Symptomy ryzyka dysleksji

Dysleksja rozwojowa

–

zespół

specyficznych trudności w uczeniu się

czytania i pisania występujący u dzieci o

prawidłowej inteligencji.

Występuje w trzech formach:



Dysleksja

– specyficzne trudności w

czytaniu



Dysortografia

– specyficzne trudności z

opanowaniem poprawnej pisowni (w tym

błędy ortograficzne),



Dysgrafia

– trudności w opanowaniu

pożądanego, tzn. czytelnego poziomu

graficznego pisma.

Czego mogą dotyczyć zaburzenia?



analizy i syntezy wzrokowej,



analizy i syntezy słuchowej,



motoryki,



współdziałania, czyli integracji ww.

procesów,



pamięci wzrokowej, słuchowej, ruchowej,



lateralizacji (przewagi stronnej ciała),



orientacji w schemacie ciała.

Symptomy specyficznych trudności

w uczeniu się (c.d.):

•

trudności z wykonywaniem układanek i

odtwarzaniem wzorów graficznych,

•

oburęczność; mylenie prawej i lewej ręki,

•

trudności w czytaniu pomimo dobrej inteligencji

oraz braku zaniedbania środowiskowego i

dydaktycznego,

•

trudności z opanowaniem poprawnej pisowni:

pismo zwierciadlane, mylenie liter podobnych

pod względem kształtu (p-b-d-g), liter

odpowiadających głoskom zbliżonym fonetycznie,

opuszczanie liter, błędy ortograficzne pomimo

znajomości zasad ortografii.

Trudności związane z zaburzeniami

analizatora wzrokowego:



mylenie liter o podobnych optycznie kształtach (np. a -o, m -n, l -t, e -c, h

-k, C -G),



mylenie liter różniących siępołożeniem w stosunku do osi poziomej



i pionowej (np. n -u, p -g, b -d, w -m),



mieszanie struktur graficznych, gdy różnice miedzy nimi sąmałe (np. dom

-dam),



przestawianie liter, sylab, wyrazów,



opuszczanie drobnych znaków graficznych i interpunkcyjnych,



zapominanie niektórych dużych liter (szczególnie L, Ł, W, F),



niewłaściwe rozplanowanie graficzne wyrazów w stosunku do stronicy

zeszytu,



nieodpowiedni wybór linijek,



mylenie kierunku zapisu (pismo zwierciadlane, pisanie od strony prawej

ku lewej,



błędy ortograficzne (gorsza pamięćwzrokowa wpływa na trudności



w zapamiętywaniu obrazu graficznego), wolne tempo czytania



spowodowane zbyt długim koncentrowaniem sięna rozpoznawaniu



kształtów liter lub wyrazów podobnych.

Trudności związane z zaburzeniami

analizatora słuchowego:



mylenie głosek oraz struktur dźwiękowych zbliżonych

fonetycznie



(b -p, d -t, k -g, s -z, w -f),



przestawianie, opuszczanie, dodawanie liter i sylab,



nieprawidłowe pisanie wyrazów z i -j, ze zmiękczeniami (ś-

si, ć-ci, ń-ni), dwuznakami, głoskami dźwięcznymi i

bezdźwięcznymi, szumiącymi (sz, cz, ż, dż) i syczącymi (s, c,

z, dz),



nieprawidłowe pisanie wyrazów z samogłoskami nosowymi

„ę”, „ą”, i zespołami dźwiękowymi „on”, „om”, „en”, „em”,



łączenie w jednącałośćprzyimków z rzeczownikami,



opuszczanie wyrazów, sylab i liter w środku wyrazu,



opuszczanie końcówek, szczególnie w wyrazach typu: szedł,

biegł, usiadł),



zamiana głosek dźwięcznych na bezdźwięczne (np. b -p, w

-f).

Trudności związane z zaburzeniami

analizatora kinestetyczno-ruchowego:

Przejawy obniżenia sprawności manualnej w pisaniu to (Sobolewska 1989):



zbyt wolne tempo wykonywanych czynności,



mała precyzja ruchów dłoni i palców,



słaby poziom graficzny pisma,



współruchy.

Analiza pisma wykazać może następujące charakterystyczne objawy:



kształty liter, uproszczone, mogą przypominać druk, scalanie liter w

„zbitkę, litery nie dokończone w kształcie,



zmiana wielkości i nachylenie liter,



litery krzywe i niekształtne,



brak wiązania liter,



litery drżące, o niepewnej linii,



za duże lub za małe odstępy liter w wyrazach lub między wyrazami,



opuszczanie linijek, przekraczanie lub nie dociąganie do nich.

W jaki sposób można rozpoznać

wystąpienia specyficznych trudności

w uczeniu się?



Obserwacje pedagogiczne



Skala Ryzyka Dysleksji

(

SRD

)



Prof. Marta Bogdanowicz. „

Ryzyko

dysleksji. Problem

diagnozowanie”

(2002 r.)

Ćwiczenia z dzieckiem ryzyka

dysleksji:

Ćwiczenia pomagające w budowaniu

pozytywnego obrazu własnego „ja”.

Ćwiczenia doskonalące percepcję słuchową.

III

Ćwiczenia doskonalące percepcję wzrokową.

Ćwiczenia rozwijające sprawność ruchową.

Ćwiczenia służące kształtowaniu orientacji

przestrzennej i orientacji w schemacie ciała.

Działalność artystyczna.

VII

Wykorzystanie programów komputerowych w

pracy z dzieckiem ryzyka dysleksji.

VIII

Współpraca z rodzicami.

I. ĆWICZENIA POMAGAJĄCE W

BUDOWANIU POZYTYWNEGO

OBRAZU WŁASNEGO „JA”

ZADANIA:



uczenie nawiązywania bliskiego serdecznego

kontaktu z innymi osobami;



identyfikowanie i nazywanie różnych stanów

emocjonalnych;



tworzenie więzi uczuciowej z rodziną i

środowiskiem, w którym dziecko wzrasta;



rozwijanie umiejętności zgodnego

współdziałania z rówieśnikami i osobami

dorosłymi;



samoakceptacja, pozbycie się lęku przed

niepowodzeniem, podwyższenie samooceny.

Przykłady ćwiczeń:

„

Zum”:



Dzieci siedzą lub stoją w kole. Osoba prowadząca

pokazuje sposób powitania:



wyciągamy prawą rękę;



kciuk skierowany do góry oznacza, że jest nam dziś

bardzo wesoło;



kciuk w bok, że nie wiemy, jaki mamy dzisiaj nastrój;



kciuk do dołu, że jest nam smutno;



każde dziecko wyciąga prawą rękę, kciukiem określa

swój nastrój i krzyczy przy tym słowo: „zum”



Powitanie to powtarzamy trzy razy w coraz większym

tempie. Przeważnie smutny nastrój dzieci za trzecim

razem ulega poprawie. Zamiast „zum” można mówić

inne słowo, np. „hej”.

„Siedzę w trawie i słyszę...” – zabawa

integrująca

Rozpoczyna osoba siedząca koło pustego krzesła z lewej

strony: przesiada się ona na nie mówiąc: „siedzę”, na następne

wolne siada kolejna osoba mówiąc: „w trawie”, trzecia osoba

zajmuje miejsce i mówi: „słyszę...” osoba wymieniona idzie na

wolne miejsce wydając charakterystyczny dla siebie dźwięk.

Zabawa jest kontynuowana przy zwolnionym miejscu.

„Z ręki do ręki” – zabawa kształtująca

wyobraźnię

Dzieci siedzą w kole, nauczyciel wśród nich. Zabawa polega

na przekazywaniu sobie z ręki do ręki dowolnego przedmiotu,

np. długopisu, który zmienia po drodze pierwotną funkcję (raz

jest kwiatkiem, raz świecą, raz oszczepem). Każde dziecko

odgrywa krótką scenkę z rekwizytem.

II.

Ćwiczenia doskonalące

percepcję słuchową

ZADANIA:



rozpoznawanie i nazywanie (przy zasłoniętym źródle

dźwięku) odgłosów celowo wytworzonych (uprzednio

zademonstrowanych);



rozpoznawanie odgłosów związanych ze znanymi

czynnościami i z najbliższego otoczenia, słuchanie „ciszy” –

określanie rodzajów dźwięków, ich źródła, odległości,

kierunku i miejsca z którego dochodzą;



rozumienie szkodliwości hałasu dla naszego słuchu i zdrowia;



zmienianie tonu głosu przy zdaniach oznajmujących,

pytających i wykrzyknikowych;



odtwarzanie podanych rytmów na instrumentach

perkusyjnych i przez klaskanie;



układanie matematycznych działań dodawania do liczby

usłyszanych dźwięków i ich rytmu w układach przestrzennych

za pomocą klocków i określanie stopnia nasilenia odgłosów i

dźwięków poprzez używanie różnych określeń: ledwo

słyszalne, bardzo słabe, ciche, średnie, średnio głośne,

donośne, bardzo głośne, hałaśliwe (ćwiczenia słownikowe);



wystukiwanie usłyszanych rytmów: klockiem, patyczkiem, palcami

o blat stołu;



doskonalenie słuchu fonematycznego w oparciu o głoski

opozycyjne, np. gra – kra, fale – szale, tonie – konie, wata – tata,

matka – maska;



słuchowe odróżnianie wymowy prawidłowej od nieprawidłowej :

szalik – salik, czapka, capka;



wyszukiwanie rymów;



zabawa słuchowa: kto cię woła?



zdobywanie umiejętności nazywania różnych form i kształtów;



wyróżnienie zdań i wyrazów w krótkich tekstach;



dzielenie prostych wyrazów na sylaby z wyklaskiwaniem;



synteza i analiza słuchowa wyrazów o prostej budowie

fonetycznej, przeliczanie głosek;



określanie miejsca głoski w wyrazie (w nagłosie, śródgłosie,

wygłosie);

Przykłady ćwiczeń:



Porównywanie melodii znanych piosenek pod względem

tempa, wysokości głosów, odgadywanie tytułów.



Ćwiczenia rozwijające mowę i wzbogacające słownik

(odbiór i nadawanie):



uściślanie rozumienia znaczenia słów określających

nazwy zwierząt, roślin, przedmiotów, części ciała, liczb,

barw;



uściślanie rozumienia zadań, w tym określeń czynności i

związków gramatyczno – logicznych między słowami;



powtarzanie wyrazów, krótkich zdań, opowiadań;



wymienianie jak największej liczby wyrazów wg

określonej zasady;



pamięciowe opanowywanie wierszy, nazw tygodnia, pór

roku, miesięcy, ciągów liczbowych;



wydłużanie czasu trwania wrażliwości słuchowej przez

dłuższe słuchanie opowiadań, bajek czytanych lub

nagranych;

III.

Ćwiczenia doskonalące percepcję

wzrokową

ZADANIA:



prowadzenie dokładnych obserwacji otoczenia,

kierowanie uwagi na szczegóły różniące postacie, rzeczy

i zjawiska; globalne czytanie wyrazów; zauważanie

różnic w formach graficznych całych wyrazów (wyrazy

długie i krótkie, litery wystające na górze i na dole);



porównanie ze sobą 2 – 4 takich samych zabawek

(rzeczy) pod względem cech różniących je i podobnych;



dopasowywanie konturów do rysunków

przedstawiających rzeczy, zwierzęta, rośliny... o różnej

wielkości; także łączenie ze sobą jednakowych symboli i

form graficznych o zróżnicowanej wielkości;



dobieranie par (lub większej liczby) figur i form

abstrakcyjnych o różnorodnych kształtach, barwach i

wielkościach;



zgadywanki, co zostało schowane i jak wyglądało;



układanie historyjek obrazkowych złożonych z czterech i

więcej obrazków;



wyszukiwanie drobnych szczegółów różniących dwa

takie same obrazki;



składanie obrazków pociętych na 10 – 16 części lub

puzzli, lub klocków sześciennych;



dokładniejsze klasyfikowanie figur geometrycznych wg

kilku wybranych cech;



tworzenie kompozycji z mozaiki geometrycznej;



odtwarzanie i odwzorowywanie podanych układów

geometrycznych;



tworzenie własnych kompozycji szeregowych

(szlaczków) od lewej strony do prawej z zachowaniem

powtarzającego się rytmu elementów;



odtwarzanie kompozycji rytmicznych (po schowaniu

wzoru – ćwiczenie pamięci wzrokowej);



budowanie i konstruowanie z różnorodnych klocków i

elementów konstrukcyjnych według podanego wzoru;



odczytywanie złożonych z nich wyrazów, prostych zdań i

tekstów;



tworzenie liter z plasteliny, miękkiego drutu, wypełnianie

konturów liter;



odczytywanie rebusów obrazkowo – literowych i

obrazkowo –sylabowych;



układanie z sylab wyrazów – rozsypanki sylabowa i

sylabowo – wyrazowa;



dokonywanie analizy i syntezy wzrokowo – słuchowej –

układanie schematu i modelu wyrazów;



tworzenie napisów i podpisów do zabawek, prac i do

wykorzystania w czasie zabaw;



czytanie wyrazów, zdań i tekstów ze zrozumieniem;



zabawa „zgadnij, o którym obrazku mówię?”;



opowiadanie zapamiętanych treści oglądanego przez

krótki czas obrazka.



korzystanie z gier, domin, loteryjek, układanek;



rozpoznawanie symboli oznaczających określone,

umowne treści;



klasyfikowanie przedmiotów, rzeczy i form graficznych,

np. kształtu, wielkości, ułożenia, wzoru graficznego;



odtwarzanie (po dokonaniu zmiany) pierwotnego

ułożenia zabawek, przedmiotów, rzeczy, figur, itp.;



odtwarzanie szeregu obrazków, według kolejności, w

której zostały wcześniej zademonstrowane;



odnajdywanie w sali rzeczy będących w zasięgu wzroku;



umieszczanie w sali napisów odnoszących się do

wyposażenia sali;



wykorzystanie metody globalnego czytania I. Majchrzak

„Ściana pełna liter” oraz ćwiczenia M. Frostig;



rozpoznawanie 23 liter drukowanych małych i wielkich:

a, b, c, d, e, f, g, i, j, k, l, ł, m, n, o, p, r, s, t, u, w, y, z;

Przykłady ćwiczeń:



Odczytywanie gestów

- nauczyciel wykonuje szereg gestów

czytelnie ilustrujących czynności, które dzieci powinny

rozpoznać.



Co się zmieniło?

– dzieci obserwują określony układ

przedmiotów. Odwracają się, a nauczyciel dokonuje zmian.

Dzieci wymieniają słownie, wskazują lub rysują dokonane

zmiany w stosunku do sytuacji pierwotnej.



Poznawanie dotykiem

– dzieci trzymają ręce za plecami.

Każdy z nich otrzymuje przedmiot. Po „obejrzeniu” przedmiotu

palcami każdy stara się narysować rozpoznany kształt lub

nazwać go.



Kolorowe figury

– przed dziećmi rozkłada się figury

geometryczne wg różnych zasad. Układy figur mogą

uwzględniać ich liczbę, kształt, wielkość, ukierunkowanie i

wzajemne położenie. Dzieci same mają dostrzec te zasady i

odtworzyć poprawnie zademonstrowane wzorce.



Gra rysunkowa „wyżej – niżej”

– na papierze kratkowym

dzieci robią punkt i dalej rysują według poleceń nauczyciela, np.

dwie kratki w dół, trzy kratki w prawo, dwie kratki w górę, itp.

IV. Ćwiczenia rozwijające sprawność

ruchową

ZADANIA:



sprawność ruchowa lub motoryczna uzależniona jest od

osiągnięcia przez dziecko odpowiedniego do wieku i jego

potrzeb życiowych stopnia rozwoju i opanowania

umiejętności koordynacji mechanizmu ruchowego;



celem jest usprawnienie koordynacji ruchów i kontroli nad

własnymi ruchami;



rozluźnienie i uelastycznienie zbyt silnych napięć

mięśniowych;



zlikwidowanie ruchów sztywnych, kanciastych, uzyskiwanie

ruchów celowych, skierowanych na określone przedmioty,

punkty;



wywoływanie mobilizacji i zainteresowania czynnościami

ruchowymi;



dla dzieci mających trudności w czytaniu i pisaniu

najważniejsze są ćwiczenia rozwijające dużą i małą

motorykę.

Przykłady ćwiczeń:



Zabawy ruchowe:

- Zabawy orientacyjno – porządkowe – zdobywanie orientacji w

przestrzeni.

- Zabawy z elementem równowagi – doskonalenie umiejętności

utrzymywania równowagi.

- Zabawy z elementem czworakowania – wyrabianie zwinności,

swobody w poruszaniu się.

- Zabawy z elementem bieżnym – nabywanie ogólnej sprawności i

zwinności, nabywanie prawidłowej współpracy ruchów rąk i nóg.

- Zabawy z elementami rzutu, celowania, toczenia – rozwijanie

koordynacji ruchowej.

- Zabawy z elementami wspinania się – oswajanie dzieci z

wysokością.

- Zabawy z elementami skoku – poprawne wykonywanie ruchu:

odbicie się i zeskok na ugięte kolana.



Ćwiczenia poranne i ćwiczenia gimnastyczne.



Gry i zabawy na powietrzu – las, park, na śniegu.



Wykorzystanie metod gimnastyki twórczej R. Labana, K. Orffa oraz

gimnastyki rytmicznej A. i M. Kniessów.



Czynności samoobsługowe.

V. Ćwiczenia służące kształtowaniu

orientacji przestrzennej i

orientacji w schemacie ciała

ZADANIA:



zdobywanie doświadczeń sprzyjających kształtowaniu świadomości

schematu własnego ciała: nazywanie i pokazywanie poszczególnych

części ciała, np. zabawa naśladowcza: „Czym poruszamy?” – głową, ręką,

dłonią, palcami rąk, stopą...) można wykorzystać zabawy paluszkowe);

poznawanie określeń: przód, tył, góra, dół, bok;



poznawanie określeń dotyczących stronności własnego ciała, np.

oznaczenie prawej ręki jako wiodącej kropeczką, frotką;



coraz dokładniejsze porównywanie i posługiwanie się pojęciami

dotyczącymi kierunków w przestrzeni: w prawo, w lewo, np. na zajęciach

rytmicznych kółko kręci się w prawo lub lewo, przechodzenie przez

jezdnię;



posługiwanie się pojęciami dotyczącymi położenia przedmiotów w

przestrzeni względem siebie;



wyrabianie i utrwalanie orientacji w schemacie ciała osoby stojącej

naprzeciw;



ćwiczenia z lustrem – pokazywanie dziecku zmiany stron u osoby stojącej

naprzeciw (wskaż prawe ucho, chwyć lewy łokieć);



doskonalenie umiejętności posługiwania się pojęciami dotyczącymi

położenia przedmiotów w przestrzeni: na, pod, nad, wyżej, niżej, między,

przy, na prawo od, na lewo od, wewnątrz;



próbny narysowania prostych „planów”.

Przykłady ćwiczeń:

Ćwiczenia typu:



Narysuj z prawej strony jabłko większe, a z lewej mniejsze.



Dokończ rysunek wg poleceń.



Z prawej strony narysuj: 1 jabłko, 2 motyle, 4 drzewa; z

lewej strony narysuj: 2 koła, 3 trójkąty, 2 kwadraty.



Narysowane są dłonie i stopy. Dobierz w pary (prawa –

lewa).



Zabawy dla obu rąk: dziecko rysuje równocześnie prawa i

lewą ręką.



Wyszukaj takie same litery, sylaby, wyrazy.



Ćwiczenia grafomotoryczne H. Tymichowej (bez odrywania

ręki).



Wykorzystanie elementów edukacji matematycznej E.

Gruszczyk – Kolczyńskiej, np. zabawy z lusterkami,

graficzne dyktando, zabawy z kostką, „w którą stronę ile

kroków”.

VI. Działalność artystyczna

ZADANIA:



bogacenie określeń odnoszących się do odczuć zmysłowych;



organizowanie działalności indywidualnej i zespołowej w oparciu o

wyobraźnię i fantazję dziecka, zmierzającą do uwewnętrznienia

własnej ekspresji i aktywności twórczej: muzycznej, plastycznej,

technicznej, słownej, ruchowej;



przygotowanie do odbioru wartości tkwiących w sztuce;



umożliwienie dziecku znalezienie miejsca dla własnej

indywidualności;



obserwowanie zjawisk indywidualnych, dźwiękowych, dotykowych,

węchowych, smakowych;



stosowanie technik plastycznych: rysowanie, malowanie, lepienie,

stemplowanie, modelowanie, wycinanie, wydzieranie, monotypie,

colage, origami; tworzywo: piasek, papier, glina, plastelina, tworzywo

przyrodnicze;



poznawanie faktury: gładkiej, szorstkiej, chropowatej, matowej,

wypukłej;



zasady posługiwania się przyborami: pędzel, ołówek, kredka, rylec,

nożyczki, itp.;



kreowanie obrazu siebie i świata poprzez obcowanie z muzyką i

nabywanie umiejętności śpiewania piosenek i gry na instrumentach.

Przykłady ćwiczeń:



Metoda malowania dziesięcioma palcami (finger – painting).



Stemplowanie na papierze.



Obrysowywanie wzorów.



Rysowanie kredką na ciemnym papierze.



Wysypywanki z piasku.



Rysowanie nitką.



Kompozycja ze sznurka i kolorowych włóczek.



Malowanie na podkładzie z kaszy.



Kolorowa wydzieranka.



Modelowanie wałeczków z plasteliny.



Malowanie palcami.



Lepienie z plasteliny lub masy mączno – solnej.



Formowanie papierowych kulek, formowanie z drutu.



Cięcie papieru wzdłuż linii prostej, falującej, łamanej, po

łuku.

VII. Wykorzystanie programów

komputerowych w pracy z dzieckiem

ryzyka dysleksji

Komputer jest wspaniałym, chociaż jeszcze

niedocenionym narzędziem diagnozy i terapii.

Programy multimedialne wymuszają działanie

wszystkich analizatorów oraz koordynację wzrokowo –

słuchowo – ruchową. Angażują wiele zmysłów w

procesy poznawcze. Umożliwiają nauczanie

polisensoryczne, a więc najlepsze w przypadku

dysleksji. Występuje tu motywacja pozytywna,

pochwały za wykonane zadanie, często jakaś nagroda

w postaci dyplomów czy zbieranych punktów

obrazków.

Poza tymi bezpiecznymi wartościami gry edukacyjne

wyposażają dziecko w umiejętność obsługi komputera,

co w przypadku dziecka ryzyka dysleksji, jest

wspaniałą rzeczą.

„ABC Z REKSIEM” (AIDEM Media)
W skład wchodzi:

•Przeglądanie encyklopedii literek;

•Uratuj chłopca z rąk smoka
literkowego;

•Kurs znajomości alfabetu;

„KOZIOŁEK MATOŁEK IDZIE DO SZKOŁY”
(AIDEM Media)
W skład wchodzi:

•Studio filmowe Koziołka Matołka;

•Wielka maszyna do kolorowania;

•Koziołkowe Memo (wybiera poziom
trudności);

•Koziołek Matołek idzie do szkoły;

•Tajemnicze Lochy;

•Pacanowska Kuźnia;

•Koziołek idzie na bal;

•Kropka w kropkę;

•Matematyczna strzelnica;

•Inwazja gąsienic;

Document Outline