechowej, głębokość oddechu zazwyczaj 
rośnie.

Depresja oddychania jest maksymalnie nasilona ok. 
7min po podaniu iv, ok. 30min po podaniu im i ok.90min 
po podaniu sc.

Po 2-3 godz. reaktywność ośrodka oddechowego 
zaczyna powracać.

 

 

Nudności i wymioty

Spowodowane są bezpośrednim pobudzeniem 
chemoreceptorów okolicy spustowej w polu 
najdalszym rdzenia kręgowego.

Komponent przedsionkowy także odgrywa pewną rolę 
- częściej występują u pacjentów chodzących niż u 
leżących.

Zapobiec można podając : prometazynę lub 
droperydol. 

 

 

Sztywność mięśni

Opioidy mogą wzmagać napięcie mięśni aż do ich 
usztywnienia - zwłaszcza mięśnie klatki piersiowej i 
brzucha. Sztywność obserwuje się zwykle po 60-90sek 
po zastrzyku dożylnym, lub w chwili utraty 
przytomności.

Sztywność mięśni klatki piersiowej u pacjentów, 
którzy nie otrzymali środka zwiotczającego może 
spowodować upośledzenie oddychania i utrudnić 
prowadzenie oddychania za pomocą maski i worka 
oddechowego.

Sztywność mięśni występuje częściej po podaniu dużych 
dawek i u pacjentów starszych.

Poza sztywnością mięśni mogą się zdarzyć 
nieprawidłowe skurcze mięśni, które prowadzą do 
nienormalnych ruchów np. zginania kończyn.

 

 

Układ krążenia

Ich wpływ na układ krążenia jest słaby. Nawet duże 
dawki nie zmieniają w większym stopniu parametrów 
krążeniowych u pacjentów zdrowych.

Ciśnienie krwi - mogą obniżać poprzez rozszerzenie 
tętniczek i rozszerzenie naczyń pojemnościowych z 
zastojem żylnym.

Rozszerzenie  naczyń prawdopodobnie spowodowane 
jest :

-wpływem na neuroregulację krążenia

-bezpośrednim działaniem rozszerzającym naczynia

-wtórne rozszerzenie wskutek uwalniania histaminy

 

 

Częstość skurczów serca

-zwykle ulegają zmniejszeniu 

Prawdopodobnie ujemne działanie chronotropowe 
uwarunkowane jest ośrodkowo poprzez aktywację 
hamujących serce impulsów parasympatycznych i 
sympatycznych. 

Nieznaczną rolę może odgrywać także bezpośredni 
wpływ opioidów na węzeł zatokowy.

 

 

 

Wpływ inotropowy 

Opioidy słabo wpływają na mechanikę i kurczliwość 
mięśnia serca w dawkach stosowanych do znieczulenia.

 

 

Zużycie tlenu i przepływ wieńcowy

Opioidy na naczynia wieńcowe działają słabo lub 
powodują ich rozszerzenie. Badania wykazały,że opioidy 
słabo wpływają na zużycie tlenu i na metabolizm 
mięśnia serca. 

 

 

Przewód pokarmowy

Żołądek

-produkcja kwasu ulega zmniejszeniu

-motoryka słabnie, napięcie w jamie odźwiernikowej i w 
początkowej części dwunastnicy rośnie

Dwunastnica

-zmniejsza się wydzielanie żółci i wydzielanie 
trzustkowe 

-zwolnieniu ulega trawienie

Jelito grube 

-perystaltyka słabnie lub zanika, napięcie rośnie aż do 
skurczu spastycznego

-napięcie zwieracza odbytu rośnie, odruch defekacyjny 
słabnie

 

 

Drogi żółciowe

-ciśnienie w drogach zółciowych podnosi się wskutek 
skurczu zwieracza Oddiego, co powoduje zahamowanie 
wydzielania żółci 

Inne mięśnie gładkie

Mięśniówka oskrzeli

-duże dawki wzmagają napięcie mięśni gładkich oskrzeli 
i opór w drogach oddechowych

-u astmatyka opioidy mogą wyzwolić atak dychawicy

Moczowody i pęcherz moczowy

-rośnie napięcie skurczów moczowodów i napięcie 
mięśnia wypieracza pęcherza moczowego ( parcie na 
mocz )

-rośnie napięcie zwieracza pęcherza moczowego 
( zatrzymanie moczu)

 

 

Skóra

-naczynia skórne ulegają rozszerzeniu ( skóra twarzy, 
szyi i górnej części klatki piersiowej staje się 
zaczerwieniona i ciepła )

Nerki

-działają antydiuretycznie przypuszczalnie poprzez 
wyzwalanie hormonu antydiuretycznego. 

Tolerancja i uzależnienie

-wielokrotne podawanie prowadzi do tolerancji i 
uzależnienia fizycznego

-charakteryzuje się : skróceniem działania i zmniejszoną 
intensywnością działania przeciwbólowego, 
uspokajającego, euforyzującego.

 

 

Farmakokinetyka

Morfina jest wchłaniana z żołądka, jelit, błony śluzowej 
nosa, dróg oddechowych, po podaniu podskórnym i 
domięśniowym.

Po podaniu dożylnym działanie morfiny pojawia się 
natychmiast, spowodowane jest prawdopodobnie 
wpływem na receptory mi.

Tylko 1/3 dawki wiąże się z białkami, reszta gromadzi się 
w narządach miąższowych.

Metabolizm następuje dzięki sprzęganiu z kwasem 
glukuronowym w wątrobie.

Morfina wydalana jest przez nerki i z żółcią.

 

 

Fentanyl

Działa znacznie silniej przeciwbólowo od morfiny, ale 
czas działania jest krótszy. 

Wskutek redystrybucji krótko po podaniu dożylnym 3-
30ug/kg mc stężenie obniża się do 20% wartości 
wyjściowej ( ok. 5min. ).

Ponawianie dawek lub duże dawki prowadzą do 
kumulacji.

Fentanyl jest dobrze rozpuszczalny w lipidach, mimo 
silnego wiązania z białkami krwi ( 70% ) szybko 
przenika do mózgu i innych tkanek ( zwłaszcza 
tłuszczowej ).

Fentanyl podlega metabolizmowi w wątrobie, a jest 
wydalany głownie przez nerki ( ok. 10% w postaci 
wolnej ).

 

 

Alfentanyl

Działa szybciej i krócej od fentanylu, a jego działanie 
przeciwbólowe jest 3-4 krotnie słabsze.

Jego krótszy okres działania wynika przede wszystkim z 
mniejszej objętości dystrybucji,krótszego okresu 
połtrwania i słabszego wiązania z receptorami 
opioidowymi.

W osoczu łączy się z białkami w 92%.

Metabolizm następuje w wątrobie , a wydalany jest przez 
nerki w 70%.

 

 

Sufentanyl

Jest dłużej działającą pochodną fentanylu o około 10-
krotnym silniejszym działaniu analgetycznym.

Łączy się z białkami krwi w 92.5%.

Przemiana odbywa się głownie w wątrobie i jelicie 
cienkim, a wydalany jest ze stolcem i moczem.

 

 

Przeciwdziałanie opioidom

Nalokson

jest czystym antagonistą opioidowym.

Ma duże powinowactwo do receptorów mi i kappa.

Można podawać dożylnie i domięśniowo.

Po podaniu dożylnym dawki 0.4-0.8 mg depresja 
oddechowa ustępuje w ciągu 1-2min. ( ustępuje także 
działanie uspokajające i przeciwbólowe ).

Dawka początkowa wynosi 1 ug/kg mc

 

 

Remifentanyl

Jest czystym agonistą receptora mi.

Jest szybko rozkładany przez esterazy tkankowe i 
osoczowe do nieczynnych metabolitów.

Ma najkrótszy czas działania ze wszystkich opioidów.

Jego siła działania analgetycznego jest 15-krotnie 
większa od fentanylu.

Charakteryzuje go mała zdolność do kumulowania się 
- bez obawy może być podawany w ciągłym wlewie.

 

 

Lewallorfan

Nie jest wyłącznie antagonistą, sam ma również 
właściwości opioidów.

Lek podaje się początkowo w dawce 1mg, a w zależności 
od efektu powtarzamy w odstępach 3 minutowych 
podając 0.5mg.

Działanie pojawia się po 1-3min od podania.